Luận văn Thạc sĩ Quản lý công: Thực hiện chính sách giảm nghèo bền vững tại huyện Bình Chánh, Thành phố Hồ Chí Minh

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:103

Thêm vào BST

Báo xấu

20
lượt xem 9
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Luận văn "Thực hiện chính sách giảm nghèo bền vững tại huyện Bình Chánh, Thành phố Hồ Chí Minh" được hoàn thành với mục tiêu nhằm nghiên cứu lý luận và phân tích thực trạng thực hiện chính sách giảm nghèo bền vững tại huyện Bình Chánh, Thành phố Hồ Chí Minh, luận văn đề xuất một số giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả thực hiện chính sách giảm nghèo bền vững tại huyện Bình Chánh, Thành phố Hồ Chí Minh trong thời gian tới.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Quản lý công: Thực hiện chính sách giảm nghèo bền vững tại huyện Bình Chánh, Thành phố Hồ Chí Minh

HỒ MINH TÂN BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NỘI VỤ …………/………… ……/…… HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA HỒ MINH TÂN QUẢN LÝ CÔNG TÊN ĐỀ TÀI LUẬN VĂN “THỰC HIỆN CHÍNH SÁCH GIẢM NGHÈO BỀN VỮNG TẠI HUYỆN BÌNH CHÁNH, THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH” LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ CÔNG 444 HC26.N4 THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH - 2024
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NỘI VỤ …………/………… ……/…… HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA HỒ MINH TÂN TÊN ĐỀ TÀI LUẬN VĂN “THỰC HIỆN CHÍNH SÁCH GIẢM NGHÈO BỀN VỮNG TẠI HUYỆN BÌNH CHÁNH, THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH” LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ CÔNG CHUYÊN NGÀNH: QUẢN LÝ CÔNG MÃ SỐ: 8340403 Người Hướng dẫn khoa học: TS. ĐẶNG XUÂN HUY THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH - 2024
LỜI CAM ĐOAN Đây là Luận văn do bản thân tự nghiên cứu, phân tích và thực hiện. Tôi xin đảm bảo các báo cáo, số liệu trong Luận văn có cơ sở rõ ràng, cụ thể và trung thực. Các kết luận, kiến nghị của Luận văn không giống với các công trình nghiên cứu được công bố khác. Thành phố Hồ Chí Minh, ngày 30 tháng 3 năm 2024 Tác giả luận văn Hồ Minh Tân
MỤC LỤC ĐỀ MỤC TRANG DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT ................................................................ 4 DANH MỤC CÁC BẢNG ............................................................................. 5 MỞ ĐẦU ....................................................................................................... 1 CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ CÔNG TÁC GIẢM NGHÈO BỀN VỮNG VÀ THỰC HIỆN CHÍNH SÁCH GIẢM NGHÈO BỀN VỮNG ....... 8 1.1. Lý luận về giảm nghèo bền vững và thực hiện chính sách giảm nghèo bền vững ....... 8 1.1.1. Khái niệm về giảm nghèo bền vững .................................................. 8 1.1.2. Khái niệm về thực hiện chính sách giảm nghèo bền vững ................. 9 1.2. Nội dung thực hiện chính sách giảm nghèo bền vững. ........................... 10 1.3. Sự cần thiết thực hiện chính sách giảm nghèo bền vững. ....................... 14 1.4. Nhân tố ảnh hưởng đến thực hiện chính sách giảm nghèo bền vững ...... 16 1.4.1 Nhận thức về giảm nghèo bền vững ................................................. 16 1.4.2 Nguồn lực đảm bảo thực hiện chính sách, chương trình, dự án giảm nghèo....... 17 1.4.3 Công tác tổ chức triển khai thực hiện và kiểm tra, đánh giá việc thực hiện các chương trình giảm nghèo............................................................. 18 1.4.4 Các yếu tố đặc thù địa phương ảnh hưởng đến quá trình giảm nghèo bền vững ................................................................................................... 19 1.4.5 Trình độ học vấn và ý thức của người nghèo .................................... 21 1.5. Bài học kinh nghiệm trong thực hiện chính sách giảm nghèo bền vững . 22 1.5.1. Kinh nghiệm thực hiện chính sách giảm nghèo bền vững ở một số quận, huyện trên địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh .................................... 22 1.5.2. Bài học kinh nghiệm rút ra cho huyện Bình Chánh. ........................ 25 TIỂU KẾT CHƯƠNG 1 ............................................................................. 266 CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG THỰC HIỆN CHÍNH SÁCH GIẢM NGHÈO BỀN VỮNG TẠI HUYỆN BÌNH CHÁNH ............................................... 277 2.1. Thực trạng về thực hiện chính sách giảm nghèo bền vững tại huyện Bình Chánh. ... 27 2.1.1. Đặc điểm tự nhiên, điều kiện kinh tế - văn hóa - xã hội của huyện Bình Chánh. .............................................................................................. 27 2.1.2. Tình hình hộ nghèo, cận nghèo tại huyện Bình Chánh .................... 28 2.1.3. Thực trạng về thực hiện chính sách giảm nghèo bền vững tại huyện Bình Chánh. ............................................................................................ 291
