Luận văn Thạc sĩ Quản lý công: Tham gia của công dân vào hoạt động quản lý nhà nước trên địa bàn huyện Yên Lạc, tỉnh Vĩnh Phúc

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:108

Thêm vào BST

Báo xấu

15
lượt xem 10
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Luận văn nghiên cứu cơ sở lý luận và cơ sở pháp lý về tham gia của công dân vào hoạt động quản lý nhà nước, thực trạng tham gia của công dân vào hoạt động quản lý nhà nước trên địa bàn huyện Yên Lạc, tỉnh Vĩnh Phúc để thúc đẩy sự tham gia của công dân vào hoạt động quản lý nhà nước trên địa bàn huyện Yên Lạc, tỉnh Vĩnh Phúc ngày càng thực chất hơn.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Quản lý công: Tham gia của công dân vào hoạt động quản lý nhà nước trên địa bàn huyện Yên Lạc, tỉnh Vĩnh Phúc

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NỘI VỤ ……/…… ……/…… HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA NGUYỄN THỊ HƯỜNG THAM GIA CỦA CÔNG DÂN VÀO HOẠT ĐỘNG QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN YÊN LẠC, TỈNH VĨNH PHÚC LUẬN VĂN THẠC SỸ QUẢN LÝ CÔNG HÀ NỘI – NĂM 2023
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NỘI VỤ ……/…… ……/…… HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA NGUYỄN THỊ HƯỜNG THAM GIA CỦA CÔNG DÂN VÀO HOẠT ĐỘNG QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN YÊN LẠC, TỈNH VĨNH PHÚC LUẬN VĂN THẠC SỸ QUẢN LÝ CÔNG Chuyên ngành: Quản lý công Mã số: 8 34 04 03 NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: TS. TỐNG ĐĂNG HƯNG HÀ NỘI – NĂM 2023
i LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan nội dung trong luận văn với đề tài “Tham gia của công dân vào hoạt động quản lý nhà nước trên địa bàn huyện Yên Lạc, tỉnh Vĩnh Phúc” là đề tài nghiên cứu của tôi với sự hướng dẫn của TS. Tống Đăng Hưng. Các số liệu sử dụng trong luận văn là trung thực và chính xác. Các tài liệu tham khảo và trích dẫn được sử dụng trong luận văn đều có xuất xứ, nguồn gốc, tác giả cụ thể và được ghi trong danh mục tài liệu tham khảo của luận văn. Tôi xin chịu trách nhiệm trước pháp luật về lời cam đoan trên. Hà Nội, ngày 17 tháng 7 năm 2023 Tác giả luận văn Nguyễn Thị Hường
ii LỜI CẢM ƠN Tôi muốn bày tỏ lòng cảm ơn đặc biệt tới thầy hướng dẫn là TS. Tống Đăng Hưng đã tận tâm hướng dẫn, giúp đỡ tôi trong suốt quá trình nghiên cứu để hoàn thành luận văn với đề tài “Tham gia của công dân vào hoạt động quản lý nhà nước trên địa bàn huyện Yên Lạc, tỉnh Vĩnh Phúc”. Tôi cũng xin được gửi lời cảm ơn tới Lãnh đạo Học viện Hành chính Quốc gia, Ban Quản lý Đào tạo, các thầy giáo, cô giáo tại Học viện Hành chính Quốc gia, Ủy ban nhân dân, Hội đồng nhân dân và bà con các xã nơi tôi đã đến nghiên cứu và khảo sát đã tạo điều kiện, tham gia góp ý, cung cấp tài liệu, ủng hộ và giúp đỡ tôi trong suốt quá trình học tập, nghiên cứu, điều tra khảo sát để hoàn thành luận văn. Một lời cảm ơn đặc biệt xin được dành cho gia đình, bạn bè, đồng nghiệp đã luôn hỗ trợ, động viên, chia sẻ, tạo điều kiện thuận lợi giúp tôi vượt qua những khó khăn trong quá trình nghiên cứu để hoàn thành luận văn. Do điều kiện chủ quan và khách quan, kết quả nghiên cứu của luận văn còn có những hạn chế. Tôi xin được cảm ơn những ý kiến đóng góp để luận văn được hoàn thiện hơn và góp phần tích cực thúc đẩy tham gia của công dân vào hoạt động quản lý nhà nước nhằm nâng cao hiệu quả, hiệu lực quản lý nhà nước và thúc đẩy dân chủ. Hà Nội, ngày 17 tháng 7 năm 2023 Tác giả luận văn Nguyễn Thị Hường
