Luận văn thạc sĩ Quản lý công: Quản lý Nhà nước về việc làm của thanh niên ở nông thôn - Từ thực tiễn huyện Thanh Miện, tỉnh Hải Dương

Chia sẻ: Hinh Duyệt | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:102

Thêm vào BST

Báo xấu

101
lượt xem 22
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục tiêu của luận văn là hệ thống hóa các vấn đề cơ sở lý luận, thực tiễn liên quan đến QLNN về việc làm của lao động nông thôn nói chung, lao động là thanh niên, thanh niên ở nông thôn nói riêng với những đánh giá chung về mặt ưu điểm và hạn chế hoạt động QLNN về việc làm của thanh niên ở nông thôn trên địa bàn huyện Thanh Miện, tỉnh Hải Dương; nghiên cứu chỉ ra các giải pháp nhằm tăng cường hoạt động QLNN về việc làm, góp phần trực tiếp vào việc giải quyết việc làm cho thanh niên ở nông thôn trên địa bàn huyện Thanh Miện, tỉnh Hải Dương một cách bền vững, tạo nền tảng cho phát triển kinh tế, xã hội tại địa phương.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn thạc sĩ Quản lý công: Quản lý Nhà nước về việc làm của thanh niên ở nông thôn - Từ thực tiễn huyện Thanh Miện, tỉnh Hải Dương

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NỘI VỤ ---/--- ---/--- HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA PHẠM VĂN TÍNH QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC VỀ VIỆC LÀM CỦA THANH NIÊN Ở NÔNG THÔN - TỪ THỰC TIỄN HUYỆN THANH MIỆN, TỈNH HẢI DƯƠNG LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ CÔNG HÀ NỘI – 2017
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NỘI VỤ ---/--- ---/--- HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA PHẠM VĂN TÍNH QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC VỀ VIỆC LÀM CỦA THANH NIÊN Ở NÔNG THÔN - TỪ THỰC TIỄN HUYỆN THANH MIỆN, TỈNH HẢI DƯƠNG LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ CÔNG Chuyên ngành: Quản lý công Mã số: 60 34 04 03 NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS.TS. Đặng Khắc Ánh HÀ NỘI - 2017
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu khoa học của riêng tôi và được sự hướng dẫn của PGS.TS Đặng Khắc Ánh. Các số liệu, kết quả nêu trong luận văn là trung thực, có nguồn gốc rõ ràng và được trích dẫn đầy đủ theo quy định.
Danh mục các từ viết tắt Từ viết tắt Nghĩa đầy đủ CNH, HĐH Công nghiệp hóa, hiện đại hóa ĐVTN Đoàn viên thanh niên HĐND Hội đồng Nhân dân KN, TC Khiếu nại, tố cáo LĐTBXH Lao động, Thương binh và Xã hội NLĐ Người lao động NSDLĐ Người sử dụng lao động PBGDPL Phổ biến, giáo dục pháp luật QHLĐ Quan hệ lao động QLLĐ Quản lý lao động QLNN Quản lý Nhà nước UBND Ủy ban Nhân dân XKLĐ Xuất khẩu lao động
LỜI CẢM ƠN Sau 02 năm học tập, em đã hoàn thành chương trình đào tạo lớp cao học chuyên ngành quản lý công và được Trường Học viện Hành chính Quốc gia tin tưởng giao đề tài “Quản lý Nhà nước về việc làm của thanh niên ở nông thôn - Từ thực tiễn huyện Thanh Miện, tỉnh Hải Dương” làm luận văn tốt nghiệp. Trong quá trình học tập, nghiên cứu viết luận văn, trước hết, xin gửi lời cảm ơn đến Quý thầy giáo, cô giáo của Trường Học viện Hành chính Quốc gia đã truyền đạt kiến thức, kỹ năng, phương pháp luận của ngành khoa học quản lý công để tôi có kiến thức nền tảng thực hiện Luận văn này. Đặc biệt, xin được bày tỏ lòng biết ơn chân thành nhất tới PGS.TS Đặng Khắc Ánh là người đã tận tình hướng dẫn trên cơ sở tinh thần khoa học nghiêm túc trong suốt quá trình làm luận văn. Xin được cảm ơn UBND, các ban, ngành huyện Thanh Miện, tỉnh Hải Dương đã tạo điều kiện cung cấp cho tôi những thông tin, số liệu cần thiết để hoàn thành được Chương 2 của Luận văn này. Cuối cùng, xin cảm ơn bạn bè, đồng nghiệp và gia đình đã tạo điều kiện, chia sẻ, động viên tôi trong quá trình thực hiện Luận văn. Tôi xin chân thành cảm ơn! Hà Nội, ngày 22 tháng 9 năm 2017 HỌC VIÊN Phạm Văn Tính