2.2. Đánh giá kết quả thực hiện .................................................................... 38 2.2.1. Ưu điểm ......................................................................................... 38 2.2.2. Hạn chế .......................................................................................... 39 2.2.3. Nguyên nhân của những hạn chế ................................................... 390 TIỂU KẾT CHƯƠNG 2 ............................................................................. 422 CHƯƠNG 3: PHƯƠNG HƯỚNG VÀ GIẢI PHÁP NHẰM THỰC HIỆN CHÍNH SÁCH GIẢM NGHÈO BỀN VỮNG TẠI HUYỆN BÌNH CHÁNH ................ 433 3.1. Chủ trương, quan điểm của Đảng, mục tiêu của huyện Bình Chánh về giảm nghèo bền vững ................................................................................. 433 3.2. Phương hướng thực hiện chính sách giảm nghèo bền vững tại huyện Bình Chánh. ........................................................................................................ 433 3.3. Giải pháp nhằm thực hiện chính sách giảm nghèo bền vững tại huyện Bình Chánh. ............................................................................................... 444 3.3.1. Tập trung khắc phục những hạn chế .............................................. 454 3.3.2. Thực hiện hoàn thiện các chương trình, kế hoạch về giảm nghèo bền vững và đẩy mạnh công tác tuyên truyền, vận động để nâng cao nhận thức, hỗ trợ cho người nghèo về giảm nghèo bền vững .................................... 455 3.3.3. Kiện toàn tổ chức bộ máy và xây dựng đội ngũ cán bộ, công chức có chất lượng thực hiện chính sách giảm nghèo bền vững ............................. 48 3.3.4. Thực hiện tốt việc huy động các nguồn lực, tăng cường công tác phối hợp giữa các cơ quan, đơn vị, ban ngành, đoàn thể trong thực hiện các chính sách giảm nghèo bền vững .............................................................. 49 3.3.5. Tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra và giám sát trong thực hiện chính sách về giảm nghèo bền vững ........................................................ 601 3.4. Một số kiến nghị .................................................................................. 612 3.4.1. Đối với Trung ương ...................................................................... 634 3.4.2. Đối với Ủy ban nhân dân thành phố Hồ Chí Minh ........................ 645 3.4.3. Đối với Ủy ban nhân dân huyện Bình Chánh .................................. 66 TIỂU KẾT CHƯƠNG 3 ............................................................................... 67 KẾT LUẬN.................................................................................................. 68 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO .................................................... 690
DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT ASXH An sinh xã hội BHXH Bảo hiểm xã hội BHYT Bảo hiểm y tế CBCC Cán bộ, công chức DTTS Dân tộc thiểu số GNBV Giảm nghèo bền vững HĐND Hội đồng nhân dân KHKT Khoa học kỹ thuật KT-XH Kinh tế - xã hội LĐTB&XH Lao động - Thương binh và Xã hội QLNN Quản lý Nhà nước PGS-TS Phó Giáo sư - Tiến sĩ TP.HCM Thành phố Hồ Chí Minh UBND Ủy ban nhân dân
DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng: Tổng hợp kết quả hộ nghèo của huyện Bình Chánh Phụ lục 1 giai đoạn 2016 - 2023 Bảng: Tổng hợp kết quả hộ cận nghèo của huyện Bình Chánh Phụ lục 2 giai đoạn 2016 - 2023 Bảng: Tổng hợp kết quả thực hiện các chiều thiếu hụt Phụ lục 3 của hộ nghèo của huyện Bình Chánh giai đoạn 2016 - 2020 Bảng: Tổng hợp kết quả thực hiện các chiều thiếu hụt Phụ lục 4 của hộ cận nghèo của huyện Bình Chánh giai đoạn 2016 - 2020 DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ Biểu đồ: Tỷ lệ hộ nghèo, hộ cận nghèo huyện Bình Chánh (%) giai đoạn 2016 - 2023 Trang 29 Biểu đồ: Biểu đồ khảo sát lấy ý kiến về thực hiện chính sách giảm nghèo bền vững tại Huyện Bình Chánh Trang 62 - 63
1 MỞ ĐẦU 1. Sự cần thiết của việc nghiên cứu đề tài luận văn Đảng và Nhà nước ta xác định công tác giảm nghèo bền vững là chủ trương lớn, quan trọng, nhất quán, xuyên suốt trong quá trình thực hiện công cuộc đổi mới, xây dựng và phát triển đất nước theo mục tiêu “dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh”. Để thực hiện mục tiêu trên, trước hết phải giảm được người nghèo một cách bền vững, điều này được thể hiện thông qua các chính sách, các chương trình hành động và các dự án hỗ trợ giúp cho người nghèo giảm nghèo bền vừng. Tiếp tục thực hiện tinh thần chỉ đạo, các mục tiêu, nhiệm vụ về công tác giảm nghèo bền vững của Trung ương và thực hiện có hiệu quả Nghị quyết Đại hội đại biểu Đảng bộ Thành phố Hồ Chí Minh lần thứ XI, Nghị quyết Đại hội đại biểu Đảng bộ Đảng bộ huyện Bình Chánh lần thứ XII, nhiệm kỳ 2020 – 2025, huyện Bình Chánh xác định đến năm 2025, phấn đấu xây dựng huyện Bình Chánh trở thành Thành phố Bình Chánh. Công tác giảm nghèo là một trong số 06 chỉ tiêu để đạt Tiêu chí cơ cấu và trình độ phát triển kinh tế - xã hội - là một trong 05 tiêu chí huyện Bình Chánh cần phải đạt được để trở thành thành phố Bình Chánh trực thuộc thành phố Hồ Chí Minh. Chính vì vậy, công tác giảm nghèo, nâng cao chất lượng cuộc sống của người dân là nhiệm vụ mà Đảng bộ, Chính quyền huyện Bình Chánh cần phải tập trung thực hiện trong thời gian tới. Trong giai đoạn từ năm 2016 đến năm 2023, công tác giảm nghèo bền vững của huyện Bình Chánh đã đạt được nhiều thành tựu, kết quả nổi bật, hoàn thành các mục tiêu, chỉ tiêu về công tác giảm nghèo bền vững. Những kết quả đạt được là nhờ vào sự quan tâm, tập trung lãnh đạo, chỉ đạo của Đảng bộ, chính quyền huyện Bình Chánh và 16 xã - thị trấn, cùng với sự tham gia tích cực của cả hệ thống chính trị và sự nỗ lực của Nhân dân trên địa bàn trong thực hiện công tác giảm nghèo bền vững. Tuy nhiên, bên cạnh những kết quả đã làm được, hiện nay việc thực hiện chính sách giảm nghèo bền vững của Huyện vẫn còn tồn tại những hạn chế, khó khăn cần phải tập trung khắc phục trong thời gian tới như: việc lồng ghép thực hiện mục tiêu giảm nghèo vào trong thực hiện kế hoạch, quy hoạch phát triển kinh tế - văn hóa -
2 xã hội còn hạn chế chưa mang tính đồng bộ; tỷ lệ hộ nghèo, cận nghèo, hộ khó khăn trên tổng dân số còn ở mức cao; một số hộ dân tuy đã thoát nghèo nhưng chưa căn cơ và bền vững;… đã ảnh hưởng đến công tác giảm nghèo, nâng cao chất lượng đời sống của người dân trên địa bàn Huyện Bình Chánh. Đồng thời, việc tổ chức đánh giá thực hiện chính sách giảm nghèo bền vững trong giai đoạn vừa qua trên địa bàn huyện Bình Chánh là cần thiết và cấp bách, để từ đó tiếp tục phát huy những kết quả đạt được, đúc kết bài học kinh nghiệm, đề ra các giải pháp khắc phục những tồn tại, hạn chế nhằm thực hiện tốt hơn chính sách giảm nghèo bền vững trên địa bàn huyện Bình Chánh, Thành phố Hồ Chí Minh trong giai đoạn hiện nay. Xuất phát từ thực tế đã nêu trên, để góp phần tổng kết, đánh giá thực tiễn, bổ sung về mặt lý luận cho việc thực hiện chính sách giảm nghèo bền vững để thực hiện tốt hơn mục tiêu quốc gia về giảm nghèo bền vững nói chung, công tác giảm nghèo bền vững trên địa bàn huyện Bình Chánh, Thành phố Hồ Chí Minh nói riêng trong giai đoạn hiện nay và thời gian tới, tác giả chọn: “Thực hiện chính sách giảm nghèo bền vững tại huyện Bình Chánh, Thành phố Hồ Chí Minh” làm đề tài luận văn thạc sĩ quản lý công của mình. 2. Các công trình, đề tài nghiên cứu liên quan đến đề tài luận văn Công tác quản lý nhà nước và thực hiện các chính sách giảm nghèo bền vững đã được nhiều nhà khoa học, nhà nghiên cứu trong nhiều lĩnh vực quan tâm nghiên cứu, thực hiện. Trong các công trình, đề tài nghiên cứu đó, tiêu biểu có những công trình, đề tài đã được thực hiện trước đây liên quan đến nội dung đề tài luận văn đang nghiên cứu, cụ thể như sau: 2.1 Công trình nghiên cứu của tác giả Phạm Thị Oanh (2017), Quản lý nhà nước về giảm nghèo bền vững trên địa bàn huyện Hóc Môn, Thành phố Hồ Chí Minh [39]: Trong công trình này, tác giả đã tổng hợp các quan điểm lý luận về nghèo đói và công tác quản lý nhà nước về giảm nghèo bền vững từ kết quả giảm nghèo trên địa bàn huyện Hóc Môn. Trên cơ sở đó, tác giả làm rõ vai trò quản lý nhà nước về giảm nghèo bền vững đối với sự phát triển kinh tế - xã hội và đề ra giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước về giảm nghèo bền vững trên địa bàn huyện Hóc Môn, Thành phố Hồ Chí Minh.
3 2.2 Công trình nghiên cứu của tác giả Hồ Thụy Đình Khanh (2018), Thực hiện chính sách giảm nghèo bền vững từ thực tiễn Quận 6, Thành phố Hồ Chí Minh [40]: Trong công trình này, tác giả đã đánh giá những kết quả làm được và những hạn chế còn tồn tại trong thực hiện Chính sách giảm nghèo bền vững ở Quận 6, Thành phố Hồ Chí Minh. Qua đó, tác giả đề ra một số giải pháp thực hiện trong thời gian tới. 2.3 Công trình nghiên cứu của tác giả Đỗ Đinh Hải Triều (2019), Quản lý nhà nước về giảm nghèo bền vững tại quận Tân Phú, Thành phố Hồ Chí Minh [41]: Trong công trình này, tác giả đã tổng hợp một số vấn đề lý luận về xóa đói giảm nghèo, đánh giá và phân tích thực trạng giảm nghèo trên địa bàn quận Tân phú, xác định những tồn tại, hạn chế và chỉ ra nguyên nhân trong công tác giảm nghèo qua đó, qua đó, tác giả đề ra phương hướng và một số giải pháp nhằm tăng cường thực hiện chính sách giảm nghèo bền vững trong giai đoạn hiện nay. 2.4 Công trình nghiên cứu của tác giả Nguyễn Văn Tốn (2020), Chương trình giảm nghèo bền vững ở Việt Nam: Thực trạng và giải pháp [42]: Trong công trình này, tác giả đã nêu và phân tích thành tựu