Luận văn Thạc sĩ Quản lý giáo dục: Quản lý công tác sinh viên ở Đại học Quốc gia Hà Nội: nghiên cứu trường hợp Trường Đại học Giáo dục

Chia sẻ: Dilysstran Dilysstran | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:122

Thêm vào BST

Báo xấu

38
lượt xem 12
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục tiêu nghiên cứu của đề tài là nghiên cứu cơ sở lý luận về quản lý công tác sinh viên trong cơ sở giáo dục đại học; Đề xuất giải pháp tổ chức quản lý công tác sinh viên phù hợp với mô hình tổ chức đào tạo đặc thù của Trường Đại học Giáo dục. Mời các bạn cùng tham khảo!

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Quản lý giáo dục: Quản lý công tác sinh viên ở Đại học Quốc gia Hà Nội: nghiên cứu trường hợp Trường Đại học Giáo dục

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƯỜNG ĐẠI HỌC GIÁO DỤC PHẠM ĐỖ HOÀI NAM QUẢN LÝ CÔNG TÁC SINH VIÊN Ở ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI: NGHIÊN CỨU TRƯỜNG HỢP TRƯỜNG ĐẠI HỌC GIÁO DỤC LUẬN VĂN THẠC SỸ QUẢN LÝ GIÁO DỤC HÀ NỘI - 2016
ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƯỜNG ĐẠI HỌC GIÁO DỤC PHẠM ĐỖ HOÀI NAM QUẢN LÝ CÔNG TÁC SINH VIÊN Ở ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI: NGHIÊN CỨU TRƯỜNG HỢP TRƯỜNG ĐẠI HỌC GIÁO DỤC LUẬN VĂN THẠC SỸ QUẢN LÝ GIÁO DỤC CHUYÊN NGÀNH: QUẢN LÝ GIÁO DỤC Mã số: 60 14 01 14 Người hướng dẫn khoa học: TS. Nguyễn Thị Tuyết HÀ NỘI - 2016
LỜI CẢM ƠN Trước hết, tác giả xin trân trọng cảm ơn tới người hướng dẫn khoa học: TS. Nguyễn Thị Tuyết đã tận tình hướng dẫn, chỉ bảo và đưa ra những ý kiến đóng góp hết sức quý báu để tác giả hoàn thành Luận văn này. Tác giả xin gửi lời cảm ơn tới các thầy, cô giảng viên Khoa Quản lý giáo dục của Trường Đại học Giáo dục – Đại học Quốc gia Hà Nội đã trang bị cho tác giả những kiến thức trong suốt thời gian học tập vừa qua. Tác giả cũng xin trân trọng cảm ơn Ban Giám hiệu, lãnh đạo và giảng viên các khoa, lãnh đạo và chuyên viên Phòng Công tác Học sinh, sinh viên của Trường Đại học Giáo dục; lãnh đạo Phòng Chính trị và Công tác Học sinh, sinh viên của các trường: Đại học Khoa học Tự nhiên, Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn thuộc ĐHQGHN và các em sinh viên Trường Đại học Giáo dục - ĐHQGHN, đã tạo điều kiện và giúp đỡ tác giả trong suốt quá trình thu thập số liệu, tài liệu liên quan, dành thời gian trả lời bảng câu hỏi phỏng vấn và trả lời phỏng vấn trực tiếp để giúp tác giả hoàn thiện Luận văn. Trân trọng cảm ơn! TÁC GIẢ LUẬN VĂN Phạm Đỗ Hoài Nam i
MỤC LỤC Lời cảm ơn................................................................................................................................. i Mục lục ..................................................................................................................................... ii Danh mục các chữ viết tắt ...................................................................................................... v Danh mục các bảng ............................................................................................................... vii Danh mục các hình ............................................................................................................... viii MỞ ĐẦU ................................................................................................................................. 1 Chương 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ CÔNG TÁC SINH VIÊN TRONG CƠ SỞ GIÁO DỤC ĐẠI HỌC........................................................................ 7 1.1.TỔNG QUAN VỀ VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU ............................................................ 