Luận văn Thạc sĩ Quản lý công: Tổ chức và hoạt động của Thanh tra Sở Công Thương thành phố Hải Phòng

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:95

Thêm vào BST

Báo xấu

17
lượt xem 11
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Luận văn "Tổ chức và hoạt động của Thanh tra Sở Công Thương thành phố Hải Phòng" được hoàn thành với mục tiêu nhằm nghiên cứu lý luận về tổ chức và hoạt động của thanh tra sở, phân tích, đánh giá thực trạng tổ chức và hoạt động của thanh tra Sở Công thương, luận văn là đề xuất giải pháp hoàn thiện tổ chức và hoạt động thanh tra của Thanh tra Sở Công Thương, thành phố Hải Phòng.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Quản lý công: Tổ chức và hoạt động của Thanh tra Sở Công Thương thành phố Hải Phòng

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NỘI VỤ -----------/------------ ------/------ HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA TRẦN MINH ĐỨC TỔ CHỨC VÀ HOẠT ĐỘNG CỦA THANH TRA SỞ CÔNG THƢƠNG, THÀNH PHỐ HẢI PHÒNG LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ CÔNG HÀ NỘI - 2023
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NỘI VỤ -----------/------------ ------/------ HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA TRẦN MINH ĐỨC TỔ CHỨC VÀ HOẠT ĐỘNG CỦA THANH TRA SỞ CÔNG THƢƠNG, THÀNH PHỐ HẢI PHÒNG Chuyên ngành: Quản lý công Mã số: 8 34 04 03 LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ CÔNG Giảng viên hƣớng dẫn: TS. Lê Nhƣ Phong HÀ NỘI - 2023
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan luận văn này là công trình nghiên cứu khoa học độc lập của tôi. Các tài liệu, tư liệu được sử dụng trong luận văn có nguồn dẫn rõ ràng, các kết quả nghiên cứu là quá trình lao động trung thực của tôi. TÁC GIẢ LUẬN VĂN Trần Minh Đức
LỜI CẢM ƠN Tác giả xin tỏ lòng biết sâu sắc tới Ban Giám đốc, Ban Quản lý đào tạo Sau đại học, đội ngũ các giảng viên, cán bộ của Học viện Hành chính quốc gia đã tận tình giảng dạy, truyền đạt kiến thức và hỗ trợ chu đáo quá trình học tập của tập thể học viên cao học. Với tình cảm trân trọng và chân thành, tác giả xin bày tỏ sự biết ơn đối với TS. Lê Nhƣ Phong, người đã trực tiếp hướng dẫn cho tôi hoàn thành luận văn. Xin chân thành cảm ơn lãnh đạo Phòng Quản lý Công nghiệp, Sở Công Thương, Thành phố Hải Phòng, các đồng nghiệp, gia đình và bạn bè đã quan tâm giúp đỡ, tạo điều kiện để tác giả hoàn thành luận văn này. Tác giả Trần Minh Đức
MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN LỜI CẢM ƠN MỤC LỤC MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1 CHƢƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ TỔ CHỨC VÀ HOẠT ĐỘNG CỦA THANH TRA SỞ ............................................................................................ 7 1.1. Khái quát về tổ chức và hoạt động của Thanh tra sở ....................... 7 1.1.1. Khái niệm ........................................................................................ 7 1.1.2. Vai trò của Thanh tra sở ............................................................... 10 1.1.3. Đặc điểm của hoạt động thanh tra ............................................... 12 1.1.4. Tổ chức của Thanh tra sở ............................................................. 16 1.1.5. Nội dung hoạt động của Thanh tra sở .......................................... 20 1.2. Trình tự thực hiện thanh tra ............................................................. 25 1.3. Nguyên tắc tổ chức và hoạt động của thanh tra Sở ........................ 27 1.4. Yêu cầu đánh giá tổ chức và hoạt động của Thanh tra sở ............. 30 1.5. Những yếu tố tác động đến tổ chức và hoạt động của Thanh tra sở ....32 TIỂU KẾT CHƢƠNG 1 ............................................................................... 38 CHƢƠNG 2: THỰC TRẠNG TỔ CHỨC VÀ HOẠT ĐỘNG CỦA THANH TRA SỞ CÔNG THƢƠNG, THÀNH PHỐ HẢI PHÒNG ....... 39 2.1. Khái quát về Sở Công thƣơng, thành phố Hải phòng .................... 39 2.2. Thực trạng tổ chức của thanh tra Sở công thƣơng......................... 49 2.3. Thực trạng hoạt động của thanh tra Sở Công thƣơng ................... 51 2.4. Đánh giá tổ chức và hoạt động của thanh tra Sở công thƣơng ..... 56 2.4.1. Ưu điểm ......................................................................................... 56 2.4.2. Hạn chế ......................................................................................... 57 TIỂU KẾT CHƢƠNG 2 ............................................................................... 62