iii MỤC LỤC Trang Trang bìa phụ Lời cam đoan ................................................................................................................i Mục lục...................................................................................................................... iii Danh mục chữ viết tắt .................................................................................................v Danh mục bảng, biểu đồ, hộp, hình ...........................................................................vi Mở đầu ........................................................................................................................1 Chương 1: Cơ sở lý luận và pháp lý về tham gia của công dân vào hoạt động quản lý nhà nước ...................................................................................................................10 1.1. Khái niệm công dân, quản lý nhà nước, tham gia của công dân vào hoạt động quản lý nhà nước ................................................................................................................................... 10 1.2. Vai trò tham gia của công dân vào hoạt động quản lý nhà nước................................... 12 1.3. Phương thức tham gia của công dân vào hoạt động quản lý nhà nước......................... 14 1.4. Mức độ tham gia của công dân vào hoạt động quản lý nhà nước ................................. 23 1.5. Yếu tố ảnh hưởng đến tham gia của công dân vào hoạt động quản lý nhà nước ... 28 Tiểu kết chương 1 .....................................................................................................32 Chương 2: Thực trạng tham gia của công dân vào hoạt động quản lý nhà nước trên địa bàn huyện Yên Lạc tỉnh Vĩnh Phúc ....................................................................33 2.1. Điều kiện kinh tế - xã hội tác động đến tham gia của công dân vào hoạt động quản lý nhà nước trên địa bàn huyện Yên Lạc, tỉnh Vĩnh Phúc......................................................... 33 2.2. Thực trạng tham gia của công dân vào hoạt động quản lý nhà nước trên địa bàn huyện Yên Lạc, tỉnh Vĩnh Phúc từ năm 2016 đến năm 2021 .......................................................... 37 2.3. Đánh giá tham gia của công dân vào quản lý nhà nước trên địa bàn huyện Yên Lạc, tỉnh Vĩnh Phúc từ năm 2016 đến năm 2021 .................................................................................. 55 Tiểu kết chương 2 .................................................................................................................... 63 Chương 3: Phương hướng, giải pháp và kiến nghị thúc đẩy tham gia của công dân vào hoạt động quản lý nhà nước trên địa bàn huyện Yên Lạc, tỉnh Vĩnh Phúc........64 3.1. Phương hướng thúc đẩy tham gia của công dân vào hoạt động quản lý nhà nước ...... 64
iv 3.2. Giải pháp thúc đẩy tham gia của công dân vào hoạt động quản lý nhà nước trên địa bàn huyện Yên Lạc, tỉnh Vĩnh Phúc .............................................................................................. 67 3.3. Kiến nghị với chính quyền huyện Yên Lạc, tỉnh Vĩnh Phúc ......................................... 79 Tiểu kết chương 3 .................................................................................................................... 82 Kết luận ....................................................................................................................83 Tài liệu tham khảo .................................................................................................. viii Phụ lục 01 .................................................................................................................xiv Phụ lục 02 .............................................................................................................. xviii
v DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT Ký hiệu chữ viết tắt Chữ viết đầy đủ CBCC Cán bộ, công chức CQNN Cơ quan nhà nước HĐND Hội đồng nhân dân KT – XH Kinh tế - xã hội QLNN Quản lý nhà nước UBND Ủy ban nhân dân TCXH Tổ chức xã hội
vi DANH MỤC BẢNG, BIỂU ĐỒ, HỘP, HÌNH Danh mục bảng Số hiệu bảng Tên bảng Trang Bảng 1.1: Phương thức tham gia trực tiếp của công dân vào hoạt động 22 quản lý nhà nước Bảng 2.1: Tổng giá trị sản xuất, thu nhập bình quân đầu người và tỷ 33 lệ hộ nghèo của huyện Yên Lạc các năm 2010, 2015, 2020 Bảng 2.2: Tổng hợp dân số và lao động huyện Yên Lạc năm 2019 35 Bảng 2.3: Thông tin cơ bản về người được hỏi 38 Danh mục biểu đồ Số hiệu Tên biểu đồ Trang biểu đổ Biểu đồ 2.1: Các thông tin chính quyền cung cấp cho người dân 39 Biểu đồ 2.2: Các hình thức người dân tiếp cận thông tin 41 Biểu đồ 2.3: Nội dung tham gia đóng góp ý kiến của người dân với chính 44 quyền Biểu đồ 2.4: Lý do người dân không tham gia đóng góp ý kiến với chính 44 quyền Biểu đồ 2.5: Các hình thức người dân gửi ý kiến đóng góp đến chính 46 quyền Biểu đồ 2.6: Mức độ tham gia thực hiện các công việc tại địa phương 49 cùng với chính quyền của người dân Biểu đồ 2.7: Lý do người dân không tham gia hoàn thiện hương ước, 50 quy ước của thôn Biểu đồ 2.8: Mức độ tham gia bàn và quyết định trực tiếp các công việc 52 tại địa phương của người dân Biểu đồ 2.9: Lý do người dân không tham gia bàn và quyết định trực tiếp 53 các công việc của địa phương
