Luận văn Thạc sĩ Quản lý công: Thực hiện chính sách tinh giản biên chế tại huyện Đức Phổ, tỉnh Quảng Ngãi

Chia sẻ: Mucong999 Mucong999 | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:93

Thêm vào BST

Báo xấu

94
lượt xem 16
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục đích của luận văn là làm rõ lý luận chính sách tinh giản biên chế nhằm đề xuất những kiến nghị, giải pháp thực hiện tốt chính sách tinh giản biên chế tại huyện Đức Phổ. Mời các bạn cùng tham khảo luận văn!

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Quản lý công: Thực hiện chính sách tinh giản biên chế tại huyện Đức Phổ, tỉnh Quảng Ngãi

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NỘI VỤ .............../............. ....../....... HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA TRẦN MINH THƯỜNG THỰC HIỆN CHÍNH SÁCH TINH GIẢN BIÊN CHẾ TẠI HUYỆN ĐỨC PHỔ, TỈNH QUẢNG NGÃI LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ CÔNG THỪA THIÊN HUẾ - NĂM 2018
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NỘI VỤ .............../............. ....../....... HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA TRẦN MINH THƯỜNG THỰC HIỆN CHÍNH SÁCH TINH GIẢN BIÊN CHẾ TẠI HUYỆN ĐỨC PHỔ, TỈNH QUẢNG NGÃI LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ CÔNG Chuyên ngành: Quản lý công Mã số: 60 34 04 03 NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS.TS. BÙI HUY KHIÊN THỪA THIÊN HUẾ - NĂM 2018
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan công trình nghiên cứu này là của riêng cá nhân tôi. Các số liệu, kết quả được sử dụng minh họa trong luận văn này là trung thực, có nguồn gốc rõ ràng. Những kết luận của luận văn chưa từng được công bố trong bất cứ công trình nào khác. Thừa Thiên Huế, ngày tháng 8 năm 2018 Học viên Trần Minh Thường
LỜI CẢM ƠN Tác giả xin gửi lời cảm ơn chân thành đến toàn thể các thầy, cô của Học viện Hành chính Quốc gia đã truyền đạt những kiến thức, kinh nghiệm quý báu để bản thân được trau dồi thêm nhiều kiến thức cũng như kinh nghiệm trong giải quyết công việc. Xin cảm ơn các thầy, cô của Khoa sau đại học đã tạo mọi điều kiện thuận lợi giúp đỡ tác giả hoàn thiện luận văn này. Xin gửi lời cảm ơn sâu sắc đến PGS.TS. Bùi Huy Khiên đã tận tình hướng dẫn, góp ý cho tác giả thực hiện luận văn. Xin cảm ơn tập thể cơ quan Phòng Nội vụ huyện Đức Phổ, tỉnh Quảng Ngãi đã tạo điều kiện thuận lợi để tác giả thu thập dữ liệu thực hiện luận văn. Xin cảm ơn đến tất cả người thân trong gia đình, bạn bè đã động viên, chia sẻ, giúp đỡ trong quá trình học tập cũng như thực hiện luận văn này. Với nhiều hạn chế về kinh nghiệm của bản thân, nội dung của luận văn không thể tránh khỏi những thiếu sót, hạn chế. Tác giả rất mong nhận được sự góp ý của các thầy, cô, bạn bè, đồng nghiệp và độc giả để luận văn được hoàn thiện hơn. Xin chân thành cảm ơn! Học viên Trần Minh Thường
MỤC LỤC Trang bìa Lời cam đoan Lời cảm ơn Mục lục Danh mục viết tắt Danh mục các bảng biểu MỞ ĐẦU.................................................................................................................... 1 Chương 1. CƠ SỞ KHOA HỌC VỀ THỰC HIỆN CHÍNH SÁCH TINH GIẢN BIÊN CHẾ ..................................................................................................... 7 1.1. Các khái niệm cơ bản về chính sách công ........................................................... 7 1.1.1. Khái niệm về chính sách công .......................................................................... 