Luận văn Thạc sĩ Quản lý giáo dục: Quản lý hoạt động dạy học môn lịch sử tại các trường THCS trên địa bàn thành phố Thủ Dầu Một, tỉnh Bình Dương

Chia sẻ: Matroinho | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:194

Thêm vào BST

Báo xấu

32
lượt xem 10
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Luận văn "Quản lý hoạt động dạy học môn lịch sử tại các trường THCS trên địa bàn thành phố Thủ Dầu Một, tỉnh Bình Dương" được hoàn thành với mục tiêu nhằm nghiên cứu lý luận, đề tài tìm hiểu, phân tích thực trạng công tác quản lý hoạt động dạy học môn lịch sử ở các trường THCS trên địa bàn Tp TDM, tỉnh Bình Dương. Từ đó, đề xuất một số biện pháp nâng cao chất lượng và hiệu quả công tác quản lý hoạt động dạy học môn lịch sử trong trường THCS tại Tp TDM, tỉnh Bình Dương.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Quản lý giáo dục: Quản lý hoạt động dạy học môn lịch sử tại các trường THCS trên địa bàn thành phố Thủ Dầu Một, tỉnh Bình Dương

UBND TỈNH BÌNH DƯƠNG TRƯỜNG ĐẠI HỌC THỦ DẦU MỘT DƯƠNG THỊ HÀO QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC MÔN LỊCH SỬ TẠI CÁC TRƯỜNG THCS TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ THỦ DẦU MỘT, TỈNH BÌNH DƯƠNG LUẬN VĂN THẠC SỸ CHUYÊN NGÀNH: QUẢN LÝ GIÁO DỤC MÃ SỐ: 8140114 BÌNH DƯƠNG – 2018
UBND TỈNH BÌNH DƯƠNG TRƯỜNG ĐẠI HỌC THỦ DẦU MỘT DƯƠNG THỊ HÀO QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC MÔN LỊCH SỬ TẠI CÁC TRƯỜNG THCS TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ THỦ DẦU MỘT, TỈNH BÌNH DƯƠNG LUẬN VĂN THẠC SỸ CHUYÊN NGÀNH: QUẢN LÝ GIÁO DỤC MÃ SỐ: 8140114 NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC TS TRẦN THỊ TUYẾT MAI BÌNH DƯƠNG – 2018
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu và kết quả nghiên cứu trong luận văn là trung thực, trích dẫn đầy đủ và chưa từng công bố trong bất kỳ công trình nào khác. Tác giả luận văn Dương Thị Hào i
LỜI CẢM ƠN Trong suốt quá trình học tập, nghiên cứu và hoàn thiện luận văn, tác giả đã nhận được sự hướng dẫn, giúp đỡ tận tình của Nhà trường, Thầy/Cô và bạn bè. Với tình cảm chân thành, tác giả xin gửi lời cảm ơn sâu sắc đến: - Ban Giám hiệu Trường Đại học Thủ Dầu Một, các Thầy/Cô phòng Đào tạo sau Đại học, Thầy/Cô Khoa Quản lý giáo dục đã tạo điều kiện và giúp đỡ trong suốt quá trình tác giả nghiên cứu và hoàn thành luận văn. - Đặc biệt, tác giả xin chân thành cảm ơn sâu sắc đến TS. Trần Thị Tuyết Mai – người hướng dẫn khoa học đã tận tình hướng dẫn trong suốt quá trình nghiên cứu và hoàn thiện luận văn. - Lãnh đạo Phòng Giáo dục và Đào tạo thành phố Thủ Dầu Một, Ban giám hiệu, quý Thầy/Cô và các em học sinh tại các trường THCS công lập trên địa bàn thành phố Thủ Dầu Một đã tạo điều kiện thuận lợi cho tác giả khảo sát thu thập số liệu. - Xin bày tỏ lòng biết ơn đến gia đình, anh/chị em đồng nghiệp và tập thể lớp Cao học Quản lý giáo dục Khóa 1 đã luôn bên cạnh, động viên và giúp đỡ tác giả trong suốt quá trình học tập, nghiên cứu và hoàn thiện luận văn. Bản thân đã có nhiều cố gắng trong quá trình nghiên cứu và hoàn thiện luận văn song không thể tránh khỏi những thiếu sót. Kính mong quý Thầy/Cô chỉ dẫn để luận văn được hoàn thiện hơn. Trân trọng cảm ơn! Tác giả Dương Thị Hào ii
TÓM TẮT Trong xu thế toàn cầu hóa, vấn đề hợp tác và hội nhập quốc tế đã trở thành một yêu cầu phát triển của mỗi quốc gia. Để đáp ứng với yêu cầu phát triển của đất nước trong thời kỳ hội nhập đòi hỏi phải có những người có bản lĩnh, có năng lực chuyên môn trong lao động sản xuất, hợp tác quốc tế về mọi mặt. Đó là những con người có tư duy nhạy bén, năng động vừa hòa nhập được với môi trường lao động quốc tế nhưng vẫn mang đậm bản sắc văn hóa của dân tộc. Trong nhà trường phổ thông, môn lịch sử có vai trò quan trọng trong việc giáo dục thế hệ trẻ về truyền thống dân tộc, chủ yếu là lòng yêu nước, về phẩm chất, đạo đức cách mạng, về thái độ đối với cuộc sống. Từ những hiểu biết về quá khứ, học sinh hiểu rõ truyền thống dân tộc, tự hào với những thành tựu dựng nước và giữ nước của tổ tiên, xác định nhiệm vụ trong hiện tại, có thái độ đúng với sự phát triển hợp quy luật của tương lai. Tuy nhiên, việc dạy và học lịch sử hiện nay còn nhiều bất cập, nhiều