quan trọng và kinh nghiệm trong xây dựng và tổ chức thực hiện Chương trình giảm nghèo bền vững ở Việt Nam, qua đó tác giả định hướng một số giải pháp trong thời gian tới. 2.5 Công trình nghiên cứu của tác giả Nguyễn Thị Huyền Trang (2022), Quản lý nhà nước về giảm nghèo bền vững tại Quận 11, Thành phố Hồ Chí Minh [43]: Trong công trình này, tác giả đã nghiên cứu thực trạng công tác quản lý nhà nước về giảm nghèo bền vững tại Quận 11, Thành phố Hồ Chí Minh, phân tích những nguyên nhân nào ảnh hưởng đến công tác quản lý nhà nước về giảm nghèo bền vững, qua đó tác giả đề ra giải pháp nâng cao hiệu quả công tác quản lý nhà nước về giảm nghèo bền vững giảm nghèo tại Quận 11, Thành phố Hồ Chí Minh và toàn Thành phố đến năm 2025. Nhìn chung, các công trình nghiên cứu ở từng địa phương cụ thể của các tác giả nói trên đã đề cập và phân tích những vấn đề thực tiễn liên quan đến công tác giảm nghèo và đề xuất các giải pháp thực hiện công tác giảm nghèo trong thời gian tới đạt được kết quả tốt hơn. Trong luận văn này, tác
4 giả có sự tiếp thu chọn lọc những kết quả nghiên cứu mà các công trình, tài liệu khoa học nói trên. Trong quá trình nghiên cứu, phân tích, thực hiện luận văn, tác giả còn sử dụng sưu tầm các tài liệu khác có liên quan đã thu thập được vào trong luận văn của mình. Trong đề tài này, tác giả sẽ tập trung nghiên cứu, đánh giá việc thực hiện chính sách giảm nghèo bền vững hiện nay tại địa bàn huyện Bình Chánh. Trên cơ sở đó, tác giả trình bày các kết quả đã đạt được, những hạn chế còn tồn tại và đề ra một số giải pháp cụ thể để thực hiện tốt hơn chính sách giảm nghèo bền vững tại huyện Bình Chánh trong thời gian tới. 3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu 3.1 Mục đích nghiên cứu của luận văn Trên cơ sở nghiên cứu lý luận và phân tích thực trạng thực hiện chính sách giảm nghèo bền vững tại huyện Bình Chánh, Thành phố Hồ Chí Minh, luận văn đề xuất một số giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả thực hiện chính sách giảm nghèo bền vững tại huyện Bình Chánh, Thành phố Hồ Chí Minh trong thời gian tới. 3.2 Nhiệm vụ của luận văn Để thực hiện đạt được mục đích nghiên cứu đã đặt ra, luận văn phải tập trung hoàn thành các nhiệm vụ sau: Một là, trên cơ sở nghiên cứu những quan điểm, chủ trương của Đảng, chính sách và pháp luật của Nhà nước có liên quan đến công tác giảm nghèo bền vững để đưa ra các khái niệm, lý luận về công tác giảm nghèo, chính sách giảm nghèo bền vững. Hai là, thực hiện việc phân tích, đánh giá thực chất về những thuận lợi, khó khăn và nguyên nhân trong thực hiện chính sách giảm nghèo bền vững trên địa bàn Huyện Bình Chánh trong thời gian qua. Ba là, đề xuất một số phương hướng, giải pháp cụ thể, phù hợp với thực tiễn địa phương nhằm phát huy các kết quả đạt được, đồng thời khắc phục những hạn chế, tồn tại để thực hiện tốt hơn chính sách giảm nghèo bền vững tại Huyện Bình Chánh trong giai đoạn hiện nay và thời gian tới.
5 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 4.1 Đối tượng nghiên cứu của luận văn Đối tượng nghiên cứu của đề tài là công tác thực hiện chính sách giảm nghèo bền vững trên địa bàn huyện Bình Chánh thời gian qua và hiện nay. 4.2 Phạm vi nghiên cứu của luận văn Phạm vi nội dung: Luận văn tập trung nghiên cứu nội dung của công tác thực hiện chính sách giảm nghèo bền vững ở phạm vi cấp huyện. Phạm vi không gian: Luận văn nghiên cứu chủ yếu tại địa bàn huyện Bình Chánh. Phạm vi thời gian: Luận văn nghiên cứu việc thực hiện chính sách giảm nghèo bền vững trên địa bàn uyện Bình Chánh trong giai đoạn từ năm 2016 đến năm 2023; nghiên cứu đưa ra định hướng, đề xuất giải pháp áp dụng thực hiện chính sách giảm nghèo bền vững đến năm 2030. 5. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu 5.1 Cơ sở lý luận của luận văn Luận văn dựa trên cơ sở quan điểm, chủ trương của Đảng, các chính sách và pháp luật của Nhà nước về công tác giảm nghèo, giảm nghèo bền vững. Luận văn vận dụng phương pháp luận biện chứng duy vật: Cơ sở lý luận và chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh và quan điểm của Đảng Cộng sản Việt Nam về xóa đói, giảm nghèo, giảm nghèo bền vững. 5.2 Phương pháp nghiên cứu của luận văn Trong nghiên cứu Luận văn, tác giả sử dụng các phương pháp xã hội học kết hợp với các phương pháp khác như phân tích - tổng hợp, diễn dịch - quy nạp, trừu tượng hoá, khái quát hoá để thu thập - xử lý các thông tin, dữ liệu và đưa ra các đánh giá, nhận định, giải pháp thực hiện. Tác giả sử dụng phương pháp điều tra xã hội học theo hình thức lấy mẫu để thu thập ý kiến đánh giá, nhận xét của cán bộ trong hệ thống chính trị (100 phiếu) và người dân (210 phiếu) về đánh giá thực trạng và đề xuất giải pháp thực hiện chính sách giảm nghèo bền vững trên địa bàn huyện Bình Chánh nhằm tham khảo cho việc đánh giá thực trạng và đề xuất giải pháp của luận văn.