7 1.1.2. Vai trò của chính sách công .............................................................................. 8 1.1.3. Khái niệm về thực thi chính sách công ...........................................................12 1.1.4. Khái niệm chính sách tinh giản biên chế ........................................................12 1.1.5. Khái niệm thực hiện chính sách tinh giản biên chế ........................................13 1.2. Vai trò, nội dung, quy trình thực hiện chính sách tinh giản biên chế ............13 1.2.1. Vai trò thực hiện chính sách tinh giản biên chế ..............................................13 1.2.2. Nội dung thực hiện chính sách tinh giản biên chế ..........................................14 1.2.3. Các bước trong quy trình thực hiện chính sách tinh giản biên chế.................25 1.3. Các yếu tố ảnh hưởng đến thực hiện chính sách tinh giản biên chế ..................31 1.3.1. Vai trò lãnh đạo của Đảng, sự quản lý của Nhà nước đối với việc thực hiện chính sách..................................................................................................................31 1.3.2. Hệ thống pháp luật của Nhà nước về chính sách tinh giản biên chế ..............32 1.3.3. Tổ chức bộ máy thực hiện chính sách tinh giản biên chế ...............................32 1.3.4. Năng lực thực hiện chính sách của cán bộ, công chức ...................................33
1.3.5. Kinh phí thực hiện chính sách.........................................................................33 1.4. Kinh nghiệm của một số địa phương trong thực hiện chính sách tinh giản biên chế .............................................................................................................................34 1.4.1. Kinh nghiệm của một số địa phương ..............................................................34 1.4.2. Bài học kinh nghiệm cho huyện Đức Phổ ......................................................34 Tiểu kết chương 1 .....................................................................................................37 Chương 2. THỰC TRẠNG THỰC HIỆN CHÍNH SÁCH TINH GIẢN BIÊN CHẾ TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN ĐỨC PHỔ, TỈNH QUẢNG NGÃI ..............38 2.1. Khái quát về huyện Đức Phổ, tỉnh Quảng Ngãi ................................................38 2.1.1. Điều kiện tự nhiên .............................................................................. 38 2.1.2. Điều kiện kinh tế - xã hội ................................................................... 40 2.2. Thực trạng đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức .............................................48 2.2.1. Số lượng ..........................................................................................................48 cấp thẩm quyền giao từ năm 2015 đến năm 2018 ....................................................49 2.2.2. Chất lượng.......................................................................................................50 2.3. Tình hình thực hiện chính sách tinh giản biên chế.............................................51 2.3.1. Công tác chỉ đạo, điều hành triển khai thực hiện chính sách tinh giản biên chế.51 2.3.2. Việc xây dựng kế hoạch tinh giản biên chế ....................................................52 2.3.3. Các bước thực hiện chính sách tinh giản biên chế theo Nghị định số 108/2014/NĐ-CP ngày 20/11/2014 của Chính phủ tại huyện Đức Phổ ..................54 2.3.4. Kết quả thực hiện chính