người cho rằng trong thời kỳ khoa học và công nghệ phát triển nhanh chóng, sử học cũng như các bộ môn khoa học xã hội và nhân văn khác không thể có vị trí ngang bằng với các môn khoa học tự nhiên và kỹ thuật. Trên thực tế chương trình môn lịch sử chưa thực sự hấp dẫn, việc đổi mới phương pháp dạy học lịch sử chưa thực sự được coi trọng trong các trường trung học cơ sở, việc đầu tư phương tiện vật chất kỹ thuật cho đổi mới phương pháp dạy và học còn hạn chế. Mặc dù trình độ chuyên môn của giáo viên lịch sử đều đạt chuẩn nhưng không ít giảng dạy lịch sử chỉ dạy theo sách giáo khoa, lo đối phó với thi cử, thi đua. Giáo viên không đủ khả năng hoặc những điều kiện cần thiết để tổ chức hoạt động ngoại khóa, hướng dẫn học sinh thực hành và tham gia các hoạt động xã hội. Việc tự bồi dưỡng nâng cao trình độ chuyên môn của một số giáo viên còn hạn chế trong khi cần phải có trình độ uyên thâm liên quan đến nhiều bộ môn mới đáp ứng yêu cầu ngày càng cao của việc giảng dạy lịch sử. Về phía học sinh, do chưa ý thức được vai trò quan trọng của bộ môn lịch sử cùng với sự tác động từ phụ huynh, xã hội, … nên chưa có sự đầu tư vào môn học. Bình Dương là một trong những tỉnh thành có tốc độ phát triển kinh tế nhanh nhất cả nước. Trong giáo dục, các trường trung học cơ sở của tỉnh nói chung, của thành phố Thủ Dầu Một nói riêng đã có nhiều cố gắng nâng cao chất lượng giáo dục mũi nhọn cũng như đại trà, có nhiều trường đã đạt chuẩn quốc gia. Song nhìn chung chất lượng và hiệu quả giáo dục còn chưa tương xứng với sự phát triển kinh tế của iii
thành phố, của tỉnh nhà và đáp ứng được yêu cầu của xã hội. Hiện nay, công tác quản lý hoạt động dạy học môn lịch sử của hiệu trưởng các trường trung học cơ sở trên địa bàn thành phố Thủ Dầu Một, tỉnh Bình Dương được thực hiện khá tốt ở các khâu như: xây dựng kế hoạch dạy học; quản lý việc thực hiện nội dung, chương trình; quản lý giờ lên lớp của giáo viên; sinh hoạt tổ chuyên môn; …Tuy nhiên, trong công tác quản lý đổi mới phương pháp dạy học và ứng dụng công nghệ thông tin trong dạy học; kiểm tra đánh giá kết quả học tập môn lịch sử; tổ chức các hoạt động ngoại khóa bộ môn; đầu tư cơ sở vật chất, thiết bị cho hoạt động dạy học môn lịch sử vẫn chưa đạt hiệu quả cao. Do đó để đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục như hiện nay và nâng cao vị thế của môn học đòi hỏi việc quản lý hoạt động dạy học lịch sử ở các nhà trường phải có những thay đổi nhằm phát huy những nội lực sẵn có của nhà trường và khắc phục những hạn chế nhằm đưa chất lượng giáo dục nhà trường ngày một phát triển. Quản lý hoạt động dạy học môn lịch sử ở trường trung học cơ sở là quản lý hoạt động dạy của thầy, hoạt động học của trò và các điều kiện hỗ trợ. Trong đó quản lý hoạt động dạy của thầy bao gồm: quản lý mục tiêu, chương trình, kế hoạch dạy học; phân công giảng dạy; quản lý việc chuẩn bị giờ lên lớp; quản lý giờ trên lớp của giáo viên; việc đổi mới phương pháp dạy học; việc kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của học sinh; sinh hoạt tổ chuyên môn; việc bồi dưỡng giáo viên; sinh hoạt ngoại khóa bộ môn. Quản lý hoạt động học của học sinh bao gồm: quản lý mục đích, động cơ học tập; nội dung, phương pháp học tập và việc tự học của học sinh. Để quản lý hoạt động dạy học môn lịch sử có hiệu quả thì cần có những biện pháp quản lý thiết thực và hợp lý của Hiệu trưởng để giáo viên và học sinh ngày càng hứng thú hơn trong giảng dạy và học tập bộ môn. Kết quả nghiên cứu thực trạng quản lý hoạt động dạy và học môn lịch sử tại các trường trung học cơ sở công lập trên địa bàn thành phố Thủ Dầu Một cho thấy: việc quản lý mục tiêu, chương trình, kế hoạch dạy học; phân công giảng dạy; quản lý việc chuẩn bị giờ lên lớp; quản lý giờ trên lớp của giáo viên, sinh hoạt tổ chuyên môn lịch sử đuộc thực hiện khá tốt. Tuy nhiên, trong công tác quản lý đổi mới phương pháp dạy học, kiểm tra đánh giá kết quả học tập của học sinh, việc tổ chức sinh hoạt ngoại khóa bộ môn, các phương tiện hỗ trợ dạy và học môn lịch sử còn nhiều hạn chế, … Trên cơ sở nghiên cứu lý luận của công tác quản lý hoạt động dạy học và thực trạng quản lý hoạt động dạy học môn lịch sử tại các trường trung học cơ sở công lập iv