vii Danh mục hộp Số hiệu hộp Tên hộp Trang Hộp 2.1: Kết quả huy động nguồn lực xây dựng nông thôn mới 34 huyện Yên Lạc từ năm 2010 – 2020 Danh mục hình Số hiệu hình Tên hình Trang Hình 1.1: Bậc thang tham gia của công dân theo nghiên cứu của Sherry 25 R.Arnstein Hình 1.2: Mức độ tham gia của công dân vào hoạt động quản lý nhà 28 nước Hình 1.3: Yếu tố ảnh hưởng đến tham gia của công dân vào hoạt động 31 quản lý nhà nước
1 MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Từ cuối những năm 80, đầu những năm 90 của thế kỷ XX, trên thế giới đã xuất hiện xu hướng chuyển đổi từ mô hình Quản lý công mới sang Quản trị nhà nước. Việc thay đổi từ “quản lý nhà nước” sang “quản trị nhà nước” đã phản ánh sự thay đổi lớn trong nhận thức và cách thức thực thi quyền lực nhà nước ở nhiều quốc gia. Nếu “quản lý nhà nước” được hiểu là sự quản lý của Nhà nước đối với xã hội mà trong đó Nhà nước đóng vai trò chủ thể quản lý, thì với thuật ngữ “quản trị nhà nước”, Nhà nước xuất hiện với hai tư cách trong hoạt động quản trị: Nhà nước vừa là chủ thể quản trị xã hội, vừa là đối tượng được quản trị bởi công dân và các thiết chế xã hội khác [13]. Như vậy, để quản trị nhà nước tốt phải huy động được tham gia của các chủ thể trong xã hội vào hoạt động quản lý nhà nước. Xuất phát từ bản chất của Nhà nước ta là Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa của Nhân dân, do Nhân dân, vì Nhân dân và mang tính dân chủ sâu sắc. Do đó, tham gia của công dân vào hoạt động quản lý nhà nước là một tất yếu khách quan bởi nó thể hiện đúng bản chất vốn có của Nhà nước ta. Đặc biệt trong bối cảnh đổi mới và hội nhập ở nước ta hiện nay, tham gia của công dân vào hoạt động quản lý nhà nước góp phần quan trọng vào việc xây dựng một xã hội công bằng và dân chủ, ổn định chính trị, phát triển kinh tế - xã hội. Những năm qua, quy định pháp luật của Nhà nước ta đã tạo cơ sở cho công dân tham gia vào quá trình quản lý nhà nước. Các nguyên tắc “Nhà nước của dân, do dân, vì dân”, “dân biết, dân bàn, dân làm, dân kiểm tra” được khẳng định rõ trong các Hiến pháp, văn kiện của Đảng và quy định của Nhà nước qua nhiều thời kỳ. Điều 28 Hiến pháp năm 2013 khẳng định “1. Công dân có quyền tham gia quản lý nhà nước và xã hội, tham gia thảo luận và kiến nghị với cơ quan nhà nước về các vấn đề của cơ sở, địa phương và cả nước. 2. Nhà nước tạo điều kiện để công dân tham gia quản lý nhà nước và xã hội; công khai, minh bạch trong việc tiếp nhận, phản hồi ý kiến, kiến nghị của công dân” [29]. Cùng với đó, quyền tham gia của công dân vào hoạt động quản lý nhà nước cũng được cụ thể hóa và ghi nhận trong các luật như: Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật (2015), Luật Khiếu nại
2 (2011), Luật Tố cáo (2018), Luật Thanh tra (2010), Luật Tiếp công dân (2013), Luật Tiếp cận thông tin (2016)… Các luật này đã có những quy định cụ thể về các điều kiện, hình thức, phương thức để công dân tham gia vào hoạt động quản lý nhà nước như quy định về trình tự, thủ tục tham gia trực tiếp của công dân trong quá trình xây dựng văn bản quy phạm pháp luật của cơ quan nhà nước có thẩm quyền; quy định về trách nhiệm của cơ quan, tổ chức, cá nhân trong tiếp nhận, giải quyết các khiếu nại của công dân. Cùng với những quy định trên, Pháp lệnh số 34/2007/PL- UBTVQH/11 ngày 20/4/2007 về thực hiện dân chủ ở xã, phường, thị trấn và Luật Thực hiện dân chủ ở cơ sở mới được biểu quyết thông qua trong chương trình nghị sự kỳ họp thứ 4 Quốc hội khoá XV là văn bản pháp lý quan trọng, tạo