MỤC LỤC LỜI CẢM ƠN .................................................................................................. 5 MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1 Chương 1. LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC VỀ VIỆC LÀM CỦA THANH NIÊN TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN ......................................................................... 11 1.1. Khái quát chung về việc làm của thanh niên ở nông thôn trên địa bàn huyện. .... 11 1.1.1. Một số khái niệm liên quan: .............................................................................. 11 1.1.2. Đặc điểm và vai trò của việc làm đối với thanh niên ở nông thôn ................... 17 1.2. QLNN về việc làm của thanh niên ở nông thôn trên địa bàn huyện ...................... 20 1.2.1. Khái niệm QLNN về việc làm của thanh niên ở nông thôn trên địa bàn huyện…………… ............................................................................................................... 20 1.2.2. Vai trò QLNN về việc làm của thanh niên ở nông thôn trên địa bàn huyện ... 21 1.2.3. Nội dung QLNN về việc làm của thanh niên ở nông thôn trên địa bàn huyện………………………………………………………………………………………23 1.2.3.1. Ban hành và tổ chức thực hiện văn bản quy phạm pháp luật về việc làm:……………………………. .............................................................................................. 24 1.2.3.2. Tuyên truyền, phổ biến và giáo dục pháp luật về việc làm: ............... 26 1.2.3.3. Quản lý lao động, thông tin thị trường lao động: .............................. 28 1.2.3.4. Kiểm tra, thanh tra, giải quyết KN, TC và xử lý vi phạm pháp luật về việc làm…………………….................................................................................................... 32 1.3. Kinh nghiệm QLNN về việc làm của thanh niên ở nông thôn ở một số địa phương. ............................................................................................................................... 36 1.3.1. Kinh nghiệm QLNN về việc làm của thanh niên ở nông thôn tại huyện Lập Thạch, tỉnh Vĩnh Phúc: ...................................................................................................... 36 1.3.2. Kinh nghiệm quản lý việc làm của thanh niên ở nông thôn tại huyện Quỳnh Lưu, tỉnh Nghệ An .............................................................................................................. 41 1.3.3. Kinh nghiệm QLNN về việc làm của thanh niên ở nông thôn tại huyện Phù Mỹ, tỉnh Bình Định ............................................................................................................. 44 1.3.4. Một số bài học kinh nghiệm cho huyện Thanh Miện....................................... 46 Tiểu kết chương 1 .............................................................................................................. 48 Chương 2. THỰC TRẠNG QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC VỀ VIỆC LÀM CỦA THANH NIÊN Ở NÔNG THÔN TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN THANH MIỆN, TỈNH HẢI DƯƠNG .. ...................................................................................................................................... 49 2.1. Khái quát chung về huyện Thanh Miện ................................................................... 49
2.1.1. Điều kiện tự nhiên .............................................................................................. 49 2.1.2. Tình hình kinh tế - xã hội .................................................................................. 50 2.1.3. Tình hình việc làm của lao động nông thôn ..................................................... 55 2.2. Bộ máy quản lý nhà nước về việc làm của thanh niên ở nông thôn huyện Thanh Miện, tỉnh Hải Dương ........................................................................................................ 56 2.3. Kết quả thực hiện quản lý nhà nước về việc làm của thanh niên ở nông thôn huyện Thanh Miện, tỉnh Hải Dương ................................................................................ 59 2.3.1. Ban hành và tổ chức thực hiện văn bản quy phạm pháp luật về việc làm:..... 59 2.3.2. Tuyên truyền, phổ biến và giáo dục pháp luật về việc làm ............................... 62 2.3.3. Quản lý lao động, thông tin thị trường lao động .............................................. 