7 1.1.1.Nghiên cứu ở nước ngoài.............................................................................................. 7 1.1.2.Nghiên cứu trong nước.................................................................................................. 8 1.2.CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ CÔNG TÁC SINH VIÊN TRONG CƠ SỞ GIÁO DỤC ĐẠI HỌC .......................................................................................................... 9 1.2.1.Một số khái niệm............................................................................................................ 9 1.2.2.Nội dung công tác sinh viên ....................................................................................... 13 1.2.3.Nội dung quản lý sinh viên ......................................................................................... 19 1.2.4.Vai trò của quản lý sinh viên trong các cơ sở giáo dục đại học ............................. 28 1.2.5.Các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý sinh viên trong các cơ sở giáo dục đại học .. 30 TIỂU KẾT CHƯƠNG 1 ...................................................................................................... 36 Chương 2. THỰC TRẠNG QUẢN LÝ CÔNG TÁC SINH VIÊN Ở ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI VÀ Ở TRƯỜNG ĐẠI HỌC GIÁO DỤC ............... 37 2.1.MÔ TẢ QUY TRÌNH PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ..................................... 37 2.1.1.Lựa chọn đối tượng phỏng vấn .................................................................................. 37 2.1.2.Xây dựng nội dung phỏng vấn................................................................................... 38 2.1.3.Thu thập và xử lý dữ liệu ............................................................................................ 38 2.2.THỰC TRẠNG QUẢN LÝ SINH VIÊN Ở ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI .. 38 2.2.1.Khái quát về Đại học Quốc gia Hà Nội .................................................................... 38 2.2.2.Thực trạng quản lý sinh viên ở Đại học Quốc gia Hà Nội ..................................... 42 ii
2.2.3.Đánh giá hoạt động quản lý sinh viên ở ĐHQGHN ............................................... 47 2.3.THỰC TRẠNG QUẢN LÝ SINH VIÊN Ở TRƯỜNG ĐẠI HỌC GIÁO DỤC49 2.3.1.Khái quát về Trường Đại học Giáo dục – ĐHQGHN............................................ 49 2.3.2.Thực trạng quản lý sinh viên ở Trường Đại học Giáo dục..................................... 57 2.3.3.Đánh giá hoạt động quản lý sinh viên ở Trường Đại học Giáo dục...................... 63 TIỂU KẾT CHƯƠNG 2 ...................................................................................................... 71 Chương 3. GIẢI PHÁP QUẢN LÝ CÔNG TÁC SINH VIÊN Ở ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI VÀ Ở TRƯỜNG ĐẠI HỌC GIÁO DỤC........................... 73 3.1.CÁC NGUYÊN TẮC ĐỀ XUẤT GIẢI PHÁP ........................................................ 73 3.1.1.Nguyên tắc đảm bảo tính hệ thống ............................................................................ 73 3.1.2.Nguyên tắc đảm bảo tính khả thi ............................................................................... 73 3.1.3.Nguyên tắc đảm bảo tính khoa học và thực tiễn...................................................... 73 3.1.4.Nguyên tắc đảm bảo tính giáo dục ............................................................................ 74 3.1.5.Nguyên tắc đảm bảo tính hiệu quả và thiết thực...................................................... 74 3.2.CĂN CỨ ĐỀ XUẤT GIẢI PHÁP............................................................................... 75 3.2.1.Tác động của môi trường bên ngoài và yếu tố bên trong đến quản lý sinh viên ở ĐHQGHN và ở Trường Đại học Giáo dục ....................................................................... 