ra các cơ chế để công dân có thể thực hiện quyền được thông tin về các hoạt động của chính quyền có tác động đến họ, thảo luận và đóng góp ý kiến vào việc hình thành một số chính sách, tham gia vào các hoạt động phát triển địa phương và giám sát các hoạt động của chính quyền. Các văn bản pháp luật hiện hành đã quy định tương đối cụ thể các hình thức, phương thức tham gia của công dân vào hoạt động quản lý nhà nước. Tuy nhiên trên thực tế, vẫn tồn tại khoảng cách giữa những quy định này với thực tiễn tham gia của công dân trong quản lý nhà nước, nhất là ở cấp cơ sở. Huyện Yên Lạc, tỉnh Vĩnh Phúc là một huyện thuộc vùng đồng bằng Bắc Bộ, nơi có truyền thống tự quản làng xã lâu đời. Việc triển khai thực hiện các văn bản pháp luật quy định về tham gia của công dân vào hoạt động quản lý nhà nước trên địa bàn huyện Yên Lạc đã thúc đẩy công dân tham gia nhiều hơn vào hoạt động quản lý nhà nước của địa phương. Tuy nhiên, theo Báo cáo Kết quả xây dựng và thực hiện quy chế dân chủ ở cơ sở năm 2021 của Ban chỉ đạo thực hiện Quy chế dân chủ huyện Yên Lạc: “Việc thực hiện phương châm “dân biết, dân bàn, dân làm, dân kiểm tra” có khâu còn hình thức; việc phát huy vai trò, trách nhiệm của Nhân dân tham gia bàn và quyết định các vấn đề của địa phương còn hạn chế; hình thức, phương pháp Nhân dân tham gia giám sát, góp ý xây dựng Đảng, chính quyền chưa được mở rộng” [50], do đó có không ít trường hợp hoạt động quản lý nhà nước của chính quyền thiếu đi sự tham gia của công dân và không được cộng đồng dân cư ủng hộ khi triển khai thực hiện, dẫn đến kém hiệu quả, gây lãng phí nguồn lực”.
3 Xuất phát từ những đòi hỏi từ thực tiễn đó, tôi chọn đề tài “Tham gia của công dân vào hoạt động quản lý nhà nước trên địa bàn huyện Yên Lạc, tỉnh Vĩnh Phúc” cho luận văn tốt nghiệp trình độ Thạc sỹ của mình. 2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài Trong những năm gần đây nội dung tham gia của công dân vào hoạt động quản lý nhà nước được nghiên cứu ở nhiều công trình, ấn phẩm khoa học khác nhau. Có thể kể đến một số công trình nghiên cứu và ấn phẩm khoa học sau đây: Tài liệu chuyên khảo Cuốn sách “Các đoàn thể nhân dân với việc bảo đảm dân chủ ở cơ cở hiện nay” của Phan Xuân Sơn do Nhà xuất bản Chính trị quốc gia Hà Nội xuất bản năm 2002 đã đưa ra định nghĩa dân chủ và vai trò của dân chủ, đồng thời khẳng định dân chủ ít hay nhiều phụ thuộc vào vai trò tham gia của công dân vào công việc Nhà nước ít hay nhiều. Tác giả cũng xác định các điều kiện để dân chủ nhiều hơn hay tham gia của công dân vào công việc Nhà nước nhiều hơn. Ngoài ra, tác giả cũng phân biệt dân chủ trực tiếp và dân chủ đại diện và cho rằng dân chủ trực tiếp thường được thực hiện trong những cộng đồng dân cư nhỏ hẹp như xã, phường, trong đó người dân trực tiếp bày tỏ ý kiến của mình và trực tiếp quyết định những công việc cộng đồng xã hội [40]. Sách “Thực hiện quy chế dân chủ và xây dựng chính quyền cấp xã ở nước ta hiện nay” của hai tác giả Nguyễn Văn Sáu và Hồ Văn Thông do Nhà xuất bản Chính trị quốc gia Hà Nội xuất bản năm 2003 đã chia sẻ kinh nghiệm thực tiễn ở một số xã ở các địa phương về việc công dân tham gia vào bàn bạc các chủ trương, kế hoạch xây dựng cơ sở hạ tầng nông thôn; bàn bạc và quyết định trực tiếp các vấn đề liên quan đến cuộc sống của mình. Trực tiếp tham gia góp ý, bàn bạc, thậm chí quyết định trực tiếp đã khiến chính quyền địa phương thực hiện được nhiều công trình có giá trị [39]. Vũ Văn Hiền trong “Phát huy dân chủ ở xã, phường” do Nhà xuất bản Chính trị quốc gia Hà Nội xuất bản năm 2004 đã đề cập đến một số quan điểm về dân chủ và nội dung quy chế dân chủ cơ sở trong đó chỉ rõ các nội dung và hình thức công