64 2.3.4. Kiểm tra, thanh tra, giải quyết KN, TC và xử lý vi phạm pháp luật về việc làm . ............................................................................................................................. 65 2.4. Nguyên nhân các hạn chế trong QLNN về việc làm của thanh niên ở nông thôn ............................................................................................................................ 66 Tiểu kết chương 2 ................................................................................................................ 68 Chương 3. PHƯƠNG HƯỚNG, GIẢI PHÁP TĂNG CƯỜNG QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC VỀ VIỆC LÀM CỦA THANH NIÊN Ở NÔNG THÔN TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN THANH MIỆN, TỈNH HẢI DƯƠNG ........... 69 3.1. Dự báo phát triển kinh tế - xã hội huyện Thanh Miện............................................ 69 3.2. Phương hướng tăng cường QLNN về việc làm ........................................................ 75 3.3. Giải pháp tăng cường QLNN về việc làm của thanh niên ở nông thôn trên địa bàn huyện Thanh Miện ............................................................................................................. 79 3.3.1. Tiếp tục hoàn thiện hệ thống thể chế về việc làm, việc làm của thanh niên ở nông thôn ............................................................................................................................ 79 3.3.2. Tiếp tục nâng cao năng lực của cán bộ, công chức cấp huyện làm công tác QLNN về việc làm, việc làm của thanh niên ở nông thôn ................................................ 82 3.3.3. Xây dựng cơ chế, biện pháp nhằm phát huy các nguồn lực xã hội hóa vào thực hiện các chính sách liên quan đến việc làm của thanh niên ở nông thôn .............. 86 Tiểu kết chương 3 .......................................................................................... 89 KẾT LUẬN.......................................................................................................................... 90 TÀI LIỆU THAM KHẢO ................................................................................................... 91
MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Việc làm là vấn đề kinh tế, xã hội được các quốc gia trên thế giới đặc biệt coi trọng. Đối với Việt Nam trong giai đoạn hiện nay, một trong những nhiệm vụ quan trọng hàng đầu là giải quyết việc làm, tạo ra nhiều việc làm và việc làm có thu nhập cao cho người lao động (NLĐ). Đây không chỉ là một nhiệm vụ về mặt kinh tế, mà còn mang ý nghĩa về mặt chính trị, xã hội rất lớn và là bài toán cần có lời giải trọn vẹn với tất cả các quốc gia trên thế giới, đặc biệt là những quốc gia đang phát triển như Việt Nam. Quá trình phát triển nền kinh tế thị trường ở Việt Nam đang diễn ra trong bối cảnh toàn cầu hóa, khu vực hóa, hội nhập quốc tế ngày càng sâu rộng, đồng nghĩa đặt ra rất nhiều vấn đề mới, rất khác so với quan niệm, cách làm trước đây trong nền kinh tế tập trung quan liêu bao cấp, cho nên nhiều vấn đề về mặt lý luận cần phải được làm sáng tỏ. Hiện nay, xu hướng chuyển dịch cơ cấu kinh tế trong đó tăng dần tỷ trọng công nghiệp, dịch vụ, giảm dần tỷ trọng ngành nông nghiệp đã và đang đặt ra yêu cầu cần thiết phải có các định hướng mang tính chiến lược tầm nhìn dài hạn, các giải pháp có tính khả thi về quản lý Nhà nước (QLNN) nhằm giải quyết tốt việc làm cho lao động ở khu vực nông thôn, đặc biệt là lực lượng lao động trẻ nằm trong độ tuổi thanh niên. Theo “Báo cáo quốc gia về thanh niên Việt Nam” tháng 6 năm 2015 của Bộ Nội vụ thì: Cơ cấu dân số thanh niên Việt Nam tính đến năm 2014 là: 25.078.764 người, chiếm 27,7% dân số cả nước (90.493.000 người); trong đó thanh niên sinh sống ở khu vực nông thôn chiếm 17.797.550 người, với trình độ học vấn, tay nghề được đào tạo ngày một nâng cao, đây là nguồn nhân lực quan trọng tham gia vào công cuộc công nghiệp hóa, hiện đại hóa (CNH, HĐH) thúc đẩy phát triển kinh tế xã hội của từng địa phương, thế nhưng số việc làm tạo ra cho lực lượng này lại chưa đảm bảo. Đánh giá một cách khách 1
quan, những năm qua lao động là thanh niên ở nông thôn chủ yếu phải tự xác định tìm kiếm việc làm theo nhu cầu và điều kiện năng lực bản thân, trong khi cơ quan QLNN vẫn chưa có phương án chủ động tạo việc làm nói chung, việc làm mới, việc làm có thu nhập cao nói riêng; đối với các doanh nghiệp thì chưa coi thanh niên ở nông thôn là lực lượng lao động chủ chốt nên chưa nhiệt tình và tin cậy để hỗ trợ tài chính cho các hoạt động sản xuất, kinh doanh. Điều này dẫn đến thực trạng một bộ phận thanh niên ở nông thôn phải đi tìm việc làm ở các đô thị lớn, một số tham gia sản xuất nông nghiệp truyền thống, số còn lại không có khả năng tìm kiếm việc làm nên rơi vào cảnh thất nghiệp; với số lao động bị thất nghiệp này là một trong những nhóm đối tượng có nguy cơ tham gia tệ nạn xã hội chiếm tỉ lệ rất cao. Nền kinh tế đất nước ngày càng phát triển, bài toán đặt ra là phải tạo ra nhiều việc làm, tạo ra nhiều nguồn thu nhập tương xứng cho NLĐ bao gồm cả lực lượng thanh niên ở nông thôn. Đây là một lĩnh vực QLNN rất quan trọng có tác động, ảnh hưởng sâu rộng đến vấn đề quản lý ở cả tầm vi mô và vĩ mô, đồng thời cũng là một yêu cầu thực tiễn cấp bách được đặt ra ở nhiều địa phương, trong đó có tỉnh Hải Dương nói chung, huyện Thanh Miện nói riêng. Trong lĩnh vực quản lý này, đòi hỏi cần phải có các nghiên cứu độc lập, hết sức nghiêm túc, trên cơ sở hệ thống hóa về mặt lý luận, có đánh giá một cách khoa học, luận giải về mặt thực tiễn quản lý để từ đó có các định hướng, đưa ra các giải pháp cụ thể nhằm phát huy tối đa các nguồn lực sẵn có hoặc tiềm năng thế mạnh của từng địa phương trong việc tạo việc làm cho lao động là thanh niên ở nông thôn cũng như nâng cao hiệu quả hoạt động của thị trường lao động. Tuy nhiên thực tế trong nhiều năm qua, không có một nghiên cứu cụ thể nào về vấn đề QLNN về việc làm của lao động là thanh niên ở nông thôn trên địa bàn huyện Thanh Miện. Là người học chuyên ngành quản lý công, với nhiệm vụ chủ nhân tương 2
lai của đất nước, tác giả lựa chọn đề tài “Quản lý Nhà nước về việc làm của thanh niên ở nông thôn - Từ thực tiễn huyện Thanh Miện, tỉnh Hải Dương” làm luận văn thạc sĩ, nghiên cứu một cách hệ thống về mặt lý luận và thực tiễn đối với nội dung này, đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm tăng cường hiệu lực, hiệu quả hoạt động QLNN về việc làm của lao động nói chung, lao động là thanh niên ở nông thôn nói riêng tại địa bàn cấp huyện. 2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài. Liên quan đến nội dung lao động và việc làm, đã có tương đối nhiều nghiên cứu đã đề cập và làm rõ ở nhiều góc độ tiếp cận đối tượng, phạm vi khác nhau của các ngành khoa học như xã hội học, kinh tế học, chính sách công, quản lý công… Cụ thể gồm một số nghiên cứu cơ bản sau đây: Luận án tiến sĩ kinh tế của tác giả Trần Thị Minh Phương với tên đề tài Giải pháp tạo việc làm cho lao động nông thôn thành phố Hà Nội trong bối cảnh đô thị hoá [23] đã nghiên cứu cơ sở lý luận và thực tiễn về việc làm cho lao động nông thôn; phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến tạo việc làm cho lao động nông thôn trong bối cảnh đô thị hoá; những chính sách, quy định hiện nay đã được thực hiện như thế nào để có thể hỗ trợ tạo việc làm, hiệu quả của các chính sách đề xuất các giải pháp tăng cường khả năng tạo việc làm cho khu vực này. Trong đề tài luận văn thạc sĩ kinh tế có tên Nghiên cứu giải pháp chủ yếu nhằm tạo việc làm cho thanh niên nông thôn huyện Thái Thụy, tỉnh Thái Bình [15] của tác giả Bùi Đức Hoàng phân tích khá chi tiết các nguyên nhân thiếu việc làm đối với lao động nông thôn nói chung, thanh niên nông thôn nói riêng và nêu ra những cơ hội chuyển đổi việc làm và cách thức tạo việc làm cho đối tượng trên. Trong luận án tiến sĩ Chuyển dịch cơ cấu lao động nông thôn nhằm tạo việc làm và sử dụng hợp lý nguồn lao động vùng đồng bằng sông Hồng [35], 3