6 Phương pháp tổng hợp, thu thập dữ liệu, phân tích: Luận văn thu thập dữ liệu từ báo cáo, kế hoạch và các văn bản quản lý về giảm nghèo và sử dụng phương pháp thống kê mô tả, so sánh và phân tích các thông tin, dữ liệu sau khi thu thập từ các cơ quan quản lý nhà nước như: UBND huyện, phòng Lao động - Thương binh và Xã hội huyện... để xử lý, tính toán các trị số thể hiện đặc tính của người nghèo, mức độ và chiều thiếu hụt của hộ nghèo, đặc điểm kinh tế - xã hội, tình hình giảm nghèo bền vững trên địa bàn huyện Bình Chánh. Từ đó, đưa ra những nhận định, đánh giá về thực trạng hộ nghèo, kết quả thực hiện các chính sách giảm nghèo trên địa bàn quận theo khía cạnh đa chiều (y tế, giáo dục, việc làm, vay vốn, nhà ở) và hiệu quả quản lý nhà nước về giảm nghèo bền vững trên địa bàn huyện Bình Chánh trong thời gian qua. 6. Ý nghĩa lý luận và ý nghĩa thực tiễn 6.1 Ý nghĩa về lý luận của luận văn Nghiên cứu công tác thực hiện chính sách giảm nghèo bền vững trên địa bàn huyện Bình Chánh, Thành phố Hồ Chí Minh được tiếp cận dưới nhiều góc độ của các ngành khoa học khác nhau, nhưng chủ yếu và quan trọng nhất là tiếp cận dưới góc độ của ngành khoa học Quản lý công, vì vậy luận văn tập trung nghiên cứu, phân tích, đánh giá thực trạng và đưa ra các giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả thực hiện chính sách giảm nghèo bền vững trên địa bàn huyện Bình Chánh, Thành phố Hồ Chí Minh. Luận văn tập trung hệ thống một cách cơ bản các khái niệm về giảm nghèo bền vững và thực hiện chính sách giảm nghèo bền vững. Hệ thống hóa và làm sáng tỏ những vấn đề lý luận và thực tiễn trong hoạt động thực hiện chính sách giảm nghèo bền vững tại huyện Bình Chánh, Thành phố Hồ Chí Minh. Luận văn đã cung cấp thông tin về thực trạng hộ nghèo, hộ cận nghèo ở huyện Bình Chánh, thành phố Hồ Chí Minh trên cơ sở hệ thống, phân tích, tổng hợp và nhận diện những đặc điểm đặc thù về thực hiện chính sách giảm nghèo bền vững. Luận văn tổng hợp quan điểm, đường lối của Đảng và chính sách của Nhà nước về thực hiện mục tiêu giảm nghèo bền vững trên cơ sở đó đề xuất những giải pháp nhằm tổ chức hoạt động quản lý nhà nước về giảm nghèo bền vững hiệu quả. 6.2 Ý nghĩa về thực tiễn của luận văn
7 Các giải pháp và đề xuất của Luận văn góp phần phát huy ưu điểm, khắc phục những hạn chế tồn tại, phù hợp trong giai đoạn hiện nay, đóng góp thêm các nội dung cần tập trung thực hiện trong công tác thực hiện chính sách giảm nghèo bền vững để xây dựng, nâng cao chất lượng thực hiện chính sách giảm nghèo bền vững. Từ đó, có thể áp dụng vào thực tiễn cụ thể của huyện Bình Chánh và nhân rộng, triển khai áp dụng sâu rộng đến các địa phương khác cấp huyện có điều kiện tương tự. 7. Kết cấu luận văn Luận văn ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo, nội dung của luận văn chia làm 03 chương, 11 tiết. Chương 1: Cơ sở lý luận về công tác giảm nghèo và thực hiện chính sách giảm nghèo bền vững. 1.1. Lý luận về giảm nghèo bền vững và thực hiện chính sách giảm nghèo bền vững 1.2. Nội dung thực hiện chính sách giảm nghèo bền vững. 1.3. Sự cần thiết thực hiện chính sách giảm nghèo bền vững. 1.4. Nhân tố ảnh hưởng đến thực hiện chính sách giảm nghèo bền vững 1.5 Bài học kinh nghiệm trong thực hiện chính sách giảm nghèo bền vững ở các địa phương Chương 2: Thực trạng thực hiện chính sách giảm nghèo bền vững tại huyện Bình Chánh. 2.1. Thực trạng thực hiện chính sách giảm nghèo bền vững tại Huyện Bình Chánh. 2.2. Đánh giá kết quả thực hiện. Chương 3: Phương hướng và giải pháp nhằm thực hiện tốt hơn chính sách giảm nghèo bền vững tại huyện Bình Chánh. 3.1. Chủ trương, quan điểm của Đảng, mục tiêu của huyện Bình Chánh về giảm nghèo bền vững 3.2. Phương hướng thực hiện chính sách giảm nghèo bền vững tại huyện Bình Chánh. 3.3. Giải pháp nhằm thực hiện tốt hơn chính sách giảm nghèo bền vững tại huyện Bình Chánh. 3.4. Một số kiến nghị, đề xuất
