Luận văn Thạc sĩ Quản lý Giáo dục: Biện pháp chuẩn hóa đội ngũ giáo viên Trung học phổ thông huyện Cái Nước tỉnh Cà Mau

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:114

Thêm vào BST

Báo xấu

20
lượt xem 4
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục đích nghiên cứu của Luận văn này nhằm đề xuất biện pháp chuẩn hóa đội ngũ giáo viên THPT huyện Cái Nước, tỉnh Cà Mau trong những năm tới theo hướng chuẩn hóa nhằm góp phần nâng cao chất lượng giáo dục - đào tạo cấp THPT của địa phương. Mời các bạn cùng tham khảo!

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Quản lý Giáo dục: Biện pháp chuẩn hóa đội ngũ giáo viên Trung học phổ thông huyện Cái Nước tỉnh Cà Mau

BỘ QUỐC PHÒNG HỌC VIỆN CHÍNH TRỊ  NGUYỄN XUÂN LAI BIỆN PHÁP CHUẨN HÓA ĐỘI NGŨ GIÁO VIÊN TRUNG HỌC PHỔ THÔNG HUYỆN CÁI NƯỚC TỈNH CÀ MAU LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ GIÁO DỤC HÀ NỘI - 2013 MỤC LỤC
BỘ QUỐC PHÒNG HỌC VIỆN CHÍNH TRỊ  NGUYỄN XUÂN LAI BIỆN PHÁP CHUẨN HÓA ĐỘI NGŨ GIÁO VIÊN TRUNG HỌC PHỔ THÔNG HUYỆN CÁI NƯỚC TỈNH CÀ MAU CHUYÊN NGÀNH: QUẢN LÝ GIÁO DỤC MÃ SỐ: 60 14 0114 NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: NGND, TS THÁI VĂN LONG HÀ NỘI - 2013
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT TT Viết đầy đủ Viết tắt 1. Cán bộ quản lý CBQL 2. Chủ nghĩa cộng sản CNCS 3. Chủ nghĩa xã hội CNXH 4. Công nghệ thông tin CNTT 5. Đội ngũ giáo viên ĐNGV 6. Giáo dục công dân GDCD 7. Giáo dục tập thể GDTT 8. Giáo dục hướng nghiệp GDHN 9. Giáo dục và Đào tạo GD&ĐT 10. Phụ lục PL 11. Quản lý giáo dục QLGD 12. Quốc phòng và An ninh QP&AN 13. Trung học cơ sở THCS 14. Trung học phổ thông THPT 15. Ủy ban nhân dân UBND MỤC LỤC Trang MỞ ĐẦU 4 Chương 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ CHUẨN HÓA ĐỘI NGŨ GIÁO
VIÊN TRUNG HỌC PHỔ THÔNG 1.1 Các khái niệm công cụ 15 1.2 Vị trí, vai trò, nhiệm vụ, quyền của giáo viên trung học phổ thông 21 1.3 Căn cứ và nội dung chuẩn hóa đội ngũ giáo viên trung học 25 phổ thông huyện Cái Nước, tỉnh Cà Mau Chương 2. CƠ SỞ THỰC TIỄN VỀ CHUẨN HOÁ ĐỘI NGŨ GIÁO VIÊN TRUNG HỌC PHỔ THÔNG HUYỆN CÁI NƯỚC, TỈNH CÀ MAU HIỆN NAY 2.1 Khái quát tình hình giáo dục trung học phổ thông huyện 29 Cái Nước, tỉnh Cà Mau 2.2 Thực trạng chuẩn hóa đội ngũ giáo viên trung học phổ 32 thông huyện Cái Nước, tỉnh Cà Mau 2.3 Những nhân tố tác động đến công tác chuẩn hóa đội ngũ 45 giáo viên trung học phổ thông huyện Cái Nước, tỉnh Cà Mau Chương 3 YÊU CẦU VÀ BIỆN PHÁP CHUẨN HÓA ĐỘI NGŨ GIÁO VIÊN TRUNG HỌC PHỔ THÔNG HUYỆN CÁI NƯỚC, TỈNH CÀ MAU 3.1 Các biện pháp chuẩn hóa đội ngũ giáo viên trung học phổ 53 thông huyện Cái Nước, tỉnh Cà Mau 3.2 Khảo nghiệm tính cần thiết, tính khả thi của các biện pháp 73 KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ 77 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO 84 PHỤ LỤC 89