về kết quả nghiên cứu cơ cấu và thực trạng chuyển dịch cơ cấu lao động nông thôn vùng đồng bằng sông Hồng thời kỳ 1989-1994 đã được tác giả Trần Thị Tuyết đã trình bày một cách khá bài bản có hệ thống; cũng trong luận án này, tác giả phân tích vai trò đặc biệt của đồng bằng sông Hồng trong chiến lược phát triển kinh tế, xã hội của đất nước và chỉ ra mối quan hệ về kinh tế giữa Trung du miền núi Bắc Bộ và đồng bằng sông Hồng. Tác giả Nguyễn Vi Khải trong cuốn sách Dân số, lao động, việc làm. Vấn đề - giải pháp [18] đã tiếp cận từ góc độ lý luận, thực tiễn đổi mới nhận thức, quan điểm, định hướng chiến lược về dân số, lao động và việc làm. Đề xuất một số kiến nghị, giải pháp cấp bách về lao động và việc làm qua kinh nghiệm của một số nước trên thế giới. Trong đề tài luận văn thạc sĩ quản lý hành chính công có tên QLNN về giải quyết việc làm cho thanh niên nông thôn ở tỉnh Hải Dương [2] của tác giả Phùng Ngọc Anh mới chỉ tập trung nghiên cứu các giải pháp giải quyết việc làm, mà chưa nghiên cứu cụ thể 6 nội dung QLNN về việc làm theo Luật Việc làm 2013 cho lao động là thanh niên nông thôn. Các tác giả Nguyễn Hữu Dũng, Trần Hữu Trung trong cuốn sách Về chính sách giải quyết việc làm ở Việt Nam [9] đã trình bày vị trí của chính sách việc làm trong QLNN. Các khái niệm cơ bản về lao động, thị trường lao động, việc làm. Thực trạng việc làm ở Việt Nam và đề xuất các giải pháp giải quyết có tính khả thi sát với điều kiện thực tiễn ở Việt Nam đang xây dựng nền kinh tế thị trường xã hội chủ nghĩa. Tác giả Đinh Đăng Định, trong cuốn sách Một số vấn đề về lao động, việc làm và đời sống NLĐ ở Việt Nam hiện nay [11] đã phân tích cơ cấu lao động, khả năng giải quyết việc làm, đời sống NLĐ, thực trạng lao động và việc làm ở Việt Nam. Đề xuất những phương hướng và giải pháp căn bản mang tính định hướng về các chương trình phát triển công nghiệp, dịch vụ, 4
khuyến khích xã hội hóa dịch vụ công nhằm nâng cao chất lượng nguồn lao động và giải quyết việc làm ở Việt Nam. Trong cuốn sách Tạo việc làm cho NLĐ bị ảnh hưởng trong quá trình đô thị hoá Hà Nội [20], tác giả Vũ Thị Mai đã trình bày cơ sở lý luận một số nhân tố kinh tế, xã hội gây áp lực mạnh đối với vấn đề việc làm trong quá trình đô thị hóa; tác động, ảnh hưởng của vấn đề đô thị hóa và việc làm cho NLĐ bị thu hồi đất và kinh nghiệm quốc tế về tạo việc làm cho NLĐ. Trong đề tài luận án tiến sĩ kinh tế Việc làm cho lao động nông nghiệp trong quá trình xây dựng nông thôn mới ở Thủ đô Hà Nội [16] tác giả Nguyễn Thị Huệ đã tập trung trình bày cơ sở lý luận về việc làm cho lao động nông nghiệp trong quá trình xây dựng nông thôn mới. Luận án đã phân tích thực trạng, đề xuất 05 giải pháp chung, 09 giải pháp cụ thể, tạo thành một hệ thống giải pháp đồng bộ, logic, khoa học và có tính khả thi trong việc giải quyết việc làm cho lao động nông nghiệp trong quá trình xây dựng nông thôn mới ở Thủ đô Hà Nội. Hai tác giả Trần Đình Hoan, Lê Mạnh Khoa đã có những phân tích tương đối đầy đủ vấn đề sử dụng nguồn nhân lực hiện nay ở Việt Nam: Dư thừa lao động phổ thông, thiếu lao động kỹ thuật lành nghề; trong đó, chất lượng lao động được đào tạo bài bản, có tác phong công nghiệp… đóng vai trò quan trọng cho việc gọi vốn, thu hút công nghệ, khai thác tiềm năng thiên nhiên để tạo việc làm cho NLĐ trong một cuốn sách có tựa đề Sử dụng nguồn lao động và giải quyết việc làm ở Việt Nam [14]. Cuốn sách Tạo việc làm thông qua khôi phục và phát triển làng nghề truyền thống [10] của hai tác giả Nguyễn Văn Đại, Trần Văn Luận tập trung vào việc xây dựng khái niệm, xác định các đặc điểm việc làm trong các làng nghề; tình hình việc làm trong các làng nghề truyền thống trước thời kỳ đổi mới, thực trạng việc làm trong các làng nghề truyền thống từ đổi mới đến nay, 5