75 3.2.2.Đánh giá điểm mạnh, điểm yếu, cơ hội và thách thức đối với công tác quản lý sinh viên của Trường ĐHGD .............................................................................................. 79 3.3.GIẢI PHÁP QUẢN LÝ CÔNG TÁC SINH VIÊN Ở ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI VÀ Ở TRƯỜNG ĐẠI HỌC GIÁO DỤC........................................................ 81 3.3.1.Tăng cường công tác lập kế hoạch quản lý sinh viên ............................................. 81 3.3.2.Tổ chức thực hiện quản lý sinh viên.......................................................................... 83 3.3.3.Nâng cao nhận thức và năng lực của đội ngũ cán bộ và chú trọng công tác đào tạo, bồi dưỡng cán bộ ............................................................................................................ 84 3.3.4.Tập trung vào một số nhiệm vụ trọng tâm đối với công tác sinh viên của Trường Đại học Giáo dục..................................................................................................... 86 3.3.5.Nâng cao hiệu quả trong công tác chỉ đạo điều hành của ĐHQGHN và việc phối hợp giữa Trường Đại học Giáo dục với các đơn vị.................................................. 89 iii
3.3.6.Tăng cường công tác kiểm tra, đánh giá hoạt động quản lý sinh viên.................. 90 3.4.MỐI QUAN HỆ GIỮA CÁC GIẢI PHÁP ............................................................... 91 3.5.KHẢO NGHIỆM TÍNH CẦN THIẾT VÀ TÍNH KHẢ THI CỦA CÁC GIẢI PHÁP ...................................................................................................................................... 92 3.5.1.Mục đích, phạm vi, đối tượng khảo nghiệm ............................................................ 92 3.5.2.Kết quả khảo nghiệm................................................................................................... 93 TIỂU KẾT CHƯƠNG 3 ...................................................................................................... 97 KIẾN NGHỊ ......................................................................................................................... 99 KẾT LUẬN ........................................................................................................................ 100 TÀI LIỆU THAM KHẢO.............................................................................................. 102 PHỤ LỤC 1. Nội dung phỏng vấn về hoạt động quản lý công tác sinh viên của ĐHQGHN ............................................................................................................................ 104 PHỤ LỤC 2. Nội dung phỏng vấn về hoạt động quản lý công tác sinh viên của Trường ĐHGD. ................................................................................................................... 105 PHỤ LỤC 3. Phiếu điều tra về tính cần thiết và tính khả thi của các giải pháp quản lý công tác sinh viên ở ĐHQGHN và ở Trường ĐHGD. .................................................. 106 iv
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT CB-GV : Cán bộ, giảng viên CLB : Câu lạc bộ CVHT : Cố vấn học tập ĐH : Đại học ĐHGD : Đại học Giáo dục ĐHKHXH&NV : Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn ĐHKHTN : Đại học Khoa học Tự nhiên ĐHNN : Đại học Ngoại ngữ ĐHQGHN : Đại học Quốc gia Hà Nội ĐT : Đào tạo GDĐH : Giáo dục đại học GD&ĐT : Giáo dục và Đào tạo HSSV : Học sinh, sinh viên NCKH : Nghiên cứu khoa học QLGD : Quản lý giáo dục QLSV : Quản lý sinh viên SV : Sinh viên TĐKT : Thi đua khen thưởng v