CHƢƠNG 3: QUAN ĐIỂM VÀ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN TỔ CHỨC VÀ HOẠT ĐỘNG CỦA THANH TRA SỞ CÔNG THƢƠNG ................ 63 3.1. Quan điểm hoàn thiện tổ chức và hoạt động của thanh tra Sở Công thƣơng .............................................................................................. 63 3.2. Giái pháp hoàn thiện tổ chức và hoạt động của thanh tra Sở công thƣơng ............................................................................................... 65 3.2.1. Nâng cao vai trò của thanh tra Sở trong hoạt động quản lý nhà nước về lĩnh vực công thương, đổi mới phương thức tổ chức và điều hành hoạt động thanh tra Sở, phòng ngừa, ngăn chặn đi đôi với phát hiện, xử lý ................................................................................................ 65 3.2.2. Nâng cao năng lực thực thi công vụ cho đội ngũ thanh tra viên của Sở ...................................................................................................... 67 3.2.3. Nâng cao sự phối hợp giữa thanh tra các ngành và Lãnh đạo Thành phố, lãnh đạo các huyện trong thực hiện nhiệm vụ thanh tra ..... 70 3.2.4. Tăng cường tính chủ động, tính độc lập tương đối trong hoạt động thanh tra Sở ............................................................................................. 72 3.2.5. Giải pháp hoàn thiện chính sách. ................................................. 73 3.2.6. Đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin, tăng cường cơ sở vật chất trong hoạt động của cơ quan thanh tra. ......................................... 74 3.3. Một số kiến nghị, đề xuất................................................................... 76 TIỂU KẾT CHƢƠNG 3 ............................................................................... 82 KẾT LUẬN .................................................................................................... 83 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ..................................................... 85
MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Thanh tra là nhiệm vụ quan trọng và cần thiết trong hoạt động quản lý nhà nước, trên tất cả các lĩnh vực. Thực hiện công cuộc đổi mới đất nước và chương trình tổng thể cải cách nền hành chính quốc gia, những năm qua đất nước ta đã đạt được nhiều thành tựu quan trọng trên các lĩnh vực kinh tế, văn hóa, xã hội, tạo điều kiện thuận lợi để bước vào thời kỳ công nghiệp hóa – hiện đại hóa đất nước, trong đó ngành công thương giữ vai trò quan trọng. Góp phần vào thành tựu chung đó, hoạt động của thanh tra Sở Công Thương ngày càng được phát huy, những vẫn đề bất cập được hoàn thiện, và chất lượng quản lý nhà nước ngành công thương ngày càng được nâng cao. Cùng với việc phát triển kinh tế và giải quyết các vấn đề xã hội, Đảng và Nhà nước ta chủ trương xây dựng hoàn thiện Nhà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam, trọng tâm là cải cách nền hành chính; trong xu thế đổi mới đó, hoạt động thanh tra đã góp phần tăng cường pháp chế, thiết lập kỷ cương xã hội, bảo vệ lợi ích của nhà nước, quyền - lợi ích hợp pháp của công dân và cơ quan, tổ chức; thông qua đó nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước trong thời kỳ đổi mới và hội nhập. Qua thanh tra, đã phát hiện, xử lý theo thẩm quyền hoặc kiến nghị cơ quan nhà nước có thẩm quyền xử lý nhiều sai phạm, thu hồi tiền, tài sản cho Nhà nước và tập thể, cá nhân; đồng thời kiến nghị với cấp có thẩm quyền sửa đổi, bổ sung nhiều cơ chế, chính sách, pháp luật nhằm khắc phục những khuyết điểm, sơ hở trong công tác quản lý, góp phần phát triển kinh tế và tăng cường trật tự, kỷ cương xã hội. Các cuộc thanh tra được tiến hành có trọng tâm, trọng điểm. Việc chỉ đạo, điều hành hoạt động thanh tra sâu sát, cụ thể, phân công trách nhiệm rõ ràng hơn; Hầu hết kết quả các cuộc thanh tra đã được các cơ quan, tổ chức, cá nhân nhất trí, dư luận đồng tình, ủng hộ, vì thế vai trò, vị thế của Thanh tra sở được nâng lên rõ rệt. 1
