Luận văn Thạc sĩ Quản lý giáo dục: Quản lý hoạt động bồi dưỡng năng lực dạy học cho đội ngũ giáo viên trường trung học phổ thông Việt Bắc tỉnh Lạng Sơn

Chia sẻ: Trạc Thanh | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:126

Thêm vào BST

Báo xấu

45
lượt xem 5
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục tiêu của đề tài là nghiên cứu tìm ra biện pháp quản lý hoạt động bồi dưỡng năng lực dạy học của giáo viên trường THPT Việt Bắc Tỉnh Lạng Sơn đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục hiện nay, nhằm nâng cao chất lượng đội ngũ giáo viên, từ đó góp phần nâng cao chất lượng dạy học và giáo dục của nhà trường giai đoạn 2015 - 2020

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Quản lý giáo dục: Quản lý hoạt động bồi dưỡng năng lực dạy học cho đội ngũ giáo viên trường trung học phổ thông Việt Bắc tỉnh Lạng Sơn

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƯỜNG ĐẠI HỌC GIÁO DỤC NGUYỄN MINH THU QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG BỒI DƯỠNG NĂNG LỰC DẠY HỌC CHO ĐỘI NGŨ GIÁO VIÊN TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG VIỆT BẮC TỈNH LẠNG SƠN Chuyên ngành: QUẢN LÝ GIÁO DỤC Mã số: 60 14 05 LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ GIÁO DỤC Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS. ĐẶNG THỊ THANH HUYỀN HÀ NỘI – 2013 i
LỜI CẢM ƠN Với tình cảm chân thành, tác giả luận văn xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến Ban lãnh đạo và các thầy cô giáo trường Đại học giáo dục - Đại học Quốc gia Hà Nội, lãnh đạo Sở giáo dục và Đào tạo Lạng Sơn, cán bộ và giáo viên trường THPT Việt Bắc Thành phố Lạng Sơn, Trường THPT Đồng Đăng Huyện Cao Lộc, tỉnh Lạng Sơn đã quan tâm giúp đỡ, tạo điều kiện cho tác giả trong quá trình học tập, nghiên cứu và thực hiện luận văn. Luận văn là sự thể hiện kết quả học tập nghiên cứu của tác giả và sự tận tâm giảng dạy, giúp đỡ động viên của quý Thầy Cô giáo truờng Đại học Giáo dục- Đại học Quốc gia Hà Nội, sự giúp đỡ nhiệt tình của Lãnh đạo Sở giáo dục và Đào tạo Lạng Sơn, cán bộ và giáo viên trường THPT Việt Bắc thành phố Lạng Sơn đã cung cấp thông tin và tham gia nhiều ý kiến quý báu. Tác giả xin bày tỏ lòng kính trọng và biết ơn đến PGS.TS Đặng Thị Thanh Huyền đã tận tâm hướng dẫn, giúp đỡ tác giả trong quá trình hoàn thành luận văn. Với thời gian nghiên cứu còn hạn chế, thực tiễn công tác là vô cùng phong phú, sinh động và có nhiều vấn đề cần giải quyết, chắc chắn luận văn không thể tránh khỏi những thiếu sót và hạn chế. Tác giả rất mong sự đóng góp chân thành của các thầy giáo, cô giáo, các cấp lãnh đạo, bạn bè đồng nghiệp và bạn đọc để luận văn này có giá trị thực tiễn và hoàn thiện hơn. Hà Nội, ngày 08 tháng 12 năm 2013 Tác giả luận văn Nguyễn Minh Thu
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT TRONG LUẬN VĂN BGH : Ban giám hiệu CBGV : Cán bộ giáo viên CBQL : Cán bộ quản lý CĐ : Cao đẳng CSVC : Cơ sở vật chất ĐH : Đại học ĐHSP : Đại học sư phạm GD : Giáo dục GD-ĐT : Giáo dục và Đào tạo GV : Giáo viên HS : Học sinh HSG : Học sinh giỏi NLSP : Năng lực sư phạm PPDH : Phương pháp dạy học QLGD : Quản lý giáo dục THCS : Trung học cơ sở THPT : Trung học phổ thông XH : Xã hội
MỤC LỤC Trang Lợi cảm ơn .................................................................................................. i Danh mục viết tắt ........................................................................................ ii Mục lục........................................................................................................ iii Danh mục các bảng ..................................................................................... vi Danh mục các sơ đồ .................................................................................... viii MỞ ĐẦU .................................................................................................... 1 Chương 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA VẤN ĐỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG BỒI DƯỠNG NĂNG LỰC DẠY HỌC CHO ĐỘI NGŨ GIÁO VIÊN TRUNG HỌC PHỔ THÔNG ........................................... 5 1.1. Vài nét về lịch sử nghiên cứu vấn đề ................................................... 5 1.2. Một số khái niệm ................................................................................. 7 1.2.1. Quản lý Biện pháp quản lý ............................................................... 7 1.2.2. Năng lực dạy học .............................................................................. 10 1.2.3. Bồi dưỡng năng lực dạy học ............................................................. 10 1.2.4. Quản lý hoạt động dạy học của giáo viên trong trường THPT......... 10 1.3. Đổi mới căn bản toàn diện Giáo dục phổ thông .................................. 14 1.3.1. Chủ trương đổi mới căn bản và toàn diện giáo dục, đổi mới phương pháp dạy học, kiểm tra đánh giá kết quả học tập của học sinh .... 14 1.3.2. Trách nhiệm của Sở GD&ĐT, nhà trường, tổ chuyên môn và giáo viên trong thực hiện đổi mới đồng bộ phương pháp dạy học và kiểm tra đánh giá kết quả giáo dục học sinh ............................................... 20 1.4. Chuẩn nghề nghiệp của giáo viên ...................................................... 22 1.4.1. Quy định về chuẩn hoá...................................................................... 22 1.4.2. Các nội dung của Chuẩn nghề nghiệp .............................................. 23 1.4.3. Các vấn đề chuẩn hoá của năng lực dạy học .................................... 27 1.5. Quản lý hoạt động bồi dưỡng năng lực dạy học của giáo viên đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục hiện nay ...................................................... 30 1.5.1. Mục tiêu bồi dưỡng năng lực dạy học .............................................. 30 1.5.2. Nội dung, phương pháp và hình thức bồi dưỡng năng lực dạy học cho giáo viên THPT ............................................................................. 31 1.5.3. Quản lý hoạt động bồi dưỡng năng lực dạy học của giáo viên đáp ứng chuẩn nghề nghiệp theo yêu cầu đổi mới giáo dục hiện nay ........ 32 Tiểu kết chương 1 ....................................................................................... 36
Chương 2: THỰC TRẠNG VỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG BỒI DƯỠNG NĂNG LỰC DẠY HỌC CHO ĐỘI NGŨ GIÁO VIÊN TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG VIỆT BẮC TỈNH LẠNG SƠN ........................ 39 2.1. Đặc điểm địa phương và quá trình phát triển của trường THPT Việt Bắc ....................................................................................................... 39 2.1.1. Đặc điểm tình hình Thành phố Lạng Sơn ........................................ 39 2.1.2. Sơ lược sự hình thành và phát triển của trường THPT Việt Bắc 41 2.1.3. Quy mô, chất lượng đào tạo của trường THPT Việt Bắc ................. 43 2.2. Thực trạng về đội ngũ giáo viên và năng lực dạy học của giáo viên trường THPT Việt Bắc ....................................................................... 46 2.2.1. Số lượng, trình độ đào tạo ................................................................. 46 2.2.2. Độ tuổi .......................................................................................... 47 2.2.3. Thực trạng chất lượng đội ngũ giáo viên ........................................ 48 2.2.4. Thực trạng về năng lực dạy học của giáo viên trường THPT Việt Bắc so với yêu cầu chuẩn nghề nghiệp giáo viên .............................. 52 2.3. Thực trạng quản lý bồi dưỡng năng lực dạy học của giáo viên trường THPT Việt Bắc theo chuẩn của Bộ GD&ĐT .................................. 58 2.3.1. Nhận thức của cán bộ quản lý và giáo viên về tầm quan trọng của hoạt động bồi dưỡng giáo viên ............................................................ 58 2.3.2. Thực trạng về lập kế hoạch bồi dưỡng năng lực dạy học .............. 59 2.3.3. Nội dung bồi dưỡng cho đội ngũ giáo viên ...................................... 60 2.3.4. Phương pháp bồi dưỡng cho đội ngũ giáo viên ................................ 60 2.3.5. Hình thức bồi dưỡng cho đội ngũ giáo viên 60 2.4. Kết quả điều tra thực trạng về nhận thức đối với các nội dung bồi dưỡng của trường THPT Việt Bắc .............................................................. 61 2.5. Kết quả điều tra về sự đánh giá của cán bộ quản lý và giáo viên đối với phương pháp bồi dưỡng năng lực dạy học ..................................... 66 2.6. Kết quả điều tra về sự đánh giá của cán bộ, giáo viên đối với các hình thức bồi dưỡng của trường THPT Việt Bắc ....................................... 69 2.7. Thực trạng xây dựng đội ngũ cốt cán .................................................. 