8 CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ CÔNG TÁC GIẢM NGHÈO BỀN VỮNG VÀ THỰC HIỆN CHÍNH SÁCH GIẢM NGHÈO BỀN VỮNG 1.1. Lý luận về giảm nghèo bền vững và thực hiện chính sách giảm nghèo bền vững 1.1.1. Khái niệm về giảm nghèo bền vững Một quốc gia được xem là phát triển bền vững khi chất lượng cuộc sống của Nhân dân được nâng cao, không còn hộ nghèo. Chính vì vậy, giảm nghèo bền vững là một trong những yếu tố quan trọng tạo nên sự phát triển bền vững của một quốc gia. Ở nước ta hiện nay, một trong những mục tiêu quan trọng của Chương trình quốc gia về giảm nghèo mà Đảng và Nhà nước đang hướng đến là giảm nghèo bền vững. Qua nghiên cứu và tìm hiểu, có thể hiểu giảm nghèo và giảm nghèo bền vững như sau: Giảm nghèo hiểu theo cách đơn giản nhất là làm cho một bộ phận người dân có sự chuyển biến nâng cao về mức sống, từng bước thoát khỏi tình trạng nghèo. Giảm nghèo có thể được nhìn nhận ở nhiều góc độ khác nhau. Có thể hiểu giảm nghèo là một quá trình chuyển một bộ phận người dân nghèo lên một mức sống cao hơn, vượt qua mức nghèo. Giảm nghèo hiểu theo góc độ quản lý nhà nước là cách thức, phương thức mà Nhà nước vận dụng các nguồn lực cả về vật chất lẫn tinh thần từ Nhà nước và xã hội để triển khai thực hiện các dự án, chương trình, kế hoạch tác động đến người nghèo, người cận nghèo giúp họ nâng cao thu nhập, mức sống, đáp ứng các nhu cầu cơ bản của cuộc sống thường ngày ngày một tốt hơn. Việc đánh giá công tác giảm nghèo hiện nay thường dựa trên tỷ lệ phần trăm người nghèo trên tổng dân số và số lượng người nghèo được kéo giảm xuống. Bền vững được hiểu là vững chắc, khó lay chuyển được và duy trì bền lâu trong thời gian dài. Trong Văn kiện Đại hội lần thứ VIII (năm 1996) của Đảng, Đảng ta đã chỉ rõ là “phải khuyến khích Nhân dân vươn lên làm giàu, đẩy mạnh xoá đói, giảm nghèo, hạn chế phân hoá giàu nghèo …từng bước thực hiện công bằng xã hội, tiến tới làm cho mọi người, mọi nhà đều trở nên khá giả”.
9 Đến Đại hội IX (tháng 4 năm 2001), quan điểm của Đảng Cộng sản Việt Nam về giảm nghèo bền vững được thể hiện lần đầu trong Nghị quyết: “...phải rất coi trọng việc tạo nguồn lực cần thiết để Nhân dân ở các vùng nghèo, xã nghèo đẩy mạnh sản xuất, phát triển ngành nghề, tăng nhanh thu nhập… Nâng dần mức sống của các hộ dân đã thoát nghèo, tránh tình trạng tái nghèo trở lại”. Có thể nói, bắt đầu từ nghị quyết Đại hội IX của Đảng, quan điểm về giảm nghèo chuyển sang giảm nghèo bền vững. PGS-TS Trần Đình Thiên đã thể hiện quan điểm về giảm nghèo trong Hội thảo chiến lược giảm nghèo giai đoạn 2011 - 2020 do Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội, Viện Kinh tế Việt Nam và Cơ quan phát triển Liên hợp quốc (UNDP) tổ chức là: “Không thể xóa nghèo nhanh, tức thời thông qua việc tặng phương tiện sống để giúp người nghèo thoát nghèo - Đây là cách không bền vững. Mà phải cấp cho người nghèo một phương thức sản xuất, phương thức phát triển mới, ưu tiên cho vùng có khả năng, có điều kiện thoát nghèo nhanh và có thể nhân rộng cho các vùng lân cận thì mới xóa nghèo bền vững được”. Từ phân tích, đánh giá các quan điểm, nhận định trên, có thể hiểu: “Giảm nghèo bền vững là việc thực hiện và duy trì thường xuyên các biện pháp, cách thức để giảm nghèo, trong đó tập trung vào các hoạt động hỗ trợ, tạo điều kiện cho người nghèo, hộ nghèo có tư liệu và phương tiện sản xuất phù hợp để họ tự phát triển kinh tế gia đình, nâng cao thu nhập, vươn lên thoát nghèo; tạo cơ hội để người nghèo được tiếp cận đầy đủ các dịch vụ xã hội cơ bản; đảm bảo người nghèo thoát nghèo và không tái nghèo trở lại” [43, tr.18]. 1.1.2. Khái niệm về thực hiện chính sách giảm nghèo bền vững Chính sách giảm nghèo là tập hợp các quyết định của Nhà nước xoay quanh việc xác định các giải pháp sáng tạo, đặt ra mục tiêu rõ ràng, và sử dụng các công cụ chính sách hiệu quả nhằm mục đích nâng cao chất lượng cuộc sống toàn diện cho cộng đồng có rủi ro nghèo. Bằng cách này, chính sách không chỉ hướng đến cải thiện điều kiện sống vật chất mà còn tập trung vào khía cạnh tinh thần, tạo điều kiện cho sự phát triển toàn diện của người dân và giảm thiểu khoảng cách xã hội, vùng miền, dân tộc và các nhóm dân cư.