Tuy nhiên hoạt động thanh tra trong thời gian vừa qua vẫn còn một số tồn tại như sau: Sự phụ thuộc quá lớn của hoạt động thanh tra vào cơ quan quản lý nhà nước cùng cấp cả về về tổ chức, nhân sự, kinh phí, trong việc xây dựng chương trình, kế hoạch thanh tra, trong quá trình tiến hành thanh tra cũng như giai đoạn kết thúc, kết luận và kiến nghị xử lý. Điều này phần nào ảnh hưởng đến tính chủ động và độc lập trong hoạt động thanh tra. Thời hạn các cuộc thanh tra thường kéo dài, vi phạm thời gian theo quy định của pháp luật, không đáp ứng được yêu cầu khẩn trương, kịp thời của công tác quản lý nhà nước. Xuất phát từ yêu cầu của thực tiễn trên, việc xây dựng các luận cứ khoa học để nâng cao hiệu quả trong tổ chức và hoạt động Thanh tra Sở Công Thương thành phố Hải Phòng là rất cấp thiết. Đó là lý do tác giả chọn đề tài “Tổ chức và hoạt động của Thanh tra Sở Công Thương thành phố Hải Phòng ” để thực hiện Luận văn cao học chuyên ngành Quản lý công. 2. Tình hình nghiên cứu đề tài Việc nghiên cứu về tổ chức và hoạt động của Thanh tra Sở Công Thương thành phố Hải Phòng đã được tiếp cận ở những góc độ nhất định như: - Giáo trình Lý luận và Pháp luật thanh tra của Học viện Hành chính Quốc gia, tác giả Lê Thị Hương, Trần Thị Diệu Oanh chủ biên, Nxb Bách khoa Hà Nội, 2022; Giáo trình Quy trình và nghiệp vụ thanh tra của Học viện Hành chính Quốc gia, tác giả Lê Thị Hương, Nguyễn Bá Chiến chủ biên, Nxb Bách khoa Hà Nội, 2020. Trong hai cuốn giáo trình này, các tác giả đã làm rõ khung lý thuyết căn bản về lý luận, tổng quan về pháp luật, hệ thống các cơ quan thanh tra Việt Nam, mô hình thanh tra một số nước trên thế giới, làm rõ lý thuyết về quy trình thanh tra và nghiệp vụ tranh tra, quy trình và nghiệp vụ tiếp công dân, giải quyết khiếu nại tố cáo. Đây là cơ sở lý thuyết quan trọng để luận văn căn cứ vào và xây dựng lý luận về tổ chức và hoạt động của thanh tra sở. 2
- Cuốn “Đổi mới tổ chức và hoạt động của ngành thanh tra trong cơ chế kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa - Luận cứ khoa học và hoàn thiện pháp luật về Thanh tra, tác giả Trần Văn Truyền, Nxb Kim Đồng; Cuốn “Tổ chức và hoạt động thanh tra, kiểm tra, giám sát của một số nước trên thế giới” (2001), Nguyễn Văn Kim chủ biên. Cuốn sách cung cấp những nội dung tổng quan về tổ chức và hoạt động thanh tra qua từng thời kỳ phát triển, dự báo xu hướng phát triển của hoạt động thanh tra, kinh nghiệm về tổ chức và hoạt động thanh tra của một số nước trên thế giới. Trên cơ sở đó, luận văn có thêm cơ sở để đánh giá tổ chức và hoạt động của thanh tra Sở trong bối cảnh chung. - Luận án tiến sĩ luật học “Tổ chức và hoạt động của các tổ chức thanh tra ở nước ta trong giai đoạn hiện nay - thực trang và giải pháp” (2008) của tác giả Nguyễn Thiện Thuật.; Luận văn thạc sỹ luật học của Nguyễn Huy Hoàng “ Đổi mới tổ chức và hoạt động của Thanh tra Sở, thanh tra chuyên ngành” (2004); Luận văn thạc sỹ Luật học “ Tổ chức và hoạt động của cơ quan thanh tra chuyên ngành ở Việt Nam hiện nay” (2011) của tác giả Nguyễn Thị Thục; Luận văn thạc sĩ quản lý công “Tổ chức và hoạt động của thanh tra Sở Lao động – Thương Binh và Xã hội, Nguyễn Minh Trí năm 2022. Các công trình này đã xây dựng cơ sở lý luận và đánh giá hoạt động thanh tra đối với từng đơn vị cụ thể. Làm rõ tổ chức và hoạt động của thanh tra ở nhiều góc độ khác nhau, là cơ sở để luận văn có thêm kinh nghiệm để xác định và thực hiện nhiệm vụ nghiên cứu. Ngoài ra có thể kể đến một số công trình nghiên cứu khác như: bài viết “Cần ban hành một Nghị định riêng về Thanh tra chuyên ngành” của tác giả Bùi Sĩ Lợi đăng trên Tạp chí Thanh tra số 10/2007; “ Những bất cập trong các quy định của pháp luật về thanh tra” của tác giả Đổng Quang Hưng, tạp chí Thanh tra số 10/2007; “ Mô hình nào cho tổ chức và hoạt động của hệ thống thanh tra Tổng cục, Cục và Chi cục”, Nguyễn Hữu Quân đăng trên Tạp chí Thanh tra số 5/ 2008; Nguyễn Thị Thương Huyền (2008), “Yêu cầu hoàn 3