72 2.8. Thực trạng về các điều kiện cho công tác bồi dưỡng năng lực dạy học giáo viên .............................................................................................. 73 2.9. Đánh giá chung về thực trạng quản lý hoạt đông bồi dưỡng năng lực dạy học cho đội ngũ giáo tại trường THPT Việt Bắc .......................... 75 2.9.1. Mặt mạnh ......................................................................................... 75 2.9.2. Hạn chế.............................................................................................. 76 Tiểu kết chương 2 ....................................................................................... 78
Chương 3: MỘT SỐ BIỆN PHÁP QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG BỒI DƯỠNG NĂNG LỰC DẠY HỌC CHO ĐỘI NGŨ GIÁO VIÊN TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG VIỆT BẮC TỈNH LẠNG SƠN 80 3.1. Định hướng và nguyên tắc đề xuất các biện pháp ............................... 80 3.1.1. Định hướng về quản lý hoạt động bồi dưỡng cho đội ngũ giáo viên Trường THPT Việt Bắc ...................................................................... 80 3.1.2. Nguyên tắc đề xuất biện pháp .......................................................... 81 3.2. Đề xuất các biện pháp quản lý hoạt động bồi dưỡng năng lực dạy học cho đội ngũ giáo viên Trường THPT Việt Bắc ................................... 83 3.2.1. Biện pháp 1: Nâng cao nhận thức của cán bộ quản lý và giáo viên về bồi dưỡngnăng lực dạy học theo chuẩn nghề nghiệp .................... 83 3.2.2. Biện pháp 2: Sử dụng các phương pháp quản lý để quản lý hoạt động bồi dưỡng năng lực dạy học cho đội ngũ giáo viên theo chương trình phù hợp .............................................................................................. 87 3.2.3. Biện pháp 3: Xác định đúng nội dung cần bồi dưỡng ...................... 90 3.2.4. Biện pháp 4: Đổi mới hình thức bồi dưỡng năng lực dạy học gắn với đổi mới chương trình giáo dục THPT ............................................ 93 3.2.5. Biện pháp 5: Tăng cường công tác tự học, tự bồi dưỡng của giáo viên. ..................................................................................................... 94 3.2.6. Biện pháp 6. Tăng cường đào tạo và bồi dưỡng đội ngũ giáo viên cốt cán ...................................................................................................................... 96 3.2.7. Biện pháp 7: Kiểm tra việc thực hiện kế hoạch bồi dưỡng năng lực dạy học của giáo viên ............................................................................ 98 3.3. Khảo nghiệm tính khả thi và sự cần thiết của các biện pháp quản lý đã được đề xuất ..................................................................................... 99 3.3.1. Các bước trưng cầu ý kiến ............................................................... 99 3.3.2. Kết quả trưng cầu ý kiến ................................................................... 100 Tiểu kết chương 3 ....................................................................................... 102 KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ........................................................... 104 1. Kết luận ................................................................................................... 104 2. Khuyến nghị ........................................................................................... 105 TÀI LIỆU THAM KHẢO ........................................................................ 107 PHỤ LỤC ....................................................................................................................... 110
DANH MỤC CÁC BẢNG Trang Bảng 2.1. Số liệu về giáo dục của thành phố Lạng Sơn năm 2012 ...........30 Bảng 2.2. Qui mô về học sinh Trường THPT Việt Bắc các năm học từ 2008 – 2013 .................................................................................................43 Bảng 2.3. Chất lượng giáo dục các năm học từ 2008-2013 .......................44 Bảng 2.4: Số HSG giỏi và đỗ ĐH – CĐ ....................................................46 Bảng 2.5 : Cơ cấu và trình độ chuyên môn của đội ngũ giáo viên Năm 2013 ...............46 Bảng 2.6 : Thống kê độ tuổi của đội ngũ giáo viên ....................................47 Bảng 2.7: Tổng hợp đánh giá xếp loại phẩm chất chính trị, đạo đức, lối sống