Luận văn Thạc sĩ Quản lý giáo dục: Quản lý dạy học nội dung Giáo dục địa phương ở các trường THCS thị xã Chí Linh, tỉnh Hải Dương

Chia sẻ: Tomcangxanh90 | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:121

Thêm vào BST

Báo xấu

31
lượt xem 12
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục tiêu nghiên cứu của đề tài là quản lý dạy học nội dung GDĐP các trường THCS thị xã Chí Linh, tỉnh Hải Dương, luận văn đề xuất các biện pháp quản lý dạy học nội dung GDĐP ở các trường THCS thị xã Chí Linh, tỉnh Hải Dương góp phần nâng cao chất lượng giáo dục.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Quản lý giáo dục: Quản lý dạy học nội dung Giáo dục địa phương ở các trường THCS thị xã Chí Linh, tỉnh Hải Dương

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM ––––––––––––––––––––––– NGUYỄN VĂN TIẾN QUẢN LÝ DẠY HỌC NỘI DUNG GIÁO DỤC ĐỊA PHƯƠNG Ở CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ THỊ XÃ CHÍ LINH, TỈNH HẢI DƯƠNG LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC THÁI NGUYÊN - 2018
ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM ––––––––––––––––––––––– NGUYỄN VĂN TIẾN QUẢN LÝ DẠY HỌC NỘI DUNG GIÁO DỤC ĐỊA PHƯƠNG Ở CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ THỊ XÃ CHÍ LINH, TỈNH HẢI DƯƠNG Ngành: Quản lý giáo dục Mã ngành: 8.14.01.14 LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC Người hướng dẫn: GS.TS. PHẠM HỒNG QUANG THÁI NGUYÊN - 2018
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan Đề tài: Quản lý dạy học nội dung Giáo dục địa phương ở các trường THCS thị xã Chí Linh, tỉnh Hải Dương hoàn toàn là kết quả nghiên cứu của riêng bản thân tôi và chưa được công bố trong bất cứ một công trình nghiên cứu nào khác. Trong quá trình nghiên cứu, tôi đã thực hiện nghiêm túc các quy tắc đạo đức nghiên cứu; kết quả trình bày trong Đề tài là sản phẩm nghiên cứu, khảo sát của riêng cá nhân tôi; tất cả các tài liệu tham khảo sử dụng trong Đề tài đều được trích dẫn tường minh, theo đúng quy định. Tôi xin hoàn toàn chịu trách nhiệm về tính trung thực của số liệu và các nội dung khác trong Luận văn thạc sỹ của mình./. Thái Nguyên, tháng 7 năm 2018 Tác giả Luận văn Nguyễn Văn Tiến i
LỜI CẢM ƠN Trước hết, Tác giả bản Luận văn này xin chân thành cảm ơn Phòng Đào tạo Sau đại học, Trường Đại học sư phạm - Đại học Thái Nguyên đã tạo điều kiện thuận lợi cho chúng tôi học tập, nghiên cứu và hoàn thành Luận văn. Em xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc, sự giúp đỡ nhiệt tình của các thầy, cô giáo trong khoa Tâm lý - Giáo dục - Trường Đại học Sư phạm Thái Nguyên. Đặc biệt là GS.TS. Phạm Hồng Quang, người thầy hướng dẫn khoa học đã tận tình chỉ dẫn, giúp đỡ trong suốt quá trình thực hiện Luận văn này. Tác giả bản Luận văn này xin chân thành cảm ơn Phòng Giáo dục & Đào tạo thị xã Chí Linh, Hiệu trưởng các trường THCS, giáo viên và học sinh các trường THCS trên địa bàn thị xã Chí Linh, tỉnh Hải Dương đã quan tâm, động viên và cung cấp tư liệu trong quá trình tác giả học tập và thực hiện nghiên cứu luận văn. Mặc dù đã có nhiều cố gắng nhưng Luận văn không tránh khỏi những thiếu sót. Rất mong nhận được sự chỉ bảo, đóng góp ý kiến của các thày, cô giáo để Luận văn được hoàn chỉnh hơn./. Xin chân thành cảm ơn! Học viên Nguyễn Văn Tiến ii
MỤC LỤC Lời cam đoan ........................................................................................................ i Lời cảm ơn ........................................................................................................... ii Mục lục ............................................................................................................... iii Danh mục các chữ viết tắt .................................................................................. iv Danh mục các bảng.............................................................................................. v MỞ ĐẦU ............................................................................................................. 