thiện pháp luật về tổ chức thanh tra theo ngành, lĩnh vực hiện nay”. Một số giáo trình: giáo trình “Thanh tra và giải quyết khiếu nại, tố cáo của Đại học Luật Hà Nội năm 2010; giáo trình “Thanh tra và giải quyết khiếu nại hành chính” của Học viện Hành chính Quốc gia năm 2011. Các tác giả đều đã phân tích một cách hệ thống dưới góc độ khác nhau về thanh tra nói chung cũng như tổ chức và hoạt động thanh tra Sở nói riêng. Tuy nhiên từ khi Luật Thanh tra 2010 được ban hành đến nay chưa có một công trình nghiên cứu khoa học nào được công bố nghiên cứu một cách tổng thể, đầy đủ về tổ chức và hoạt động của Thanh tra Sở Công Thương thành phố Hải Phòng dưới góc độ khoa học hành chính, nhưng các công trình nghiên cứu về thanh tra nói chung và thanh tra chuyên ngành nói riêng trong những năm qua là nguồn tài liệu vô cùng bổ ích, có giá trị tham khảo để tác giả hoàn thành đề tài nghiên cứu “Tổ chức và hoạt động của thanh tra Sở Công thương, Thành phố Hải Phòng”. 3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu 3.1. Mục đích nghiên cứu Trên cơ sở nghiên cứu lý luận về tổ chức và hoạt động của thanh tra sở, phân tích, đánh giá thực trạng tổ chức và hoạt động của thanh tra Sở Công thương, luận văn là đề xuất giải pháp hoàn thiện tổ chức và hoạt động thanh tra của Thanh tra Sở Công Thương, thành phố Hải Phòng. 3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu Để thực hiện mục đích trên, Luận văn đặt ra nhiệm vụ cụ thể là: - Nghiên cứu cơ sở lý luận về tổ chức và hoạt động của thanh tra sở: khái niệm, vai trò của hoạt động thanh tra, nguyên tắc tổ chức và hoạt động của Thanh tra sở. - Phân tích, đánh giá thực trạng tổ chức và hoạt động thanh tra của Thanh tra Sở Công Thương thành phố Hải Phòng, làm rõ những ưu điểm, hạn chế và nguyên nhân. 4
- Đề xuất các giải pháp để nâng cao hiệu quả tổ chức và hoạt động thanh tra của Thanh tra Sở Công Thương thành phố Hải Phòng đáp ứng yêu cầu cải cách nền hành chính nhà nước. 4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu 4.1.Đối tượng nghiên cứu Đối tượng nghiên cứu của Luận văn là tổ chức và hoạt động của Thanh tra Sở Công thương, Thành phố Hải Phòng. 4.2. Phạm vi nghiên cứu - Phạm vi về nội dung: Luận văn nghiên cứu tổ chức và hoạt động của Thanh tra Sở Công Thương thành phố Hải Phòng. Về hoạt động, luận văn tập trung nghiên cứu hoạt động và quy trình thanh tra của Thanh tra Sở Công Thương thành phố Hải Phòng, bao gồm thanh tra hành chính và thanh tra chuyên ngành. Luận văn không đi sâu tìm hiểu các hoạt động nội bộ của Thanh tra Sở Công Thương thành phố Hải Phòng cũng như các hoạt động trong lĩnh vực giải quyết khiếu nại, tố cáo, phòng chống tham nhũng và quản lý nhà nước trong các lĩnh vực trên. - Phạm vi thời gian: tổ chức và hoạt động thanh tra của Thanh tra Sở Công Thương thành phố Hải Phòng trong giai đoạn từ năm 2018 đến năm 2022. 5. Phƣơng pháp nghiên cứu 5.1. Phương pháp luận Đề tài được nghiên cứu dựa trên phương pháp luận duy vật - biện chứng và duy vật lịch sử của chủ nghĩa Mác - Lê Nin và tư tưởng Hồ Chí Minh; đường lối, quan điểm, chủ trương của Đảng Cộng sản Việt Nam và chính sách, pháp luật của Nhà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam trong đổi mới tổ chức và hoạt động thanh tra. 5.2. Phương pháp nghiên cứu cụ thể Tác giả sử dụng các phương pháp nghiên cứu cụ thể khi thực hiện đề tài là: phương pháp phân tích tổng hợp, phương pháp so sánh, phương pháp diễn dịch, phương pháp quy nạp, phương pháp thống kê… 5