của giáo viên trường THPT Việt Bắc............................................49 Bảng 2.8 : Tổng hợp kết quả đánh giá xếp loại chuyên môn .....................50 Bảng 2.9: Kết quả do Giáo viên tự đánh giá năm học 2012-2013 53 Bảng 2.10: Kết quả do Tổ chuyên môn và Hiệu trưởng đánh giá .............53 Bảng 2.11. Kết quả điều tra khảo sát về tầm quan trọng của hoạt động bồi dưỡng NLSP cho GV THPT ................................................................58 Bảng 2.12: Ý kiến đánh giá của giáo viên về việc lập kế hoạch bồi dưỡng năng lực dạy học giáo viên của trường THPT Việt Bắc theo chuẩn nghề nghiệp.........................................................................................................................59 Bảng 2.13. Xác định điểm số cho các mức độ đánh giá .............................61 Bảng 2.14. Thực trạng nhận thức mức độ cần thiết của các nội dung bồi dưỡng cho đội ngũ giáo viên.................................................................62 Bảng 2.15. Thực trạng nhận thức mức độ thực hiện các nội dung bồi dưỡng cho đội ngũ giáo viên .......................................................................63 Bảng 2.16. Thực trạng nhận thức mức độ tác dụng nội dung bồi dưỡng cho đội ngũ giáo viên .......................................................................64 Bảng 2.17. Kết quả nhận thức mức độ cần thiết của các phương pháp bồi dưỡng năng lực day học cho đội ngũ giáo viên ...................................66 Bảng 2.18. Thực trạng nhận thức mức độ thực hiện các phương pháp bồi dưỡng cho đội ngũ giáo viên.................................................................67 Bảng 2.19. Thực trạng nhận thức mức độ tác dụng các phương pháp bồi dưỡng cho đội ngũ giáo viên.................................................................68 Bảng 2.20. Kết quả đánh giá về mức độ cần thiết của các hình thức bồi dưỡng cho đội ngũ giáo viên Trường THPT Việt Bắc .........................70
Bảng 2.21. Kết quả đánh giá về mức độ thực hiện của các hình thức bồi dưỡng cho đội ngũ giáo viên Trường THPT Việt Bắc .........................71 Bảng 2.22. Kết quả đánh giá về mức độ tác dụng của các hình thức bồi dưỡng cho đội ngũ giáo viên Trường THPT Việt Bắc ........................71 Bảng 2.23 : Ý kiến đánh giá của cán bộ quản lý và giáo viên về việc xây dựng đội ngũ cốt cán ............................................................................72 Bảng 2.24 : Ý kiến về các điều kiện cho công tác bồi dưỡng năng lực dạy học giáo viên ........................................................................................73 Bảng 3.1. Kết quả khảo nghiệm mức độ cần thiết và mức độ khả thi của bảy biện pháp đề xuất ......................................................................101
DANH MỤC CÁC SƠ ĐỒ Trang Sơ đồ 1.1: Mô hình quản lý .............................................................................8 Sơ đồ 1.2: Quan hệ các chức năng quản lý .....................................................9 Biểu đồ 2.1: Kết quả học tập của học sinh ......................................................44 Biểu đồ 2.2 : Kết quả rèn luyện của học sinh .................................................45 Biểu đồ 2.3 : Xếp loại phẩm chất chính trị, đạo đức của giáo viên ................49 Biểu đồ 2.4 : Kết quả đánh giá xếp loại chuyên môn .....................................51
MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Hiện nay đất nước ta đang tiến hành công cuộc đẩy mạnh CNH-HĐH và phát triển kinh tế tri thức, đưa nước ta cơ bản trở thành một nước công nghiệp theo hướng hiện đại vào năm 2020. Nghị quyết số 29-NQ/TW ngày4/11/2013 Hội nghị Trung ương 8 khóa XI về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo đã nêu rõ: Giáo dục và đào tạo là quốc sách hàng đầu, là sự nghiệp của Đảng, Nhà nước và của toàn dân. Đầu tư cho giáo dục là đầu tư phát triển, được ưu tiên đi trước trong các chương trình, kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội. Đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo là đổi mới những vấn đề lớn, cốt lõi, cấp thiết, từ quan điểm, tư tưởng chỉ đạo đến mục tiêu, nội dung, phương pháp, cơ chế, chính sách, điều kiện bảo đảm thực hiện; đổi mới từ sự lãnh đạo của Đảng, sự quản lý của Nhà nước đến hoạt động quản trị của các cơ sở giáo dục-đào tạo và việc tham gia của gia đình, cộng đồng, xã hội và