10 Chính sách giảm nghèo bền vững là tập hợp các quyết định của Nhà nước đặt ra những lựa chọn thông minh về giải pháp, mục tiêu, và công cụ chính sách, nhằm mục đích nâng cao chất lượng cuộc sống vật chất và tinh thần cho nhóm người nghèo một cách bền vững và chặt chẽ. Chính sách này không chỉ hướng tới việc cải thiện điều kiện sống mà còn đặt nặng vào khía cạnh tinh thần, tạo điều kiện cho sự phát triển ổn định của cộng đồng và đồng thời giúp giảm thiểu khoảng cách xã hội, vùng miền, dân tộc, và các nhóm dân cư. Thực hiện Chính sách giảm nghèo bền vững là một khâu trung tâm, kết nối các khâu khác trong chu trình chính sách giảm nghèo bền vững, nhằm chuyển hóa ý chí của Nhà nước thành hiện thực với các đối tượng nhằm đạt mục tiêu giảm nghèo bền vững. 1.2. Nội dung thực hiện chính sách giảm nghèo bền vững Công tác giảm nghèo và thực hiện chính sách giảm nghèo luôn được Đảng và Nhà nước ta hết sức quan tâm. Để triển khai và thực hiện hiệu quả chính sách giảm nghèo bền vững thì phải có những đường lối, chủ trương lãnh đạo đúng đắn của Đảng để định hướng cho việc hoạch định chính sách giảm nghèo bền vững của Nhà nước, của Chính phủ. Nghị quyết của Đại hội Đại biểu toàn quốc lần thứ XI của Đảng, giai đoạn 2011 - 2016 đã khẳng định rõ: Thực hiện chính sách giảm nghèo một cách linh hoạt, đáp ứng hiệu quả theo từng giai đoạn; đa dạng hóa nguồn lực và cách tiếp cận để đảm bảo giảm nghèo bền vững, đặc biệt là tại các vùng nghèo nhất và những khu vực đặc biệt khó khăn... thông qua việc áp dụng các chính sách và giải pháp linh hoạt nhằm giảm thiểu sự chênh lệch về giàu nghèo và giảm bớt khoảng cách về mức sống giữa nông thôn và thành thị. Trong các Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc của Đảng từ Đại hội IX đến Đại hội XIII đều quan tâm, đưa chỉ tiêu giảm nghèo vào chỉ tiêu trọng tâm phải thực hiện trong phương hướng, nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội, cụ thể: - Đại hội IX của Đảng là: “Cơ bản xoá hộ đói, giảm tỷ lệ hộ nghèo xuống còn 10% vào năm 2005”.
11 - Đại hội X của Đảng là: “Tỉ lệ hộ nghèo (theo chuẩn mới) giảm xuống còn 10 - 11% vào năm 2010”. - Đại hội XI của Đảng là: “Tỉ lệ hộ nghèo giảm bình quân 2%/năm”. - Đại hội XII của Đảng là: “Tỉ lệ hộ nghèo giảm bình quân khoảng 1- 1,5%/năm”. - Đại hội XIII của Đảng là: “Tỉ lệ nghèo đa chiều duy trì mức giảm 1- 1,5%/năm”. Trên cơ sở, Nghị quyết lãnh đạo của Đảng, Chính phủ và Thủ tướng, đã được đề xuất và hướng dẫn về chiến lược, chương trình và chính sách liên quan đến giảm nghèo bền vững. Mục tiêu của họ là tạo ra một hệ thống pháp lý linh hoạt, có khả năng điều chỉnh các mối quan hệ và hành vi liên quan đến mọi hoạt động giảm nghèo bền vững. Điều này sẽ không chỉ hỗ trợ việc thực hiện quản lý nhà nước một cách hiệu quả mà còn đảm bảo rằng mọi hành động được thực hiện đúng theo hướng dẫn, mục tiêu, và đường lối của Đảng, cũng như chính sách của Nhà nước. Một số văn bản cụ thể như: - Nghị quyết số 80/NQ-CP ngày 19 tháng 5 năm 2011 của Chính phủ đưa ra mục tiêu cần đạt được trong giai đoạn từ 2011 đến 2020. - Quyết định số 2324/QĐ-TTg ngày 19 tháng 12 năm 2014 của Thủ tướng Chính phủ về ban hành Kế hoạch hành động triển khai đẩy mạnh thực hiện mục tiêu giảm nghèo bền vững đến năm 2020. - Quyết định số 1722/QĐ-TTg ngày 02 tháng 9 năm 2016 của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Chương trình mục tiêu quốc gia Giảm nghèo bền vững giai đoạn 2016 - 2020; Quyết định số 1614/QĐ-TTg ngày 15 tháng 9 năm 2015 của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt đề án tổng thể “chuyển đổi phương pháp tiếp cận đo lường nghèo từ đơn chiều sang đa chiều áp dụng cho giai đoạn 2016 - 2020”; Quyết định số 59/2015/QĐ-TTg ngày 19 tháng 11 năm 2015 của Thủ tướng Chính phủ về ban hành chuẩn nghèo tiếp cận đa chiều áp dụng cho giai đoạn 2016 - 2020. - Quyết định số 90/QĐ-TTg ngày 18 tháng 01 năm 2022 của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Chương trình mục tiêu quốc gia giảm nghèo bền vững