1 1. Lý do chọn đề tài ............................................................................................. 1 2. Mục đích nghiên cứu ....................................................................................... 3 3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu ................................................................. 3 4. Nhiệm vụ nghiên cứu ...................................................................................... 3 5. Giả thuyết khoa học của đề tài ........................................................................ 3 6. Giới hạn và phạm vi nghiên cứu...................................................................... 4 7. Phương pháp nghiên cứu ................................................................................. 4 8. Cấu trúc luận văn ............................................................................................. 5 Chương 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ DẠY HỌC NỘI DUNG GIÁO DỤC ĐỊA PHƯƠNG TẠI CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ .........6 1.1. Lịch sử nghiên cứu vấn đề ............................................................................ 6 1.1.1. Những nghiên cứu trên thế giới ................................................................. 6 1.1.2. Những nghiên cứu trong nước ................................................................... 9 1.2. Một số khái niệm cơ bản ............................................................................ 10 1.2.1. Quản lý..................................................................................................... 10 1.2.2. Quản lý giáo dục ...................................................................................... 11 1.2.3. Quản lý nhà trường .................................................................................. 11 1.2.4. Quản lý hoạt động dạy học ...................................................................... 13 1.2.5. Quản lý dạy học nội dung giáo dục địa phương ...................................... 13 1.3. Dạy học nội dung giáo dục địa phương ở trường trung học cơ sở ............. 14 iii
1.3.1. Khái quát nội dung giáo dục địa phương trong chương trình dạy học cấp trung học cơ sở ............................................................................................ 14 1.3.2. Nội dung giáo dục địa phương trong chương trình môn Ngữ văn, Lịch sử, Địa lý ở trường trung học cơ sở .......................................................... 15 1.4. Quản lý dạy học nội dung giáo dục địa phương ở trường trung học cơ sở .... 16 1.4.1. Vị trí, vai trò của dạy học nội dung giáo dục địa phương ở trường trung học cơ sở................................................................................................... 16 1.4.2. Mục tiêu quản lý dạy học nội dung giáo dục địa phương ....................... 17 1.4.3. Nội dung của quản lý dạy học nội dung giáo dục địa phương ................ 18 1.4.4. Phương pháp quản lý dạy học nội dung giáo dục địa phương ................ 21 1.5. Các yếu tố ảnh hưởng đến công tác quản lý dạy học nội dung giáo dục địa phương ở trường trung học cơ sở ................................................................ 22 1.5.1. Hệ thống các văn bản pháp quy; Công tác quản lý, chỉ đạo của các cấp quản lý giáo dục .................................................................................. 22 1.5.2. Đặc điểm tự nhiên, kinh tế, xã hội, truyền thống, văn hóa, lịch sử của địa phương ......................................................................................................... 23 1.5.3. Cơ sở vật chất, trang thiết bị phục vụ cho dạy học nội dung giáo dục địa phương ......................................................................................................... 23 1.5.4. Năng lực quản lý của cán bộ quản lý nhà trường .................................... 24 1.5.5. Công tác phối hợp giữa ban giám hiệu và các bộ phận chức năng trong nhà trường ................................................................................................ 25 1.5.6. Nhận thức và năng lực của giáo viên ...................................................... 26 Kết luận Chương 1 ............................................................................................. 27 Chương 2: THỰC TRẠNG QUẢN LÝ DẠY HỌC NỘI DUNG GIÁO DỤC ĐỊA PHƯƠNG Ở CÁC TRƯỜNG THCS THỊ XÃ CHÍ LINH, TỈNH HẢI DƯƠNG..................................................................................................... 28 2.1. Vị trí địa lý, điều kiện kinh tế, xã hội của thị xã Chí Linh có ảnh hưởng đến công tác quản lý dạy học nội dung giáo dục địa phương; nội dung dạy học địa phương tại các trường THCS thị xã Chí Linh, tỉnh Hải Dương ........... 28 iv
2.1.1. Một số đặc điểm về kinh tế - văn hóa - xã hội của thị xã Chí Linh ........ 28 2.1.2. Khái quát về tình hình giáo dục của thị xã Chí Linh, tỉnh Hải Dương ... 29 2.2. Thực trạng dạy học nội dung giáo dục địa phương .................................... 32 2.2.1. Thực trạng lập kế hoạch dạy học nội dung giáo dục địa phương của giáo viên............................................................................................................. 32 2.2.2. Thực trạng hình thức tổ chức dạy học nội dung giáo dục địa phương của giáo viên ...................................................................................................... 34 2.2.3. Đánh giá dạy học nội dung giáo dục địa phương .................................... 35 2.3. Nhận thức của cán bộ quản lý, giáo viên và thực trạng quản lý dạy học nội dung giáo dục địa phương ở các trường THCS thị xã Chí Linh, tỉnh Hải Dương .... 36 2.3.1. Nhận thức của cán bộ quản lý, giáo viên về nội dung giáo dục địa phương ... 36 2.3.2. Thực trạng quản lý dạy học nội dung giáo dục địa phương cấp trung học cơ sở ............................................................................................................ 38 2.4. Các yếu tố ảnh hưởng đến dạy học nội dung giáo dục địa phương ........... 45 2.5. Đánh giá chung về thực trạng quản lý dạy học nội dung giáo dục địa phương ở các trường trung học cơ sở thị xã Chí Linh ...................................... 46 2.5.1. Điểm mạnh............................................................................................... 46 2.5.2. Hạn chế và nguyên nhân.......................................................................... 46 Kết luận Chương 2 ............................................................................................. 47 Chương 3: BIỆN PHÁP QUẢN LÝ DẠY HỌC NỘI DUNG GDĐP Ở TRƯỜNG THCS THỊ XÃ CHÍ LINH, TỈNH HẢI DƯƠNG ..................... 48 3.1. Nguyên tắc đề xuất biện pháp quản lý dạy học nội dung giáo dục địa phương ở trường trung học cơ sở ...................................................................... 48 3.1.1. Nguyên tắc đảm bảo tính mục tiêu .......................................................... 48 3.1.2. Nguyên tắc đảm bảo tính lợi ích .............................................................. 48 3.1.3. Nguyên tắc đảm bảo tính khả thi ............................................................. 48 3.2. Các biện pháp quản lý dạy học nội dung giáo dục địa phương ở các trường trung học cơ sở thị xã Chí Linh, tỉnh Hải Dương .................................. 48 v
3.2.1. Nâng cao nhận thức của cán bộ quản lý, giáo viên về dạy học nội dung giáo dục địa phương trong chương trình trung học cơ sở ........................ 48 3.2.2. Bồi dưỡng giáo viên năng lực thiết kế và tổ chức dạy học nội dung GDĐP ................................................................................................................ 50 3.2.3. Đổi mới sinh hoạt tổ chuyên môn theo hướng nghiên cứu bài học để thực hiện dạy học nội dung giáo dục địa phương.............................................. 54 3.2.4. Tăng cường công tác kiểm tra, đánh giá việc thực hiện dạy học nội dung giáo dục địa phương ................................................................................. 59 3.2.5. Tăng cường cơ sở vật chất, trang thiết bị phục vụ tổ chức dạy học nội dung giáo dục địa phương ................................................................................. 62 3.3. Mối quan hệ giữa các biện pháp ................................................................. 64 3.4. Khảo sát về mức độ cần thiết và tính khả thi của các biện pháp ................ 64 3.4.1. Mục đích .................................................................................................. 64 3.4.2. Nội dung và phương pháp ....................................................................... 64 3.4.3. Kết quả đánh giá mức độ cần thiết và tính khả thi của các biện pháp đề xuất ... 65 Kết luận chương 3.............................................................................................. 67 KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ................................................................. 68 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ....................................................... 71 PHỤ LỤC vi
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT TT Từ viết tắt Nội dung 1 ĐTB Điểm trung bình 2 GDĐP Giáo dục địa phương 3 GV Giáo viên 4 HS Học sinh 5 QLGD Quản lý giáo dục 6 THCS Trung học cơ sở iv
DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 2.1. Thực trạng lập kế hoạch dạy học nội dung GDĐP của GV .............. 33 Bảng 2.2. Thực trạng hình thức tổ chức dạy học nội dung GDĐP ................... 34 Bảng 2.3. Đánh giá dạy học nội dung GDĐP…………………………………35 Bảng 2.4. Nhận thức dạy học nội dung GDĐP cấp THCS ............................... 36 Bảng 2.5. Nhận thức về ý nghĩa của dạy học nội dung GDĐP cấp THCS ....... 37 Bảng 2.6. Thực trạng công tác lập kế hoạch quản lý dạy học nội dung GDĐP ........ 39 Bảng 2.7. Thực trạng công tác quản lý dạy học nội dung GDĐP ..................... 41 Bảng 2.8. Thực trạng hình thức quản lý tổ chức dạy học nội dung GDĐP ...... 42 Bảng 2.9. Hình thức quản lý tổ chức dạy học nội dung GDĐP ........................ 43 Bảng 2.10. Quản lý nội dung kiến thức dạy học nội dung GDĐP ................... 44 Bảng 2.11. Các yếu tố ảnh hưởng đến dạy học nội dung GDĐP ...................... 45 Bảng 3.1. Bảng khảo nghiệm mức độ cần thiết của các biện pháp đề xuất ...... 65 Bảng 3.2. Bảng khảo nghiệm tính khả thi của các biện pháp đề xuất ............... 66 v
MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Một trong những định hướng quan trọng của việc đổi mới giáo dục của nhiều nước trên thế giới, trong đó có Việt Nam, là: Trao quyền và trách nhiệm tổ chức kế hoạch dạy học cho cơ sở giáo dục phù hợp với yêu cầu của địa phương, tạo điều kiện cho người học được lựa chọn môn học và hoạt động giáo dục phù hợp sở trường và nguyện vọng. Sự khẳng định này được dựa trên cơ sở những khác biệt về yêu cầu và điều kiện kinh tế xã hội, tự nhiên của các vùng dân cư khác nhau và sự tồn tại khách quan những khác biệt của người học về tâm lý, thể chất, năng lực. Điểm mới của chương trình dạy học ở trường trung học cơ sở (THCS) là tăng cường nội dung giáo dục địa phương (GDĐP). Nội dung GDĐP được lồng ghép ở các môn: Ngữ văn, lịch sử, địa lí. Nội dung GDĐP góp phần thực hiện mục tiêu môn học, gắn lý luận với thực tiễn, trang bị cho học sinh (HS) có vốn kiến thức tương đối toàn diện về góc độ xã hội và nhân văn. Giúp HS ngoài việc nắm bắt được những tri thức của nhân loại còn có cái nhìn thực tế và có những kiến thức cần thiết về địa phương như những sự kiện, hiện tượng, con người cụ thể hiện hữu ngay trên quê hương của các em. Thực tiễn quản lý nội dung GDĐP có ý nghĩa hết sức to lớn. Tuy nhiên, nhiều năm nay việc thực hiện nội dung GDĐP ở cấp THCS gặp không ít khó khăn, thách thức, hiệu quả đem lại còn rất hạn chế. Tài liệu giảng dạy bộ môn ban hành còn chậm, nội dung còn tản mạn, bên cạch đó việc phát triển chương trình của các nhà trường còn hạn chế. Do đó, nội dung giảng dạy hoàn toàn phụ thuộc vào ý thức chuẩn bị bài giảng của giáo viên (GV). Việc dạy học nội dung GDĐP hiện nay phụ thuộc nhiều vào trình độ, tâm huyết của GV. Bên cạnh đó, nội dung GDĐP rất phong phú, nhưng số tiết học ít, lại thường phân phối vào cuối học kỳ, ít khi ra đề kiểm tra nên việc dạy học chưa được chú trọng, không ít GV thực hiện kiểu đối phó, dạy cho xong. 1
So với các bài học khác, thì bài học thuộc nội dung GDĐP ở sách giáo khoa cũng như sách giáo viên, khâu biên soạn có phần sơ sài, đơn giản hơn, chủ yếu đặt ra những mục tiêu, vấn đề chung chung, khái quát. Điều này sẽ có tác động hai mặt: nó vừa là phần mở, phần chủ động, linh hoạt trong dạy và học kích thích sự tìm tòi, sáng tạo của thầy và trò nhưng đồng thời cũng dễ tạo tâm lí xem nhẹ nội dung và hình thức tiết học. Về phương pháp giảng dạy, theo yêu cầu của Bộ Giáo dục và Đào tạo, phải kết hợp giảng dạy lý thuyết với các hoạt động thực tiễn như: Tham quan, tìm hiểu thực tế, thực hành… Nhưng hiện nay, hầu như chỉ mới tiến hành dạy lý thuyết, các hoạt động tham quan, tìm hiểu thực tế, thực hành chưa được triển khai hoặc nếu được triển khai thì số tiết thực hiện chiếm tỷ lệ nhỏ trong tổng số tiết, do thiếu thời gian, khó khăn về kinh phí và cả sự quan tâm của nhà trường, GV. Về phía HS, do sự quá tải của chương trình và tâm lý thực dụng chỉ tập trung học các môn, các nội dung liên quan đến kiểm tra, thi cử, nội dung chương trình chưa phong phú, cách thức tổ chức các hoạt động dạy học nội dung GDĐP chưa cuốn hút, nên HS ít quan tâm đến nội dung GDĐP. Hậu quả là rất nhiều HS đã học xong chương trình THCS nhưng kiến thức về lịch sử, văn hóa địa phương rất hạn chế. Hiện nay, việc tổ chức dạy học nội dung GDĐP trên địa bàn thị xã Chí Linh, tỉnh Hải Dương đã đạt được những kết quả nhất định nhưng cũng còn nhiều hạn chế, chưa đạt được mục tiêu đề ra. Giáo viên còn lúng túng về phương pháp, hình thức tổ chức, lựa chọn nội dung kiến thức phù hợp; các điều kiện đáp ứng yêu cầu dạy học nội dung GDĐP tuy được tăng cường song còn thiếu. Mặt khác các thầy giáo, cô giáo mới chú ý nhiều đến những nội dung nhằm đảm bảo chuẩn kiến thức phổ thông, cơ bản cho HS mà chưa chú trọng đến mở rộng kiến thức gắn với thực tế, rèn luyện kĩ năng sống, đáp ứng nguyện vọng của HS. Nhiều GV còn ngại khó, ngại khổ khi phải chuẩn bị các bài dạy nội dung GDĐP 2
Với những cơ sở về lý luận và thực tiễn trên, chúng tôi nhận thấy: Việc nghiên cứu để đề xuất các biện pháp quản lý dạy học nội dung GDĐP ở các trường THCS thị xã Chí Linh, tỉnh Hải Dương có ý nghĩa thiết thực, đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục phổ thông. Nó không chỉ góp phần nâng cao hiệu quả của hoạt động dạy học nội dung GDĐP trong các trường THCS thị xã Chí Linh mà còn cho các trường THCS tỉnh Hải Dương nói chung. Vì vậy, chúng tôi chọn đề tài “Quản lý dạy học nội dung GDĐP ở các trường THCS thị xã Chí Linh, tỉnh Hải Dương” làm luận văn Thạc sỹ Quản lý giáo dục. 2. Mục đích nghiên cứu Trên cơ sở nghiên cứu lý luận và thực tiễn quản lý dạy học nội dung GDĐP các trường THCS thị xã Chí Linh, tỉnh Hải Dương, luận văn đề xuất các biện pháp quản lý dạy học nội dung GDĐP ở các trường THCS thị xã Chí Linh, tỉnh Hải Dương góp phần nâng cao chất lượng giáo dục. 3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu 3.1. Khách thể nghiên cứu Hoạt động quản lý dạy học nội dung GDĐP ở trường THCS. 3.2. Đối tượng nghiên cứu Biện pháp quản lý dạy học nội dung GDĐP ở các trường THCS. 4. Nhiệm vụ nghiên cứu 4.1. Nghiên cứu một số vấn đề lý luận cơ bản liên quan đến quản lý, QLGD, quản lý trường THCS, quản lý hoạt động dạy học, dạy học nội dung GDĐP, quản lý dạy học nội dung GDĐP. 4.2. Khảo sát và đánh giá thực trạng việc quản lý dạy học nội dung GDĐP tại các trường THCS trên địa bàn thị xã Chí Linh. 4.3. Đề xuất một số biện pháp quản lý dạy học nội dung GDĐP ở các trường THCS trên địa bàn thị xã Chí Linh. 5. Giả thuyết khoa học của đề tài Việc triển khai dạy học nội dung GDĐP ở các trường THCS thị xã Chí Linh, tỉnh Hải Dương hiện nay chưa đạt mục tiêu đề ra, nguyên nhân chủ yếu là 3
do sự quản lý chưa hiệu quả và nhận thức chưa đúng của một bộ phận CBQL, GV về nội dung GDĐP và ý nghĩa, tầm quan trọng của dạy học nội dung GDĐP. Nếu đề xuất được các biện pháp quản lý có tính đồng bộ, phù hợp với cơ sở lý luận quản lý giáo dục và phù hợp với điều kiện thực tế giáo dục của địa phương thì các hoạt động dạy học nội dung GDĐP tại các trường THCS thị xã Chí Linh sẽ đạt được mục tiêu giáo dục với chất lượng cao hơn hiện nay. 6. Giới hạn và phạm vi nghiên cứu 6.1. Giới hạn nội dung nghiên cứu Trong phạm vi nghiên cứu của đề tài này chỉ tập trung nghiên cứu quản lý dạy học nội dung GDĐP trong giảng dạy các môn Ngữ văn, Lịch sử, Địa lý ở các trường THCS thị xã Chí Linh, tỉnh Hải Dương. 6.2.Giới hạn phạm vi nghiên cứu Việc khảo sát thực trạng của đề tài được triển khai tại 12 trường THCS trên địa bàn thị xã Chí Linh, tỉnh Hải Dương bao gồm: Trường THCS Cổ Thành; Trường THCS Phả Lại; Trường THCS Chu Văn An; Trường THCS Chí Minh; Trường THCS Đồng Lạc; Trường THCS Tân Dân; Trường THCS An Lạc; Trường THCS Văn Đức; Trường THCS Sao Đỏ; Trường THCS Cộng Hòa; Trường THCS Lê Lợi; Trường THCS Nguyễn Trãi. Giới hạn khách thể điều tra: Tổng số 120 người (24 CBQL và 96 tổ trưởng chuyên môn, GV). 7. Phương pháp nghiên cứu 7.1. Phương pháp nghiên cứu lý luận Thu thập và đọc các tài liệu lý luận, các văn bản pháp qui, các công trình nghiên cứu khoa học về QLGD, QLGD THCS, quản lý chương trình dạy học. Từ đó phân tích và tổng hợp các vấn đề lý luận liên quan đến luận văn. 7.2. Các phương pháp nghiên cứu thực tiễn - Phương pháp tổng kết kinh nghiệm: Tổng kết kinh nghiệm của các cấp quản lý về thực hiện chương trình GDĐP. 4
- Phương pháp điều tra bằng phiếu hỏi: Lấy ý kiến cán bộ QLGD và GV các trường THCS trên địa bàn thị xã Chí Linh, tỉnh Hải Dương để tìm hiểu thực trạng (Mẫu phiếu hỏi). - Phương pháp phỏng vấn (Mẫu biên bản phỏng vấn): Thiết kế các câu hỏi để phỏng vấn trực tiếp CBQL, GV về các biện pháp quản lý dạy học GDĐP tại các trường THCS. - Phương pháp nghiên cứu sản phẩm hoạt động:Nghiên cứu sản phẩm hoạt động GDĐP của GV; kết quả học tập, rèn luyện của HS; các sản phẩm hoạt động quản lý và thực hiện dạy học nội dung GDĐP. 7.3. Phương pháp lấy ý kiến chuyên gia (khảo nghiệm) Xin ý kiến của các chuyên gia là cán bộ QLGD và GV có kinh nghiệm về quản lý dạy học nội dung GDĐP ở các trường THCS trong thị xã. 7.4. Phương pháp xử lý thông tin Phương pháp thống kê trong toán học: Sử dụng phương pháp thống kê trong toán học để xử lý và phân tích các số liệu từ các bảng hỏi thu thập được. 8. Cấu trúc luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận, khuyến nghị, tài liệu tham khảo và phụ lục; luận văn được cấu trúc thành ba chương như sau: Chương 1: Cơ sở lý luận về quản lý dạy học nội dung GDĐP tại các trường THCS. Chương 2: Thực trạng quản lý dạy học nội dung GDĐP ở các trường THCS thị xã Chí Linh, tỉnh Hải Dương. Chương 3: Biện pháp quản lý dạy học nội dung GDĐP ở các trường THCS thị xã Chí Linh, tỉnh Hải Dương. 5
Chương 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ DẠY HỌC NỘI DUNG GIÁO DỤC ĐỊA PHƯƠNG TẠI CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ 1.1. Lịch sử nghiên cứu vấn đề 1.1.1. Những nghiên cứu trên thế giới Về vấn đề chương trình địa phương của giáo dục liên quan chặt chẽ đến các lí thuyết văn hóa về khu vực, về địa phương: Trước thế kỉ XV, châu Âu chưa có những phát kiến địa lí, nên họ tin vào giáo điều của Gia-tô về sự hình thành các dân tộc, đất nước. Sau này người châu Âu nhận ra tính khu biệt của văn hóa vì thế vấn đề nghiên cứu địa phương học và khu vực học rất phát triển. Các thuyết “khuếch tán văn hóa” ở Tây Âu thế kỉ XIX (A.Bradford, Perxisk), trường phái văn hóa lịch sử ở Đức Áo (W.Schmit, F.Rats), trường phái “Age and Area” của Bắc Mĩ, lí thuyết vùng văn hóa của nhân chủng học Hoa Kì (F.Boas), khu vực lịch sử văn hóa (Xô Viết)… đã tạo nền tảng lí luận cho việc nghiên cứu địa phương học, khu vực học. Qua đó, chương trình giáo dục cũng thừa hưởng thành quả và ý thức được việc tạo dựng nội dung học về địa phương. [35] Đi tiên phong trong lĩnh vực giáo dục về địa phương học là ngành địa lí. L.Berg (1925) gọi địa phương học là môn địa lí quê hương. Bộ môn địa phương học xem địa lí là trung tâm nhưng rất cần thiết với tất cả các ngành khác. Từ đó địa phương học chia ra thành địa phương học của nhà nước, địa phương học nhà trường, địa phương học quần chúng. Trong đó, địa phương học nhà trường được hiểu là những hoạt động, nội dung do HS tiến hành nghiên cứu dưới sự chỉ đạo của GV.[10] Cuốn sách Cẩm nang quốc tế về nghiên cứu chương trình đã tổng hợp các kết quả nghiên cứu chương trình thế giới và giới thiệu chương trình tiêu biểu của các quốc gia. Cuốn sách có 2 phần: phần 1 giới thiệu về nghiên cứu chương trình thế giới với 4 bài viết, tập trung vào các vấn đề lí luận, hướng tới 6
chương trình và giáo dục toàn cầu. Phần 2 gồm 24 bài viết về chương trình các quốc gia. Trong đó chương 7 viết về Hướng dẫn Chương trình ở Úc: hướng tới một cây chương trình địa phương của lĩnh vực chương trình. Hướng dẫn chương trình ở Úc được thực hiện từ những năm gần đây. Đầu năm 1980, Văn phòng Chính phủ đã xây dựng Viện nghiên cứu chương trình (Curruculum Studies Association - ACSA). Trong chương đó, Bill Green (Charles Stuart University) đã tổng thuật các quan niệm về chương trình và chương trình địa phương ở Úc. Ông điểm qua quan điểm của Bernstein (1975), “cho rằng nguyên tắc cao nhất là cố gắng lựa chọn, tổ chức và đánh giá những gì xã hội coi như kiến thức có giá trị. Điều này là bởi những kiến thức lựa chọn, nó được dạy ra sao và đánh giá như thế nào trong nhà trường là vấn đề trọng tâm của cá nhân và xã hội”. Moore (2007) cho rằng “những gì chúng ta biết ảnh hưởng đến chúng ta tồn tại. Vấn đề xung quanh chương trình của Úc có mục tiêu là vấn đề nội dung (lựa chọn dạy cái gì) và hình thức (cách tổ chức giờ dạy, lớp học). Quan niệm truyền thống đến đương đại của các nhà giáo dục Úc đều thống nhất chương trình giáo dục có tính chất địa phương, tính hệ thống và tính quốc gia” [39]. Ở Hàn Quốc, chương trình giáo dục phổ thông được thay đổi rất nhiều lần. Đến tháng 9/1992 chương trình thứ 6 đã được ban hành. Đến tháng 12/1997 chương trình thứ 7. Chương trình 2007 xây dựng khung. Đến năm 2009, chương trình giáo dục cá nhân, chương trình thử nghiệm 2009, có 4 nội dung: (1) Định hướng cá nhân: sự cân bằng, thể chất, kĩ năng tự chủ động; (2) Sáng tạo cá nhân: kĩ năng cơ bản, suy nghĩ khác nhau về vấn đề, kĩ năng giải thích, kĩ năng quan sát và sáng tạo giá trị mới; (3) Trau dồi cá nhân: văn hóa văn học, hiểu về giá trị cuộc sống; (4) Cá nhân hướng tới trí tuệ nhân loại: kĩ năng cộng đồng. Chương trình 2009 cho phép các trường tổ chức chương trình, cấu trúc giờ học riêng từ 20-35%. Do đó các trường có thể kéo dài thêm chương trình bằng cách tăng giờ cho âm nhạc, nghệ thuật và giáo dục thể chất hoặc tăng giờ 7
cho những HS kém. Họ cũng dành cho âm nhạc, nghệ thuật, dân tộc học 1 giờ/tuần. Phụ huynh và HS có thể chọn những môn học thiết kế, sử dụng thời gian tăng cường cho việc học hoặc tham gia các hoạt động động đồng phụ thuộc vào nhu cầu cá nhân. [40] Tác giả Kim Jin Sook, trong bài viết Sự liên hệ giữa sáng tạo và đổi mới: trường hợp chương trình Hàn Quốc đã mô tả sự thay đổi chương trình địa phương theo chương trình quốc gia 2009. Ông mô tả bằng mô hình vị trí của chương trình quốc gia, địa phương và chương trình nhà trường như sau: Chương trình quốc gia: Bộ giáo dục, khoa học và công nghệ Tổ chức và hướng dẫn bổ sung (17 đơn vị Sở giáo dục Thủ đô và tỉnh, tổ chức điều hành GDĐP) Chương trình cơ bản của nhà trường (11360 trường phổ thông và 8538 trường mầm non) Trong đó, chương trình quốc gia được quyết định và ban hành bởi Bộ Giáo dục. Chương trình giáo dục cấp độ địa phương thiết lập bởi người quản lí, giám sát của GDĐP. Năm 2009 ban hành chương trình quốc gia của Bộ giáo dục. Tuy nhiên điểm thay đổi quan trọng ở chương trình địa phương: Mở rộng khuyến khích chương trình nhà trường. Cách