- Phương pháp phân tích và tổng hợp được sử dụng xuyên suốt trong toàn Sở luận văn để giải quyết những vấn đề mang tính lý luận như các quan niệm, vai trò của Thanh tra Sở đánh giá thực trạng tổ chức và hoạt động Thanh tra Sở, chỉ ra ưu điểm, hạn chế và nguyên nhân của nó; đưa ra những quan điểm và giải pháp để nâng cao hiệu quả tổ chức và hoạt động Thanh tra Sở. - Phương pháp hệ thống được sử dụng để hệ thống các quan điểm, quan niệm xung quanh các nội dung cần giải quyết trong đề tài. - Phương pháp thống kê, khảo sát được sử dụng để đưa ra các số liệu thực tế, cần thiết phản ánh thực trạng tổ chức và hoạt động Thanh tra Sở. 6. Ý nghĩa và dự kiến đóng góp của Luận văn Luận văn là công trình đầu tiên nghiên cứu một cách có hệ thống về tổ chức và hoạt động của Thanh tra Sở Công Thương thành phố Hải Phòng, tổng quát từ lý luận đến thực tiễn, từ qui định của pháp luật đến việc áp dụng pháp luật trong tổ chức và hoạt động của Thanh tra nói chung và của tổ chức và hoạt động của Thanh tra Sở Công Thương thành phố Hải Phòng nói riêng. Luận văn sẽ cung cấp luận cứ khoa học giúp các nhà quản lý tiến hành nâng cao hiệu quả tổ chức và hoạt động của Thanh tra Sở Công Thương thành phố Hải Phòng. 7. Kết cấu của Luận văn Ngoài lời mở đầu, mục lục, kết luận và phụ lục, Luận văn được chia thành 3 chương. Chương 1: Cơ sở lý luận về tổ chức và hoạt động của Thanh tra Sở. Chương 2: Thực trạng tổ chức và hoạt động của Thanh tra Sở Công Thương, Thành phố Hải Phòng. Chương 3: Quan điểm và giải pháp hoàn thiện tổ chức và hoạt động của Thanh tra Sở Công Thương, Thành phố Hải Phòng. 6
CHƢƠNG 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ TỔ CHỨC VÀ HOẠT ĐỘNG CỦA THANH TRA SỞ 1.1. Khái quát về tổ chức và hoạt động của Thanh tra sở 1.1.1. Khái niệm Thanh tra là hoạt động thiết yếu của quản lý nhà nước. Hoạt động thanh tra được thực hiện bởi cơ quan chuyên trách theo một trình tự, thủ tục luật định. Hoạt động thanh tra là nhằm phát hiện sơ hở trong cơ chế quản lý, chính sách, pháp luật để kiến nghị với cơ quan nhà nước có thẩm quyền biện pháp khắc phục; phòng ngừa, phát hiện và xử lý hành vi vi phạm pháp luật; giúp cơ quan, tổ chức, cá nhân thực hiện đúng quy định của pháp luật; phát huy nhân tố tích cực; góp phần nâng cao hiệu lực, hiệu quả hoạt động quản lý nhà nước; bảo vệ lợi ích của Nhà nước, quyền và lợi ích hợp pháp của cơ quan, tổ chức, cá nhân. Thanh tra, theo tiếng Latinh (Inspectare) có nghĩa là “nhìn vào bên trong” chỉ một sự xem xét từ bên ngoài đối với hoạt động của một đối tượng nhất định. Theo từ điển Luật học, “Thanh tra là sự tác động của chủ thể đến đối tượng đã và đang thực hiện thẩm quyền được giao nhằm đạt được mục đích nhất định”. Với những nghĩa trên đây, thanh tra bao hàm trong đó nghĩa kiểm soát nhằm xem xét và phát hiện, ngăn chặn những gì trái với quy định. Ngoài ra, thanh tra còn được hiểu là sự xem xét, kiểm soát, kiểm tra thường xuyên, định kỳ nhằm rút ra những nhận xét, kết luận cần thiết để kiến nghị với các cơ quan nhà nước nhằm khắc phục những nhược điểm, phát huy những ưu điểm góp phần nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước. Thanh tra là hoạt động của một 7
chủ thể có thẩm quyền: Người làm nhiệm vụ thanh tra, đoàn thanh tra và đặt trong phạm vi quyền hành của một chủ thể nhất định. Luật Thanh tra năm 2010 không quy định nhiệm vụ, quyền hạn chung của các cơ quan thanh tra nhà nước mà quy định cụ thể cho từng cơ quan thanh tra nhà nước, nhưng có thể khái quát nhiệm vụ, quyền hạn chung của các cơ quan thanh tra nhà nước là: quản lý nhà nước về công tác thanh tra; thanh tra việc thực hiện chính sách, pháp luật, nhiệm vụ của cơ quan, tổ chức, cá nhân thuộc quyền quản lý của thủ trưởng cơ quan hành chính nhà nước cùng cấp; thực hiện nhiệm vụ giải quyết khiếu nại, tố cáo theo quy định của pháp luật khiếu nại, tố cáo và phòng, chống tham nhũng theo quy định của pháp luật về chống tham nhũng. Theo khoản 1 Điều 23 Luật Thanh tra 2010 đưa ra cách hiểu về Thanh tra Sở: “Thanh tra sở là cơ quan của sở, giúp Giám đốc sở tiến hành thanh tra hành chính và thanh tra chuyên ngành, giải quyết khiếu nại, tố cáo, phòng, chống tham nhũng theo quy định của pháp luật.” Thanh tra sở được thành lập ở các Sở thuộc