4 dân cần biết, được bàn và quyết định; những khó khăn gặp phải khi tham gia đóng góp ý kiến [18]. Báo cáo văn kiện đối thoại chính sách “Đẩy mạnh chiều sâu dân chủ và tăng cường sự tham gia của người dân ở Việt Nam” do Viện Khoa học xã hội Việt Nam và Chương trình Phát triển Liên Hợp Quốc cùng hợp tác thực hiện năm 2006. Báo cáo này đã tập trung tìm hiểu cách thức mà người dân tham gia vào các quyết định của Chính phủ có ảnh hưởng tới đời sống của họ; cách người dân tương tác với chính quyền và phản ứng của chính quyền đối với các hành động và sự tham gia nhiều hơn của người dân. Báo cáo góp phần phân tích sâu hơn về sự tham gia của người dân vào hoạt động quản lý nhà nước và đưa ra một số khuyến nghị để tiếp tục quá trình đẩy mạnh chiều sâu dân chủ và tăng cường sự tham gia của người dân ở Việt Nam [55]. Kỷ yếu hội thảo “Dân chủ trực tiếp, Dân chủ cơ sở trên thế giới và ở Việt Nam” do Viện Chính sách công và Pháp luật phối hợp với Viện Nhà nước và Pháp luật tổ chức tại Hà Nội ngày 10/3/2014 là tập hợp nhiều bài viết (22 bài viết) của các tác giả trong nước về dân chủ trực tiếp, dân chủ ở cơ sở ở nước ta trong sự so sánh, đối chiếu với một số nước trên thế giới. Qua đó, các tác giả đã cung cấp các vấn đề lý luận, thực tiễn và mô hình tổ chức thực hiện dân chủ trực tiếp, dân chủ cơ sở trên thế giới và Việt Nam, đồng thời đề xuất những quan điểm, giải pháp hoàn thiện khuôn khổ pháp luật và các cơ chế bảo đảm dân chủ trực tiếp và dân chủ cơ sở ở nước ta trong thời gian tới [14]. Sách “ Quyền con người, quyền và nghĩa vụ cơ bản của công dân trong Hiến pháp Việt Nam” do Văn phòng thường trực về nhân quyền và Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh xuất bản năm 2015 đã tập trung làm rõ cơ sở lý luận, pháp lý và thực tiễn của mối quan hệ giữa Hiến pháp và tư tưởng quyền con người cũng như mối quan hệ giữa Hiến pháp với Luật nhân quyền quốc tế. Làm rõ những điểm mới, tiến bộ về chế định quyền con người trong Hiến pháp Việt Nam, đề xuất một số giải pháp cơ bản nhằm bảo đảm thực thi hiệu quả các quyền hiến định trong Hiến pháp 2013, trong đó có quyền tham gia vào hoạt động quản lý nhà nước của công dân [52].
5 “Báo cáo nghiên cứu trường hợp điển hình về thực hiện dân chủ ở cơ sở, và góp ý cho việc xây dựng và thực hiện Luật Thực hiện dân chủ ở cơ sở” do Nhóm làm việc vì sự tham gia của người dân và Chương trình Phát triển Liên hợp Quốc (UNDP) tại Việt Nam thực hiện năm 2022. Nghiên cứu này được thực hiện với mục đích tìm hiểu, phân tích các mô hình có sự tham gia của người dân vào việc giám sát, triển khai và hưởng lợi ở thành phố Hà Nội và tỉnh Quảng Trị. Việc phân tích các mô hình này từ lý thuyết thực hiện dân chủ ở cơ sở cũng như trong bối cảnh chính trị, văn hóa Việt Nam rút ra các bài học kinh nghiệm để hiểu trong điều kiện nào thì dân chủ được thực thi hoặc không được thực thi ở cơ sở. Dựa trên các kết quả nghiên cứu thực tiễn và phân tích dự án Luật Thực hiện dân chủ ở cơ sở, nhóm nghiên cứu đề xuất kiến nghị nhằm nâng cao chất lượng và tính khả thi của Luật đồng thời góp phần phát huy sự tham gia chủ động, tích cực của người dân vào đời sống chính trị, kinh tế, xã hội của đất nước [25]. Luận án, luận văn Luận án Tiến sỹ Quản lý công năm 2019 của tác giả Nguyễn Thị Thu Cúc với đề tài “Qúa trình ra quyết định của chính quyền xã có sự tham gia của cộng đồng dân cư ở tỉnh Nam Định” tại Học viện Hành chính Quốc gia đã làm rõ cơ sở khoa học của quá trình ra quyết định của chính quyền xã có sự tham gia của cộng đồng dân cư; đánh giá thực trạng và đề xuất các giải pháp hoàn thiện quá trình ra quyết định của chính quyền xã có sự tham gia của cộng đồng dân cư ở tỉnh Nam Định, góp phần nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước ở tỉnh Nam Định [8]. Luận văn Thạc sỹ Quản lý công năm 2018 của tác giả Đỗ Kim Oanh với đề tài: “Sự tham gia của người dân vào hoạt động quản lý nhà nước chính quyền phường tại Quận 6, thành phố Hồ Chí Minh” tại Học viện Hành chính Quốc gia đã nghiên cứu cơ sở lý luận và pháp lý về tham gia của người dân vào hoạt động quản lý nhà nước, đánh giá thực trạng tham gia của người dân vào hoạt động quản lý nhà nước của chính quyền phường tại Quận 6, thành phố Hồ Chí Minh, làm rõ những mặt đạt được, hạn chế, nguyên nhân của hạn chế để từ đó đề xuất các giải pháp nhằm nâng cao vai trò và tăng cường tham gia của người dân vào các hoạt động quản lý nhà nước của chính quyền phường tại Quận 6, thành phố Hồ Chí Minh có hiệu quả [26].