dự báo số làng nghề; phương pháp và các giải pháp cơ bản nhằm khôi phục và phát triển các làng nghề truyền thống gắn với các sản phẩm thủ công từng có "tên tuổi" trên thị trường, đồng nghĩa với việc giúp NLĐ nông thôn có thêm việc làm, tăng thu nhập đã và đang là vấn đề trăn trở của chính quyền các cấp và người dân tại nhiều địa phương trong cả nước. Trong một nghiên cứu do Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam chủ trì với tựa đề là Những tác động tới việc làm, đời sống của NLĐ và các giải pháp hoạt động Công đoàn khi Việt Nam gia nhập tổ chức Thương mại Thế giới (WTO) [33], đã đề cập đến những hiểu biết cơ bản nhất về Tổ chức Thương mại Thế giới; Hiệp định thương mại tự do và những tác động tới kinh tế Việt Nam; những mặt tích cực, thuận lợi, những khó khăn và thách thức; những tác động đối với việc làm và đời sống của NLĐ nước ta khi Việt Nam gia nhập WTO và các giải pháp về hoạt động Công đoàn Việt Nam trước những tác động đó. Trong đề tài luận án tiến sĩ xã hội học có tên là Mối quan hệ giữa dân số và việc làm ở nông thôn đồng bằng sông Hồng trong quá trình CNH, HĐH [30] tác giả Đặng Xuân Thao đã chứng minh được mối quan hệ tương tác giữa dân số và việc làm ở nông thôn đồng bằng sông Hồng mang tính quy luật chung của nhiều nền kinh tế bước sang cơ chế thị trường, mối quan hệ này còn liên quan, ảnh hưởng đến nhiều yếu tố xã hội của cộng đồng làng, xã hoặc khu vực, quốc gia, nó cũng có tính đặc thù ở từng địa phương. Đồng thời, cũng đã nêu ra một số khuyến nghị về kiểm soát dân số ở cấp cơ sở. Luận án tiến sĩ kinh tế của tác giả Hồ Thị Diệu Ánh với đề tài Tự tạo việc làm của lao động nông thôn trên địa bàn tỉnh Nghệ An [3], trong đó, vai trò của hộ gia đình được xác định có yếu tố ảnh hưởng rất lớn đến tự tạo việc làm của lao động nông thôn; kết quả phân tích cho thấy các yếu tố thuộc về hộ gia đình có ảnh hưởng lớn đến tự tạo việc làm cho lao động nông thôn, bao 6
gồm: Sự hỗ trợ của hàng xóm; sử dụng vốn vay của họ hàng; vốn của bạn bè trong xã; gia đình có đất đai nhà xưởng và ảnh hưởng của bạn bè. Trên cơ sở đó, đưa ra một số giải pháp thúc đẩy tự tạo việc làm của lao động nông thôn trên địa bàn. Luận án tiến sĩ kinh tế của tác giả Nguyễn Hoài Nam (2015), Chính sách việc làm cho lao động nông thôn trong bối cảnh di dân - Nghiên cứu tại một số tỉnh Bắc Trung Bộ [21] đã hệ thống hóa sở lý luận và thực tiễn về chính sách việc làm cho lao động nông thôn trong bối cảnh di dân; phân tích chính sách việc làm cho lao động nông thôn trong bối cảnh di dân tại một số tỉnh Bắc Trung Bộ, chỉ ra những thành công và hạn chế, đồng thời đề xuất phương hướng, giải pháp chủ yếu nhằm nâng cao tác động chính sách việc làm cho lao động nông thôn trong bối cảnh di dân ở các tỉnh Bắc Trung Bộ đến năm 2025. Đánh chung về các nghiên cứu của các tác giả ở trên cho thấy, việc nghiên cứu đề cập đến nội dung QLNN về việc làm nói chung, việc làm của thanh niên, thanh niên ở nông thôn nói riêng còn tương đối ít hoặc tiếp cận với độ sâu rộng, mức độ đầy đủ còn hạn chế, đặc biệt còn chưa có các nghiên cứu có tính toàn diện, toàn trình về vai trò QLNN về việc làm của thanh niên ở nông thôn trên địa bàn cấp huyện ở nước ta nói chung, trên địa bàn huyện Thanh Miện, tỉnh Hải Dương nói riêng. Xuất phát từ thực trạng trên, nội dung nghiên cứu của luận văn này cần phải được tiến hành dựa trên cơ sở lý luận của ngành khoa học quản lý công, có đối tượng, nội dung, phạm vi và phương pháp nghiên cứu tương đối khác biệt với các nghiên cứu của các tác giả khác đã thực hiện. 3. Mục đích, nhiệm vụ nghiên cứu 3.1. Mục đích nghiên cứu Trên cơ sở hệ thống hóa các vấn đề cơ sở lý luận, thực tiễn liên quan 7
đến QLNN về việc làm của lao động nông thôn nói chung, lao động là thanh niên, thanh niên ở nông thôn nói riêng với những đánh giá chung về mặt ưu điểm và hạn chế hoạt động QLNN về việc làm của thanh niên ở nông thôn trên địa bàn huyện Thanh Miện, tỉnh Hải Dương; nghiên cứu chỉ ra các giải pháp nhằm tăng cường hoạt động QLNN về việc làm, góp phần trực tiếp vào việc giải quyết việc làm cho thanh niên ở nông thôn trên địa bàn huyện Thanh Miện, tỉnh Hải Dương một cách bền vững, tạo nền tảng cho phát triển kinh tế, xã hội tại địa phương. 3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu Để đạt được mục đích trên, luận văn sẽ hướng tới giải quyết các nhiệm vụ: - Hệ thống hóa lý luận, nêu ra những cơ sở khoa học và thực tiễn QLNN về việc làm, việc làm của thanh niên ở nông thôn. - Phân tích và đánh giá thực trạng hoạt động QLNN về việc làm của thanh niên ở nông thôn từ thực tiễn huyện Thanh Miện, tỉnh Hải Dương giai đoạn 2010 - 2015. - Đề xuất một số phương hướng và giải pháp chủ yếu để tăng cường hoạt động QLNN về việc làm của thanh niên ở nông thôn cho huyện Thanh Miện, tỉnh Hải Dương trong thời gian tới. 