các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương, thực hiện nhiệm vụ quản lý nhà nước theo ủy quyền của Ủy ban nhân dân cấp tỉnh hoặc theo quy định hiện hành của pháp luật. Thanh tra Sở là cơ quan giúp việc cho Giám đốc Sở trong công tác quản lý về thanh tra ngành , lĩnh vực, giải quyết khiếu nại, tố cáo, phòng, chống tham nhũng trong lĩnh vực Sở phụ trách và các vấn đề có liên quan. Cơ cấu tổ chức của Thanh tra Sở bao gồm Chánh Thanh tra, các Phó Chánh Thanh tra, các Thanh tra viên và công chức khác, trong đó Chánh Thanh tra Sở được quy định về các nhiệm vụ và quyền hạn cụ thể theo quy định của pháp luật. Thanh tra Sở là cơ quan của Sở, giúp Giám đốc Sở tiến hành thanh tra hành chính, thanh tra chuyên ngành; giải quyết khiếu nại, tố cáo, tiếp công dân và phòng, chống tham nhũng theo quy định của pháp luật. 8
Thanh tra Sở chịu sự chỉ đạo, điều hành của Giám đốc Sở; chịu sự chỉ đạo về công tác thanh tra và hướng dẫn nghiệp vụ thanh tra hành chính của Thanh tra tỉnh, hướng dẫn nghiệp vụ thanh tra chuyên ngành của Thanh tra Bộ. Thanh tra Sở là hoạt động thanh tra thuộc thanh tra nhà nước. Hoạt động thanh tra nhà nước xem xét, đánh giá, xử lý theo trình tự, thủ tục do pháp luật quy định của cơ quan nhà nước có thẩm quyền đối với việc thực hiện chính sách, pháp luật, nhiệm vụ quyền hạn của cơ quan, tổ chức, cá nhân. Hoạt động thanh tra nhà nước gồm thanh tra hành chính và hoạt động thanh tra chuyên ngành. Thanh tra hành chính là hoạt động thanh tra của cơ quan nhà nước có thẩm quyền đối với cơ quan, tổ chức, cá nhân trực thuộc trong việc thực hiện chính sách, pháp luật, nhiệm vụ quyền hạn được giao. (Điều 3 Luật Thanh tra số 56/2010/QH12 ngày 29/11/2010). Đối tượng của Thanh tra hành chính: Thanh tra Bộ, Thanh tra Sở thanh tra việc thực hiện chính sách, pháp luật, nhiệm vụ, quyền hạn được giao của các cơ quan, tổ chức, cá nhân thuộc phạm vi quản lý. Thanh tra chuyên ngành là hoạt động thanh tra của cơ quan Nhà nước có thẩm quyền theo ngành, lĩnh vực đối với cơ quan, tổ chức, cá nhân trong việc chấp hành pháp luật chuyên ngành, quy định về chuyên môn – kỹ thuật, quy tắc quản lý thuộc ngành, lĩnh vực đó”. Thanh tra chuyên ngành thanh tra việc chấp hành pháp luật chuyên ngành, quy định về chuyên môn - kỹ thuật, quy tắc quản lý của cơ quan, tổ chức, cá nhân thuộc phạm vi quản lý theo ngành, lĩnh vực. (Khoản 3, Điều 2 Luật Thanh tra 2022). Thanh tra sở là cơ quan thực hiện hoạt động thanh tra hành chính và thanh tra chuyên ngành. Đối tượng của thanh tra chuyên ngành của Sở là các cơ quan, tổ chức, cá nhân có nghĩa vụ chấp hành quy định của pháp luật trong các lĩnh vực thuộc phạm vi quản lý nhà nước của ngành quản lý. 9
Thanh tra Sở là cơ quan của sở, thực hiện nhiệm vụ thanh tra chuyên ngành trong phạm vi ngành, được giao tham mưu, giúp Ủy ban nhân dân cấp tỉnh thực hiện quản lý nhà nước; thực hiện nhiệm vụ tiếp công dân, giải quyết khiếu nại, tố cáo và phòng, chống tham nhũng, tiêu cực theo quy định của pháp luật. Như vậy, Thanh tra của Sở Công Thương trong phạm vi nghiên cứu của luận văn là hoạt động thanh tra bao gồm cả thanh tra hành chính và thanh tra chuyên ngành. Bên cạnh đó, thanh tra Sở Công Thương còn thực hiện công tác giải quyết khiếu nại, tố cáo, tiếp công dân và phòng, chống tham nhũng ngành công thương. Tổ chức và hoạt động của thanh tra chuyên ngành Công Thương thanh tra việc chấp hành quy định của pháp luật trong các lĩnh vực thuộc phạm vi quản lý của Bộ Công Thương, Sở Công thương bao gồm: an toàn kỹ thuật công nghiệp; cơ khí, luyện kim, công nghiệp hỗ trợ; năng lượng; hóa chất; công nghiệp khai thác mỏ và chế biến khoáng sản (trừ khoáng sản làm vật liệu xây dựng và sản xuất xi măng); an toàn thực phẩm; xuất nhập khẩu; xúc tiến thương mại; thương mại điện tử; hoạt động thương mại; cạnh tranh; phòng vệ thương mại; bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng. 1.1.2. Vai trò của Thanh tra sở Để thực hiện đổi mới kinh tế và đẩy mạnh cải cách nền hành chính nhà nước trong bối cảnh chuyển đổi số quốc gia thì vai trò của công tác thanh tra ngày càng quan trọng, được thể hiện ở các nội dung sau: Một là, thanh tra là cơ sở để đưa ra những đề xuất, kiến nghị khắc phục những sơ hở, yếu kém, đề xuất những biện pháp đổi mới và nâng cao hiệu quả quản lý, sửa đổi cơ chế, chính sách nhằm quản lý tốt hơn, hiệu quả hơn. Thanh tra làm cho chu trình quản lý nhà nước được khép kín, các hoạt động ban hành và tổ chức thực hiện quyết định quản lý được gắn bó chặt chẽ hơn, 10