6 Luận văn Thạc sỹ Quản lý công năm 2017 của tác giả Đoàn Thị Tú Linh với đề tài: “Thu hút sự tham gia của người dân vào hoạt động quản lý nhà nước của Ủy ban nhân dân phường trên địa bàn quận Thủ Đức, thành phố Hồ Chí Minh” tại Học viện Hành chính Quốc gia đã tập trung nghiên cứu cơ sở lý luận và pháp lý về thu hút tham gia của người dân vào quản lý nhà nước, đánh giá thực trạng thu hút tham gia của người dân vào hoạt động quản lý nhà nước của Ủy ban nhân dân phường trên địa bàn quận Thủ Đức, để từ đó đề xuất các giải pháp nhằm thu hút tham gia của người dân vào hoạt động quản lý nhà nước [23]. Các công trình, bài viết trên đã đề cập đến những nội dung về dân chủ, tham gia của công dân vào hoạt động quản lý nhà nước và ít, nhiều liên quan đến đề tài nghiên cứu của luận văn. Tuy nhiên, cho đến nay, chưa có công trình nghiên cứu toàn diện và chuyên biệt về tham gia của công dân vào hoạt động quản lý nhà nước trên địa bàn huyện Yên Lạc, tỉnh Vĩnh Phúc. Luận văn là công trình khoa học đầu tiên nghiên cứu một cách toàn diện và chuyên biệt về tham gia của công dân vào hoạt động quản lý nhà nước trên địa bàn huyện Yên Lạc, tỉnh Vĩnh Phúc dưới góc độ quản lý công. 3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu - Mục đích nghiên cứu Luận văn nghiên cứu cơ sở lý luận và cơ sở pháp lý về tham gia của công dân vào hoạt động quản lý nhà nước, thực trạng tham gia của công dân vào hoạt động quản lý nhà nước trên địa bàn huyện Yên Lạc, tỉnh Vĩnh Phúc để thúc đẩy sự tham gia của công dân vào hoạt động quản lý nhà nước trên địa bàn huyện Yên Lạc, tỉnh Vĩnh Phúc ngày càng thực chất hơn. - Nhiệm vụ nghiên cứu Luận văn thực hiện các nhiệm vụ nghiên cứu sau: Hệ thống hóa cơ sở lý luận và pháp lý về tham gia của công dân vào hoạt động quản lý nhà nước. Phân tích, đánh giá thực trạng tham gia của công dân vào hoạt động quản lý nhà nước trên địa bàn huyện Yên Lạc, tỉnh Vĩnh Phúc.
7 Đưa ra phương hướng và đề xuất giải pháp thúc đẩy tham gia của công dân vào hoạt động quản lý nhà nước trên địa bàn huyện Yên Lạc, tỉnh Vĩnh Phúc. 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu - Đối tượng nghiên cứu Đối tượng nghiên cứu của luận văn là tham gia của công dân vào hoạt động quản lý nhà nước trên địa bàn huyện Yên Lạc, tỉnh Vĩnh Phúc. - Phạm vi nghiên cứu Phạm vi về thời gian: Luận văn nghiên cứu tham gia của công dân vào hoạt động quản lý nhà nước trên địa bàn huyện Yên Lạc, tỉnh Vĩnh Phúc từ năm 2016 – 2021. Phạm vi về không gian: Luận văn nghiên cứu tham gia của công dân vào hoạt động quản lý nhà nước trên địa bàn huyện Yên Lạc, tỉnh Vĩnh Phúc. Phạm vi về nội dung: Luận văn tập trung nghiên cứu cơ sở lý luận và thực tiễn tham gia trực tiếp của công dân vào hoạt động quản lý nhà nước trên địa bàn huyện Yên Lạc, tỉnh Vĩnh Phúc. 5. Phương pháp nghiên cứu - Phương pháp luận: Luận văn được thực hiện trên cơ sở phương pháp luận duy vật biện chứng và duy vật lịch sử của chủ nghĩa Mác-Lênin; tư tưởng Hồ Chí Minh và đường lối, chính sách của Đảng, pháp luật của Nhà nước Việt Nam về quyền con người, quyền công dân. - Phương pháp nghiên cứu Trong quá trình nghiên cứu luận văn, tác giả sử dụng một số phương pháp nghiên cứu sau: Phương pháp phân tích tài liệu thứ cấp Tác giả đã phân tích thông tin từ nguồn tài liệu thứ cấp gồm: Văn bản quy phạm pháp luật quy định về tham gia của công dân vào hoạt động quản lý nhà nước; sách tham khảo, tài liệu chuyên khảo, ấn phẩm khoa học về tham gia của công dân vào hoạt động quản lý nhà nước; luận án, luận văn về sự tham gia của người dân, phát huy vai trò của Nhân dân tham gia quản lý nhà nước và xã hội; báo cáo kết quả thực hiện nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội, báo cáo Kết quả xây dựng và thực