sách tinh giản biên chế.............................................54 2.3.5. Kinh phí thực hiện chính sách tinh giản biên chế ...........................................58 2.4. Đánh giá chung việc thực thi chính sách tinh giản biên chế..............................59 2.4.1. Những kết quả đạt được ..................................................................................59 2.4.2. Những hạn chế ................................................................................................62 2.4.3. Nguyên nhân của những hạn chế ....................................................................64 Tiểu kết chương 2 .....................................................................................................67
Chương 3: QUAN ĐIỂM, ĐỊNH HƯỚNG, CÁC GIẢI PHÁP ĐẢM BẢO VIỆC THỰC HIỆN CHÍNH SÁCH TINH GIẢN BIÊN CHẾ TẠI HUYỆN ĐỨC PHỔ, TỈNH QUẢNG NGÃI VÀ ĐỀ XUẤT, KIẾN NGHỊ ....................68 3.1. Quan điểm định hướng về việc thực hiện chính sách tinh giản biên chế tại huyện Đức Phổ, tỉnh Quảng Ngãi.............................................................................68 3.1.1. Về quan điểm ..................................................................................................68 3.1.2. Về định hướng.................................................................................................68 3.2. Các giải pháp đảm bảo việc thực hiện chính sách tinh giản biên chế của huyện69 3.2.1. Tăng cường sự lãnh đạo, chỉ đạo của các cấp chính quyền trong việc thực hiện chính sách tinh giản biên chế ............................................................................69 3.2.2. Đẩy mạnh thực hiện công tác tuyên truyền về chính sách tinh giản biên chế.70 3.2.3. Gắn trách nhiệm người đứng đầu trong việc thực hiện chính sách tinh giản biên chế. ....................................................................................................................71 3.2.4. Xây dựng các tiêu chí đánh giá, phân loại kết quả thực hiện nhiệm vụ cụ thể đối với cán bộ, công chức, viên chức theo quy định hiện hành. ...............................71 3.2.5. Kiên quyết xử lý nghiêm các trường hợp vi phạm trong quá trình giải quyết chính sách tinh giản biên chế. ...................................................................................74 3.2.6. Xây dựng lại Đề án vị trí việc làm cho các cơ quan hành chính, đẩy mạnh xây dựng đề án vị trí việc làm cho các đơn vị sự nghiệp thuộc huyện trình cấp thẩm quyền phê duyệt. .......................................................................................................75 3.2.7. Tăng cường giám sát việc thực hiện tinh giản biên chế..................................75 3.2.8. Tiếp tục thực hiện việc rà soát chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn của các cơ quan, đơn vị và thực hiện sắp xếp, bố trí, sử dụng cán bộ, công chức, viên chức tại các cơ quan, đơn vị phù hợp với trình độ chuyên môn và vị trí việc làm.................75 3.2.9. Tăng cường công tác kiểm tra đối với việc thực hiện chính sách tinh giản biên chế tại các cơ quan, đơn vị, địa phương....................................................................76 3.2.10. Đẩy mạnh giao quyền tự chủ cho các đơn vị sự nghiệp công lập. ...............76
3.3. Đề xuất, kiến nghị đối với Trung ương:.............................................................76 Tiểu kết chương 3 .....................................................................................................78 KẾT LUẬN .............................................................................................................79 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO
DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT UBND Ủy ban nhân dân. CN-TTCN Công nghiệp-tiểu thủ công nghiệp DTTN Diện tích tự nhiên KT-XH Kinh tế xã hội
DANH MỤC BẢNG Bảng 2.1. Tình hình dân số chia theo xã, thị trấn năm 2017 ....................................47 Bảng 2.2. Chỉ tiêu biên chế cán bộ, công chức, viên chức được ..............................49 Bảng 2.3. Số lượng cán bộ, công chức, viên chức thực tế có mặt từ năm 2015 đến năm 2018...................................................................................................................50 Bảng 2.4. Số lượng cán bộ, công chức, viên chức thực tế có mặt từ năm 2015 đến năm 2018...................................................................................................................50 Bảng 2.5. Lộ trình tinh giản biên chế theo Nghị định 108/2014/NĐ-CP ngày 20/11/2014 của Chính phủ đến năm 2021 ................................................................53 Bảng 2.6. Kết quả tinh giản biên chế từ năm 2015 đến năm 2018...........................56 Bảng 2.7. Bảng lý do giải quyết tinh giản biên chế từ năm 2015 đến năm 2018 .....57
MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Hiện nay, các địa phương trên cả nước đều đang thực hiện Nghị quyết số 30c/NQ-CP ngày 08/11/2011 của Chính phủ ban hành Chương trình tổng thể cải cách hành chính nhà nước giai đoạn 2011-2020 với nội dung trọng tâm là cải cách thể chế; xây dựng, nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức, chú trọng cải cách chính sách tiền lương nhằm tạo động lực thực sự để cán bộ, công chức, viên chức thực thi công vụ có chất lượng và hiệu quả cao; nâng cao chất lượng dịch vụ hành chính và chất lượng dịch vụ công. Với nhiệm vụ trọng tâm của chương trình cải cách hành chính nêu trên thì nhiệm vụ quan trọng hiện nay của các địa phương là làm sao thực hiện tốt chính sách tinh giản biên chế, để từ đó có thể tinh giản được những đối tượng không đáp ứng được yêu cầu nhiệm vụ, cắt giảm được những biên chế không thực sự cần thiết, nhằm sắp xếp, bố trí hợp lý đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức, người lao động góp phần tăng hiệu quả hoạt động của cơ quan nhà nước. Trên thực tế kết quả thực hiện chính sách tinh giản biên chế theo Nghị định 132/2007/NĐ-CP của Chính phủ vẫn còn nhiều hạn chế, bất cập, có thể kể đến như: - Sau 05 năm thực hiện biên chế không những không giảm xuống mà còn tăng lên. Một trong những nguyên nhân là do việc thực hiện thiếu cương quyết, còn nể nang và muốn giữ nguyên số biên chế hiện tại. - Thực hiện chính sách không đúng đối tượng, thiếu khách quan, minh bạch. - Bộ máy nhà nước không những không được tinh gọn mà còn tăng lên. - Chưa xác định được cụ thể vị trí việc làm cần thiết trong các cơ quan, đơn vị. 1
Với những hạn chế nêu trên, hiện tại và theo lộ trình đến năm 2021 các bộ, ngành, địa phương cần rút kinh nghiệm để tiếp tục thực hiện có hiệu quả chính sách tinh giản biên chế theo Nghị định số 108/2014/NĐ-CP ngày 20/11/2014 của Chính phủ. Theo Nghị định 108/2014/NĐ-CP của Chính phủ thì lại giao cào bằng là 10% so với tổng số biên chế được giao năm 2015. Đây sẽ là một trong những khó khăn đối với một số đơn vị, địa phương vì với mỗi đơn vị, địa phương khác nhau thì có những thực trạng biên chế, vị trí việc làm và nhiệm vụ khác nhau. Huyện Đức Phổ là một huyện đồng bằng của tỉnh Quảng Ngãi, cũng đã và đang tiếp tục thực hiện chính sách tinh giản biên chế theo Nghị định 108/2014/NĐ-CP của Chính phủ. Việc triển khai thực hiện Nghị định 108 của Chính phủ được huyện cụ thể hóa đầy đủ bằng nhiều văn bản đảm bảo theo quy định và các văn bản chỉ đạo của cấp trên. Tuy nhiên, trong quá trình thực hiện cũng còn nhiều bất cập, hạn chế. Do đó, nghiên cứu về chính sách tinh giản biên chế nhằm làm rõ cơ sở lý luận, những hạn chế trong việc thực hiện chính sách tinh giản biên chế trên địa bàn huyện Đức Phổ, nguyên nhân của những hạn chế để từ đó có thể đưa ra những kiến nghị, giải pháp để thực hiện tốt chính sách tinh giản biên chế trong thời gian đến tại địa phương là việc làm hết sức cần thiết. Để giải quyết yêu cầu trên, tôi đã chọn đề tài nghiên cứu “Thực hiện chính sách tinh giản biên chế tại huyện Đức Phổ, tỉnh Quảng Ngãi” làm luận văn tốt nghiệp cao học chuyên ngành quản lý công. 2. Tình hình nghiên cứu: Vấn đề nghiên cứu về tinh giản biên chế luôn là một vấn đề nổi cộm được nhiều người quan tâm, nghiên cứu. Đến thời điểm hiện tại đã có một số nghiên cứu đã được công bố như: 2
Bài viết của TS. Nguyễn Thị Thanh Thủy – Học viện Hành chính Quốc gia: “Tinh giản biên chế trong bộ máy hành chính nhà nước – vấn đề và giải pháp” – Được đăng trên Tạp chí Tổ chức Nhà nước trang điện tử ngày 10/5/2017. Bài viết đã phân tích về sự cần thiết phải tinh giản biên chế trong bộ máy hành chính nhà nước ở Việt Nam; đối tượng và chính sách tinh giản biên chế trong thời gian tới, một số vấn dề đặt ra trong tinh giản biên chế thời gian tới và giải pháp tháo gỡ. Bài viết của PGS. TS. Văn Tất Thu, nguyên Thứ trưởng Bộ Nội vụ về “kết quả thực hiện Nghị định số 132/2007/NĐ-CP ngày 08/8/2007 của Chính phủ và giải pháp tinh giản biên chế trong thời gian tới” – Tạp chí Tổ chức Nhà nước, số 6/2014. Bài viết đã phân tích kết quả đạt được trong thực hiện chính sách theo Nghị định 132/2007/NĐ-CP ngày 8/8/2007 của Chính phủ; các bất cập, hạn chế và nguyên nhân của những bất cập, hạn chế trong thực hiện tinh giản biên chế theo Nghị định số 132 của Chính phủ; và đưa ra các giải pháp thực hiện tinh giản biên chế trong thời gian tới. Bài viết của TS. Lê Như Thanh về: “Tinh giản biên chế trong các cơ quan hành chính nhà nước – Thách thức và giải pháp” – Được đăng trên Tạp chí Tổ chức Nhà nước trang điện tử ngày 17/3/2017. Bài viết đã nêu ra những thách thức đặt ra từ thực tiễn tinh giản biên chế ở nước ta hiện nay và đề ra những giải pháp để thực hiện có hiệu quả trong thời gian đến. PGS.TS. Nguyễn Thị Hồng Hải – Trưởng khoa Tổ chức và quản lý nhân sự chủ trì hội thảo với chủ đề: “Tinh giản biên chế - thách thức và giải pháp”. Hội thảo đã thảo luận về thực trạng tinh giản biên chế trong các cơ quan nhà nước ở Việt Nam hiện nay; những khó khăn và thách thức trong quá trình thực hiện tinh giản biên chế; giải pháp để khắc phục những khó khăn, thách thức trong thời gian đến. Các đại biểu cũng đưa ra nhiều giải pháp ở cả cấp độ vĩ mô và vi mô, tập trung vào những vấn đề chủ yếu sau: cải cách tổ 3
chức bộ máy; hoàn thiện Đề án vị trí việc làm; tăng cường trách nhiệm của người đứng đầu cơ quan, đơn vị; xây dựng tiêu chí đánh giá cán bộ, công chức, viên chức; cải cách tiền lương và các chế độ phúc lợi; khoán chi phí theo kết quả; tăng cường sự tự chủ về tài chính và biên chế đối với đơn vị sự nghiệp công. Luận văn Thạc sỹ Chính sách công “Thực hiện chính sách tinh giản biên chế từ thực tiễn Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch” (năm 2017) của tác giả Vũ Thị Nhàn. Luận văn nghiên cứu thực trạng thực hiện chính sách tinh giản biên chế tại Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch, đưa ra phương hướng, giải pháp hoàn thiện tổ chức thực hiện chính sách tinh giản biên chế ở nước ta trong thời gian tới. Luận văn Thạc sỹ Chính sách công “Thực hiện chính sách tinh giản biên chế từ thực tiễn huyện Tân Thành, tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu” (năm 2018) của tác giả Nguyễn Thị Giáng Hương. Luận văn nghiên cứu thực trạng thực hiện chính sách tinh giản biên chế tại huyện Tân Thành, tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu, đưa ra giải pháp thiết thực nhằm thực hiện có hiệu quả chính sách tinh giản biên chế tại huyện Tân Thành, tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu trong thời gian tới. Hiện tại chưa có công trình nào đi sâu nghiên cứu về thực trạng, kiến nghị, giải pháp thực hiện chính sách tinh giản biên chế tại huyện Đức Phổ, tỉnh Quảng Ngãi. Do đó, những nội dung của luận văn “Thực hiện chính sách tinh giản biên chế tại huyện Đức Phổ, tỉnh Quảng Ngãi” góp phần làm rõ cơ sở lý luận, thực trạng, và những kiến nghị, giải pháp thực hiện chính sách tinh giản biên chế tại địa phương. 4
3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu của đề tài 3.1. Mục đích Làm rõ lý luận chính sách tinh giản biên chế nhằm đề xuất những kiến nghị, giải pháp thực hiện tốt chính sách tinh giản biên chế tại huyện Đức Phổ. 3.2. Nhiệm vụ - Hệ thống hóa những vấn đề lý luận về thực hiện chính sách tinh giản biên chế. - Phân tích đánh giá thực trạng chính sách tinh giản biên chế tại huyện Đức Phổ. - Đề xuất những giải pháp để thực hiện có hiệu quả chính sách tinh giản biên chế tại huyện Đức Phổ. 4. Đối tượng, phạm vi nghiên cứu của luận văn 4.1. Đối tượng nghiên cứu Việc thực hiện chính sách tinh giản biên chế tại huyện Đức Phổ, tỉnh Quảng Ngãi. 4.2. Phạm vi nghiên cứu - Về không gian: Nghiên cứu việc thực hiện chính sách tinh giản biên chế tại huyện Đức Phổ. - Về thời gian: Nghiên cứu việc thực hiện chính sách tinh giản biên chế tại huyện Đức Phổ từ năm 2015 đến nay. 5. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu của Luận văn 5.1. Phương pháp luận Nghiên cứu dựa trên cơ sở phương pháp luận duy vật biện chứng và duy vật lịch sử của Chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh. 5.2. Phương pháp nghiên cứu của Luận văn Đề tài nghiên cứu dựa trên các phương pháp khoa học: - Phương pháp tổng hợp, phân tích, đánh giá. 5
- Phương pháp thống kê. 6. ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận văn 6.1. Ý nghĩa lý luận Luận văn góp phần làm sáng tỏ cơ sở lý luận về chính sách tinh giản biên chế, chỉ ra ưu điểm, hạn chế, nguyên nhân của những hạn chế, đề xuất giải pháp và kiến nghị để thực hiện tốt chính sách tinh giản biên chế tại huyện Đức Phổ. 6.2. Ý nghĩa thực tiễn Luận văn góp phần làm rõ thực trạng thực hiện chính sách tinh giản biên chế tại huyện Đức Phổ từ năm 2015 đến nay. Kết quả nghiên cứu của luận văn có thể được sử dụng để làm tài liệu tham khảo trong đào tạo thực thi chính sách, các nhà hoạt động trong thực thi chính sách. 7. Kết cấu của Luận văn Ngoài lời cảm ơn, lời cam đoan, chú thích các từ viết tắt, phần mở đầu, kết luận, tài liệu tham khảo, phụ lục … kết cấu của luận văn gồm 3 chương: Chương 1: Cơ sở khoa học về thực hiện chính sách tinh giản biên chế. Chương 2: Thực trạng thực hiện chính sách tinh giản biên chế trên địa bàn huyện Đức Phổ, tỉnh Quảng Ngãi. Chương 3: Mục tiêu và các giải pháp đảm bảo việc thực hiện chính sách tinh giản biên chế tại huyện Đức Phổ, tỉnh Quảng Ngãi. 6