thức tổ chức của Hàn Quốc như sau: Bộ giáo dục có 2 người phụ trách chương trình địa phương. Mỗi Sở giáo dục tỉnh có khoảng 20 cố vấn cho trường trung học, trong đó cố vấn cho chương trình nhà trường có 2 người, từ đó ở cấp phòng cũng sẽ có nhân sự phụ trách như vậy tạo nên một hệ thống từ trên xuống chịu trách nhiệm giám sát chương trình địa phương và chương trình nhà trường. Những sự thay đổi chương trình nhà trường còn đáp ứng nhiều chính sách của quốc gia. Thậm chí họ còn có giải thưởng trường học xuất sắc “Excellent school, diserve curricula”. Trong đó chương trình địa phương tập trung vào các vấn đề: 8
(1) Nhiều hoạt động hơn trong phạm vi chương trình và sau chương trình nhà trường (2) Nhiều người tham dự hơn sau chương trình nhà trường (3) Nhiều chương trình giáo dục nghệ nghiệp cho HS cấp 2 1.1.2. Những nghiên cứu trong nước Đi sâu vào hoạt động quản lý dạy học chúng ta có thể nhận biết qua các tác giả: Đặng Quốc Bảo (1997), Những vấn đề cơ bản về QLGD, Trường CBQL - Hà Nội; Bùi Minh Hiền (Chủ biên) 2006, QLGD, Nxb Đại học sư phạm Hà Nội; Trần Kiểm (2002), Khoa học quản lý nhà trường phổ thông, Nxb Đại học Quốc gia Hà Nội; Lê Hoàng Hà, Quản lý dạy học theo quan điểm dạy học phân hóa ở trường trung học phổ thông Việt Nam hiện nay, Luận án Tiến sỹ, trường Đại học Giáo dục, 2013; Ninh Văn Bình, Biện pháp quản lý dạy học ở Trung tâm Giáo dục thường xuyên nhằm nâng cao chất lượng dạy học, Luận án Tiến sỹ, Viện Khoa học Giáo dục Việt Nam, 2008; Nguyễn Văn Châu, Những giải pháp tăng cường hiệu quả quản lý hoạt động dạy học của hiệu trưởng trường trung học phổ thông, Luận án Tiến sỹ Đại học Sư phạm Hà Nội, 2003… Nghiên cứu đề xuất xây dựng nội dung chương trình Văn học địa phương ở trường phổ thông theo định hướng phát triển năng lực người học được tác giả Bùi Thanh Truyền đề cập đến trong bài viết Chương trình Văn học địa phương với định hướng dạy học phát triển năng lực ở trường phổ thông sau năm 2015 [36]. Nhìn chung, các công trình nghiên cứu trên đã đề cập trực tiếp hoặc gián tiếp đến nhiều nội dung về quản lý dạy học nói chung ở những mức độ và phạm vi khác nhau, tương ứng với những khoảng thời gian nhất định. Vấn đề nội dung GDĐP đã được các tổ chức, các nhà giáo dục, các nhà quản lí giáo dục trong và ngoài nước nghiên cứu từ lâu nhưng vấn đề quản lí dạy học nội dung GDĐP thì ít được các nhà quản lí quan tâm nghiên cứu. 9
1.2. Một số khái niệm cơ bản 1.2.1. Quản lý Là tổ chức, điều khiển hoạt động của một đơn vị, cơ quan theo Từ điển tiếng Việt phổ thông [34]: Quản lý là một khái niệm rộng bao gồm nhiều lĩnh vực, vì vậy có nhiều định nghĩa về khoa học quản lý, tùy thuộc theo quan điểm tiếp cận khác nhau mà các tác giả đưa ra định nghĩa khác nhau. Theo điều khiển học: Quản lý là quá trình điều khiển của chủ thể quản lý đối với đối tượng quản lý để đạt được mục tiêu đã định.[dẫn theo 10] Theo quan điểm của kinh tế học: Quản lý là sự tính toán, sử dụng hợp lý các nguồn lực nhằm đạt được mục tiêu đã đề ra.[dẫn theo 39] Theo tác giả F.W Taylor: Quản lý là biết chính xác điều muốn người khác làm và sau đó thấy rằng họ đã hoàn thành công việc một cách tốt nhất và rẻ nhất.[13] Theo H.Koontz thì khẳng định: Quản lý là một hoạt động thiết yếu, nó đảm bảo phối hợp những nỗ lực hoạt động cá nhân nhằm đạt được các mục đích của nhóm (tổ chức).[15] Theo tác giả Phạm Minh Hạc: Quản lý là tác động có mục đích, có kế hoạch của chủ thể quản lý đến tập thể của người lao động nói chung (khách thể quản lý) nhằm thực hiện mục tiêu dự kiến.[17] Theo tác giả Hà Thế Ngữ: “Quản lý là một quá trình định hướng, quá trình có mục tiêu; quản lý là một hệ thống, là quá trình tác động đến hệ thống nhằm đạt được mục tiêu nhất định. Những mục tiêu này đặc trưng cho trạng thái mới của hệ thống mà người quản lý mong muốn”.[23, tr.32] Như vậy, có thể xem quản lý là một quá trình tác động có mục đích, có kế hoạch nhằm gây ảnh hưởng của chủ thể quản lý đến khách thể quản lý thông qua cơ chế quản lý, nhằm đạt được mục đích quản lý. 10