trên địa bàn thành phố Thủ Dầu Một, tác giả đề xuất 7 biện pháp nhằm nâng cao hiệu quả công tác quản lý hoạt động dạy học môn lịch sử, đó là: Nâng cao nhận thức của cán bộ quản lý, giáo viên, học sinh về vị trí vai trò của môn lịch sử; Xây dựng đội ngũ giáo viên lịch sử đủ về số lượng, chuẩn về chất lượng, giỏi năng lực chuyên môn; Tăng cường quản lý hoạt động dạy môn lịch sử của giáo viên; Tăng cường các hoạt động ngoại khóa bộ môn lịch sử; Chú trọng quản lý hoạt động học môn lịch sử của học sinh; Chỉ đạo đổi mới công tác kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của học sinh trong môn lịch sử; Tăng cường quản lý cơ sở vật chất, trang thiết bị dạy học môn lịch sử, xây dựng phòng học lịch sử. Kết quả khảo nghiệm cho thấy các biện pháp được đề xuất có tính cần thiết và tính khả thi cao. Do đó, các trường trung học cơ sở công lập trên địa bàn thành phố Thủ Dầu Một và các địa bàn khác có thể nghiên cứu, vận dụng linh hoạt, sáng tạo những biện pháp này để nâng cao chất lượng, hiệu quả công tác quản lý hoạt động dạy học môn lịch sử trong các nhà trường, nhằm nâng cao vị thế, phát huy vai trò môn học trong việc giáo dục thế hệ trẻ, góp phần thực hiện mục tiêu đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục đào tạo. v
MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN.......................................................................................................... i LỜI CẢM ƠN ..............................................................................................................ii TÓM TẮT .................................................................................................................. iii DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT ........................................................................ xi DANH MỤC CÁC BẢNG .........................................................................................xii DANH MỤC CÁC SƠ ĐỒ, BIỂU ĐỒ...................................................................... xv MỞ ĐẦU ...................................................................................................................... 1 1. Lý do chọn đề tài ....................................................................................................... 1 2. Mục đích nghiên cứu ................................................................................................. 3 3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu ........................................................................... 3 4. Giả thuyết khoa học ................................................................................................... 3 5. Nhiệm vụ nghiên cứu................................................................................................. 4 6. Giới hạn và phạm vi nghiên cứu ................................................................................ 4 7. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu ......................................................... 4 8. Bố cục của đề tài ....................................................................................................... 6 Chương 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC MÔN LỊCH SỬ Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ ......................................................... 7 1.1. Tổng quan lịch sử nghiên cứu vấn đề ..................................................................... 7 1.2. Một số khái niệm của đề tài .................................................................................. 13 1.2.1. Khái niệm quản lý, quản lý giáo dục, quản lý nhà trường ............................. 13 1.2.2. Khái niệm dạy học, hoạt động dạy học .......................................................... 17 1.2.2. Khái niệm quản lý hoạt động dạy học ........................................................... 21 1.3. Lý luận về dạy học môn lịch sử trong trường THCS .................................. 21 1.3.1. Khái quát về giáo dục THCS ...................................................................... 21 1.3.2. Đặc điểm dạy học môn lịch sử trong trường THCS .................................... 24 1.3.3. Môn lịch sử trong chương trình giáo dục tổng thể sau năm 2017 ............... 31 1.4. Lý luận về quản lý hoạt động dạy học môn lịch sử trong trường THCS ............... 31 1.4.1. Tầm quan trọng của quản lý hoạt động dạy học môn lịch sử ......................... 31 1.4.2. Nội dung quản lý hoạt động dạy học môn lịch sử ở trường THCS ................ 32 1.5. Các yếu tố ảnh hưởng đến hoạt động quản lý dạy học môn lịch sử ở trường THCS ..................................................................................................................................... 44 vi
1.5.1. Các yếu tố khách quan ................................................................................... 44 1.5.2. Các yếu tố chủ quan ...................................................................................... 44 Kết luận chương 1 ....................................................................................................... 46 Chương 2 THỰC TRẠNG QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC MÔN LỊCH SỬ Ở CÁC TRƯỜNG THCS TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ THỦ DẦU MỘT TỈNH BÌNH DƯƠNG ................................................................................................ 47 2.1. Vài nét về vị trí địa lý, dân số, tình hình kinh tế, chính trị, văn hoá xã hội và giáo dục thành phố Thủ Dầu Một, tỉnh Bình Dương ........................................................... 47 2.1.1. Vị trí địa lý, dân số thành phố Thủ Dầu Một ................................................. 47 2.1.2. Tình hình kinh tế, chính trị và văn hóa - xã hội thành phố Thủ Dầu Một ...... 47 2.1.3. Tình hình giáo dục thành phố Thủ Dầu Một.................................................. 49 2.2. Tổ chức khảo sát thực trạng .................................................................................. 53 2.2.1. Nội dung khảo sát .......................................................................................... 53 2.2.2. Công cụ điều tra, khảo sát thực trạng ............................................................ 54 2.2.3. Kiểm tra độ tin cậy của thang đo ................................................................... 54 2.2.4. Tổ chức điều tra, khảo sát .............................................................................. 55 2.2.5. Quy ước thang đo .......................................................................................... 57 2.3. Thực trạng hoạt động dạy và học môn lịch sử ở các trường THCS thành phố Thủ Dầu Một, tỉnh Bình Dương .......................................................................................... 58 2.3.1. Thực trạng hoạt động dạy của giáo viên ở các trường THCS thành phố Thủ Dầu Một, tỉnh Bình Dương...................................................................................... 58 2.3.2. Thực trạng học tập môn lịch sử của học sinh ở các trường THCS thành phố Thủ Dầu Một, tỉnh Bình Dương .............................................................................. 69 2.4. Thực trạng quản lý hoạt động dạy học môn lịch sử ở các trường THCS thành phố Thủ Dầu Một, tỉnh Bình Dương................................................................................... 71 2.4.1. Nhận thức của CBQL và GV về vai trò của quản lý hoạt động dạy học môn lịch sử ở các trường THCS thành phố Thủ Dầu Một, tỉnh Bình Dương .................. 71 2.4.2. Thực trạng quản lý việc thực hiện mục tiêu, chương trình, kế hoạch dạy học môn lịch sử ở các trường THCS thành phố Thủ Dầu Một, tỉnh Bình Dương .......... 73 2.4.3. Thực trạng việc phân công giảng dạy cho GV bộ môn lịch sử ở các trường THCS thành phố Thủ Dầu Một, tỉnh Bình Dương................................................... 76 vii
2.4.4. Thực trạng quản lý công tác chuẩn bị giờ lên lớp của GV bộ môn lịch sử ở các trường THCS thành phố Thủ Dầu Một, tỉnh Bình Dương ................................. 78 2.4.5. Thực trạng quản lý giờ dạy trên lớp của GV bộ môn lịch sử ở các trường THCS thành phố Thủ Dầu Một, tỉnh Bình Dương................................................... 81 2.4.6. Thực trạng quản lý đổi mới phương pháp dạy học môn lịch sử ở các trường THCS thành phố Thủ Dầu Một, tỉnh Bình Dương................................................... 83 2.4.7. Thực trạng quản lý hoạt động kiểm tra đánh giá kết quả học tập của HS trong môn lịch sử ở các trường THCS thành phố Thủ Dầu Một, tỉnh Bình Dương .......... 86 2.4.8. Thực trạng quản lý hoạt động sinh hoạt ngoại khóa môn lịch sử ở các trường THCS thành phố Thủ Dầu Một, tỉnh Bình Dương................................................... 87 2.4.9. Thực trạng quản lý hoạt động sinh hoạt tổ chuyên môn lịch sử ở các trường THCS thành phố Thủ Dầu Một, tỉnh Bình Dương................................................... 89 2.4.10. Thực trạng quản lý hồ sơ chuyên môn của GV lịch sử ở các trường THCS thành phố Thủ Dầu Một, tỉnh Bình Dương.............................................................. 91 2.4.11. Thực trạng quản lý phương tiện, điều kiện hỗ trợ hoạt động dạy học lịch sử ở các trường THCS thành phố Thủ Dầu Một, tỉnh Bình Dương .............................. 92 2.4.12. Thực trạng quản lý công tác bồi dưỡng giáo viên lịch sử ở các trường THCS thành phố Thủ Dầu Một, tỉnh Bình Dương.............................................................. 94 2.5. Thực trạng quản lý hoạt động học tập môn lịch sử của học sinh ở các trường THCS thành phố Thủ Dầu Một, tỉnh Bình Dương ....................................................... 96 2.6. Những yếu tố ảnh hưởng đến công tác quản lý hoạt động dạy học môn lịch sử ở các trường THCS thành phố Thủ Dầu Một, tỉnh Bình Dương ..................................... 98 2.7. Nhận định chung về quản lý hoạt động dạy học môn lịch sử ở các trường THCS thành phố Thủ Dầu Một, tỉnh Bình Dương ................................................................ 101 2.7.1. Ưu điểm ....................................................................................................... 101 2.7.2. Hạn chế........................................................................................................ 102 2.7.3. Nguyên nhân của thực trạng ........................................................................ 102 Tiểu kết chương 2 ...................................................................................................... 104 Chương 3 BIỆN PHÁP QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC MÔN LỊCH SỬ Ở CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ THỦ DẦU MỘT, TỈNH BÌNH DƯƠNG ......................................................................... 107 3.1. Cơ sở đề xuất các biện pháp................................................................................ 107 viii
3.1.1. Cơ sở lý luận................................................................................................ 107 3.1.2. Cơ sở thực tiễn............................................................................................. 107 3.2. Nguyên tắc đề xuất các biện pháp ....................................................................... 108 3.2.1. Đảm bảo tính pháp chế ................................................................................ 108 3.2.2. Đảm bảo tính hệ thống - cấu trúc ................................................................. 108 3.2.3. Đảm bảo tính thực tiễn................................................................................. 109 3.2.4. Đảm bảo tính khả thi.................................................................................... 109 3.3. Một số biện pháp quản lý hoạt động dạy học môn lịch sử ở các trường THCS công lập trên địa bàn thành phố Thủ Dầu Một ................................................................... 110 3.3.1. Biện pháp 1: Nâng cao nhận thức của cán bộ quản lý, giáo viên, học sinh và phụ huynh học sinh về vai trò của dạy và học lịch sử trong nhà trường ................ 110 3.3.2. Biện pháp 2: Xây dựng đội ngũ cán bộ quản lý, giáo viên lịch sử đủ về số lượng, chuẩn về chất lượng, giỏi năng lực chuyên môn ........................................ 111 3.3.3. Biện pháp 3: Tăng cường quản lý hoạt động dạy môn lịch sử của giáo viên .............................................................................................................................. 114 3.3.4. Biện pháp 4: Chú trọng quản lý hoạt động học lịch sử của học sinh ........... 115 3.3.5. Biện pháp 5: Quản lý tổ chức các hoạt động ngoài giờ lên lớp.................... 118 3.3.6. Biện pháp 6: Chỉ đạo đổi mới công tác kiểm tra, đánh giá chất lượng giáo viên và kết quả học tập của học sinh trong dạy học môn lịch sử ........................... 119 3.3.7. Biện pháp 7: Tăng cường quản lý cơ sở vật chất, trang thiết bị dạy học, xây dựng phòng học lịch sử ......................................................................................... 122 3.4. Mối quan hệ giữa các biện pháp ......................................................................... 125 3.5. Khảo nghiệm tính cần thiết và khả thi của các biện pháp được đề xuất .............. 127 3.5.1. Mục đích khảo nghiệm ................................................................................ 127 3.5.2. Công cụ và khách thể khảo sát .................................................................... 127 3.5.3. Quy định các mức độ đánh giá .................................................................... 127 3.5.4. Kết quả khảo sát .......................................................................................... 128 Tiểu kết chương 3 ...................................................................................................... 140 KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ. ......................................................................... 141 1. Kết luận ................................................................................................................. 141 2. Khuyến nghị .......................................................................................................... 142 2.1. Đối với Bộ Giáo dục và Đào tạo..................................................................... 142 ix
2.2. Đối với Sở Giáo dục và Đào tạo ..................................................................... 143 2.3. Đối với Phòng Giáo dục và Đào tạo ............................................................... 143 2.4. Đối với các trường trung học cơ sở công lập trên địa bàn thành phố Thủ Dầu Một ........................................................................................................................ 143 DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH ĐÃ CÔNG BỐ .............................................. 146 TÀI LIỆU THAM KHẢO ....................................................................................... 147 PHỤ LỤC x
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT STT Chữ viết tắt Nội dung đầy đủ 1 CB-GV Cán bộ-giáo viên 2 CBQL Cán bộ quản lý 3 CM Chuyên môn 4 CNTT Công nghệ thông tin 5 CSVC Cơ sở vật chất 6 GD-ĐT Giáo dục – đào tạo 7 GV Giáo viên 8 HS Học sinh 9 HT Hiệu trưởng 10 KT-ĐG Kiểm tra - đánh giá 11 PPDH Phương pháp dạy học 12 QL Quản lý 13 QLGD Quản lý giáo dục 14 THCS Trung học cơ sở 15 Tp TDM Thành phố Thủ Dầu Một xi
DANH MỤC CÁC BẢNG STT KÝ HIỆU TÊN BẢNG Trang 1 Bảng 1.1. Kế hoạch giáo dục Trung học cơ sở. 22 2 Bảng 1.2. Kế hoạch dạy học môn lịch sử cấp THCS 25 Thống kê số tiết dạy trong chương trình lịch sử 3 Bảng 1.3 26 THCS Kết quả xếp loại hai mặt giáo dục năm học 2015- 4 Bảng 2.1 49 2016 và 2016-2017 Chất lượng dạy học môn lịch sử năm học 2015- 5 Bảng 2.2 49 2016 và 2016-2017 Số lượng học sinh giỏi các môn văn hóa cấp tỉnh 6 Bảng 2.3 50 năm học 2015- 2016 và 2016-2017 Trình độ chuyên môn, tin học, ngoại ngữ và thâm 7 Bảng 2.4 50 niên công tác của GV lịch sử 8 Bảng 2.5 Hệ số tin cậy của thang đo 53 9 Bảng 2.6 Khái quát về đối tượng khảo sát chính 54 10 Bảng 2.7 Quy ước xử lý thông tin trong phiếu khảo sát 56 11 Bảng 2.8 Ý kiến của CB-GV về vai trò của môn lịch sử 57 Ý kiến của CB-GV về thực trạng công tác chuẩn bị 12 Bảng 2.9 58 giờ lên lớp của giáo viên môn lịch sử Ý kiến của CB-GV về thực hiện hoạt động dạy học 13 Bảng 2.10 60 trên lớp của GV môn lịch sử Ý kiến của HS về thực trạng dạy học môn lịch sử 14 Bảng 2.11 62 trên lớp của GV Ý kiến của CB-GV về hoạt động kiểm tra đánh giá 15 Bảng 2.12 63 kết quả dạy học của GV môn lịch sử Ý kiến của CB-GV về thực trạng phương tiện thiết 16 Bảng 2.13 65 bị phục vụ dạy môn lịch sử Ý kiến của CB-GV về thực trạng sinh hoạt tổ 17 Bảng 2.14 67 chuyên môn lịch sử 18 Bảng 2.15 Ý kiến của CB-GV về thực trạng học tập môn lịch 69 xii
sử của học sinh So sánh nhận thức về vai trò của việc quản lý hoạt 19 Bảng 2.16 71 động dạy học môn lịch sử theo các nhóm khách thể Ý kiến của CB-GV về thực trạng quản lý thực hiện 20 Bảng 2.17 72 mục tiêu, chương trình, kế hoạch dạy học So sánh kết quả quản lý việc thực hiện mục tiêu, 21 Bảng 2.18 chương trình, kế hoạch dạy môn lịch sử giữa các 74 nhóm khách thể Ý kiến của CB-GV về thực trạng quản lý việc phân 22 Bảng 2.19 75 công giảng dạy cho GV môn lịch sử Ý kiến của BC-GV về thực trạng quản lý công tác 23 Bảng 2.20 77 chuẩn bị giờ lên lớp của GV bộ môn lịch sử So sánh kết quả thực hiện công tác quản lý chuẩn bị 24 Bảng 2.21 79 giờ lên lớp của GV bộ môn lịch sử Ý kiến của BC-GV về thực trạng quản lý giờ dạy 25 Bảng 2.22 80 trên lớp của GV bộ môn lịch sử So sánh ý kiến đánh giá kết quả thực hiện công tác 26 Bảng 2.23 82 quản lý giờ lên lớp của GV môn lịch sử Ý kiến của CB-GV về thực trạng quản lý đổi mới 27 Bảng 2.24 83 phương pháp dạy học môn lịch sử Ý kiến của CB-GV về thực trạng quản lý hoạt động 28 Bảng 2.25 kiểm tra đánh giá kết quả học tập của HS trong 84 môn lịch sử Ý kiến của CB-GV về thực trạng quản lý hoạt động 29 Bảng 2.26 86 sinh hoạt ngoại khóa môn lịch sử Ý kiến của CB-GV về thực trạng quản lý hoạt động 30 Bảng 2.27 88 sinh hoạt tổ chuyên môn lịch sử So sánh kết quả thực hiện quản lý sinh hoạt tổ 31 Bảng 2.28 89 chuyên môn lịch sử Ý kiến của CB-GV về thực trạng quản lý hồ sơ 32 Bảng 2.29 90 chuyên môn của GV lịch sử 33 Bảng 2.30 Ý kiến của CB-GV về thực trạng quản lý phương 91 xiii
tiện, điều kiện hỗ trợ hoạt động dạy Ý kiến của CB-GV về thực trạng quản lý công tác 34 Bảng 2.31 93 bồi dưỡng GV môn lịch sử So sánh kết quả thực hiện công tác quản lý bồi 35 Bảng 2.32 94 dưỡng giáo viên lịch sử Ý kiến của CB-GV về thực trạng quản lý hoạt động 36 Bảng 2.33 95 học tập của học sinh Những yếu tố ảnh hưởng đến công tác quản lý hoạt 37 Bảng 2.34 97 động dạy học môn lịch sử 38 Bảng 3.1 Quy định các mức độ đánh giá 126 Ý kiến của CB-GV về tính cần thiết của các biện 39 Bảng 3.2 126 pháp được đề xuất Ý kiến của CB-GV về tính khả thi của các biện pháp 40 Bảng 3.3 131 được đề xuất xiv
DANH MỤC CÁC SƠ ĐỒ, BIỂU ĐỒ STT KÝ HIỆU TÊN SƠ ĐỒ, BIỂU ĐỒ Trang Ý kiến của CB-GV về vai trò của việc quản lý 1 Biểu đồ 2.1 70 hoạt động dạy học môn lịch sử Sơ đồ thể hiện mối liên hệ giữa các biện pháp 2 Sơ đồ 3.1 124 trong quản lý hoạt động dạy học môn lịch sử. Mức độ cần thiết và mức độ khả thi của các biện 3 Biểu đồ 3.2 pháp quản lý hoạt động dạy học môn lịch sử 136 xv
MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Mở đầu tác phẩm “Lịch sử nước ta” Chủ tịch Hồ Chí Minh viết: “Dân ta phải biết sử ta Cho tường gốc tích nước nhà Việt Nam” [43] Với mong muốn tất cả những người dân nước Việt, nhất là tầng lớp thanh thiếu niên – thế hệ tương lai của đất nước phải biết được nguồn gốc của mình, bản sắc văn hóa, truyền thống đấu tranh của dân tộc để giữ gìn, phát huy trong quá trình xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Vì lẽ đó, dạy và học lịch sử cũng được Đảng và Nhà nước quan tâm. Nghị quyết Hội nghị Ban chấp hành Trung ương Đảng lần thứ 2, khóa VIII (tháng 2-1997) đã khẳng định vai trò của môn lịch sử trong công tác giáo dục:“Nghiên cứu các vấn đề lịch sử, dân tộc….làm chỗ dựa cho việc giáo dục và bồi dưỡng truyền thống cách mạng, lòng yêu nước…”[3]. Trong nhà trường phổ thông môn lịch sử có vị trí, ý nghĩa quan trọng vì “môn lịch sử ở trường phổ thông có chức năng giáo dục cho thế hệ trẻ về truyền thống dân tộc, chủ yếu là lòng yêu nước; về phẩm chất, đạo đức cách mạng, về thái độ đối với cuộc sống…”[41]. Từ những hiểu biết về quá khứ, học sinh hiểu rõ truyền thống dân tộc, tự hào với những thành tựu dựng nước và giữ nước của tổ tiên, xác định nhiệm vụ trong hiện tại, có thái độ đúng với sự phát triển hợp quy luật của tương lai [8]. Như thế, bộ môn lịch sử không chỉ cung cấp tri thức mà còn rất có ưu thế trong việc giáo dục thế hệ trẻ và chính lịch sử dân tộc, truyền thống yêu nước mới là gốc rễ xây dựng nên nền văn hóa dân tộc, góp phần tạo ra sự khác biệt trong quá trình hội nhập và “chính