12 giai đoạn 2021 - 2025; Nghị định số 07/2021/NĐ-CP ngày 27 tháng 01 năm 2021 của Chính phủ quy định chuẩn nghèo đa chiều giai đoạn 2021 - 2025. Trong giai đoạn hiện tại, Chính phủ của chúng ta đã đặt ra mục tiêu quan trọng trong Chương trình mục tiêu quốc gia giảm nghèo bền vững giai đoạn 2021 - 2025 tập trung vào thực hiện là:“Thực hiện giảm nghèo đa chiều, bao trùm, bền vững, hạn chế tái nghèo và phát sinh nghèo; hỗ trợ người nghèo, hộ nghèo vượt lên mức sống tối thiểu, tiếp cận các dịch vụ xã hội cơ bản theo chuẩn nghèo đa chiều quốc gia, nâng cao chất lượng cuộc sống; hỗ trợ các huyện nghèo, xã đặc biệt khó khăn vùng bãi ngang, ven biển và hải đảo thoát khỏi tình trạng nghèo, đặc biệt khó khăn”. Mục tiêu này không chỉ đơn thuần là giảm nghèo mà còn nhấn mạnh vào khía cạnh đa chiều, bền vững và ngăn chặn hiện tượng tái nghèo cùng xuất hiện nghèo mới. Chú trọng đến việc hỗ trợ những người nghèo và hộ nghèo vượt lên trên mức sống tối thiểu, đồng thời đảm bảo tiếp cận các dịch vụ xã hội cơ bản theo chuẩn nghèo đa chiều quốc gia, nhằm nâng cao chất lượng cuộc sống. Ngoài ra, Chính phủ cũng đặt ra biện pháp hỗ trợ đặc biệt cho các huyện nghèo, xã đặc biệt khó khăn ở vùng bãi ngang, ven biển và hải đảo, nhằm giúp họ thoát khỏi tình trạng nghèo, đặc biệt là những vùng đất đang gặp phải những thách thức đặc biệt khó khăn. Qua đó, Chính phủ cam kết đối tác một cách chặt chẽ với mọi cấp độ xã hội để đảm bảo một cơ sở hạ tầng và môi trường sống bền vững, thúc đẩy sự phát triển toàn diện và bền vững trong cộng đồng. - Chương trình mục tiêu quốc gia giảm nghèo bền vững giai đoạn 2021 - 2025 Chính phủ đặt ra những chỉ tiêu rõ ràng và thách thức đầy quyết tâm đã đề ra 04 chỉ tiêu cụ thể để tập trung thực hiện: + Thứ nhất, mục tiêu phấn đấu giảm tỷ lệ hộ nghèo theo chuẩn nghèo đa chiều từ 1% đến 1,5% mỗi năm, đồng thời hạ mức độ nghèo ở các huyện khó khăn và vùng bãi ngang, ven biển và hải đảo. Tỷ lệ hộ nghèo ở các huyện nghèo cũng giảm từ 4% đến 5% mỗi năm, đặc biệt chú trọng vào việc giảm tỷ lệ hộ nghèo dân tộc thiểu số trên 3% hàng năm. + Thứ hai, Chính phủ quyết tâm tập trung vào việc giảm đến 50% số hộ nghèo và hộ cận nghèo so với đầu kỳ, theo chuẩn nghèo đa chiều của quốc gia. Đồng thời, đảm bảo 100% các huyện nghèo và vùng khó khăn được đầu
13 tư phát triển cơ sở hạ tầng kinh tế - xã hội, tạo điều kiện cho sự liên kết vùng, phục vụ nhu cầu dân sinh và hỗ trợ các dịch vụ xã hội cơ bản. + Thứ ba, Chính phủ cam kết hỗ trợ hộ nghèo, hộ cận nghèo trong việc tạo ra việc làm bền vững, đặc biệt là đối với thành viên trong độ tuổi lao động. Mục tiêu là đạt tỷ lệ 90% trẻ em thuộc hộ nghèo và hộ cận nghèo đi học đúng độ tuổi. + Cuối cùng, Chính phủ đề ra mục tiêu hỗ trợ xây dựng và nhân rộng trên 1.000 mô hình, dự án giảm nghèo, tập trung vào phát triển sản xuất, kinh doanh, dịch vụ, du lịch và khởi nghiệp. Mục tiêu là tạo ra sinh kế, việc làm và thu nhập bền vững, đồng thời đẩy mạnh quá trình phát triển kinh tế và xã hội. - Chương trình mục tiêu quốc gia giảm nghèo bền vững giai đoạn 2021 - 2025 đã đề ra bảy dự án cụ thể để thúc đẩy quá trình giảm nghèo một cách có hiệu quả. Trong đó, việc hỗ trợ đầu tư phát triển cơ sở hạ tầng kinh tế - xã hội tại các huyện nghèo và xã đặc biệt khó khăn ở vùng bãi ngang, ven biển và hải đảo được coi là một trong những điểm chính. Đồng thời, mục tiêu đa dạng hóa sinh kế và phát triển các mô hình giảm nghèo nhằm tối ưu hóa sự đa chiều trong quá trình phát triển. Chương trình cũng đặt mục tiêu hỗ trợ phát triển sản xuất và cải thiện dinh dưỡng, nhấn mạnh vào việc xây dựng môi trường thích hợp để cộng đồng nâng cao chất lượng cuộc sống. Phát triển giáo dục nghề nghiệp và việc làm bền vững cũng là một trụ cột quan trọng, tạo điều kiện thuận lợi để cộng đồng người nghèo có thể phát triển kỹ năng và có cơ hội nghề nghiệp. Hỗ trợ nhà ở cho hộ nghèo và hộ cận nghèo, đặc biệt là tại các huyện nghèo, được xem là một trong những yếu tố quyết định đến sự ổn định và an ninh của cuộc sống. Truyền thông và giảm nghèo thông qua thông tin đóng vai trò quan trọng trong việc tăng cường nhận thức và tương tác tích cực từ cộng đồng trong quá trình giảm nghèo. Cuối cùng, chương trình tập trung vào việc nâng cao năng lực và đánh giá hiệu suất của chính nó thông qua một quy trình giám sát và đánh giá chặt chẽ. Điều này giúp đảm bảo chương trình không chỉ đặt ra mục tiêu mà còn thực sự đạt được những kết quả tích cực và thúc đẩy sự phát triển bền vững của cộng đồng.