từ việc xem xét, đánh giá, kiểm chứng việc thực hiện các chủ trương, chính sách của đối tượng bị quản lý, đến việc đề xuất các biện pháp hoàn thiện chủ trương, chính sách, nâng cao hiệu quả quản lý của chủ thể. Hai là, thanh tra là phương thức bảo đảm trật tự, kỷ cương trong quản lý, góp phần tăng cường pháp chế xã hội chủ nghĩa. Với chức năng giám sát hoạt động của các đối tượng bị quản lý, bao gồm giám sát việc chấp hành chính sách, pháp luật, chức trách, nhiệm vụ của cơ quan hành chính nhà nước và công chức nhà nước; việc chấp hành chính sách, pháp luật của các tổ chức, cá nhân và các đối tượng khác chịu sự quản lý của Nhà nước; thanh tra kịp thời phát hiện những sai phạm và có biện pháp xử lý. Với chức năng, nhiệm vụ xem xét, giải quyết khiếu nại, tố cáo đối với các quyết định hoặc hành vi hành chính của cán bộ, công chức nhà nước trong việc thực hiện chính sách, pháp luật, cũng như trách nhiệm và quyền hạn được giao; kết luận và xử lý kịp thời những việc làm trái pháp luật của cơ quan nhà nước, cán bộ, công chức nhà nước góp phần bảo đảm trật tự kỷ cương trong quản lý, làm trong sạch bộ máy nhà nước. Ba là, thanh tra có vai trò trong việc bảo đảm quyền dân chủ của nhân dân được thực thi một cách nghiêm minh. Theo lý thuyết, quyền lực nhà nước thuộc về nhân dân, cho nên Nhà nước có nghĩa vụ bảo đảm, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của mọi người dân, tạo mọi điều kiện cho họ thực hiện các quyền về dân chủ - chính trị của mình như: quyền tham gia quản lý nhà nước, quản lý xã hội, quyền tự do lập hội, tự do ngôn luận, quyền khiếu nại, tố cáo... Do đó, pháp luật Việt nam không chỉ ghi nhận các quyền của công dân mà còn ghi nhận các cơ chế đảm bảo thực hiện các quyền, nghĩa vụ của công dân thông qua hình thức dân chủ trực tiếp và dân chủ đại diện như quyền kiểm tra, giám sát thông qua hoạt động của các cơ quan nhà nước do mình bầu ra, các tổ chức chính trị - xã hội, xã hội - nghề nghiệp mà mình là thành viên và các Ban Thanh tra nhân dân. 11
Bốn là, thanh tra giúp Đảng và Nhà nước phát hiện kịp thời những vi phạm của cán bộ, công chức, loại trừ những biểu hiện quan liêu, cửa quyền, mất dân chủ, thiếu công bằng, xa rời lợi ích của nhân dân, từ đó có các biện pháp xử lý, khắc phục, góp phần xây dựng và hoàn thiện bộ máy nhà nước. Bên cạnh đó, hoạt động Thanh tra còn nhằm tìm ra những sơ hở, yếu kém trong công tác quản lý, phát hiện những nội dung chưa phù hợp với yêu cầu thực tế khách quan, từ đó có các biện pháp sửa đổi, bổ sung, khắc phục kịp thời có ý nghĩa tích cực trong việc củng cố trật tự, kỷ cương, hoàn thiện cơ chế quản lý. Năm là, thanh tra có vai trò trong việc tham mưu cho các cấp chính quyền trong giải quyết khiếu nại hành chính, nhất là trong việc thực hiện nhiệm vụ theo dõi, đôn đốc các cấp, các ngành trong việc tiếp công dân, nhận các khiếu nại, tố cáo, giải quyết khiếu nại, tố cáo và thi hành quyết định giải quyết khiếu nại, tố cáo. Như vậy, vai trò của thanh tra trong hoạt động quản lý nhà nước ngày càng được khẳng định trong tình hình thực tiễn phát triển ở nước ta hiện nay, nhất là trong điều kiện chúng ta thực hiện cải cách hành chính và chương trình chuyển đổi số quốc gia. 1.1.3. Đặc điểm của hoạt động thanh tra Một là, thanh tra gắn liền với quản lý nhà nước và là hoạt động mang tính quyền lực nhà nước. Với tư cách là một chức năng, là một giai đoạn của chu trình quản lý nhà nước, thanh tra gắn liền với quản lý nhà nước. Hoạt động thanh tra phải thể hiện như một tác động tích cực nhằm thực hiện quyền lực của chính quyền địa phương cấp tỉnh đối với đối tượng quản lý thuộc thẩm quyền quản lý của ngành công thương. Tính quyền lực nhà nước của hoạt động thanh tra gắn bó chặt chẽ với tính quyền uy - phục tùng - một đặc tính quan trọng của quản lý 12