5 MỞ ĐẦU 1. Lý do lựa chọn đề tài Sau năm 1986, nền giáo dục nước ta có nhiều thay đổi. Trong quá trình phát triển, nền giáo dục nước ta gặp không ít khó khăn, song cũng đạt được nhiều thành tựu có tác dụng tích cực cho công cuộc đổi mới kinh tế - xã hội, hội nhập quốc tế. Phải khẳng định, đó là kết quả thực hiện đường lối đổi mới của Đảng, khởi nguồn từ Đại hội VI năm 1986; đường lối đổi mới và phát triển giáo dục mà Đảng ta đã xác định trong Cương lĩnh năm 1991, trong các nghị quyết các Đại hội VI, VII, VIII, IX, X, XI, các nghị quyết của một số hội nghị Ban Chấp hành Trung ương như Nghị quyết Trung ương 4 khóa VII, Nghị quyết Trung ương 2 khóa VIII, Nghị quyết Trung ương 6 khóa IX, một số Nghị quyết của Quốc hội, các chiến lược phát triển giáo dục do Chính phủ ban hành. Đánh giá tình hình giáo dục Việt Nam nói chung và phát triển đội ngũ nhà giáo và cán bộ QLGD nói riêng trong những năm qua, Chiến lược phát triển giáo dục 2011-2020 đã chỉ rõ: “...Đội ngũ nhà giáo và cán bộ quản lý giáo dục tăng nhanh về số lượng, nâng dần về chất lượng, từng bước khắc phục một phần bất hợp lý về cơ cấu, đáp ứng yêu cầu phổ cập giáo dục và phát triển các cấp học và trình độ đào tạo” [10, tr.3]. Tuy nhiên, bên cạnh những thành tựu ngành giáo dục đạt được, vẫn tồn tại những bất cập, yếu kém. Trong đó có những tồn tại về chất lượng nguồn nhân lực giáo dục chưa đáp ứng được yêu cầu của công cuộc đổi mới; về đội ngũ nhà giáo, cán bộ quản lý giáo dục còn nhiều bất cập, yếu kém, Chiến lược phát triển giáo dục 2011-2020 cũng đã đánh giá:
6 “Một bộ phận nhà giáo và cán bộ quản lý chưa đáp ứng được yêu cầu, nhiệm vụ giáo dục trong thời kỳ mới. Đội ngũ nhà giáo vừa thừa, vừa thiếu cục bộ, vừa không đồng bộ về cơ cấu chuyên môn” [10, tr.4]. Cụ thể là: "Năng lực của một bộ phận nhà giáo và cán bộ quản lý còn thấp", "Công tác đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ nhà giáo chưa đáp ứng được các yêu cầu đổi mới giáo dục" [10, tr.4-5]. Để khắc phục những tồn tại bất cập, yếu kém nói trên và đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo theo hướng chuẩn hóa, hiện đại hóa cần phải thực hiện đồng bộ nhiều giải pháp, trong đó có các giải pháp chuẩn hóa đội ngũ giáo viên. Vì đội ngũ giáo viên là lực lượng chính, nguồn nhân lực quyết định thành công hay thất bại trong công tác giáo dục và đào tạo; quyết định phần lớn sự thành công hay thất bại của Chiến lược phát triển giáo dục ở từng địa phương và trong phạm vi cả nước. Huyện Cái Nước, tỉnh Cà Mau là một huyện vùng sâu, vùng sông nước của bán đảo Cà Mau. Giáo dục và đào tạo nói chung, giáo dục THPT nói riêng của huyện Cái Nước tuy có phát triển nhưng tốc độ phát triển còn chậm, chưa bền vững. Trong quá trình phát triển, đội ngũ cán bộ quản lý nhà trường và giáo viên THPT huyện Cái Nước được bổ sung hằng năm, ngày càng tăng. Tuy nhiên, do nhiều yếu tố tác động trong quá trình phát triển dẫn đến thực trạng đội ngũ giáo viên THPT huyện Cái Nước hiện nay đã bộc lộ nhiều bất cập, chưa đáp ứng được yêu cầu đổi mới căn bản, toàn diện về giáo dục trước tình hình mới. Trong khi đó ở tỉnh Cà Mau nói chung, huyện Cái Nước nói riêng, chưa có công trình khoa học nào tập trung nghiên cứu có hệ thống và cơ bản về Biện pháp chuẩn hóa đội ngũ giáo viên Trung học phổ thông.