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 4.1. Đối tượng nghiên cứu Luận văn tập trung nghiên cứu hoạt động QLNN về việc làm của thanh niên ở nông thôn từ thực tiễn huyện Thanh Miện, tỉnh Hải Dương. 4.2. Phạm vi nghiên cứu Phạm vi không gian: Luận văn được nghiên cứu trên địa bàn huyện Thanh Miện, tỉnh Hải Dương. Phạm vi về thời gian: Luận văn nghiên cứu hoạt động QLNN về việc 8
làm của thanh niên ở nông thôn giai đoạn 2010 - 2015, hướng đến 2020. 5. Phương pháp nghiên cứu Dựa trên phương pháp luận của chủ nghĩa duy vật biện chứng và chủ nghĩa duy vật lịch sử, tác giả đã sử dụng một số phương pháp nghiên cứu chung với đặc thù sau đây: Phương pháp logic và lịch sử. Phương pháp phân tích và tổng hợp. Phương pháp thống kê và so sánh. Phương pháp diễn dịch - quy nạp… 6. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài. 6.1. Ý nghĩa khoa học: Luận văn nhằm cung cấp những vấn đề mang tính lý luận và thực tiễn QLNN về việc làm của thanh niên ở nông thôn hiện nay. 6.2. Ý nghĩa thực tiễn: Thứ nhất, kết quả nghiên cứu của luận văn sẽ bổ sung, gợi mở trên cơ sở tiếp cận với góc nhìn đa chiều, toàn trình 6 nội dung QLNN về việc làm theo Luật Việc làm 2013, góp phần tăng cường hoạt động QLNN về việc làm của thanh niên ở nông thôn trên địa bàn huyện nói chung, tại địa bàn huyện Thanh Miện, tỉnh Hải Dương nói riêng. Thứ hai, Luận văn đưa ra những giải pháp, kiến nghị, có thể ứng dụng trực tiếp trong hoạt động QLNN về việc làm cho huyện Thanh Miện, tỉnh Hải Dương, có thể sử dụng thông tin của luận văn làm sở cứ quan trọng trong việc xây dựng chương trình, đề án… về việc làm của lao động nông thôn nói chung, lao động là thanh niên ở nông thôn nói riêng. Thứ ba, Luận văn có thể dùng làm tài liệu tham khảo cho đội ngũ cán bộ, công chức làm công tác quản lý hoặc những người làm công tác nghiên cứu giảng dạy về hoạt động QLNN về việc làm nói chung, QLNN về việc làm của 9
thanh niên ở nông thôn nói riêng. 7. Kết cấu của luận văn Luận văn được kết cấu thành 3 phần: Mở đầu, nội dung chính, kết luận. Nội dung chính được kết cấu thành 3 chương cụ thể như sau: Chương 1. Lý luận và thực tiễn QLNN về việc làm của thanh niên ở nông thôn trên địa bàn huyện. Chương 2. Thực trạng QLNN về việc làm của thanh niên ở nông thôn trên địa bàn huyện Thanh Miện, tỉnh Hải Dương. Chương 3. Phương hướng, giải pháp tăng cường QLNN về việc làm của thanh niên ở nông thôn trên địa bàn huyện Thanh Miện, tỉnh Hải Dương. 10
Chương 1 LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC VỀ VIỆC LÀM CỦA THANH NIÊN Ở NÔNG THÔN TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN 1.1. Khái quát chung về việc làm của thanh niên ở nông thôn trên địa bàn huyện 1.1.1. Một số khái niệm liên quan *Khái niệm “Việc làm” Con người là một nhân tố quan trọng, vừa là mục tiêu, vừa là động lực thúc đẩy sự phát triển kinh tế - xã hội. Họ trở thành động lực cho sự phát triển khi họ có nhiều điều kiện sử dụng sức lao động để tạo ra của cải vật chất, tinh thần cho bản thân, gia đình họ và cho xã hội. Khái niệm việc làm được nhiều nhà kinh tế học, xã hội học quan tâm, tìm hiểu dưới nhiều góc độ, phạm vi đối tượng khác nhau của các ngành khoa học như xã hội học, kinh tế học, chính sách công, quản lý công… Đứng trên các góc độ nghiên cứu khác nhau, mỗi tác giả đưa ra những quan niệm khác nhau về thuật ngữ “Việc làm”. Thực tiễn hoạt động quản lý ở các quốc gia khác nhau do ảnh hưởng của nhiều yếu tố (Như điều kiện kinh tế, chính trị, luật pháp, phong tục tập quán…) cũng hình thành nên các quan niệm về việc làm khác nhau. Khái niệm việc làm còn bị chi phối bởi nhiều các quan niệm, lối tư duy cũ vốn đã ăn sâu vào tiềm thức của con người trong xã hội. Vì vậy, cho đến nay chưa có một định nghĩa chung mang tính khái quát bao trùm về việc làm. Dưới góc độ lý luận, Mác cho rằng: “Việc làm là phạm trù để chỉ trạng thái phù hợp giữa sức lao động và những điều kiện cần thiết (vốn, tư liệu sản xuất, công nghệ,…) để sử dụng sức lao động đó” [7, tr.125]. Dưới góc độ kinh tế - xã hội: Trong thực tế, việc làm thường được biểu hiện dưới 3 hình thức sau đây: Một là, làm công việc để nhận tiền lương, tiền công hoặc có thể là 11