8 hiện Quy chế dân chủ cơ sở, báo cáo tiến độ và kết quả thực hiện Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới của UBND huyện Yên Lạc, tỉnh Vĩnh Phúc. Phương pháp quan sát Để có được các thông tin về tham gia của công dân vào hoạt động quản lý nhà nước trên địa bàn huyện Yên Lạc, tỉnh Vĩnh Phúc, tác giả đã trực tiếp quan sát thực tế sau: thay đổi về diện mạo của huyện Yên Lạc từ khi thực hiện Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới (đường sá, nhà ở, các công trình hạ tầng cơ bản…); thái độ của công dân với chính quyền khi chính quyền công khai thông tin và lấy ý kiến của công dân về kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội tại địa phương hay các chính sách sẽ được triển khai tại địa phương; sự phối hợp của công dân với chính quyền khi triển khai các công việc trên địa bàn huyện. Phương pháp điều tra bằng phiếu khảo sát Tác giả sử dụng phương pháp điều tra bằng phiếu khảo sát nhằm thu thập thông tin khách quan từ phía công dân về tham gia của công dân vào hoạt động quản lý nhà nước trên địa bàn huyện Yên Lạc, tỉnh Vĩnh Phúc. Cụ thể, tác giả tiến hành điều tra bằng phiếu khảo sát theo phương pháp chọn ngẫu nhiên đối với 200 người dân tại 5/17 xã, thị trấn thuộc huyện Yên Lạc, tỉnh Vĩnh Phúc (các xã gồm: Yên Phương, Nguyệt Đức, Văn Tiến, Trung Kiên, Yên Đồng) về tham gia của công dân vào hoạt động quản lý nhà nước trên địa bàn huyện Yên Lạc, tỉnh Vĩnh Phúc (có mẫu phiếu và bảng tổng hợp kết quả khảo sát kèm theo). Phương pháp phỏng vấn sâu Tác giả phỏng vấn sâu (ngẫu nhiên) 25 người dân nhằm mục đích khai thác thêm các thông tin bên ngoài phiếu hỏi. Các câu hỏi được đưa ra bao gồm: quan tâm của công dân tới các quy định của pháp luật quy định về tham gia của công dân vào hoạt động quản lý nhà nước; mức độ sẵn sàng của công dân khi chính quyền tổ chức các buổi tuyên truyền, phổ biến pháp luật nói chung, pháp luật quy định về tham gia của công dân vào hoạt động quản lý nhà nước nói riêng; chất lượng các phương tiện cung cấp và phổ biến thông tin có đáp ứng được nhu cầu thông tin của công dân hay không; thời gian tổ chức các buổi tham vấn, lấy ý kiến công dân có đảm bảo cho việc truyền tải các nhu cầu, mong muốn của công dân hay không.
9 Phương pháp tổng hợp, so sánh Tác giả sử dụng phương pháp tổng hợp nhằm hệ thống hóa cơ sở lý luận, pháp lý có được từ việc nghiên cứu, phân tích các nguồn tài liệu thứ cấp và nghiên cứu thực tiễn. Trên cơ sở đó tiến hành so sánh, đối chiếu giữa hệ thống văn bản quy phạm pháp luật hiện hành của Việt Nam quy định về quyền tham gia trực tiếp của công dân vào hoạt động quản lý nhà nước với thực tiễn tham gia của người dân huyện Yên Lạc vào hoạt động quản lý nhà nước được thể hiện trên các báo cáo của chính quyền địa phương và trên kết quả nghiên cứu thực tế của tác giả. 6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận văn - Ý nghĩa lý luận của luận văn Về mặt lý luận, luận văn hệ thống hóa và góp phần làm sâu sắc thêm lý luận về tham gia của công dân vào hoạt động quản lý nhà nước. - Ý nghĩa thực tiễn của luận văn Thứ nhất, luận văn có giá trị tham khảo trong nghiên cứu, giảng dạy về quản lý công, quản trị địa phương nói chung và mối tương tác giữa chính quyền địa phương và người dân trong quản trị địa phương nói riêng. Thứ hai, luận văn có giá trị tham chiếu trong việc mở rộng tham gia của công dân vào hoạt động quản lý nhà nước nói chung, tham gia của công dân vào hoạt động quản lý nhà nước của chính quyền, trực tiếp là huyện Yên Lạc, tỉnh Vĩnh Phúc. 7. Kết cấu của luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận, phụ lục, danh mục tài liệu tham khảo, luận văn được kết cấu thành 03 chương: Chương 1: Cơ sở lý luận và pháp lý về tham gia của công dân vào hoạt động quản lý nhà nước; Chương 2: Thực trạng tham gia của công dân vào hoạt động quản lý nhà nước trên địa bàn huyện Yên Lạc, tỉnh Vĩnh Phúc; Chương 3: Phương hướng, giải pháp và kiến nghị thúc đẩy tham gia của công dân vào hoạt động quản lý nhà nước trên địa bàn huyện Yên Lạc, tỉnh Vĩnh Phúc.