7 Với những lý do nêu trên, tác giả chọn đề tài: "Biện pháp chuẩn hóa đội ngũ giáo viên Trung học phổ thông huyện Cái Nước tỉnh Cà Mau” làm đề tài luận văn thạc sĩ. 2. Tình hình nghiên cứu có liên quan đến đề tài Sau gần 70 năm xây dựng và phát triển kể từ 1945 đến nay, nền giáo dục nước ta đã xây dựng được một hệ thống giáo dục hoàn chỉnh từ giáo dục Mầm non đến giáo dục Đại học rộng khắp trên cả nước, đáp ứng tích cực yêu cầu của xã hội là “nâng cao dân trí, phát triển nguồn nhân lực, bồi dưỡng nhân tài, góp phần quan trọng phát triển đất nước, góp phần xây dựng nền văn hoá và con người Việt Nam mới” [16, tr.77]. Sinh thời, Chủ tịch Hồ Chí Minh đặc biệt quan tâm đến giáo dục, Người coi giáo dục là một nhiệm vụ trọng tâm của cách mạng. Nói về vai trò của nhà giáo và vấn đề bồi dưỡng, phát triển đội ngũ nhà giáo, Người khẳng định: “Nếu không có thầy giáo thì không có giáo dục”, “có gì vẻ vang hơn là đào tạo những thế hệ sau này tích cực góp phần xây dựng CNXH và CNCS” [55, tr.766], “các thầy, cô giáo có nhiệm vụ nặng nề và vẻ vang là đào tạo cán bộ cho dân tộc”, “các cô, các chú đã thấy trách nhiệm to lớn của mình, đồng thời cũng thấy khả năng của mình cần được nâng cao thêm mãi mới làm tròn nhiệm vụ” [55, tr.571]. Lịch sử nghiên cứu các vấn đề về nhà giáo, quản lý giáo dục và phát triển đội ngũ giáo viên, chuẩn hóa đội ngũ giáo viên đã được các nhà khoa học giáo dục, các chuyên gia quản lý giáo dục nghiên cứu, bàn luận nhiều về các khái niệm, nguyên tắc, hình thức và nội dung,... gắn liền với lịch sử phát triển của nền giáo dục Việt Nam. Việc xây dựng, phát triển đội ngũ giáo viên, chuẩn hóa đội ngũ giáo viên cũng được các nhà khoa học giáo dục và các nhà quản lý giáo dục ở
8 nước ta nghiên cứu, đề cập và công bố. Những công trình khoa học tiêu biểu đã được công bố có đề cập sâu sắc đến đến những vấn đề vừa nêu trên như: Đặng Quốc Bảo, Nguyễn Đắc Hưng với Giáo dục Việt Nam hướng tới tương lai, vấn đề và các giải pháp, (2004); Trần Khánh Đức với Giáo dục và phát triển nguồn nhân lực trong thế kỷ XXI, (2009); Phạm Minh Hạc với Giáo dục Việt Nam trước ngưỡng cửa thế kỷ 21, (1999). Nhiều hội thảo khoa học về chủ đề phát triển, chuẩn hóa đội ngũ giáo viên đã được tổ chức dưới nhiều góc độ khác nhau theo ngành học. Nhiều công trình nghiên cứu, nhiều bài báo khoa học đã công bố, đăng tải, có thể kể đến một số nghiên cứu của các tác giả: Đặng Quốc Bảo, Nguyễn Thanh Bình, Nguyễn Thanh Hoàn, Trần Bá Hoành… Tác giả Lê Khanh viết về: “Một số vấn đề cần quan tâm khi xây dựng chiến lược phát triển giáo dục trung học phổ thông đến năm 2020” (1998) đã nhấn mạnh về vấn đề xây dựng đội ngũ giáo viên trung học phổ thông, vì: “Trung học phổ thông là cấp học “bản lề” của hệ thống giáo dục quốc dân. Vị trí đặc biệt này kéo theo những đòi hỏi trong quá trình xây dựng đội ngũ giáo viên phải đặc biệt quan tâm. Giáo viên trung học phổ thông phải có trình độ cao cả về khoa học cơ bản lẫn khoa học sư phạm; phải có năng lực tổ chức cho học sinh làm nòng cốt trong việc chuyển giao và vận dụng những tiến bộ khoa học kỹ thuật vào cuộc sống hằng ngày ở địa phương. Làm cho nhà trường gắn liền với mọi hoạt động kinh tế - xã hội” [27, tr.23]. Cũng theo tác giả Lê Khanh, muốn thực hiện được điều đó thì "phải xây dựng ở cấp học này một đội ngũ giáo viên đủ về số lượng, mạnh về chất lượng, đồng bộ về các loại hình” [27, tr.23]. Những nhà nghiên cứu giáo dục và quản lý giáo dục rất quan tâm đến vấn đề nâng cao chất lượng ĐNGV. Trong bài viết “Chất lượng giáo viên” (2001), tác giả Trần Bá Hoành đã đề xuất cách tiếp cận chất lượng giáo viên
9 từ các góc độ: Đặc điểm lao động của người giáo viên, sự thay đổi chức năng của người giáo viên trước yêu cầu đổi mới giáo dục, mục tiêu sử dụng giáo viên, chất lượng giáo viên và chất lượng ĐNGV, các thành tố tạo nên chất lượng giáo viên là phẩm chất và năng lực. Theo tác giả, phẩm chất của giáo viên được thể hiện ở thế giới quan, nhân sinh quan, lòng yêu nghề, mến trẻ; năng lực của giáo viên bao gồm: Năng lực chuẩn đoán nhu cầu và đặc điểm đối tượng dạy học, năng lực thiết kế kế hoạch, năng lực tổ chức thực hiện kế hoạch dạy học, năng lực quan sát, đánh giá kết quả các hoạt động dạy học, năng lực giải quyết các vấn đề nảy sinh trong thực tế dạy học. Ba nhân tố ảnh hưởng tới chất lượng giáo viên, đó là: Quá trình đào tạo, sử dụng và bồi dưỡng giáo viên; môi trường làm việc, điều kiện lao động sư phạm của giáo viên; ý chí, năng lực tự học của giáo viên để tự hoàn thiện bản thân. Trên cơ sở đó, tác giả đã đề xuất giải pháp cho vấn đề giáo viên: Phải đổi mới công tác đào tạo, công tác bồi dưỡng và đổi mới việc sử dụng giáo viên, tạo môi trường làm việc thuận lợi để giáo viên có điều kiện lao động sư phạm thuận lợi nhất. Một số công trình nghiên cứu của các học viên cao học chuyên ngành Giáo dục học, chuyên ngành Quản lý giáo dục cũng đã đề cập đến vấn đề này. Tác giả Nguyễn Nghĩa Tiệp với đề tài Điều kiện và giải pháp phát triển đội ngũ giáo viên ở trường THPT chuyên Huỳnh Mẫn Đạt tỉnh Kiên giang, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục học sinh, (2006). Tác giả Nguyễn Thị Nam Vỹ với đề tài Thực trạng công tác quản lý và việc phát triển đội ngũ giáo viên các trường phổ thông dân tộc nội trú ở tỉnh Đắklắk, (2007). Tác giả Trần Ngọc Tam với đề tài Chuẩn hóa đội ngũ giảng viên ở Trường sĩ quan Chính trị hiện nay, (2008). Tác giả Nguyễn Hồng Thái với đề tài Biện pháp phát triển đội ngũ giáo viên các trung tâm giáo dục thường xuyên cấp huyện
10 tỉnh Thái Nguyên, (2009). Tác giả Lâm Văn Koan với đề tài Một số giải pháp nâng cao chất lượng đội ngũ giáo viên trường THPT huyện Tân Hồng, tỉnh Đồng Tháp, (2010). Tác giả Trần Đình Hồng với đề tài Biện pháp quản lý học viên ở Học viện Chính trị hiện nay, (2010). Tác giả Phí Văn Khánh với đề tài Biện pháp bồi dưỡng đội ngũ giáo viên ở Trường Quân sự Bộ Tư lệnh Thủ đô Hà Nội hiện nay, (2011). Trên đây là điểm qua tình hình nghiên cứu về vấn đề xây dựng, phát triển đội ngũ giáo viên, chuẩn hóa đội ngũ giáo viên của các nhà khoa học trong phạm vi cả nước. Ở tỉnh Cà Mau hiện nay, công tác phát triển và chuẩn hóa đội ngũ giáo viên nói chung, đội ngũ giáo viên THPT nói riêng theo hướng chuẩn hóa đã được coi là một trong những nhiệm vụ quan trọng, thu hút sự chú ý, quan tâm của cán bộ quản lý giáo dục các cấp từ lãnh đạo ngành đến cán bộ quản lý giáo dục các trường phổ thông. Nhiều hội thảo khoa học, nhiều cuộc họp của lãnh đạo ngành và các trường cũng đã đề cập đến vấn đề này và tiếp cận từ nhiều góc độ khác nhau. Tuy nhiên, do điều kiện, mục đích, nhiệm vụ và yêu cầu khác nhau nên vấn đề chuẩn hoá đội ngũ giáo viên chưa được đề cập một cách có hệ thống. Huyện Cái Nước, tỉnh Cà Mau là một huyện vùng nông thôn, vùng sông nước. Giáo dục và Đào tạo nói chung, giáo dục THPT nói riêng của huyện Cái Nước tuy có phát triển nhưng tốc độ phát triển còn chậm, chưa bền vững. Trong quá trình phát triển, đội ngũ giáo viên THPT huyện Cái Nước được bổ sung hằng năm, ngày càng tăng. Do nhiều yếu tố tác động trong quá trình phát triển dẫn đến thực trạng đội ngũ giáo viên THPT huyện Cái Nước, tỉnh Cà Mau hiện nay đã bộc lộ nhiều bất cập cả về số lượng, chất lượng và cơ cấu đội ngũ. Trong khi đó
11 chưa có công trình khoa học nào tập trung nghiên cứu sâu, có hệ thống, cơ bản về chuẩn hóa đội ngũ giáo viên THPT của huyện. Nhận xét chung: Các công trình nghiên cứu của các tác giả nêu trên phần lớn tập trung luận giải những vấn đề, những nội dung cơ bản như: Vai trò của quản lý, quản lý giáo dục; khái niệm về quản lý, quản lý giáo dục, quản lý trường học; bản chất, chức năng, nguyên tắc và phương pháp quản lý giáo dục; thông tin trong quản lý và quản lý giáo dục, công cụ quản lý giáo dục; hệ thống giáo dục quốc dân; quản lý nhà nước về giáo dục; quản lý nhà trường; quản lý tài chính, quản lý cơ sở vật chất kỹ thuật trong giáo dục và trường học; quản lý chất lượng giáo dục; xây dựng văn hoá quản lý giáo dục, quản lý trường học; đổi mới quản lý giáo dục; các mô hình quản lý giáo dục; phân cấp trong quản lý giáo dục; thực trạng công tác quản lý nhà nước về giáo dục và đào tạo; một số kinh nghiệm quốc tế về quản lý giáo dục; quản lý giáo dục trong xu thế hội nhập và toàn cầu hoá; xây dựng, phát triển đội ngũ giáo viên và cán bộ quản lý giáo dục. Nhìn chung các công trình nêu trên đều thống nhất cho rằng rất cần thiết phải chuẩn hoá đội ngũ giáo viên, đồng thời còn chỉ ra những yêu cầu cụ thể cần chuẩn hóa đội ngũ giáo viên về phẩm chất chính trị, đạo đức, trình độ học vấn, năng lực sư phạm, trình độ tin học, ngoại ngữ, năng lực giao tiếp xã hội, năng lực hoạt động thực tiễn phối hợp giáo dục thanh thiếu niên với gia đình học sinh, năng lực hoạt động chính trị xã hội nhằm xây dựng xã hội học tập, năng lực nghiên cứu khoa học v.v. Tuy nhiên do mục tiêu, nhiệm vụ, đối tượng và phạm vi nghiên cứu của mỗi công trình khác nhau nên vấn đề chuẩn hoá đội ngũ giáo viên chưa được đề cập một cách có hệ thống, mới tiếp cận từng nội dung ở từng khía cạnh. Có công trình coi việc chuẩn hoá đội ngũ giáo viên như một giải pháp, điều kiện
12 nhằm thực hiện đổi mới nội dung, phương pháp dạy học. Có công trình coi việc chuẩn hóa đội ngũ giáo viên như là một giải pháp để đổi mới kiểm tra, đánh giá. Có công trình coi việc chuẩn hoá đội ngũ giáo viên như một giải pháp nhằm nâng cao chất lượng giáo dục và đào tạo. Tất cả những công trình nghiên cứu nêu trên là những tài liệu có giá trị về mặt khoa học đối với việc nghiên cứu, thực hiện mục đích, nhiệm vụ nghiên cứu của đề tài luận văn đã xác định. 3. Mục đích, nhiệm vụ nghiên cứu * Mục đích nghiên cứu Trên cơ sở nghiên cứu những vấn đề lý luận và thực tiễn, đề xuất biện pháp chuẩn hóa đội ngũ giáo viên THPT huyện Cái Nước, tỉnh Cà Mau trong những năm tới theo hướng chuẩn hóa nhằm góp phần nâng cao chất lượng giáo dục - đào tạo cấp THPT của địa phương. * Nhiệm vụ nghiên cứu - Nghiên cứu cơ sở lý luận về chuẩn hóa đội ngũ giáo viên THPT. - Phân tích, đánh giá thực trạng đội ngũ giáo viên và công tác chuẩn hóa đội ngũ giáo viên THPT huyện Cái Nước, tỉnh Cà Mau theo hướng chuẩn hóa. - Đề xuất các biện pháp chuẩn hóa đội ngũ giáo viên THPT huyện Cái Nước, tỉnh Cà Mau trong những năm tới theo hướng chuẩn hóa. - Khảo nghiệm tính cần thiết, tính khả thi của các biện pháp đề xuất. 4. Khách thể, đối tượng, phạm vi nghiên cứu của đề tài * Khách thể nghiên cứu: Hoạt động quản lý đội ngũ giáo viên THPT huyện Cái Nước, tỉnh Cà Mau. * Đối tượng nghiên cứu: Biện pháp chuẩn hóa đội ngũ giáo viên ở các trường THPT huyện Cái Nước, tỉnh Cà Mau.
13 * Phạm vi nghiên cứu: Nghiên cứu các biện pháp của chủ thể quản lý trong quá trình phát triển, chuẩn hóa đội ngũ giáo viên THPT huyện Cái Nước, tỉnh Cà Mau. Sử dụng số liệu từ năm học 2008-2009 đến năm học 2012-2013 để nghiên cứu. 5. Giả thuyết khoa học Giáo viên giữ một vai trò đặc biệt quan trọng, là nhân tố quyết định chất lượng giáo dục - đào tạo. Trong công tác quản lý giáo dục ở huyện Cái Nước, tỉnh Cà Mau, nếu các chủ thể quản lý thực hiện tốt các biện pháp làm thay đổi các thành tố cấu trúc của đội ngũ giáo viên trung học phổ thông đủ về số lượng, đảm bảo về chất lượng, đồng bộ về cơ cấu thì chất lượng đội ngũ giáo viên trung học phổ thông sẽ được nâng cao, đáp ứng đủ đội ngũ giáo viên cho sự phát triển giáo dục của địa phương; góp phần thực hiện tốt nhiệm vụ đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo theo hướng chuẩn hóa, hiện đại hóa, xã hội hóa, dân chủ hóa và hội nhập quốc tế. 6. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu * Phương pháp luận nghiên cứu Đề tài được nghiên cứu dựa trên cơ sở phương pháp luận duy vật biện chứng của chủ nghĩa Mác - Lênin. Quán triệt tư tưởng Hồ Chí Minh, đường lối, quan điểm của Đảng Cộng sản Việt Nam về giáo dục và đào tạo, đặc biệt là những quan điểm liên quan đến đào tạo, bồi dưỡng, phát triển đội ngũ giáo viên. Đồng thời, vận dụng các quan điểm hệ thống - cấu trúc; lịch sử - lôgíc và quan điểm thực tiễn làm cơ sở luận giải những vấn đề lý luận và thực tiễn liên quan đến đề tài. * Phương pháp nghiên cứu
14 Quá trình thực hiện các nhiệm vụ của đề tài, chúng tôi sử dụng kết hợp các phương pháp nghiên cứu lý luận và thực tiễn, cụ thể là: - Nghiên cứu lịch sử phát triển của vấn đề: Đề tài sử dụng các phương pháp phân tích, tổng hợp, hệ thống hoá, khái quát hoá các tài liệu liên quan đến quá trình chuẩn hóa đội ngũ giáo viên THPT huyện Cái Nước, tỉnh Cà Mau. - Nghiên cứu cơ sở lý luận: Đề tài nghiên cứu, sử dụng các phương pháp phân tích, tổng hợp, hệ thống, khái quát, tư duy theo quan điểm duy vật biện chứng của chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh. Đề tài nghiên cứu các quan điểm của Đảng về giáo dục từ các văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc của Đảng, các nghị quyết của Đảng, Nhà nước, của các cấp, ngành về giáo dục - đào tạo và quản lý giáo dục; Luật Giáo dục 2005, sửa đổi, bổ sung năm 2009. Đề tài còn nghiên cứu kết quả thực hiện Chiến lược phát triển giáo dục 2001-2010; Nội dung Chiến lược phát triển giáo dục 2011-2020. Đề tài sử dụng các nội dung có liên quan trong Điều lệ trường THCS, THPT và trường phổ thông có nhiều cấp học ban hành kèm theo Thông tư số 12/2011/TT-BGDĐT ngày 28/3/2011 của Bộ trưởng Bộ giáo dục và Đào tạo; các chuẩn đối với giáo viên THPT hiện hành; các giáo trình, sách chuyên khảo, tài liệu tham khảo về quản lý và quản lý giáo dục; các công trình khoa học, bài báo khoa học có liên quan đến đề tài đã được công bố và đăng tải trên các báo, tạp chí, đặc san, kỷ yếu hội thảo khoa học. - Nghiên cứu thực tiễn: Toạ đàm, trao đổi với 15 cán bộ quản lý giáo dục, các chuyên gia có kinh nghiệm về quản lý giáo dục, các nhà khoa học giáo dục trong và ngoài tỉnh Cà Mau về những vấn đề có liên quan đến công tác chuẩn hóa đội ngũ giáo viên; từ đó rút ra những kết luận có cơ sở khoa học phục vụ nghiên cứu.
15 - Phương pháp điều tra bằng phiếu hỏi đối với 140/175 giáo viên THPT của huyện Cái Nước, tỉnh Cà Mau làm cơ sở đánh giá đúng thực trạng, chỉ ra nguyên nhân; đồng thời làm cơ sở đề xuất một số biện pháp cơ bản nhằm chuẩn hóa đội ngũ giáo viên THPT huyện Cái Nước hiện nay. - Xin ý kiến chuyên gia: Trưng cầu ý kiến các nhà khoa học, các nhà giáo có kinh nghiệm và 30 đồng chí CBQL các trường THPT tỉnh Cà Mau về một số vấn đề lý luận, thực tiễn có liên quan và tính cần thiết, hợp lý, tính khả thi của các biện pháp luận văn đưa ra nhằm chuẩn hóa đội ngũ giáo viên THPT huyện Cái Nước, tỉnh Cà Mau hiện nay. - Phương pháp thống kê toán học: Sử dụng phương pháp toán xác xuất thống kê để tổng hợp, tính toán kết quả điều tra và xử lý số liệu nghiên cứu. 7. Ý nghĩa của đề tài Đề tài luận văn góp phần khái quát hoá, hệ thống hoá và phát triển lý luận về chuẩn hóa đội ngũ giáo viên THPT. Cung cấp những luận cứ khoa học về chuẩn hóa đội ngũ giáo viên THPT huyện Cái Nước, tỉnh Cà Mau làm cơ sở cho cấp uỷ đảng, chính quyền địa phương, các cơ quan chức năng, trực tiếp là cơ quan QLGD các cấp, các nhà trường tham khảo để hoạch định chính sách, chỉ đạo và tổ chức thực hiện chuẩn hóa đội ngũ giáo viên THPT trên địa bàn huyện trong những năm tới đây; nhằm tạo tiền đề cơ bản để nâng cao chất lượng giáo dục THPT trên địa bàn huyện. 8. Kết cấu của đề tài Đề tài có kết cấu bao gồm: Phần mở đầu, 3 chương (8 tiết), kết luận và kiến nghị, danh mục tài liệu tham khảo, phụ lục.
16 Chương 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ CHUẨN HÓA ĐỘI NGŨ GIÁO VIÊN TRUNG HỌC PHỔ THÔNG 1.1. Các khái niệm công cụ 1.1.1. Khái niệm chuẩn và chuẩn hoá * Chuẩn: Chuẩn là một khái niệm đem hàm ý quy định “mực thước”, căn cứ vào đó để làm theo. Theo tác giả Nguyễn Lân: “Chuẩn là cái được coi là căn cứ để đối chiếu” [29, tr.360]. Theo các tác giả Nguyễn Văn Hùng, Thái Xuân Đệ: “Chuẩn là vật được chọn làm mẫu để thể hiện một đơn vị đo lường” [24, tr.172]. Như vậy, chuẩn là một khái niệm lý thuyết, được nhiều người chấp nhận và coi là “mốc” để căn cứ vào đó làm theo. Chuẩn là cái mẫu, cái đích để nhắm tới. Trên cơ sở đó, chúng ta có thể hiểu “chuẩn” như sau: Chuẩn là mẫu lý thuyết có tính chất nguyên tắc, tính công khai và tính xã hội hoá được đặt ra bằng quyền lực hành chính hoặc chuyên môn; chuẩn bao gồm những yêu cầu, tiêu chí, qui định kết hợp lôgic với nhau một cách xác định; được làm công cụ xác minh sự vật, làm thước đo để đánh giá hoặc so sánh khuynh hướng điều chỉnh những sự vật này theo nhu cầu, mục tiêu mong muốn của chủ thể quản lý hoặc chủ thể sử dụng công việc, sản phẩm hay dịch vụ nhằm đáp ứng nhu cầu của người sử dụng. * Chuẩn hoá: Chuẩn hóa là một khái niệm đem hàm ý “thực hiện để đạt quy định mực thước”, tức là đạt chuẩn. Theo Nguyễn Lân: “Chuẩn hóa là làm cho đúng theo tiêu chuẩn” [29, tr.360]. Theo các tác giả Nguyễn Văn Hùng, Thái Xuân Đệ: “Chuẩn hóa là làm trở thành có chuẩn đích rõ ràng” [24, tr.173]. Trên cơ sở đó, chúng ta có thể hiểu “chuẩn hóa” như sau:
17 Chuẩn hóa là các quá trình làm cho các sự vật, đối tượng thuộc phạm trù nhất định đáp ứng được các chuẩn đã ban hành trong phạm vi áp dụng và hiệu lực của các chuẩn đó. 1.1.2. Chuẩn hóa đội ngũ giáo viên trung học phổ thông * Chuẩn giáo viên trung học phổ thông là những yêu cầu, tiêu chí phải có của người giáo viên THPT [4, tr.2]; bao gồm chuẩn về phẩm chất chính trị, đạo đức nghề nghiệp, chuẩn về trình độ đào tạo, chuẩn về nghề nghiệp, sức khỏe nhằm đáp ứng được yêu cầu thực hiện chức năng nhiệm vụ của cấp học: Thứ nhất, về phẩm chất chính trị, đạo đức, lối sống, đạo đức nghề nghiệp, văn hóa ứng xử, yêu cầu cần đạt: Yêu nước, yêu chủ nghĩa xã hội; chấp hành đường lối, chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước; tham gia các hoạt động chính trị - xã hội; thực hiện tốt nghĩa vụ công dân. Về đạo đức nghề nghiệp, yêu nghề, gắn bó với nghề dạy học; chấp hành Luật Giáo dục, điều lệ, quy chế, quy định của ngành; có ý thức tổ chức kỷ luật và tinh thần trách nhiệm; giữ gìn phẩm chất, danh dự, uy tín của nhà giáo; sống trung thực, lành mạnh, là tấm gương tốt cho học sinh. Trong ứng xử với học sinh cần phải thương yêu, tôn trọng, đối xử công bằng với học sinh, giúp học sinh khắc phục khó khăn để học tập và rèn luyện vươn lên. Trong ứng xử với đồng nghiệp phải đoàn kết, hợp tác, có ý thức xây dựng tập thể tốt để cùng thực hiện mục tiêu giáo dục. Về lối sống phải lành mạnh, văn minh, phù hợp với bản sắc văn hóa dân tộc và môi trường giáo dục; về tác phong phải mẫu mực, làm việc khoa học.
18 Thứ hai, về năng lực tìm hiểu đối tượng và môi trường giáo dục: Phải có phương pháp khoa học thu thập và xử lý thông tin thường xuyên về nhu cầu, đặc điểm của học sinh, về điều kiện giáo dục trong nhà trường, tình hình chính trị, kinh tế, văn hoá, xã hội của địa phương, biết cách xử lý thông tin, sử dụng thông tin thu được vào dạy học, giáo dục. Thứ ba, về năng lực dạy học, yêu cầu cần đạt: Biết cách xây dựng kế hoạch dạy học theo hướng tích hợp dạy học với giáo dục thể hiện rõ mục tiêu, nội dung, phương pháp dạy học phù hợp với đặc thù môn học, đặc điểm học sinh và môi trường giáo dục; phối hợp hoạt động học với hoạt động dạy theo hướng phát huy tính tích cực nhận thức của học sinh. Đảm bảo kiến thức môn học; làm chủ kiến thức môn học, đảm bảo nội dung dạy học chính xác, có hệ thống, vận dụng hợp lý các kiến thức liên môn theo yêu cầu cơ bản, hiện đại, thực tiễn. Đảm bảo chương trình môn học, thực hiện nội dung dạy học theo chuẩn kiến thức, kỹ năng và yêu cầu về thái độ được quy định trong chương trình môn học. Biết cách vận dụng các phương pháp dạy học theo hướng phát huy tính tích cực, chủ động và sáng tạo của học sinh, phát triển năng lực tự học và tư duy của học sinh. Biết cách sử dụng các phương tiện dạy học làm tăng hiệu quả. Biết cách xây dựng, tạo lập môi trường học tập dân chủ, thân thiện, hợp tác, cộng tác, thuận lợi, an toàn và lành mạnh. Biết cách quản lý hồ sơ dạy học, bảo quản, sử dụng hồ sơ dạy học theo quy định. Kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của học sinh bảo đảm yêu cầu chính xác, toàn diện, công bằng, khách quan, công khai và phát triển năng lực tự
19 đánh giá của học sinh; sử dụng kết quả kiểm tra đánh giá để điều chỉnh hoạt động dạy và học. Thứ tư, về năng lực giáo dục, yêu cầu cần đạt: Biết cách xây dựng kế hoạch các hoạt động giáo dục một cách khoa học, thể hiện rõ mục tiêu, nội dung, phương pháp giáo dục bảo đảm tính khả thi, phù hợp với đặc điểm học sinh, phù hợp với hoàn cảnh và điều kiện thực tế, thể hiện khả năng hợp tác, cộng tác với các lực lượng giáo dục trong và ngoài nhà trường. Biết cách tổ chức giáo dục thông qua môn học nhằm giáo dục tư tưởng, tình cảm, thái độ và tích hợp các nội dung giáo dục khác trong các hoạt động chính khoá và ngoại khoá theo kế hoạch đã xây dựng. Biết cách vận dụng các nguyên tắc, phương pháp, hình thức tổ chức giáo dục vào tình huống sư phạm cụ thể, phù hợp đối tượng và môi trường giáo dục, đáp ứng mục tiêu giáo dục đề ra. Đánh giá kết quả rèn luyện đạo đức của học sinh một cách chính xác, khách quan, công bằng và có tác dụng thúc đẩy sự phấn đấu vươn lên của học sinh. Thứ năm, yêu cầu về năng lực hoạt động chính trị, xã hội: Biết cách phối hợp với gia đình và cộng đồng trong hỗ trợ, giám sát việc học tập, rèn luyện, hướng nghiệp của học sinh và góp phần huy động các nguồn lực trong cộng đồng để phát triển nhà trường. Tích cực tham gia các hoạt động chính trị, xã hội trong và ngoài nhà trường nhằm phát triển nhà trường và cộng đồng. Thứ sáu, về năng lực phát triển nghề nghiệp yêu cầu biết tự đánh giá, tự học và tự rèn luyện về phẩm chất chính trị, đạo đức, lối sống, chuyên môn nghiệp vụ nhằm nâng cao chất lượng, hiệu quả dạy học và giáo dục. Phát hiện và giải quyết những vấn đề nảy sinh trong thực tiễn hoạt động nghề nghiệp nhằm đáp ứng những yêu cầu đổi mới trong giáo dục một cách khoa học.
20 Như vậy, giáo viên THPT đạt chuẩn phải đảm bảo hội đủ sáu tiêu chuẩn và những tiêu chí nêu trên. Nếu chưa đạt hoặc không hội đủ những tiêu chuẩn, tiêu chí vừa nêu, giáo viên đó chưa đủ chuẩn theo yêu cầu tối thiểu cần phải có, cần phải chuẩn hóa. Ngoài những chuẩn trên, trước yêu cầu hiện nay của giáo dục và đào tạo, giáo viên THPT cần phải có trình độ tin học và ngoại ngữ; năng lực nghiên cứu khoa học và hoạt động thực tiễn; năng lực xây dựng xã hội học tập; năng lực ứng phó và thích ứng nhanh với những thay đổi mới có thể đáp ứng tốt yêu cầu của công việc giáo dục và dạy học hiện nay. * Khái niệm đội ngũ giáo viên Trung học phổ thông Đội ngũ giáo viên THPT là những người làm nhiệm vụ giảng dạy, giáo dục trong nhà trường; gồm Hiệu trưởng, Phó Hiệu trưởng, giáo viên bộ môn, giáo viên làm công tác Đoàn thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh (bí thư, phó bí thư hoặc trợ lý thanh niên, cố vấn Đoàn), giáo viên làm công tác tư vấn cho học sinh [5, tr.17]. * Khái niệm chuẩn hóa giáo viên Trung học phổ thông Chuẩn hóa giáo viên là làm cho đúng theo tiêu chuẩn đã quy định phải có đối với giáo viên, là làm cho đạt chuẩn đích theo những yêu cầu, tiêu chí phải đạt tới của giáo viên theo quy định, nghĩa là phải đạt được những quy định được coi là căn cứ, tiêu chuẩn để đối chiếu, so sánh. Trên cơ sở đó, chúng ta có thể hiểu chuẩn hóa giáo viên THPT: Là các quá trình thực hiện, tác động đáp ứng yêu cầu đạt được các chuẩn đã ban hành theo quy định đối với giáo viên THPT trong phạm vi áp dụng và hiệu lực của các chuẩn đó. * Khái niệm chuẩn hoá đội ngũ giáo viên Trung học phổ thông Chuẩn hóa là “thực hiện để đạt quy định mực thước”, tức là đạt chuẩn.