Chương 1 CƠ SỞ KHOA HỌC VỀ THỰC HIỆN CHÍNH SÁCH TINH GIẢN BIÊN CHẾ 1.1. Các khái niệm cơ bản về chính sách công 1.1.1. Khái niệm về chính sách công Cho đến hiện tại, có rất nhiều quan niệm khác nhau về chính sách công có thể kể đến như: Chính sách công bao gồm các hoạt động thực tế do Chính phủ tiến hành (Peter Aucoin, 1971). Chính sách công là một tập hợp các quyết định có liên quan lẫn nhau của một nhà chính trị hay một nhóm các nhà chính trị gắn liền với việc lựa chọn các mục tiêu và các giải pháp để đạt được các mục tiêu đó (William Jenkin, 1978). Chính sách công là cái mà chính phủ chọn làm hay không làm (Thomas R. Dye, 1984). Chính sách công là toàn bộ các hoạt động của Nhà nước có ảnh hưởng một cách trực tiếp hay gián tiếp đến cuộc sống của mọi công dân (B. Guy Peter, 1990). Chính sách công là một kết hợp phức tạp những sự lựa chọn liên quan lẫn nhau, bao gồm cả các quyết định không hành động, do các cơ quan nhà nước hay các quan chức nhà nước đề ra (William N. Dunn, 1992). Chính sách công bao gồm các quyết định chính trị để thực hiện các chương trình nhằm đạt được những mục tiêu xã hội (Charle L. Corhran and Eloise F. Malone, 1995). Nói cách đơn giản nhất, chính sách công là tổng hợp các hoạt động của chính phủ/ chính quyền, trực tiếp hoặc thông qua tác nhân vì nó có ảnh hưởng đến đời sống của công dân (B. Guy Peters, 1999). 7
Thuật ngữ chính sách công luôn chỉ những hành động của chính phủ/ chính quyền và những ý định quyết định hành động này; hoặc chính sách công là là kết quả của cuộc đấu tranh trong chính quyền để ai giành được cái gì (Clarke E. Cochran, et al, 1999). Chính sách là một quá trình hành động có mục đích mà một cá nhân hoặc một nhóm theo đuổi một cách kiên định trong việc giải quyết vấn đề (James Anderson, 2003). Chính sách công là một quá trình hành động hoặc không hành động của chính quyền để đáp lại một vấn đề công cộng. Nó được kết hợp với các cách thức và mục tiêu chính sách đã được chấp thuận một cách chính thức, cũng như các quyết định và thông lệ của các cơ quan chức năng thực hiện những chương trình (Kraft and Furlong, 2004). Tuy nhiên, theo tác giả có thể hiểu: Chính sách công là công cụ mà Nhà nước lựa chọn để tác động đến lợi ích của một nhóm các đối tượng trong một giai đoạn cụ thể để thực hiện các mục tiêu phát triển của đất nước. 1.1.2. Vai trò của chính sách công Vai trò cơ bản của chính sách công thể hiện ở chỗ là công cụ hữu hiệu chủ yếu để nhà nước thực hiện chức năng, nhiệm vụ của mình, duy trì sự tồn tại và phát triển của nhà nước, phát triển kinh tế - xã hội và phục vụ người dân. Dưới góc độ quản lý, quản trị quốc gia, nhà nước sử dụng chính sách công như một công cụ quan trọng tác động vào các lĩnh vực đời sống xã hội để đạt được mục tiêu định hướng của nhà nước. Ngoài vai trò cơ bản này, chính sách công còn có vai trò cụ thể sau: Thứ nhất, định hướng mục tiêu cho các chủ thể tham gia hoạt động kinh tế - xã hội, Do chính sách phản ánh thái độ, cách xử sự của nhà nước đối với một vấn đề công, nên nó thể hiện rõ những xu thế tác động của nhà nước lên các 8