nhận hiện vật cho công việc đó. Nói theo cách khác thì, NLĐ bỏ công sức ra lao động và được nhận lại thành quả lao động của chính mình sau một quá trình tham gia vào hoạt động lao động có thể bằng chân tay hoặc lao động bằng trí óc. Hai là, tạo ra thu nhập: Là khoản thu nhập trực tiếp và khả năng tạo ra thu nhập. Tuy nhiên hoạt động này phải phù hợp với chuẩn mực của xã hội dưới góc độ pháp lý, sẽ không coi là việc làm nếu hoạt động lao động tạo ra thu nhập nhưng trái pháp luật và không được pháp luật thừa nhận. Ba là, yếu tố lao động trong việc làm phải có tính hệ thống, tính thường xuyên và tính nghề nghiệp. Quan niệm này tương đối bao trùm, tuy nhiên trên thực tế có nhiều hoạt động không bị pháp luật cấm nhưng tạo ra thu nhập chưa rõ ràng (tạo ra lợi ích phi vật chất hoặc lợi ích gián tiếp) vẫn chưa được coi là việc làm; đồng thời có những hoạt động tạo ra thu nhập rõ ràng nhưng luật pháp có quốc gia ngăn cấm thì vẫn chưa được thừa nhận là việc làm, trong đó luật pháp có quốc gia cho là hợp pháp thì lại được thừa nhận là việc làm. Cho nên quan niệm trên còn bộc lộ rõ hai hạn chế cơ bản sau: Thứ nhất: Hoạt động nội trợ rõ ràng đảm bảo tính thường xuyên, không bị pháp luật cấm, ít nhiều đã tạo ra chuỗi giá trị trực tiếp hoặc gián tiếp trong đời sống sinh hoạt của mỗi gia đình. Tuy nhiên, hoạt động nội trợ trong thực tế lại chưa được coi là việc làm và chưa được xác định có tính nghề nghiệp. Thứ hai: Quan niệm về việc làm giữa các quốc gia nó còn phụ thuộc vào luật pháp, phong tục tập quán, đạo đức… để xác lập tính hợp pháp của hoạt động lao động được coi là việc làm. Theo khái niệm việc làm được đưa ra trong từ điển Tiếng Việt: “Việc làm là công việc được giao cho làm và được trả công” [22, tr.1115]. Khái niệm này tương đối rộng, tuy nhiên nó chưa phản ánh được toàn diện hình 12
thức việc làm trong hoạt động hàng ngày, bởi việc làm có thể tồn tại các trạng thái: Có người giao (Thể hiện mang tính quyền lực), làm một cách tự nguyện, thiện nguyện giúp đỡ người khác khi không có tác động sai khiến, hoặc người lao động hoàn toàn có thể tự tạo ra việc làm để có thu nhập mà không cần phải ai giao việc cho. Trong đó, quan điểm khác lại cho rằng: “Việc làm (Tiếng Anh là job, career) hay công việc là một hoạt động được thường xuyên thực hiện để đổi lấy việc thanh toán hoặc tiền công, thường là nghề nghiệp của một người. Một người thường bắt đầu một công việc bằng cách trở thành một nhân viên, người tình nguyện, hoặc bắt đầu việc buôn bán. Thời hạn cho một công việc có thể nằm trong khoảng từ một giờ (Trong trường hợp các công việc lặt vặt) hoặc cả đời (Trong trường hợp của các thẩm phán). Nếu một người được đào tạo cho một loại công việc nhất định, họ có thể có một nghề nghiệp. Tập hợp hàng loạt các công việc của một người trong cả cuộc đời là sự nghiệp của họ” [46]. Dưới góc độ pháp lý theo quan niệm quốc tế: Tại Hội nghị quốc tế lần thứ 13, tổ chức năm 1983, Tổ chức Lao động quốc tế (Viết tắt là ILO) đã đưa ra quan niệm về người có việc làm với các biểu hiện như sau: “Người có việc làm là những người làm một việc gì đó, được trả tiền công, có lợi nhuận hoặc được thanh toán bằng hiện vật, hoặc những người tham gia vào các hoạt động mang tính chất tự tạo việc làm vì thu nhập hay vì lợi ích gia đình, không nhận được tiền công hay hiện vật” [5, tr.47]. Như vậy, người có việc làm bao gồm những NLĐ đang làm việc ở cả trong và ngoài khu vực nhà nước có thu nhập đem lại vật chất để nuôi sống cho bản thân, gia đình hoặc mang lại lợi ích cho xã hội. Đây là khái niệm khá mềm dẻo, phù hợp với nền kinh tế thị trường theo hướng hiện đại trên cả hai phương diện kết cấu và thể chế, do đó được phần đông các quốc gia đang sử 13