TN : Thanh niên TNCS : Thanh niên cộng sản vi
DANH MỤC CÁC BẢNG Trang Bảng 2.1 Thống kê số lượng cán bộ, giảng viên, nhân viên 53 Trường Đại học Giáo dục Bảng 2.2 Thống kê phân loại sinh viên theo ngành đào tạo 54 Bảng 2.3 Thống kê phân loại sinh viên theo tỷ lệ xếp loại tốt 55 nghiệp Bảng 3.1 Tổng hợp đánh giá tính cần thiết và tính khả thi của các 93 giải pháp vii
DANH MỤC CÁC HÌNH Trang Hình 2.1 Sơ đồ cơ cấu tổ chức Trường Đại học Giáo dục 51 viii
MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Quản lý học sinh, sinh viên (HSSV) là một trong những nhiệm vụ quan trọng của công tác quản lý giáo dục (QLGD). Đối với trường đại học, công tác quản lý sinh viên (QLSV) là một mảng quan trọng trong quá trình thực hiện chức năng, nhiệm vụ của nhà trường nhằm đào tạo, bồi dưỡng nguồn nhân lực toàn diện cả về đức và tài, phục vụ sự nghiệp xây dựng, bảo vệ Tổ quốc. Quy chế công tác sinh viên đối với chương trình đào tạo đại học hệ chính quy, ban hành theo Thông tư số 10/2016/TT-BGDĐT ngày 05/4/2016 của Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo cũng đã nêu rõ: “Công tác sinh viên là một trong những công tác trọng tâm của cơ sở giáo dục đại học, bao gồm tổng thể các hoạt động giáo dục, tuyên truyền; quản lý; hỗ trợ và dịch vụ đối với sinh viên nhằm đảm bảo các Mục tiêu của giáo dục đại học.” [4, tr.1]. Trong xu thế phát triển của giáo dục đại học (GDĐH) hiện nay, khi công tác HSSV đang ngày càng khẳng định vai trò và tầm quan trọng trong hỗ trợ hoạt động đào tạo, thì công tác quản lý HSSV tại Đại học Quốc gia Hà Nội (ĐHQGHN) đã được lãnh đạo ĐHQGHN và lãnh đạo các đơn vị đào tạo trực thuộc ĐHQGHN quan tâm, đầu tư và tạo điều kiện về nhiều mặt, nhằm nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện của đơn vị. Thế mạnh của ĐHQGHN là có hệ thống quản lý HSSV từ cấp ĐHQGHN tới cấp các đơn vị có Phòng/Bộ phận công tác HSSV với đội ngũ cán bộ làm công tác HSSV nhiều kinh nghiệm, tinh thần trách nhiệm cao, nhiệt tình trong hoạt động chỉ đạo, triển khai các nhiệm vụ. Tuy nhiên, việc quản lý công tác HSSV một cách thống nhất, đồng bộ trong toàn ĐHQGHN cũng gặp những khó khăn, thách thức không nhỏ trong điều kiện có nhiều đơn vị đào tạo trực thuộc với những đặc điểm, quy mô, hình thức đào tạo khác nhau. Là một trong những đơn vị đào tạo thành viên thuộc ĐHQGHN, Trường Đại học Giáo dục (ĐHGD), tiền thân là Khoa Sư phạm thuộc ĐHQGHN chính thức được thành lập theo Quyết định số 441/QĐ-TTg, ngày 03/04/2009 của Thủ tướng Chính phủ. Trong kế hoạch chiến lược phát triển đến năm 2020 – tầm 1
nhìn đến năm 2030, Trường ĐHGD xác định mục tiêu trở thành cơ sở đào tạo đại học, sau đại học, nghiên cứu khoa học theo định hướng nghiên cứu, nhằm đào tạo đội ngũ giảng viên các trường đại học và cao đẳng, giáo viên trung học phổ thông chuyên, cán bộ giáo dục, quản lí giáo dục và nghiên cứu khoa học giáo dục đạt chuẩn khu vực Đông Nam Á, trong đó có bộ phận đạt trình độ quốc tế. Với đặc thù khác với các cơ sở đào tạo trực thuộc ĐHQGHN, Trường ĐHGD thực hiện phương thức tổ chức đào tạo theo mô hình kết hợp – kế tiếp (mô hình a+b) đối với đào tạo cử nhân sư phạm. Trong mô hình này, sinh viên được đào tạo khối kiến thức chung và khối kiến thức khoa học cơ bản tại đơn vị kết hợp đào tạo (hiện nay là Trường Đại học Khoa học Tự nhiên và Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn thuộc ĐHQGHN) và được đào tạo khối kiến thức khoa học giáo dục – sư phạm, chuyên môn đặc thù và khóa luận tốt nghiệp tại Trường ĐHGD. Với mô hình đào tạo đặc thù như vậy, công tác QLSV của Trường ĐHGD cũng có những đặc thù riêng khác với các đơn vị đào tạo khác, đòi hỏi Nhà trường phải có phương thức quản lý công tác sinh viên phù hợp để công tác này thực sự có hiệu quả, góp phần hỗ trợ cho các hoạt động quản lý của Nhà trường, thực hiện mục tiêu chiến lược mà Nhà trường đã đặt ra. Xuất phát từ những yêu cầu về lý luận và thực tiễn nêu trên, tác giả đặt vấn đề nghiên cứu tìm ra giải pháp quản lý công tác sinh viên ở ĐHQGHN, đi sâu nghiên cứu một số giải pháp quản lý công tác sinh viên phù hợp với mô hình tổ chức đào tạo đặc thù của Trường ĐHGD. Để có thể tìm ra câu trả lời cho vấn đề nêu trên, tác giả lựa chọn Đề tài “Quản lý công tác sinh viên ở Đại học Quốc gia Hà Nội: nghiên cứu trường hợp Trường Đại học Giáo dục” làm luận văn tốt nghiệp của mình. 2. Mục đích nghiên cứu - Nghiên cứu cơ sở lý luận về quản lý công tác sinh viên trong cơ sở giáo dục đại học; - Đề xuất giải pháp tổ chức quản lý công tác sinh viên phù hợp với mô hình tổ chức đào tạo đặc thù của Trường Đại học Giáo dục. 2
3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu 3.1. Khách thể nghiên cứu: Hoạt động quản lý công tác sinh viên. 3.2. Đối tượng nghiên cứu: Hoạt động quản lý công tác sinh viên ở ĐHQGHN, đi sâu nghiên cứu trường hợp cụ thể Trường Đại học Giáo dục. 4. Nhiệm vụ nghiên cứu Đề tài đặt ra 3 nhiệm vụ nghiên cứu như sau: (1) Hệ thống hóa cơ sở lý luận và thực tiễn quản lý công tác sinh viên ở trường đại học, từ đó bổ sung, làm rõ những nội dung, yêu cầu chủ yếu trong quản lý công tác sinh viên ở trường đại học. (2) Nghiên cứu thực trạng hoạt động quản lý công tác sinh viên đại học tại ĐHQGHN và Trường Đại học Giáo dục giai đoạn từ năm 2009 đến năm 2015; (3) Đề xuất một số giải pháp về quản lý công tác sinh viên ở ĐHQGHN và ở Trường Đại học Giáo dục trong thời gian tới. 5. Câu hỏi nghiên cứu Để thực hiện được mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu tên, Đề tài đặt ra các câu hỏi nghiên cứu như sau: (1) Thực trạng hoạt động quản lý công tác sinh viên ở ĐHQGHN nói chung và ở Trường ĐHGD nói riêng hiện nay như thế nào? (2) Có những giải pháp gì để có thể nâng cao hiệu quả hoạt động quản lý công tác sinh viên ở ĐHQGHN và ở Trường ĐHGD? 6. Giả thuyết nghiên cứu Nếu đề xuất được những giải pháp cho hoạt động quản lý công tác sinh viên ở ĐHQGHN và ở Trường ĐHGD thì sẽ nâng cao được hiệu quả quản lý, góp phần nâng cao chất lượng đào tạo và đạt được các mục tiêu của Nhà trường trong thời gian tới. 7. Phạm vi nghiên cứu - Nội dung: nghiên cứu về quản lý công tác sinh viên chính quy bậc đại học ở ĐHQGHN và quản lý công tác sinh viên theo mô hình a+b ở Trường Đại học Giáo dục. 3
- Thời gian: đánh giá thực trạng hoạt động quản lý công tác sinh viên ở Đại học Quốc gia Hà Nội và Trường Đại học Giáo dục giai đoạn từ năm 2009 đến năm 2015; các giải pháp được đề xuất nhằm áp dụng cho ĐHQGHN và Trường ĐHQGHN trong giai đoạn tới. 8. Phương pháp nghiên cứu 8.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lý luận Tổng hợp, hệ thống hóa, khái quát hóa các tài liệu, hồ sơ, giáo trình, sách, tạp chí; luận văn, luận án chuyên ngành; các công trình nghiên cứu có liên quan đến đề tài để xây dựng cơ sở lý luận của đề tài. Nghiên cứu, tổng hợp các văn bản, quy định có liên quan đến vấn đề nghiên cứu: các quy chế, quy định của ngành giáo dục, của ĐHQGHN và của Trường ĐHGD có liên quan đến đề tài để xây dựng lý luận về quản lý sinh viên ở trường đại học. Đây cũng là điểm mới mà Luận văn mong muốn đạt được. Bên cạnh đó, tác giả sẽ khái quát, phân tích thực trạng vấn đề nghiên cứu, đặc biệt là qua việc nghiên cứu trường hợp đặc thù về phương thức tổ chức đào tạo của đơn vị (Trường ĐHGD) để làm cơ sở cho việc đề xuất các giải pháp. 8.2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn - Phương pháp phỏng vấn Thực hiện phỏng vấn trực tiếp một số cán bộ, giảng viên, sinh viên Trường ĐHGD; cán bộ phụ trách CTSV Trường ĐHKHTN và ĐHKHXH&NV. Qua những mô tả, nhận xét của những đối tượng này có thể thấy được thực trạng của hoạt động quản lý công tác sinh viên ở ĐHQGHN và ở Trường ĐHGD. Nội dung phỏng vấn là các vấn đề liên quan đến việc xây dựng kế hoạch cho CTSV; tổ chức bộ máy QLSV; công tác chỉ đạo và kiểm tra hoạt động quản lý công tác sinh viên; tình hình thực hiện một số mảng CTSV trong thời gian gần đây; việc phối hợp quản lý công tác sinh viên giữa Trường ĐHGD và các đơn vị kết hợp đào tạo (Trường ĐHKHTN và Trường ĐHKHXH&NV); nhận xét, đề xuất, kiến nghị đối với CTSV của các trường và của ĐHQGHN. - Phương pháp nghiên cứu trường hợp điển hình: Nghiên cứu trường hợp điển hình hoạt động quản lý công tác sinh viên ở Trường Đại học Giáo dục. 4
- Phương pháp nghiên cứu sản phẩm hoạt động Quan sát, nghiên cứu các văn bản liên quan đến quản lý công tác sinh viên (quy chế, quy định, hướng dẫn) của ĐHQGHN và của Trường ĐHGD; các kế hoạch triển khai hoạt động CTHSSV được xây dựng đầu mỗi năm học và báo cáo tổng kết hoạt động CTHSSV của ĐHQGHN và của Trường ĐHGD. - Phương pháp lấy ý kiến chuyên gia Thực hiện phỏng vấn một số cán bộ quản lý có chuyên môn giỏi và nhiều kinh nghiệm trong quản lý công tác sinh viên như lãnh đạo Ban CT&CTHSSV của ĐHQGHN; lãnh đạo Phòng CTHSSV, lãnh đạo khoa, giảng viên của Trường ĐHGD; lãnh đạo Phòng CTHSSV Trường ĐHKHTN và Trường ĐHKHXH&NV..., qua đó thu được những ý kiến nhận xét, đề xuất có tầm vĩ mô, dưới góc độ rộng của nhà quản lý cho công tác QLSV ở ĐHQGHN và ở Trường ĐHGD. - Phương pháp điều tra khảo sát: Thực hiện điều tra khảo sát đối với 30 cán bộ, giảng viên ĐHQGHN và một số đơn vị đào tạo trực thuộc ĐHQGHN để khảo nghiệm tính cần thiết và tính khả thi của các giải pháp đề xuất. 9. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của Đề tài 9.1. Ý nghĩa lý luận Hệ thống hóa cơ sở lý luận về quản lý công tác sinh viên trong cơ sở giáo dục đại học, vai trò và tầm quan trọng trong hỗ trợ hoạt động đào tạo và phát triển toàn diện, từ đó cung cấp cơ sở khoa học để đề xuất một số biện pháp quản lý hiệu quả cho hoạt động này. 9.2. Ý nghĩa thực tiễn Kết quả nghiên cứu có thể được áp dụng cho hoạt động quản lý công tác sinh viên đại học tại Trường Đại học Giáo dục – ĐHQGHN, đáp ứng yêu cầu phát triển của Nhà trường trong thời gian tới. 10. Cấu trúc luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận, tài liệu tham khảo và phụ lục, luận văn gồm ba chương: 5
Chương 1: Cơ sở lý luận về quản lý công tác sinh viên trong cơ sở giáo dục đại học. Chương 2: Thực trạng hoạt động quản lý công tác sinh viên ở ĐHQGHN và ở Trường Đại học Giáo dục. Chương 3: Giải pháp quản lý công tác sinh viên ở ĐHQGHN và ở Trường Đại học Giáo dục. 6
CHƯƠNG 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ CÔNG TÁC SINH VIÊN TRONG CƠ SỞ GIÁO DỤC ĐẠI HỌC 1.1. Tổng quan về vấn đề nghiên cứu 1.1.1. Nghiên cứu ở nước ngoài Trên thế giới, cho đến nay đã có nhiều nghiên cứu về quản lý công tác sinh viên (CTSV) một cách có hệ thống, nhất là ở một số nước như Anh, Mỹ, Trung Quốc. Trong đó, tiêu biểu nhất là các nghiên cứu và các tác giả dưới đây: - Nghiên cứu của tác giả người Mỹ William L. Deegan (năm 1981) trong cuốn “Managing student affairs programs: methods, models, muddles” có thể được coi là một cuốn sách tiêu biểu về lý luận về quản lý CTSV, đề cập đến các phương pháp, mô hình và những khó khăn, bất cập của vấn đề. - Nghiên cứu của Ashley Tull và Linda Kuk (năm 2013) trong cuốn “New Realities in the Management of Student Affairs: Emerging Specialist Roles and Structures for Changing Times”, đề cập đến những vấn đề thực tế trong quản lý CTSV, trong đó nhấn mạnh đến cấu trúc tổ chức và vai trò của chuyên gia trong bối cảnh thay đổi. Theo tác giả, vấn đề quản lý CTSV cần phải thay đổi để đáp ứng yêu cầu hiện nay. - Nghiên cứu của Wang Zeng Guo (năm 2000) “Modern College Student Affairs Management theory and case studies” đã phân tích về quản lý hành chính trong CTSV, bắt đầu từ tìm hiểu những nhu cầu chính đáng của sinh viên (SV) đến giải quyết những vấn đề thực tế nảy sinh như là mục tiêu của quản lý. - Nghiên cứu của Howard Wang đến từ Đại học bang California trong bài viết “An Introduction to Students Affairs in Higher Education in Selected Asian Countries”. Thông qua việc tổng kết những bài viết của các tác giả là những chuyên gia đến từ các trường đại học và cao đẳng của một số nước Châu Á như Singapore, Malaysia, Philippine, Hong Kong, Trung Quốc…, tác giả đã giới thiệu một bức tranh toàn cảnh về thực tiễn QLSV bậc đại học tại khu vực châu Á. - Nghiên cứu của nhóm tác giả (Najam Naqvi; Muhammad Abbas; Muhammad Zeeshan Fiaz; Muhammad Fareed; Adeel) đến từ Viện Công nghệ Không gian của Pakistan “Changing Roles in Student Affairs: A New 7
Landscape for Academia” (năm 2011) đề cập đến vai trò quản lý CTSV đang thay đổi như một phong cảnh mới của giới học thuật. Bài viết đã đề cập đến toàn bộ những nội dung của quản lý sinh viên (QLSV), nhấn mạnh đến QLSV như là tác nhân quan trọng cho phát triển năng lực cá nhân. 1.1.2. Nghiên cứu trong nước Có thể nói, kể từ năm 2005 trở lại đây, đã có khá nhiều nghiên cứu về quản lý CTSV ở các trường đại học, cao đẳng. Các nghiên cứu tiêu biểu gần đây được khái quát như sau: - Luận văn thạc sĩ của Lương Tuấn Long (2008): “Biện pháp hoàn thiện công tác quản lý sinh viên ở Viện Đại học Mở Hà Nội”. Đây là một nghiên cứu khá hệ thống về QLSV ở trường đại học. Luận văn đã đi sâu nghiên cứu hệ thống hóa cơ sở lý luận và thực tiễn, làm rõ những nguyên tắc, nội dung, yêu cầu chủ yếu trong QLSV ở trường đại học. Trên cơ sở đó, định hướng cho việc đánh giá, tìm hiểu thực trạng và đề ra giải pháp cho công tác QLSV cho Viện Đại học Mở Hà Nội. - Luận văn thạc sĩ của tác giả Phạm Huyền Trang (2012): “Biện pháp quản lý sinh viên của Phòng Công tác học sinh sinh viên tại Trường Cao đẳng Du lịch Hà Nội”. Nghiên cứu đã đưa ra được một cơ sở lý luận về QLSV một cách có hệ thống. Tuy nhiên, do vấn đề nghiên cứu chỉ giới hạn ở biện pháp QLSV của đội ngũ cán bộ Phòng Công tác quản lý HSSV nên việc đề xuất mới chỉ dừng ở mức độ đưa ra những biện pháp có tính tác nghiệp mà chưa định hướng được giải pháp lâu dài, chiến lược cho toàn Trường. - Luận văn thạc sĩ của Dương Minh Thu (2014): “Quản lý sinh viên nội trú ở Trường Cao đẳng Sư phạm Lạng Sơn”. Tuy đề tài chỉ giới hạn khách thể nghiên cứu là sinh viên nội trú, nhưng tác giả cũng đã tập trung nghiên cứu về vấn đề đạo đức lối sống của một bộ phận sinh viên bị ảnh hưởng từ những mặt trái của cơ chế thị trường hiện nay, từ đó đề xuất giải pháp cho những vấn đề tồn tại trong QLSV nội trú ở Trường Cao đẳng Sư phạm Lạng Sơn. - Luận văn thạc sĩ của Cao Xuân Tịnh (2014): “Biện pháp quản lý công tác sinh viên tại Trường Đại học Kiến trúc Đà Nẵng”. Đề tài đã tổng thuật được một số khái niệm liên quan, xác định những nội dung cơ bản và những yếu tố 8