nhà nước. Quyền lực nhà nước ở địa phương thuộc về chính quyền địa phương, gắn với cơ cấu tổ chức của tỉnh và của Sở. Trong quá trình thanh tra, quyền lực nhà nước được thể hiện ở việc xác định về mặt pháp lý tính chất nhà nước của tổ chức thanh tra. Thanh tra sở phải được sở và chính quyền địa phương sử dụng như một công cụ có hiệu quả trong quá trình quản lý tất cả các lĩnh vực trong phạm vi địa bàn lãnh thổ. Tính quyền lực nhà nước của thanh tra Sở được thể hiện ở việc ra các quyết định bắt buộc thực hiện đối với các đối tượng bị thanh tra về những vấn đề đã được thanh tra phát hiện và xử lý; Yêu cầu cấp có thẩm quyền giải quyết đề nghị của thanh tra; Yêu cầu truy cứu trách nhiệm pháp lý đối với những người vi phạm pháp luật; Trực tiếp áp dụng các biện pháp cưỡng chế nhà nước theo thẩm quyền trong những trường hợp cần thiết theo quy định hiện hành. Tính quyền lực nhà nước của thanh tra Sở còn được cụ thể hoá ở chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn của thanh tra sở, phương thức tiến hành thanh tra, xử lý kết quả thanh tra, trong mối quan hệ giữa thanh tra sở với đối tượng thanh tra cũng như trong sự phối hợp giữa các tổ chức thanh tra nhà nước theo cấp hành chính và theo ngành, lĩnh vực. Tính quyền lực nhà nước cần phải được phát huy đồng bộ trên tất cả các lĩnh vực không chỉ ngành công thương để phát huy hiệu quả thanh tra tốt nhất. Thanh tra là một trong những chức năng của quản lý nhà nước, thanh tra sở phải thể hiện như một tác động tích cực nhằm thực hiện quyền lực của các cơ quan chuyên môn cấp sở đối với đối tượng quản lý trong phạm vi ngành, lĩnh vực được giao. Nói về quyền lực nhà nước trong quá trình thanh tra cũng có nghĩa là xác định về mặt pháp lý tính chất nhà nước của tổ chức thanh tra. Vì vậy, thanh tra phải được Nhà nước sử dụng như một công cụ có hiệu quả trong quá trình quản lý. Cơ quan thanh tra nhà nước trong phạm vi nhiệm vụ, 13
quyền hạn của mình thực hiện và giúp cơ quan nhà nước có thẩm quyền thực hiện quản lý nhà nước về công tác thanh tra, giải quyết khiếu nại, tố cáo và phòng, chống tham nhũng; tiến hành thanh tra, giải quyết khiếu nại, tố cáo và phòng, chống tham nhũng theo quy định của pháp luật. Quản lý nhà nước và thanh tra đều nhân danh quyền lực nhà nước thực hiện sự tác động lên các đối tượng bị quản lý. Song xem xét theo cơ cấu, chức năng của quản lý thì thanh tra chỉ là chức năng, là công cụ, phương tiện để quản lý nhà nước. Hai là, hoạt động thanh tra cần đảm bảo tính khách quan. Bản chất của hoạt động thanh tra là sử dụng phương pháp, phương tiện, công cụ, kỹ thuật để xem xét, đánh giá một cách khách quan việc thực hiện chính sách, pháp luật, nhiệm vụ, kế hoạch nhà nước của các cơ quan, tổ chức và cá nhân nhằm đưa ra kết luận đúng sai, đánh giá ưu điểm, khuyết điểm, phát huy nhân tố tích cực, phòng ngừa, xử lý vi phạm, góp phần bảo vệ lợi ích của nhà nước, xã hội, các quyền và lợi ích hợp pháp của công dân. Vì thế hoạt động thanh tra phải mang tính khách quan. Tính khách quan của hoạt động thanh tra được biểu hiện ở nhiều khía cạnh khác nhau thông qua việc đánh giá các sự vật, hiện tượng đúng như bản chất và đưa ra các kết luận chính xác. Hoạt động thanh tra dựa trên cơ sở pháp luật và tuân theo pháp luật để đảm bảo tính công minh và hiệu quả quản lý nhà nước. Ba là, thanh tra có tính độc lập tương đối trong suốt quá trình thực thi nhiệm vụ, xuất phát từ bản chất của thanh tra. Hoạt động thanh tra vừa căn cứ vào pháp luật hiện hành, vừa dựa trên những vấn đề, diễn biến của tình hình thực tiễn. Hoạt động thanh tra thường được tiến hành bởi một cơ quan chuyên trách. Ngoài những nhiệm vụ như những cơ quan quản lý nhà nước khác, các cơ quan thanh tra có nhiệm vụ chủ yếu là xem xét, đánh giá một cách khách quan việc thực hiện chính sách, pháp luật, nhiệm vụ của các cơ quan, tổ chức 14