bản thân người học; đổi mới ở tất cả các bậc học, ngành học Phát triển giáo dục và đào tạo là nâng cao dân trí, đào tạo nhân lực, bồi dưỡng nhân tài. Chuyển mạnh quá trình giáo dục từ chủ yếu trang bị kiến thức sang phát triển toàn diện năng lực và phẩm chất người học. Học đi đôi với hành; lý luận gắn với thực tiễn; giáo dục nhà trường kết hợp với giáo dục gia đình và giáo dục xã hội. Tạo chuyển biến căn bản, mạnh mẽ về chất lượng, hiệu quả giáo dục, đào tạo; đáp ứng ngày càng tốt hơn công cuộc xây dựng, bảo vệ Tổ quốc và nhu cầu học tập của nhân dân. Giáo dục con người Việt Nam phát triển toàn diện và phát huy tốt nhất tiềm năng, khả năng sáng tạo của mỗi cá nhân; yêu gia đình, yêu Tổ quốc, yêu đồngbào;sống tốt và làm việc hiệu quả. Xây dựng nền giáo dục mở, thực học, thực nghiệp, dạy tốt, học tốt, quản lý tốt; có cơ cấu và phương thức giáo dục hợp lý, gắn với xây dựng xã hội học tập; bảo đảm các điều kiện nâng cao chất lượng; chuẩn hóa, hiện đại hóa, dân 1
chủ hóa, xã hội hóa và hội nhập quốc tế hệ thống giáo dục và đào tạo; giữ vững định hướng xã hội chủ nghĩa và bản sắc dân tộc. Phấn đấu đến năm 2030, nền giáo dục Việt Nam đạt trình độ tiên tiến trong khu vực. Đối với giáo dục phổ thông, tập trung phát triển trí tuệ, thể chất, hình thành phẩm chất, năng lực công dân, phát hiện và bồi dưỡng năng khiếu, định hướng nghề nghiệp cho học sinh. Nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện, chú trọng giáo dục lý tưởng, truyền thống, đạo đức, lối sống, ngoại ngữ, tin học, năng lực và kỹ năng thực hành, vận dụng kiến thức vào thực tiễn. Phát triển khả năng sáng tạo, tự học,khuyến khích học tập suốt đời. Đội ngũ giáo viên trường THPT Việt Bắc, tỉnh Lạng Sơn đã được quan tâm xây dựng và phát triển về mọi mặt, song chất lượng đội ngũ giáo viên còn nhiều hạn chế như: cơ cấu chưa hợp lý, trình độ chuyên môn và năng lực dạy học còn yếu, chưa đáp ứng được yêu cầu đòi hỏi đạt ra. Do đó, việc đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ giáo viên theo hướng chuẩn hóa là việc làm cần thiết và cấp bách để nâng cao phẩm chất chính trị, đạo đức lối sống, năng lực chuyên môn nghiệp vụ... giúp họ hoàn thành sứ mệnh mà Đảng và nhà nước đã giao phó. Với mong muốn tìm ra những biện pháp thiết thực và phù hợp nhằm phát triển ĐNGV của nhà trường đáp ứng yêu cầu đổi mới của giáo dục hiện nay tôi chọn đề tài: “Quản lý hoạt động bồi dưỡng năng lực dạy học cho đội ngũ giáo viên trường THPT Việt Bắc tỉnh Lạng Sơn”. Làm đề tài luận văn tốt nghiệp. 2. Mục đích nghiên cứu Nghiên cứu tìm ra biện pháp quản lý hoạt động bồi dưỡng năng lực dạy học của giáo viên trường THPT Việt Bắc Tỉnh Lạng Sơn đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục hiện nay, nhằm nâng cao chất lượng đội ngũ giáo viên, từ đó góp phần nâng cao chất lượng dạy học và giáo dục của nhà trường giai đoạn 2015 - 2020 3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu 3.1. Khách thể nghiên cứu Hoạt động dạy học của giáo viên trường THPT Việt Bắc Tỉnh Lạng Sơn. 3.2. Đối tượng nghiên cứu 2
Biện pháp quản lý bồi dưỡng năng lực dạy học của giáo viên phổ thông theo chuẩn nghề nghiệp của Bộ GD-ĐT tại trường THPT Việt Bắc Tỉnh Lạng Sơn. 4. Nhiệm vụ nghiên cứu Hệ thống hoá các cơ sở lý luận về quản lý bồi dưỡng năng lực dạy học của giáo viên THPT theo hướng chuẩn hoá Đánh giá thực trạng về quản lý bồi dưỡng năng lực dạy học của giáo viên tại trường THPT Việt Bắc theo các tiêu chuẩn, tiêu chí của chuẩn nghề nghiệp đối với giáo viên THPT đã được Bộ GD-ĐT ban hành Đề xuất các biện pháp quản lý bồi dưỡng năng lực dạy học của giáo viên tại trường THPT Việt Bắc Tỉnh Lạng sơn đáp ứng yêu cầu chuẩn nghề nghiệp giáo viên trung học phổ thông, đáp ứng theo yêu cầu đổi mới giáo dục 5. Giả thuyết khoa học Nếu thực hiện đồng bộ các biện pháp quản lý bồi dưỡng năng lực dạy học của giáo viên như: nâng cao nhận thức của cán bộ quản lý và giáo viên về bồi dưỡng năng lực dạy học theo chuẩn nghề nghiệp; Đổi mới trong việc lập kế hoạch bồi dưỡng của Hiệu trưởng; Tăng cường đào tạo bồi dưỡng đội ngũ giáo viên cốt cán; Đảm bảo các điều kiện cần thiết cho hoạt động bồi dưỡng năng lực dạy học đạt hiệu quả; Tăng cường kiểm tra, giám sát và đổi mới kiểm tra đánh giá kết quả bồi dưỡng; Hoàn thiện về chế độ chính sách, có chế độ động viên khuyến khích đối với hoạt động bồi dưỡng thì trường THPT Việt Bắc sẽ có thể xây dựng được đội ngũ giáo viên đáp ứng được các nhiệm vụ giáo dục trong thời kỳ mới. 6. Phạm vi nghiên cứu Đề tài tập trung khảo sát thực trạng quản lý bồi dưỡng năng lực dạy học của giáo viên tại trường THPT Việt Bắc Tỉnh Lạng Sơn trong giai đoạn phấn đấu đạt chuẩn nghề nghiệp GV hiện nay, chú trọng các tiêu chuẩn liên quan đến năng lực dạy học. 7. Phương pháp nghiên cứu Nhóm phương pháp nghiên cứu lý luận. 3
Phân tích các tài liệu liên quan đến chủ đề nghiên cứu và vận dụng các chuyên đề QLGD liên quan để xác định cơ sở lí luận của đề tài. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn. Điều tra khảo sát thực tiễn quản lý bồi dưỡng năng lực dạy học của giáo viên ở trường THPT Việt Bắc trong giai đoạn hiện nay. 8. Cấu trúc luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận và khuyến nghị, tài liệu tham khảo, phụ lục nội dung chính của luận văn được trình bày trong 3 chương. Chương 1: Cơ sở lý luận của vấn đề quản lý hoạt động bồi dưỡng năng lực dạy học cho đội ngũ giáo viên trung học phổ thông. Chương 2: Thực trạng về quản lý hoạt động bồi dưỡng năng lực dạy học cho đội ngũ giáo viên theo các chuẩn nghề nghiệp trường trung học phổ thông Việt Bắc tỉnh Lạng Sơn. Chương 3: Một số biện pháp quản lý hoạt động bồi dưỡng năng lực dạy học cho đội ngũ giáo viên trường trung học phổ thông Việt Bắc tỉnh Lạng Sơn . 4
CHƯƠNG 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA VẤN ĐỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG BỒI DƯỠNG NĂNG LỰC DẠY HỌC CHO ĐỘI NGŨ GIÁO VIÊN TRUNG HỌC PHỔ THÔNG 1.1. Vài nét về lịch sử nghiên cứu vấn đề Ngày nay sự phát triển mạnh mẽ của khoa học công nghệ. Cùng với xu thế toàn cầu hoá, phát triển nền kinh tế tri thức đã và đang đặt ra cho ngành giáo dục những yêu cầu mới nhằm đáp ứng được đòi hỏi của nền kinh tế tri thức, của toàn cầu hoá. Các xu đổi mới giáo dục là tất yếu của lịch sử, mà một trong những xu thế quan trọng nhất là xu thế bồi dưỡng, phát triển và khai thác nguồn tài nguyên tri thức vô hạn của con người Nghiên cứu tìm ra các biện pháp tăng cường quản lý hoạt động dạy học nhằm góp phần nâng cao chất lượng dạy học nói chung và việc quản lý bồi dưỡng năng lực dạy học của giáo viên ở trường THPT là một vấn đề luôn mang tính thời sự và không đơn giản. Bởi lẽ, công tác quản lý hoạt động dạy học cho mỗi cấp học, bậc học, cho mỗi trường, mỗi địa phương, vùng, miền...là khác nhau. Mặt khác, các biện pháp quản lý bồi dưỡng năng lực dạy học giáo viên ở trường THPT phụ thuộc vào kết quả nghiên cứu khoa học của nhiều ngành, phụ thuộc vào đối tượng quản lý, mục tiêu quản lý từng giai đoạn...và cả kinh nghiệm cũng như năng lực của nhà quản lý của bộ máy quản lí của nhà trường cụ thể. Do đó việc tổng kết kinh nghiệm cả về lý luận và thực tiễn về quản lý hoạt động dạy học là việc làm cần thiết nhằm rút ra những bài học kinh nghiệm bổ ích cho các nhà quản lý. Trên thế giới và ở Việt Nam đã có rất nhiều công trình nghiên cứu về lý luận dạy học, lý luận quản lý giáo dục nói chung và quản lý hoạt động dạy học nói riêng ở các cơ sở GD&ĐT. Các công trình nghiên cứu này đã được xuất bản thành các sách chuyên đề hoặc được chuyển tải dưới dạng chuyên đề cho cao học QLGD. Có thể kể đến các công trình nghiên cứu, các bài viết của các tác giả hàng đầu Việt Nam xung quanh vấn đề này như các tác giả: Đặng 5
Quốc Bảo, Nguyễn Quốc Chí, Nguyễn Đức Chính, Trần Khánh Đức, Đặng Xuân Hải, Nguyễn Trọng Hậu, Đặng Bá Lãm, Nguyễn Thị Mỹ Lộc, Phạm Quang Sáng, Bùi Đức Thiệp, Phạm Viết Vượng ... Một số hội thảo trong thời gian qua cũng đề cập đến vấn đề nêu trên, điển hình là hội thảo của Khoa Sư Phạm (tiền thân ĐHGD) với tiêu đề “Chất lượng giáo dục và vấn đề đào tạo giáo viên”, Kỷ yếu Hội thảo khoa học (10/2004) hay trong các bài viết của các tác giả Nguyễn Thị Mỹ Lộc, Nguyễn Đức Chính, “Chuẩn và chuẩn hoá trong giáo dục-Những vấn đề lí luận và thực tiễn”, Tham luận Hội thảo “Chuẩn và Chuẩn hoá trong giáo dục - Những vấn đề lí luận và thực tiễn-Hà Nội 27/1/2005 hoặc như bài viết của Hồ Viết Lương (2005), Chuẩn quốc gia về giáo dục phổ thông - thách thức lớn trong lí luận chương trình dạy học của giáo dục hiện đại, Kỷ yếu Hội thảo chuẩn và chuẩn hoá trong giáo dục - Những vấn đề lí luận và thực tiễn, Viện Chiến lược và Chương trình giáo dục....Trong các luận văn thạc sỹ những năm gần đây cũng đã có những nghiên cứu liên quan đến vấn đề này như luận văn