10 Chương 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ PHÁP LÝ VỀ THAM GIA CỦA CÔNG DÂN VÀO HOẠT ĐỘNG QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC 1.1. Khái niệm công dân, quản lý nhà nước, tham gia của công dân vào hoạt động quản lý nhà nước Để đi tới cách hiểu thống nhất và đầy đủ về khái niệm “tham gia của công dân vào hoạt động quản lý nhà nước”, luận văn tập trung làm rõ các khái niệm: công dân, tham gia của công dân, quản lý nhà nước. Công dân Khái niệm công dân biểu hiện tính chất đặc biệt của mối quan hệ pháp lý giữa Nhà nước với một số người nhất định. Khái niệm công dân trước hết gắn với khái niệm cá nhân (con người cụ thể trong tập thể hoặc trong xã hội), nhưng hẹp hơn khái niệm cá nhân, bởi cá nhân bao gồm những người là công dân và cả những người không phải là công dân. Thứ hai, khái niệm công dân còn gắn với khái niệm quốc tịch (công dân của một quốc gia nhất định). Căn cứ pháp lý để xác định công dân của một nhà nước là quốc tịch của họ. Mỗi người được hưởng quốc tịch và trở thành công dân của một nhà nước khi đáp ứng được những yêu cầu theo quy định của pháp luật nước đó. Nhà nước xác định một người cụ thể là công dân có nghĩa là xác định sự phụ thuộc về mặt pháp lý của người đó đối với Nhà nước, xác định quan hệ pháp lý – chính trị giữa công dân với Nhà nước. Quyền và nghĩa vụ cơ bản của công dân được quy định trong Hiến pháp, pháp luật, trong đó có quyền tham gia vào hoạt động quản lý nhà nước [42, tr.249 - 250]. Theo khoản 1 Điều 17 Hiến pháp nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam năm 2013 thì công dân nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam là người có quốc tịch Việt Nam [29]. Như vậy, quốc tịch Việt Nam là căn cứ duy nhất để xác định một người là công dân Việt Nam. Tham gia của công dân Hiện nay có nhiều quan niệm khác nhau về tham gia của công dân:
11 Theo Nabatchi [44, tr.27], tham gia của công dân là một quá trình, trong đó những vấn đề, nhu cầu và các giá trị công cộng được đưa vào việc ra quyết định của chính quyền. Theo Cohen và Uphoff [17, tr.7], tham gia của công dân bao gồm sự can dự của công dân trong tiến trình ra quyết định, trong việc thực hiện chương trình, chia sẻ quyền lợi của các chương trình phát triển cũng như trong đánh giá những chương trình đó. Theo Rifkin và Kangere [44, tr.27], tham gia của công dân là quá trình công dân tham gia vào các vấn đề công cộng, từ lập kế hoạch đến ra quyết định và cuối cùng là đánh giá. Theo Paul [1, tr.92], tham gia của công dân là một quá trình chủ động, qua đó công dân định hướng và tự thực hiện một số dự án phát triển với quan điểm nâng cao chất lượng cuộc sống về thu nhập, phát triển cá nhân và các giá trị khác mà họ mong muốn. Ở Việt Nam, nghiên cứu về tham gia của công dân chưa nhiều. Nhưng quyền tham gia của công dân vào hoạt động quản lý nhà nước đã được cụ thể hóa và ghi nhận trong nhiều văn bản quy phạm pháp luật. Dưới đây là một số quan điểm của các học giả về tham gia của công dân: Theo tác giả Mai Lệ Quyên [38], tham gia của công dân được xác định là việc công dân cùng tham gia quản lý, cùng chịu trách nhiệm, cùng chia sẻ quyền lợi trong tiến trình phát triển kinh tế - xã hội. Theo tác giả Nguyễn Diệu Hương [20], tham gia của công dân là những hành động mà cá nhân công dân hoặc tổ chức công dân thông qua các phương thức khác nhau, dưới hình thức khác nhau để can thiệp vào hoạt động quản lý nhà nước, nhằm bảo đảm hoặc thực hiện lợi ích cá nhân. Quản lý nhà nước Trong hệ thống xã hội, có nhiều chủ thể tham gia quản lý xã hội như: tổ chức chính trị, Nhà nước, tổ chức chính trị - xã hội, tổ chức kinh tế, các đoàn thể nhân dân, các hiệp hội. So với quản lý của các tổ chức khác, thì quản lý nhà nước (QLNN) có những điểm khác biệt sau: