Luận văn Thạc sĩ Quản lý giáo dục: Quản lý hoạt động của tổ bộ môn Hóa học ở trường trung học phổ thông Bà Điểm, huyện Hóc Môn, thành phố Hồ Chí Minh

Chia sẻ: Dilysstran Dilysstran | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:130

Thêm vào BST

Báo xấu

27
lượt xem 5
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục đích nghiên cứu của đề tài là đề xuất một số biện pháp quản lý hoạt động tổ bộ môn Hóa học ở trường trung học phổ thông Bà Điểm, huyện Hóc Môn, thành phố Hồ Chí Minh nhằm góp phần nâng cao chất lượng hoạt động tổ bộ môn Hóa học và hoạt động dạy - học môn Hóa học ở nhà trường.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Quản lý giáo dục: Quản lý hoạt động của tổ bộ môn Hóa học ở trường trung học phổ thông Bà Điểm, huyện Hóc Môn, thành phố Hồ Chí Minh

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƯỜNG ĐẠI HỌC GIÁO DỤC _______________________ VÕ THÀNH DANH LUẬN VĂN THẠC SỸ QUẢN LÝ GIÁO DỤC CHUYÊN NGÀNH: QUẢN LÝ GIÁO DỤC Mã số: 60140114 Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS LÊ KIM LONG HÀ NỘI - 2015
LỜI CẢM ƠN Với tình cảm chân thành, tôi xin được bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến Quí Thầy (Cô) trường Đại học Giáo dục - Đại học Quốc gia Hà Nội đã tận tình giảng dạy, trang bị cho tôi hệ thống kiến thức quí báu về khoa học quản lý giáo dục, những phương pháp nghiên cứu khoa học và hướng dẫn, giúp đỡ tôi trong suốt quá trình học tập, nghiên cứu và hoàn thành luận văn. Xin chân thành cảm ơn các đồng chí cán bộ quản lý, giáo viên, học sinh các trường THPT trên địa bàn Huyện Hóc Môn, thành phố Hồ Chí Minh; đặc biệt trân trọng cảm ơn Ban Giám hiệu và đồng nghiệp tổ bộ môn Hóa học trường THPT Bà Điểm đã có nhiều đóng góp nhiệt tình giúp tôi hoàn thành luận văn. Đặc biệt, tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến PGS.TS Lê Kim Long -người thầy đã tận tâm hướng dẫn, giúp đỡ tôi trong quá trình nghiên cứu và hoàn thành luận văn. Trong quá trình nghiên cứu hoàn thành luận văn, mặc dù bản thân đã có nhiều cố gắng song luận văn không tránh khỏi những thiếu xót và hạn chế. Kính mong được sự đóng góp, chỉ bảo của Quí Thầy (Cô), bạn bè và đồng nghiệp. Xin trân trọng cảm ơn. Hà Nội, tháng 11 năm 2015 Tác giả Võ Thành Danh i
DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU, CÁC CHỮ VIẾT TẮT CBQL: Cán bộ quản lý CSVC: Cơ sở vật chất ĐHSP: Đại học Sư phạm GD-ĐT: Giáo dục và đào tạo GV: Giáo viên HS: Học sinh HSG: Học sinh giỏi HT: Hiệu trưởng KTĐG: Kiểm tra, đánh giá PPDH: Phương pháp dạy học SL: Số lượng TBDH: Thiết bị dạy học TCM: Tổ chuyên môn THPT: Trung học phổ thông TTCM: Tổ trưởng chuyên môn ii
MỤC LỤC LỜI CẢM ƠN ................................................................................................... i DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU, CÁC CHỮ VIẾT TẮT ............................... ii MỤC LỤC ....................................................................................................... iii DANH MỤC CÁC BẢNG ............................................................................. ix DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ ........................................................................ ix MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1 1. Lí do chọn đề tài: ......................................................................................... 1 2. Mục đích nghiên cứu: ................................................................................. 2 3. Nhiệm vụ nghiên cứu .................................................................................. 2 4. Phạm vi nghiên cứu: ................................................................................... 3 4.1. Giới hạn về phạm vi nghiên cứu: ............................................................... 3 4.2. Giới hạn về khách thể khảo sát: ................................................................. 3 4.3. Giới hạn về thời gian khảo sát: .................................................................. 3 5. Khách thể và đối tượng nghiên cứu .......................................................... 3 5.1. Khách thể nghiên cứu................................................................................. 3 5.2. Đối tượng nghiên cứu................................................................................. 3 6. Câu hỏi nghiên cứu ..................................................................................... 3 7. Giả thuyết khoa học .................................................................................... 3 8. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài .................................................. 3 8.1. Ý nghĩa lý luận: .......................................................................................... 3 8.2. Ý nghĩa thực tiễn: ....................................................................................... 4 9. Phương pháp nghiên cứu............................................................................ 4 9.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lí luận ...................................................... 4 9.2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn .................................................. 4 9.3. Phương pháp đánh giá qua chất lượng đầu ra ............................................ 4 10. Cấu trúc của luận văn ............................................................................... 5 iii
CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG TỔ BỘ MÔN HÓA HỌC Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG .................................................................................................. 6 1.1. Tổng quan về nghiên cứu vấn đề ............................................................ 6 1.2. Một số khái niệm cơ bản ......................................................................... 7 1.2.1. Quản lý .................................................................................................... 7 1.2.2. Quản lý giáo dục ..................................................................................... 9 1.2.3. Quản lý nhà trường ............................................................................... 11 1.2.4. Tổ chuyên môn ở trường trung học phổ thông ..................................... 12 1.3. Hoạt động của tổ bộ môn Hóa học ở trường trung học phổ thông ........................................................................................................ 15 1.3.1. Mục tiêu hoạt động của tổ bộ môn Hóa học ở trường trung học phổ thông .................................................................................................. 15 1.3.2. Nội dung hoạt động của tổ bộ môn Hóa học ở trường trung học phổ thông .................................................................................................. 15 1.3.3. Đánh giá về chất lượng hoạt động của tổ bộ môn Hóa học ở trường trung học phổ thông.......................................................................... 16 1.4. Nội dung quản lý hoạt động tổ bộ môn Hóa học ................................. 17 1.4.1. Xây dựng kế hoạch hoạt động của tổ bộ môn Hóa học ........................ 17 1.4.2. Quản lý hoạt động giảng dạy của tổ bộ môn Hóa học .......................... 19 1.4.3. Quản lý sinh hoạt tổ bộ môn Hóa học ................................................... 22 1.4.4. Quản lý hoạt động bồi dưỡng, tự bồi dưỡng của giáo viên môn Hóa học ................................................................................................... 23 1.4.5. Quản lý hoạt động kiểm tra, đánh giá tổ bộ môn Hóa học ................... 24 1.4.6. Quản lý các loại hồ sơ của giáo viên. ................................................... 25 1.4.7. Quản lý cơ sở vật chất và phương tiện dạy học môn Hóa học ................................................................................................................... 26 1.4.8. Quản lý kiểm tra, đánh giá kết quả học tập môn Hóa học .................... 27 1.5. Các yếu tố ảnh hưởng tới hoạt động của tổ bộ môn Hóa học ................................................................................................................... 29 1.5.1. Các yếu tố ảnh hưởng trong nhà trường ............................................... 29 1.5.2. Yếu tố ảnh hưởng từ ngoài trường ........................................................ 31 Tiểu kết chương 1 .......................................................................................... 32 iv
CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG TỔ BỘ MÔN HÓA HỌC Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG BÀ ĐIỂM, HUYỆN HÓC MÔN, THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH ..................................................................................................... 33 2.1. Khái quát trường trung học phổ thông Bà Điểm ................................ 33 2.1.1. Đặc điểm địa lý tự nhiên và kinh tế xã hội ........................................... 33 2.1.2. Đặc điểm Văn hóa - Giáo dục ............................................................... 33 2.1.3. Đội ngũ cán bộ quản lý, giáo viên và học sinh ..................................... 34 2.1.4. Cơ sở vật chất phục vụ cho hoạt động dạy - học .................................. 40 2.2. Hoạt động tổ bộ môn Hóa học............................................................... 42 2.2.1. Đội ngũ giáo viên .................................................................................. 42 2.2.2. Tình hình hoạt động .............................................................................. 44 2.2.3. Chất lượng dạy - học bộ môn Hóa học ................................................. 48 2.3. Thực trạng quản lý hoạt động tổ bộ môn Hóa học ............................. 52 2.3.1. Kế hoạch hoạt động tổ bộ môn Hóa học ............................................... 53 2.3.2. Quản lý hoạt động giảng dạy ................................................................ 55 2.3.3. Quản lý sinh hoạt tổ bộ môn ................................................................. 60 2.3.4. Quản lý hoạt động bồi dưỡng, tự bồi dưỡng của giáo viên .................. 63 2.3.5. Quản lý hoạt động kiểm tra đánh giá .................................................... 63 2.3.6. Quản lý cơ sở vật chất, phương tiện dạy học môn Hóa học ................. 67 2.3.7. Quản lý kiểm tra, đánh giá kết quả học tập môn Hóa học .................... 70 2.3.8. Quản lý công tác bồi dưỡng học sinh giỏi môn Hóa học ...................... 72 2.4. Đánh giá chung về quản lý hoạt động tổ bộ môn Hóa học ................. 78 2.4.1. Ưu điểm ................................................................................................. 78 2.4.2. Hạn chế .................................................................................................. 79 2.4.3. Nguyên nhân của những hạn chế, yếu kém .......................................... 79 Tiểu kết chương 2 .......................................................................................... 80 CHƯƠNG 3: MỘT SỐ BIỆN PHÁP QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG TỔ BỘ MÔN HÓA HỌC ............................................................... 81 3.1. Nguyên tắc đề xuất các biện pháp. ....................................................... 81 3.1.1. Đảm bảo tính khoa học ......................................................................... 81 3.1.2. Đảm bảo tính toàn diện và đồng bộ của các biện pháp......................... 81 3.1.3. Đảm bảo tính thực tiễn .......................................................................... 81 v
3.1.4. Đảm bảo tính khả thi ............................................................................. 82 3.2. Một số biện pháp quản lý hoạt động tổ bộ môn Hóa học ................... 82 3.2.1. Biện pháp 1: Nâng cao năng lực quản lý của tổ trưởng ........................ 82 3.2.2. Biện pháp 2: Đổi mới quản lý kiểm tra đánh giá học tập của học sinh. .................................................................................................... 85 3.2.3. Biện pháp 3: Đổi mới quản lý họat động bồi dưỡng học sinh giỏi. .................................................................................................................. 88 3.2.4. Biện pháp 4: Đổi mới quản lý sử dụng hiệu quả hóa chất, dụng cụ trong hoạt động giảng dạy môn Hóa học. ......................................... 90 3.2.5. Biện pháp 5: Đổi mới quản lý sinh hoạt tổ chuyên môn ...................... 92 3.2.6. Biện pháp 6: Đổi mới quản lý công tác bồi dưỡng chuyên môn nghiệp vụ ................................................................................................. 94 3.3. Mối quan hệ giữa các biện pháp ........................................................... 95 3.4. Thăm dò tính cần thiết và tính khả thi của các biện pháp ................. 96 3.4.1. Kiểm chứng tính cần thiết các biện pháp ............................................ 976 3.4.2. Kiểm chứng tính khả thi các biện pháp................................................. 97 3.4.3. Sự tương quan giữa tính cần thiết và tính khả thi của các biện pháp ....................................................................................................... 989 Tiểu kết chương 3 ........................................................................................ 100 KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ............................................................. 101 1. Kết luận .................................................................................................... 101 2. Khuyến nghị ............................................................................................. 102 2.1. Đối với Sở GD-ĐT thành phố Hồ Chí Minh ......................................... 102 2.2. Đối với Hiệu trưởng trường trung học phổ thông Bà Điểm .................. 102 2.3. Đối với giáo viên tổ bộ môn Hóa học trường trung học phổ thông Bà Điểm .............................................................................................. 103 TÀI LIỆU THAM KHẢO .......................................................................... 104 PHỤ LỤC ..................................................................................................... 106 vi
DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 2.1. Đội ngũ nhà giáo tại đơn vị giai đoạn 2012 - 2015 ........................ 34 Bảng 2.2. Số lượng và trình độ đội ngũ GV giai đoạn 2012 - 2015 ............... 35 Bảng 2.3. Xếp loại thi đua giáo viên giai đoạn 2012 - 2015 .......................... 36 Bảng 2.4. Số lượng giáo viên theo độ tuổi giai đoạn 2012 - 2015 ................. 37 Bảng 2.5. Số lượng học sinh giai đoạn 2012 - 2015 ....................................... 38 Bảng 2.6. Hạnh kiểm của học sinh giai đoạn 2012 - 2015 ............................. 38 Bảng 2.7. Học lực của học sinh giai đoạn 2012 – 2015.................................. 39 Bảng 2.8. Số liệu HSG, tốt nghiệp THPT và cao đẳng đại học ...................... 42 Bảng 2.9. Tình hình cơ sở vật chất giai đoạn 2012 - 2015 ............................. 40 Bảng 2.10. Đội ngũ GV tổ bộ môn Hóa học giai đoọan 2012 - 2015 ............ 42 Bảng 2.11. Xếp loại học lực môn Hóa học giai đoạn 2012 - 2015 ................. 48 Bảng 2.12. Tỉ lệ (%) học sinh đạt ≥ 5,0 giai đoạn 2012 - 2015 ...................... 49 Bảng 2.13. Tỉ lệ (%) học sinh đạt < 5,0 giai đọan 2012 - 2015 ...................... 50 Bảng 2.14. Số giải học sinh giỏi cấp thành phố và Olympic 30/4 môn Hóa học giai đoạn 2012 - 2015 ............................................................... 51 Bảng 2.15. Xây dựng kế hoạch hoạt động tổ bộ môn Hóa học ...................... 53 Bảng 2.16. Quản lý hoạt động giảng dạy tổ bộ môn Hóa học ........................ 56 Bảng 2.17. Quản lý sinh hoạt tổ bộ môn Hóa học .......................................... 60 Bảng 2.18. Quản lý hoạt động bồi dưỡng, tự bồi dưỡng của GV môn Hóa học ................................................................................................... 63 Bảng 2.19. Quản lý hoạt động KTĐG tổ bộ môn Hóa học............................. 66 Bảng 2.20. Quản lý CSVC, phương tiện dạy học môn Hóa học .................... 68 Bảng 2.21. Quản lý kiểm tra, đánh giá kết quả học tập môn Hóa học ........... 70 Bảng 2.22. Quản lý công tác bồi dưỡng học sinh giỏi môn Hóa học ............. 72 Bảng 2.23. Các biện pháp GV đã áp dụng trong hoạt động dạy bồi dưỡng HSG môn Hóa học ............................................................................... 75 Bảng 2.24. Các biện pháp GV đã áp dụng trong hoạt động dạy bồi dưỡng HSG môn Hóa học ............................................................................... 76 vii
Bảng 3.1.Tính cần thiết các biện pháp quản lý hoạt động tổ bộ môn Hóa học ........................................................................................................... 96 Bảng 3.2.Tính khả thi các biện pháp quản lý hoạt động tổ bộ môn Hóa .................................................................................................................. 97 Bảng 3.3. Tương quan giữa các biện pháp quản lý hoạt động tổ bộ môn Hóa học ................................................................................................... 99 viii
DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ Biểu đồ 2.1. Tỉ lệ (%) xếp loại học lực môn Hóa học .................................... 49 Biểu đồ 2.2. Tỉ lệ (%) học sinh đạt ≥ 5,0 giai đọan 2012 – 2015 .................. 50 Biểu đồ 2.3. Tỉ lệ (%) học sinh đạt < 5,0 giai đoạn 2012 - 2015 .................... 51 Biểu đồ 3.1. Sự tương quan tính cần thiết và tính khả thi các biện pháp ....... 99 ix
MỞ ĐẦU 1. Lí do chọn đề tài: Trong sự phát triển của mỗi quốc gia, giáo dục luôn đóng một vai trò quan trọng và là nhân tố quyết định đến sự phát triển của đất nước. Sự phát triển khoa học - công nghệ với những bước tiến nhảy vọt, đưa thế giới từ kỷ nguyên công nghiệp sang kỷ nguyên công nghệ thông tin và kinh tế trí thức. Khoa học công nghệ trở thành động lực cơ bản của sự phát triển kinh tế - xã hội dựa trên nền tảng GD-ĐT. Nói đến hoạt động quản lý của nhà trường thì quản lý hoạt động TCM là vô cùng quan trọng và luôn luôn đặt lên hàng đầu bởi vì hoạt động TCM tác động trực tiếp tới chất lượng dạy của GV và chất lượng học của HS. Hoạt động quản lý TCM trực tiếp là TTCM có vai trò đặc biệt quan trọng, tác động đến đội ngũ GV và HS của nhà trường. Tổ trưởng chuyên môn là hạt nhân chủ yếu trong việc ứng dụng các khoa học quản lý để vận dụng linh hoạt các biện pháp quản lý nhằm thực hiện mục tiêu giáo dục đã đề ra. Nâng cao chất lượng hoạt động TCM trong nhà trường sẽ phát huy tinh thần nỗ lực sáng tạo của GV trong tập thể sư phạm, tính đoàn kết nội bộ, phát huy năng lực điều hành hoạt động của TTCM, đồng thời tạo một động lực thôi thúc GV trong tổ phát huy nhiều sáng kiến kinh nghiệm của mình trong lĩnh vực giảng dạy và giáo dục. Trong quá trình thực hiện đổi mới chương trình giáo dục nói chung, giáo dục trung học phổ thông nói riêng, môn Hóa học là một trong những môn học chiếm vị trí đặc biệt quan trọng và không thể thiếu trong chương trình giáo dục phổ thông. Đặc trưng của môn Hóa học là tính trừu tượng không cao, tính thực tiễn phổ dụng, có tính lô gich chặt chẽ và tính thực nghiệm; là môn học luôn khơi dậy, hình thành và phát triển tư duy tích cực, độc lập, sáng tạo cho học sinh; nâng cao năng lực phát hiện và giải quyết các vấn đề trên cơ sở những kiến thức Hóa học được tích lũy có hệ thống. 1
Thực tiễn quản lý hoạt động TCM nói chung và hiệu quả quản lý hoạt động TCM Hóa học nói riêng ở trường trung học phổ thông Bà Điểm huyện Hóc Môn, thành phố Hồ Chí Minh những năm gần đây không ổn định. Tổ trưởng chuyên môn không được đào tạo, bồi dưỡng kỹ năng quản lý TCM một cách có hệ thống, chất lượng giảng dạy của từng thành viên trong tổ Hóa học không đồng đều, kết quả điểm thi môn Hóa học của HS vào các trường đại học - cao đẳng hàng năm chỉ đạt mức trung bình, kết quả đào tạo HGS cấp thành phố còn thấp, năng lực tự học môn Hóa học của đại đa số học sinh chưa cao. Xuất phát từ những lý do nêu trên cũng như yêu cầu giải quyết bài toán thực tế nhằm tìm ra biện pháp quản lý hoạt động tổ bộ môn Hóa học để nâng cao chất lượng dạy - học môn này, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện của trường THPT Bà Điểm, huyện Hóc Môn, thành phố Hồ Chí Minh, tác giả lựa chọn đề tài: “Quản lý hoạt động của tổ bộ môn Hóa học ở trường trung học phổ thông Bà Điểm, huyện Hóc Môn, thành phố Hồ Chí Minh” cho luận văn tốt nghiệp của mình. 2. Mục đích nghiên cứu: Đề xuất một số biện pháp quản lý hoạt động tổ bộ môn Hóa học ở trường trung học phổ thông Bà Điểm, huyện Hóc Môn, thành phố Hồ Chí Minh nhằm góp phần nâng cao chất lượng hoạt động tổ bộ môn Hóa học và hoạt động dạy - học môn Hóa học ở nhà trường. 3. Nhiệm vụ nghiên cứu Đề tài tập trung vào các nhiệm vụ sau: 3.1. Nghiên cứu cơ sở lý luận về quản lý hoạt động tổ bộ môn Hóa học ở trường trung học phổ thông. 3.2. Đánh giá thực trạng quản lý hoạt động tổ bộ môn Hóa học ở trường trung học phổ thông Bà Điểm, huyện Hóc Môn, thành phố Hồ Chí Minh. 3.3. Trên cơ sở phân tích thực trạng và nguyên nhân, đề xuất một số biện pháp quản lý hoạt động tổ bộ môn Hóa học ở trường trung học phổ thông 2
4. Phạm vi nghiên cứu: Luận văn tập trung nghiên cứu quản lý hoạt động tổ bộ môn Hóa học ở trường trung học phổ thông. 4.1. Giới hạn về phạm vi nghiên cứu: Nghiên cứu hoạt động quản lý của tổ trưởng chuyên môn đối với hoạt động tổ bộ môn Hóa học. 4.2. Giới hạn về khách thể khảo sát: Cán bộ quản lý, giáo viên tổ bộ môn Hóa học và học sinh các trường trung học phổ thông, huyện Hóc môn, thành phố Hồ Chí Minh. 4.3. Giới hạn về thời gian khảo sát: Nghiên cứu hoạt động quản lý của tổ trưởng chuyên môn đối với hoạt động tổ bộ môn Hóa học trong thời gian 3 năm học trở lại đây. 5. Khách thể và đối tượng nghiên cứu 5.1. Khách thể nghiên cứu Hoạt động tổ bộ môn Hóa học ở trường trung học phổ thông. 5.2. Đối tượng nghiên cứu Quản lý hoạt động tổ bộ môn Hóa học ở trường trung học phổ thông. 6. Câu hỏi nghiên cứu Cần có những biện pháp như thế nào để quản lý hoạt động tổ bộ môn Hoá học ở trường trung học phổ thông Bà Điểm, huyện Hóc Môn, thành phố Hồ Chí Minh nâng cao chất lượng hoạt động tổ bộ môn và hoạt động dạy - học môn Hóa học ở nhà trường? 7. Giả thuyết khoa học Nếu đề xuất được các biện pháp quản lý phù hợp như nâng cao năng lực quản lý của lãnh đạo bộ môn, quản lý theo qui trình các hoạt động của tổ bộ môn sẽ nâng cao được chất lượng hoạt động tổ bộ môn Hóa học, nhờ đó nâng cao chất lượng dạy - học của nhà trường. 8. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài 8.1. Ý nghĩa lý luận: 3
Làm sáng tỏ thêm cơ sở lý luận về quản lý hoạt động tổ bộ môn Hóa học ở trường trung học phổ thông. 8.2. Ý nghĩa thực tiễn: Kết quả nghiên cứu có thể áp dụng cho hoạt động quản lý tổ bộ môn Hóa học trên địa bàn huyện Hóc Môn, thành phố Hồ Chí Minh và tương đương. 9. Phương pháp nghiên cứu 9.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lí luận Thu thập các tài liệu liên quan đến cơ sở khoa học, quan điểm quản lý nhà trường, quản lý hoạt động tổ chuyên môn trong nhà trường; phân tích, phân loại, xác định các khái niệm cơ bản, tham khảo các công trình nghiên cứu có liên quan để hình thành cơ sở lý luận cho đề tài, những văn bản quy phạm pháp luật về GD-ĐT liên quan đến nội dung đề tài nghiên cứu.. 9.2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn - Phương pháp điều tra bằng bảng hỏi: Xây dựng các phiếu điều tra gồm các câu hỏi về vấn đề quản lý hoạt động tổ bộ môn Hóa học. Đối tượng khảo sát là CBQL, GV bộ môn Hóa học để thu thập thông tin phục vụ vấn đề nghiên cứu. - Phương pháp phỏng vấn: Nhằm thu thập thêm thông tin về những kết quả quản lý hoạt động tổ bộ môn Hóa học mà nhà trường đã và đang tiến hành, đối tượng phỏng vấn tập trung CBQL, GV bộ môn Hóa học. - Phương pháp quan sát sư phạm: Thu thập thông tin qua việc quan sát quản lý hoạt động tổ bộ môn Hóa học, hoạt động dạy của GV, hoạt động học của HS. 9.3. Phương pháp đánh giá qua chất lượng đầu ra Dựa trên các số liệu thống kê kết quả đánh giá tay nghề GV, kết quả thi đua của GV, kết quả học tập của HS, kết quả đào tạo HSG, kết quả phụ đạo HS yếu kém, kết quả tham gia các hoạt động thi đua của tổ bộ môn Hóa học 4
qua từng năm học nhằm đưa ra những nhận định, phân tích, đánh giá thực trạng và giải pháp quản lý hoạt động tổ bộ môn Hóa học. 10. Cấu trúc của luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận và khuyến nghị, tài liệu tham khảo và phụ lục, luận văn dự kiến được trình bày theo 3 chương: Chương 1: Cơ sở lý luận về quản lý hoạt động tổ bộ môn Hóa học ở trường trung học phổ thông. Chương 2: Thực trạng quản lý hoạt động tổ bộ môn Hóa học ở trường trung học phổ thông Bà Điểm, huyện Hóc Môn, thành phố Hồ Chí Minh. Chương 3: Một số biện pháp quản lý hoạt động tổ bộ môn Hóa học. 5
CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG TỔ BỘ MÔN HÓA HỌC Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG 1.1. Tổng quan về nghiên cứu vấn đề Quản lý giáo dục ở Việt Nam đã phát triển mạnh mẽ, với sự đóng góp của nhiều tác giả nghiên cứu về quản lý giáo dục như: Nguyễn Thị Mỹ Lộc, Đặng Quốc Bảo, Nguyễn Quốc Chí, Nguyễn Trọng Hậu. Trong số các đề tài nghiên cứu về quản lý giáo dục thì có một số đề tài nghiên cứu về hoạt động của đội nhóm trong nhà trường. Điều đó đặt nền móng cho việc nghiên cứu hoạt động TCM. Những năm gần đây nhiều học viên cao học chuyên ngành Quản lý giáo dục chọn các đề tài liên quan đến quản lý họat động tổ chuyên môn làm đề tài nghiên cứu khoa học như: -Luận văn Biện pháp chỉ đạo hoạt động TCM ở các trường THPT Huyện Thạch Thất - Hà Nội của Nguyễn Thu Thủy. -Luận văn Quản lý hoạt động TCM của HT trường THPT dân tộc nội trú, Tỉnh Hà Giang của Triệu Thị Chính. -Luận văn Biện pháp chỉ đạo của Hiệu trưởng đối với tổ trưởng chuyên môn tại trường THPT Lý Thường Kiệt, Long Biên, Hà Nội của Giang Thị Thu Hà. Các luận văn trên đã khảo sát, nghiên cứu hoạt động TCM, thực trạng quản lý hoạt động TCM, việc chỉ đạo của HT đối với hoạt động TCM và những tác động, ảnh hưởng đến hoạt động TCM ở các địa phương một cách cụ thể. Đồng thời, các luận văn cũng đã đề ra các biện pháp quản lý để đưa hoạt động TCM hoạt động có chất lượng, hiệu quả. Tuy có nhiều đề tài nghiên cứu về quản lý hoạt động TCM nhưng lại có rất ít đề tài nghiên cứu quản lý hoạt động ở một TCM cụ thể, vì thế công tác quản lý hoạt động TCM còn chung chung cho tất cả TCM, chưa phát huy thế mạnh và đặc thù riêng của từng TCM. Đặc biệt ở trường THPT Bà Điểm thì 6
công tác quản lý hoạt động TCM Hóa học cũng có nhiều hạn chế dẫn đến chất lượng và hiệu quả hoạt động TCM chưa cao. Bên cạnh đó chưa có công trình khoa học nào đề cập và nghiên cứu một cách cụ thể đến quản lý hoạt động TCM Hóa học ở trường THPT Bà Điểm. Từ nhận định trên, tác giả nhận thấy công tác quản lý của TTCM đối với hoạt động của TCM Hóa học ở trường THPT Bà Điểm, Huyện Hóc Môn, Thành phố Hồ Chí Minh rất cần thiết, cần được nghiên cứu nhằm góp phần nâng cao chất lượng đào tạo trong giai đoạn hiện nay. 1.2. Một số khái niệm cơ bản 1.2.1. Quản lý 1.2.1.1. Quản lý Khoa học quản lý xuất hiện cùng với sự phát triển của xã hội loài người. Lao động xã hội càng phát triển thì khoa học quản lý cũng ngày càng phát triển theo nội tại của mọi quá trình lao động. Nói cách khác nội dung, tính chất, đặc thù của mỗi đặc thù lao động tạo nên hệ quy chiếu của họat động quản lý riêng cho chính nó. Quản lý là một khoa học sử dụng tri thức của nhiều môn khoa học tự nhiên, xã hội - nhân văn khác như: Toán học, thống kê, kinh tế, tâm lý học, giáo dục học, đạo đức học, xã hội học, … là một nghệ thuật đòi hỏi sự khôn khéo và tinh tế cao độ để đạt được mục đích. Chính vì vậy có thể nhìn nhận khái niệm quản lý theo nhiều cách khác nhau. - “Bản chất của hoạt động quản lý bao gồm hai quá trình tích hợp vào nhau: quá trình “quản” gồm sự coi sóc, giữ gìn, duy trì hệ ở trạng thái “ổn định”; quá trình “lý” gồm sự sửa sang, sắp xếp, đổi mới hệ, đưa hệ vào thế “phát triển”…Trong “quản” phải có “lý”, trong “lý” phải có “quản” để động thái của hệ ở thế cân bằng động: hệ vận động phù hợp, thích ứng và có hiệu quả trong mối tương tác giữa các nhân tố bên trong (nội lực) với các nhân tố bên ngoài (ngoại lực)”. [2, tr.4] - “Quản lý là các tác động có định hướng, có chủ đích của chủ thể quản lý (người quản lý) đến khách thể quản lý (người bị quản lý) trong một tổ chức 7
nhằm làm cho tổ chức vận hành và đạt được mục đích của tổ chức”. [9, tr.9] - Hiện nay, hoạt động quản lý được định nghĩa rõ hơn: “Quản lý là quá trình đạt đến mục tiêu của tổ chức bằng cách vận dụng các hoạt động (chức năng) kế hoạch hóa, tổ chức, chỉ đạo (lãnh đạo), kiểm tra”.[9, tr.9] Tóm lại, quản lý là quá trình tác động gây ảnh hưởng của chủ thể quản lý đến khách thể quản lý nhằm đạt được mục tiêu chung. 1.2.1.2. Các chức năng quản lý Bàn về hoạt động quản lý và người quản lý, chúng ta cần tìm hiểu người quản lý phải làm gì để tổ chức các hoạt động đạt hiệu quả và đạt được mục đích của mình. Hoạt động quản lý gồm có bốn chức năng: - Chức năng kế hoạch hóa: là chức năng đầu tiên quan trọng nhất của quá trình quản lý. Kế hoạch hóa nghĩa là xác định mục tiêu, mục đích đối với thành tựu tương lai của tổ chức và các con đường, biện pháp, cách thức để đạt mục tiêu, mục đích đó. - Chức năng tổ chức: tổ chức là quá trình hình thành nên cấu trúc quan hệ giữa các thành viên, giữa các bộ phận trong một tổ chức làm cho họ thực hiện thành công các kế hoạch và đạt được mục tiêu tổng thể của tổ chức. - Chức năng chỉ đạo: là huy động lực lượng để thực hiện kế hoạch, biến những mục tiêu trong dự kiến thành kết quả thực hiện. Giám sát các hoạt động, các trạng thái vận hành của quá trình đúng tiến độ, đúng kế hoạch. Khi cần thiết phải điều chỉnh, sửa đổi nhưng không làm thay đổi mục tiêu chiến lược đề ra. - Chức năng kiểm tra: kiểm tra là chức năng xuyên suốt trong quá trình quản lý và là chức năng của mọi cấp quản lý. Nhiệm vụ của kiểm tra, đánh giá xem mục tiêu dự kiến ban đầu và toàn bộ kế hoạch đã đạt đến mức độ nào, kịp thời phát hiện những sai sót trong quá trình thực hiện, tìm nguyên nhân thành công, thất bại để giúp cho chủ thể quản lý rút ra bài học kinh nghiệm. Tổng hợp các chức năng quản lý tạo nên nội dung của quá trình quản lý. Trong một chu trình quản lý các chức năng thực hiện kế tiếp nhau, độc lập 8
nhau nhưng có một số chức năng diễn ra đồng thời hoặc kết hợp với việc thực hiện các chức năng khác. Ngoài 4 chức năng nêu trên trong chu trình quản lý, chủ thể quản lý phải sử dụng thông tin như là một công cụ để thực hiện các chức năng trên. Chu trình quản lý được thể hiện qua sơ đồ: Kế hoạch Thông tin Tổ chức Kiểm tra quản lý Chỉ đạo Sơ đồ 1. 1. Sơ đồ các chức năng quản lý 1.2.2. Quản lý giáo dục Giáo dục là một dạng hoạt động đặc biệt có nguồn gốc từ xã hội. Bản chất của hoạt động giáo dục là quá trình truyền đạt và lĩnh hội kinh nghiệm lịch sử - xã hội của các thế hệ loài người, nhờ có giáo dục mà các thế hệ nối tiếp nhau phát triển, tinh hoa văn hóa của dân tộc, nhân loại được kế thừa, bổ sung, hoàn thiện và trên cơ sở đó không ngừng phát triển. Tính đặc thù của quá trình giáo dục là sản phẩm của quá trình hình thành nhân cách con người phù hợp với yêu cầu của xã hội. Đây là một vấn đề có ý nghĩa quan trọng trong sự tồn tại và phát triển của xã hội loài người. Đặc biệt trong thời đại ngày nay giáo dục đã trở thành nhân tố quyết định thúc đẩy sự phát triển xã hội vì chỉ có giáo dục mới đào tạo nguồn lực đáp ứng yêu cầu phát triển của xã hội. Giáo dục có vị trí quan trọng như vậy nên nhiều nhà nghiên cứu giáo dục đưa ra những khái niệm về quản lý giáo dục. 9
- “Quản lý giáo dục một cách khái quát là sự tác động có tổ chức và hướng đích của chủ thể quản lý giáo dục tới đối tượng quản lý giáo dục theo cách sử dụng các nguồn lực càng có hiệu quả càng tốt nhằm đạt mục tiêu đề ra” [21, tr.17]. - ‘‘Quản lý giáo dục là quá trình thực hiện có định hướng và hợp quy luật các chức năng kế hoạch hóa, tổ chức, chỉ đạo và kiểm tra nhằm đạt tới mục tiêu giáo dục đã đề ra” [21, tr.15]. - “Quản lý giáo dục là hệ thống những tác động có chủ đích, có kế hoạch, hợp quy luật của chủ thể quản lý nhằm làm cho hệ vận hành theo đường lối và nguyên lý giáo dục của Đảng, thực hiện được các tính chất của nhà trường xã hội chủ nghĩa Việt Nam, mà tiêu điểm hội tụ là quá trình dạy học - giáo dục thế hệ trẻ, đưa hệ giáo dục tới mục tiêu dự kiến, tiến lên trạng thái mới về chất” [21, tr.16]. Trong thực tế, Quản lý giáo dục là một quá trình tác động có kế hoạch, có tổ chức của các cơ quan Quản lý giáo dục các cấp tới các thành tố của quá trình dạy học - giáo dục nhằm làm cho hệ giáo dục vận hành có hiệu quả và đạt tới mục tiêu giáo dục Nhà nước đề ra. Vì vậy, “Quản lý giáo dục theo nghĩa tổng quan là điều hành, phối hợp các lực lượng nhằm đẩy mạnh công tác đào tạo thế hệ trẻ theo yêu cầu phát triển xã hội” [21, tr.16]. Quản lý giáo dục là một khoa học. Đó là khoa học tổ chức, điều khiển các tổ chức và các hoạt động trong lĩnh vực giáo dục. Quản lý khoa học có đối tượng, có nhiệm vụ, có phương pháp nghiên cứu riêng. Quản lý giáo dục phải tuân theo quy luật khách quan. Quản lý giáo dục là một nghệ thuật. Đó là nghệ thuật nắm giữ thông tin, nghệ thuật tổ chức, điều khiển các mối quan hệ trong tổ chức. Nghệ thuật tổ chức giáo dục con người, giáo dục khéo kết hợp với chính sách, kỷ luật. Quản lý không phải chỉ bằng mệnh lệnh hành chính mà phải bằng cả các phương pháp tâm lý, thuyết phục, động viên, chăm lo con người. 10