ảnh hưởng đến công tác QLSV ở trường đại học, từ đó đề xuất một số giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả QLSV phù hợp với tình hình thực tế ở Trường Đại học Kiến trúc Đà Nẵng. Nói tóm lại, cho tới nay có khá nhiều nghiên cứu trong nước nhưng hiện nay chưa có một đề tài nghiên cứu nào về quản lý CTSV và đặc biệt là hoạt động quản lý CTSV tại Đại học Quốc gia Hà Nội nói chung cũng như Trường Đại học Giáo dục nói riêng. 1.2. Cơ sở lý luận về quản lý công tác sinh viên trong cơ sở giáo dục đại học 1.2.1. Một số khái niệm 1.2.1.1. Quản lý Khi nói đến khái niệm Quản lý thì chúng ta luôn gắn nó với khái niệm “tổ chức”. Ngay từ khi xã hội loài người xuất hiện thì cũng hình thành hàng loạt những mối quan hệ: quan hệ giữa con người với thiên nhiên, quan hệ con người với xã hội, quan hệ con người với con người và mối quan hệ giữa con người với chính bản thân họ. Trong xã hội đó, con người phải liên kết lại với nhau thành một nhóm để cùng thực hiện những mục tiêu mà họ không thể thực hiện được với tư cách là một cá nhân riêng lẻ, để cùng tồn tại và phát triển. Có thể nói, tổ chức như là “một nhóm có cấu trúc nhất định những con người cùng hoạt động vì một mục đích chung nào đó, mà để đạt được mục đích đó, một con người riêng lẻ không thể nào đạt đến” [5, tr.9]. Trong cấu trúc tổ chức cùng các mối quan hệ xã hội đó, có một số người có năng lực chi phối người khác, họ đóng vai trò như một người thủ lĩnh để quản lý nhóm, điều khiển hoạt động của nhóm sao cho phù hợp với mục tiêu chung. Như vậy nhu cầu về quản lý đã nảy sinh như là một yếu tố cần thiết để phối hợp những nỗ lực cá nhân hướng tới mục tiêu chung của tổ chức [3, tr.480]. Nói đến hoạt động quản lý, Các Mác đã từng nói: “ Tất cả mọi lao động xã hội trực tiếp hay lao động chung nào tiến hành trên quy mô tương đối lớn, thì ít nhiều cũng cần đến một sự chỉ đạo để điều hòa sự hoạt động của cá nhân và thực hiện những chức năng chung phát sinh từ sự vận động của những khí quan độc lập của nó” [3, tr.480]. 9
Còn theo H.Koontz thì “Quản lý là một hoạt động thiết yếu, nó đảm bảo sự phối hợp những nỗ lực của cá nhân nhằm đạt được mục đích của tổ chức. Mục đích của mọi nhà quản lý là hình thành môi trường mà trong đó con người có thể đạt được mục đích của tổ chức” [9, tr.33]. Một số nghiên cứu ở Việt Nam cũng đưa ra những khái niệm quản lý theo nhiều góc độ khác nhau. Tác giả Nguyễn Quốc Chí và Nguyễn Thị Mỹ Lộc cho rằng: “Hoạt động quản lý là các tác động có định hướng, có chủ đích của chủ thể quản lý (người quản lý) đến khách thể quản lý (người bị quản lý) trong một tổ chức nhằm làm cho tổ chức vận hành và đạt được mục đích của tổ chức”. Và như vậy, theo các tác giả này, thì “Quản lý là quá trình đạt đến mục tiêu của tổ chức bằng cách vận dụng các hoạt động (chức năng) kế hoạch hóa, tổ chức, chỉ đạo (lãnh đạo) và kiểm tra” [5, tr.9]. Quản lý cũng được chứng minh vừa là khoa học vừa là nghệ thuật. Quản lý là khoa học vì nó là tri thức đã được hệ thống hóa, có đối tượng nghiên cứu khách quan, nó lý giải các mối quan hệ trong tổ chức (đặc biệt là mối quan hệ giữa chủ thể quản lý và khách thể quản lý). Quản lý là nghệ thuật bởi trong hàng loạt những mối quan hệ phức tạp đó, với những biến động không ngừng của tổ chức và của xã hội, thì đòi hỏi chủ thể quản lý phải rất linh hoạt, khéo léo trong việc sử dụng những tri thức đã được đúc kết, những kinh nghiệm quan sát được, nhằm tác động đến khách thể quản lý một các có hiệu quả nhất. Từ những định nghĩa về quản lý của các tác giả trong và ngoài nước, tuy có thể được diễn đạt theo nhiều cách dưới nhiều góc độ khác nhau, có thể coi Quản lý là việc chủ thể quản lý (người quản lý) tác động một cách có định hướng, có chủ đích lên khách thể quản lý (người bị quản lý) trong quá trình đạt đến mục tiêu của tổ chức, phù hợp với quy luật khách quan và khai thác tốt nhất những tiềm năng, cơ hội của khách thể quản lý và của chính tổ chức đó trong môi trường luôn biến động. Quản lý có bốn chức năng cơ bản, đó là: kế hoạch hóa, tổ chức, chỉ đạo và kiểm tra. - Chức năng kế hoạch hóa: đây là chức năng đầu tiên của quản lý, nó giúp tổ chức xác định được cách thức, biện pháp, con đường để đạt được mục 10