chủ thể trong xã hội, giúp họ vận động đạt được những giá trị tương lai mà nhà nước mong muốn. Giá trị đó chính là mục tiêu phát triển phù hợp với những nhu cầu cơ bản của đời sống xã hội. Nếu các chủ thể kinh tế, xã hội hoạt động theo định hướng tác động của chính sách thì không những dễ dàng đạt được mục tiêu phát triển mà còn nhận được những ưu đãi từ phía nhà nước hay xã hội. Điểu đó có nghĩa là, cùng với mục tiêu định hướng, cách thức tác động của chính sách công cũng có vai trò định hướng cho các chủ thể hành động. Thứ hai, tạo động lực cho các đối tượng tham gia hoạt động kinh tế - xã hội theo mục tiêu chung. Muốn đạt được các mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội chung, nhà nước phải ban hành nhiều chính sách, trong đó mỗi chính sách lại có những cách thức tác động mang tính khuyến khích đối với các chủ thể thuộc mọi thành phần như: miễn giảm thuế, tạo cơ hội tiếp cận với nguồn vốn có lãi suất ưu đãi, ban hành những thủ tục hành chính đơn giản và các chế độ ưu đãi đặc biệt khác,.. Sự tác động của chính sách công không mang tính bắt buộc, mà chỉ khuyến khích các chủ thể hành động theo ý chí của nhà nước. Chẳng hạn, để tăng cường đầu tư vào nền kinh tế, Nhà nước ta ban hành chính sách khuyến khích các chủ thể trong nước và nước ngoài tích cực đầu tư vào các ngành, lĩnh vực hay những vùng cần được ưu tiên phát triển. Thứ ba, phát huy mặt tích cực, đồng thời khắc phục những hạn chế của nền kinh tế thị trường. Trong nền kinh tế thị trường, quy luật cạnh tranh và các quy luật thị trường khác đã thúc đẩy mỗi chủ thể trong xã hội đầu tư vào sảnxuất kinh doanh, không ngừng đổi mới công nghệ nâng cao năng suất lao động, chất ượng sản phẩm, hạ giá thành hàng hóa và dịch vụ cung cấp cho xã hội. Nhờ đó mà cả xã hội và từng người dân, tổ chức đều được hưởnq lợi như: hàng 9
hóa và dịch vụ tăng về số lượng, đa dạng, phong phú về chủng loại, thương hiệu, mẫu mã, chất lượng ngày càng tược nâng cao với giá tiêu dùng ngày càng rẻ. Nhưng, sự vận hành của thị trường cũng gây ra những tác động tiêu cực mà các nhà kinh tế gọi là mặt không thành công hay mặt trái của thị trường như: độc quyền trong sản xuất cung ứng không đầy đủ hàng hóa công cộng, sự bất công bằng, chênh lệch giàu nghèo và thất nghiệp gia tăng, bất ổn định kinh tế vĩ mô, cá lớn nuốt cá bé... gây ảnh hưởng không tốt lên toàn xã hội và mỗi người dân. Trong tình hình đó, nhà nước phải sử dụng hệ thống chính sách công để giải quyết những vấn đề bất cập về kinh tế, khắc phục những thất bại của thị trường thông qua trợ cấp, cung ứng dịch vụ công cho người dân do các doanh nghiệp nhà nước, các đơn vị sự nghiệp công hay hội, tổ chức phi chính phủ thực hiện. Thứ tư, tạo lập các cân đối trong phát triển. Để kinh tế - xã hội phát triển một cách ổn định bền vững, nhà nước phải dùng chính sách để tạo lập các cân đối vĩ mô cơ bản như cân đối giữa hàng - tiền, cung - cầu, xuất - nhập khẩu, tiết kiệm - tiêu dùng,.. Đồng thời, nhà nước còn dùng chính sách để điều tiết đảm bảo cho sự phát triển cân đối giữa các vùng miền của đất nước Thứ năm, kiểm soát và phân bổ các nguồn lực trong xã hội Nhà nước luôn luôn quan tâm đến quản lý, khai thác và sử dụng các nguồn lực cho phát triển. Mục tiêu phát triển bền vững bao gồm cả gia tăng về lượng và cải thiện về chất trong hiện tại và tương lai, vì thế tài nguyên tự nhien và xã hội của một quốc gia là cái hữu hạn luôn trở thành vấn đề quan tâm chính yếu của nhà nước. Để sử dụng có hiệu quả tài nguyên theo hướng bền vững, nhà nước thông qua các chính sách thực hiện kiểm soát qué trình khai thác, sử dụng tài nguyên và phân bổ hợp lý các nguồn lực trong xã hội, ví dụ như chính sách xây dựng vùng kinh tế mới, chính sách xây dựng khu 10