của tác giả: Vũ Văn Huy ”Biện pháp quản lý bồi dưỡng năng lực dạy học của giáo viên trường trung học phổ thông Hải An Thành phố Hải Phòng đáp ứng chuẩn nghề nghiệp”; Đặng Hồng Cường "Biện pháp quản lý đội ngũ giáo viên theo chuẩn nghề nghiệp ở Trường trung học phổ thông Việt Bắc, tỉnh Lạng Sơn" ; đề tài: “ Một số giải pháp nâng cao năng lực dạy học của đội ngũ giáo viên trường THCS Khánh Bình đến năm 2015” của tác giả Nguyễn Long Giao. Nghiên cứu về đội ngũ giáo viên tiểu học và QL đội ngũ này, đã có một số công trình nghiên cứu như: đề tài: " Phát triển đội ngũ giáo viên tiểu học huyện Ý Yên, tỉnh Nam Định đáp ứng yêu cầu Chuẩn nghề nghiệp GVTH" của tác giả Nguyễn Mạnh Tuân, hay đề tài: "Biện pháp quản lý bồi dưỡng GVTH Tỉnh Nam Định đáp ứng Chuẩn nghề nghiệp" của tác giả Dương Thị Minh Hiền,...... đã cho chúng tôi thêm những kinh nghiệm quý báu trong việc hoàn thiện luận văn của mình. 6
1.2. Một số khái niệm 1.2.1. Quản lý Biện pháp quản lý 1.2.1.1. Quản lý Theo Từ điển Giáo dục học: “Quản lý là tác động có định hướng, có chủ đích của chủ thể quản lý (người quản lý) tới khách thể quản lý (người bị quản lý) trong tổ chức nhằm làm cho tổ chức vận hành và đạt được mục đích của tổ chức” [45]. Theo tác giả Nguyễn Quốc Chí và Nguyễn Thị Mỹ Lộc: “Quản lý là quá trình đạt đến mục tiêu của tổ chức bằng cách vận dụng tối đa các chức năng kế hoạch hóa, tổ chức, chỉ đạo, kiểm tra” [12, tr 9]. Thuật ngữ “Quản lý” (Tiếng Việt gốc Hán) lột tả được bản chất của hoạt động này trong thực tiễn, nó bao gồm hai quá trình tích hợp vào nhau, quá trình “Quản” gồm coi sóc, giữ gìn, duy trì ở trạng thái “ổn định”, quá trình “Lý” gốm sự sửa sang, sắp xếp, đổi mới hệ, đưa hệ vào thế “phát triển”. Nếu người đứng đầu tổ chức chỉ lấy việc “Quản” làm chính thì tổ chức dễ bị trì trệ, ngược lại nếu chỉ quan tâm đến việc “Lý” thì sự phát triển của tổ chức không bền vững. Do vậy người quản lý phải luôn xác định và phối hợp tốt, sao cho trong “Quản” phải có “Lý” và trong “Lý” phải có “Quản”, làm cho trạng thái của hệ thống mình quản lý luôn được ở trạng thái cân bằng động. Bản chất của hoạt động quản lý là sự tác động có mục đích của người quản lý đến tập thể người bị quản lý nhằm đạt được mục tiêu quản lý. Trong giáo dục nhà trường đó là tác động của người quản lý đến tập thể GV, học sinh và các lực lượng khác nhằm thực hiện hệ thống các mục tiêu giáo dục. Bản chất của hoạt động quản lý có thể mô hình qua sơ đồ sau: 7
Công cụ Chủ thể quản lý Đối tượng quản lý Phương pháp Sơ đồ 1.1: Mô hình quản lý Trong đó: Chủ thể quản lý có thể là một cá nhân, một nhóm hay một tổ chức. Khách thể (đối tượng) quản lý là những con người cụ thể và sự hình thành tự nhiên các quan hệ giữa những con người, giữa các nhóm người khác nhau. Công cụ quản lý và phương tiện tác động của chủ thể quản lý tới khách thể quản lý như: Mệnh lệnh, quyết định, chính sách, luật lệ… Phương pháp quản lý được xác định theo nhiều cách khác nhau. Nó có thể là do nhà quản lý áp đặt hoặc do sự cam kết giữa chủ thể quản lý và khách thể quản lý. Quản lý có bốn chức năng: lập kế hoạch, tổ chức, chỉ đạo và kiểm tra. Các chức năng chính của hoạt động quản lý luôn được thực hiện liên tiếp, đan xen vào nhau, phối hợp và bổ sung cho nhau tạo thành chu trình quản lý. Trong chu trình này, yếu tố thông tin luôn có mặt trong tất cả các giai đoạn, nó vừa là điều kiện vừa là phương tiện không thể thiếu được khi thực hiện chức năng quản lý và ra quyết định quản lý. Tác giả Nguyễn Quốc Chí đã nhấn mạnh vai trò của thông tin trong quản lý: “ không có thông tin không có quản lý ” 8
Mối liên hệ các chức năng quản lý được thực hiện qua sơ đồ sau Kế hoạch Kiểm tra Thông tin Tổ chức Chỉ đạo Sơ đồ 1.2: Quan hệ các chức năng quản lý 1.2.1.2. Biện pháp quản lý Biện pháp: theo từ điển Tiếng Việt thông dụng do Nguyễn Như Ý chủ biên, biện pháp là “cách làm, cách thức tiến hành”. Biện pháp là cách thức hành động để thực hiện một mục đích, là cách làm giải quyết một vấn đề cụ thể. Biện pháp là một bộ phận của phương pháp, điều đó có nghĩa là để sử dụng một phương pháp nào đó phải sử dụng nhiều biện pháp khác nhau, cùng một biện pháp có thể sử dụng trong nhiều phương pháp. Biện pháp quản lý là cách thức tác động vào đối tượng quản lý giúp chủ thể nâng cao khả năng hoàn thành có kết quả các mục tiêu đề ra. Các biện pháp được đánh giá theo các tiêu chí sau: Tính thừa kế: không làm sáo trộn, hay quá thay đổi cái đã có mà kế thừa có chọn lọc. Tính phù hợp: biện pháp đưa ra là những biện pháp phù hợp với những điều kiện hoàn cảnh cụ thể. Tính khả thi: biện pháp không bị các yếu tố chi phối, nó ràng buộc ở mức độ cao. Tính hiệu quả: biện pháp giải quyết được vấn đề đặt ra và không làm nảy sinh những vấn đề phức tạp hơn. Các yếu tố ràng buộc gồm: quyền lực, văn hóa, đạo đức, tài chính, thời gian, con người và chính sách pháp luật. 9
1.2.2. Năng lực dạy học Như trên đã phân tích, năng lực không mang tính chung chung mà khi nói đến năng lực, bao giờ người ta cũng nói đến năng lực cũng thuộc về một hoạt động cụ thể nào đó như năng lực toán học của hoạt động học tập hay nghiên cứu toán học, năng lực hoạt động chính trị của hoạt động chính trị, năng lực giảng dạy của hoạt động giảng dạy… .Như vậy có thể định nghĩa năng lực nghề nghiệp như sau: “Năng lực nghề nghiệp là sự tương ứng giữa những thuộc tính tâm, sinh lý của con người với những yêu cầu do nghề nghiệp đặt ra. Nếu không có sự tương ứng này thì con người không thể theo đuổi nghề được” ở mỗi một nghề nghiệp khác nhau sẽ có những yêu cầu cụ thể khác nhau, nhưng tựu trung lại thì năng lực nghề nghiệp nói chung và năng lực dạy học nói riêng được cấu thành bởi các thành tố: Tri thức chuyên môn (tri thức môn học) Kỹ năng hành nghề (kỹ năng sư phạm hay kỹ năng dạy học) Vậy, năng lực dạy học là tổ hợp các phẩm chất của giáo viên bao gồm tri thức chuyên môn nghiệp vụ, kỹ năng, kỹ xảo nghề nghiệp của giáo viên trong quá trình dạy học. 1.2.3. Bồi dưỡng năng lực dạy học Như phân tích trên ta thấy, năng lực dạy học là tổ hợp các phẩm chất của giáo viên bao gồm tri thức chuyên môn nghiệp vụ, kỹ năng, kỹ xảo nghề nghiệp của giáo viên trong quá trình dạy học. Do đó, bồi dưỡng năng lực dạy học giáo viên là quá trình tổ chức cho giáo viên cập nhật, bổ sung các tri thức chuyên môn nghiệp vụ và kỹ năng sư phạm để nâng cao trình độ về kiến thức, kỹ năng, kỹ xảo trong quá trình dạy học. 1.2.4. Quản lý hoạt động dạy học của giáo viên trong trường THPT Quá trình dạy học là một hệ toàn vẹn gồm hoạt động dạy và hoạt động học luôn luôn tương tác với nhau, thâm nhập vào nhau, sinh thành ra nhau. Sự tương tác giữa dạy và học mang tính chất cộng tác, trong đó dạy giữ vai trò chủ đạo. 10
Quá trình dạy học là quá trình bảo đảm cùng một lúc ba sự thống nhất Thống nhất giữa dạy và học; Thống nhất giữa truyền đạt với chỉ đạo trong dạy; Thống nhất giữa lĩnh hội và tự chỉ đạo trong học. Bản chất của quá trình dạy học là sự thống nhất biện chứng của dạy và học; nó được thực hiện trong và bằng sự tương tác có tính chất cộng đồng và hợp tác (cộng tác) giữa dạy và học, tuân theo lôgíc khách quan của nội dung dạy học (khái niệm khoa học – đối tượng của học). 1.2.4.1. Quản lý hoạt động dạy học của giáo viên Một là: Quản lý giáo viên thực hiện chương trình dạy học Chương trình dạy học là văn kiện có tính pháp qui do Nhà nước ban hành, trong đó qui định một cách cụ thể: Vị trí, môn học trong kế hoạch dạy học; Mục đích yêu cầu của môn học (yêu cầu về tri thức, kỹ năng kỹ xảo, thái độ hànhvi); Nội dung môn học (các phần, các chương, các bài); Kế hoạch thời gian: số tiết dành cho từng phần, từng chương, từng bài cũng như số tiết dành cho ôn tập, kiểm tra, thực hành... Giải thích chương trình và hướng dẫn thực hiện chương trình; Thực hiện chương trình dạy học là thực hiện kế hoạch đào tạo theo mục tiêu đào tạo của nhà trường; Về nguyên tắc, chương trình dạy học là pháp lệnh của Nhà nước do Bộ GD&ĐT ban hành, người giáo viên phải thực hiện nghiêm chỉnh, không được tùy tiện thay đổi,thêm bớt làm sai lệch chương trình dạy học; Chương trình dạy học là công cụ chủ yếu để Nhà nước lãnh đạo và giám sát hoạt động dạy học của nhà trường thông qua các cơ quan quản lý giáo dục. Đồng thời nó cũng là căn cứ pháp lý để nhà trường và các giáo viên tiến hành tổ chức công tác giảng dạy thống nhất trong phạm vi toàn quốc, học sinh tiến hành học tập theo yêu cầu chung; Giáo viên cần nghiên cứu nắm vững chương trình môn học mà mình phụ trách. Đồng thời cũng tìm hiểu, nghiên cứu chương trình các môn có liên quan để có thể thiết lập mối quan hệ liên môn trong quá trình dạy học. Qua đó, giúp học sinh dễ dàng có bức tranh chung về thế giới và cho các em có quan điểm phức hợp hệ thống cũng như có tư duy linh hoạt mềm dẻo khi học các môn học. 11