truyền thống sẽ giúp chúng ta đi đúng hướng” [41]. Trong xu thế toàn cầu hóa, vấn đề hợp tác và hội nhập quốc tế đã trở thành một yêu cầu phát triển của mỗi quốc gia. Để đáp ứng với yêu cầu phát triển của đất nước trong thời kỳ hội nhập đòi hỏi phải có những người có bản lĩnh, có năng lực chuyên môn trong lao động sản xuất, hợp tác quốc tế về mọi mặt. Đó là những con người có tư duy nhạy bén, năng động vừa hòa nhập được với môi trường lao động quốc tế nhưng vẫn mang đậm bản sắc văn hóa của dân tộc. Vì thế, bên cạnh những môn học khác thì cần phải chú trọng hơn nữa việc dạy và học lịch sử trong nhà trường phổ thông. Tuy nhiên, việc dạy và học môn lịch sử trong trường phổ thông hiện nay còn nhiều bất cập. Do nhận thức chưa đầy đủ hoặc phiến diện về vai trò và ý nghĩa, chức 1
năng của bộ môn lịch sử, nhiều người, thậm chí cả những nhà quản lý giáo dục (QLGD) đã coi thường, không đối xử với bộ môn này bình đẳng như các bộ môn khác. Nhiều nhà giáo dục cho rằng, trong thời kỳ khoa học và công nghệ phát triển nhanh chóng, sử học cũng như các bộ môn khoa học xã hội và nhân văn khác không thể có vị trí ngang bằng với các môn khoa học tự nhiên và kỹ thuật [21]. Trong khi ở nhiều quốc gia phát triển môn lịch sử là môn học và môn thi bắt buộc thì ở nước ta, nhiều trường ngay cả một số nhà quản lý (QL) còn cho rằng môn lịch sử là môn học bài, không cần đào sâu suy nghĩ [47]. Chương trình môn lịch sử cấp trung học cơ sở (THCS) hiện hành có nhiều ưu điểm nhưng cũng bộc lộ nhiều bất cập về nội dung và hình thức. Chương trình nặng nề, chưa tạo điều kiện thực sự cho việc dạy học theo hướng phát huy tính tích cực chủ động của học sinh. Sách giáo khoa còn mang tính hàn lâm, hình thức thiếu hấp dẫn. Đây chính là lý do làm hạn chế hiệu quả dạy học môn lịch sử ở trường phổ thông. Bên cạnh đó, việc đổi mới phương pháp dạy học (PPDH) lịch sử chưa thực sự được coi trọng trong các trường THCS, việc đầu tư phương tiện vật chất kỹ thuật cho đổi mới phương pháp dạy và học còn hạn chế. Mặc dù trình độ chuyên môn của giáo viên (GV) lịch sử đều đạt chuẩn nhưng không ít GV giảng dạy lịch sử chỉ dạy theo sách giáo khoa, lo đối phó với thi cử, thi đua. GV không đủ khả năng hoặc những điều kiện cần thiết để tổ chức hoạt động ngoại khóa, hướng dẫn học sinh (HS) thực hành và tham gia các hoạt động xã hội [48]. Việc tự bồi dưỡng nâng cao trình độ chuyên môn của một số GV còn hạn chế trong khi cần phải có trình độ uyên thâm liên quan đến nhiều bộ môn mới đáp ứng yêu cầu ngày càng cao của việc giảng dạy lịch sử. Về phía HS, do chưa ý thức được vai trò quan trọng của bộ môn lịch sử cùng với sự tác động từ phụ huynh, xã hội…nên chưa có sự đầu tư vào môn học. Do vậy, muốn đảm bảo chất lượng dạy học môn lịch sử, người GV trực tiếp giảng dạy đóng vai trò quyết định, HS đóng vai trò chủ động, tích cực song để người GV giảng dạy tốt, HS học tập tốt, công tác QL hoạt động dạy và học bộ môn lịch sử cần có sự quan tâm, chỉ đạo kịp thời, đúng đắn, hiệu quả. Bình Dương là một trong những tỉnh thành có tốc độ phát triển kinh tế nhanh nhất cả nước. Trong giáo dục, các trường THCS của tỉnh nói chung, của thành phố Thủ Dầu Một (Tp TDM) nói riêng đã có nhiều cố gắng nâng cao chất lượng giáo dục 2
mũi nhọn cũng như đại trà, có nhiều trường đã đạt chuẩn quốc gia. Song nhìn chung chất lượng và hiệu quả giáo dục còn chưa tương xứng với sự phát triển kinh tế của thành phố, của tỉnh nhà và đáp ứng được yêu cầu của xã hội. Với cương vị là cán bộ quản lý (CBQL) trực tiếp chỉ đạo công tác chuyên môn, từ thực tiễn công tác của mình với góc nhìn khoa học quản lý, tác giả nhận thấy: hiện tại các CBQL mới thực hiện quản lý chuyên môn chung cho tất cả các môn mà thiếu đi biện pháp chỉ đạo riêng cho từng môn học cụ thể để tác động và tạo ra sự liên kết giữa người dạy với người học. Vì thế chưa tạo nên một bước chuyển biến thực sự về hoạt động dạy học, đặc biệt là môn lịch sử tại các trường THCS. Những đổi mới trong công tác QL được xem là khâu đột phá để nâng cao chất lượng dạy và học nói chung, đối với môn lịch sử nói riêng, bởi vì, mọi sự thành công hay thất bại trong giáo dục đều bắt nguồn và có một phần nguyên nhân từ quản lý. Xuất phát từ những lý do trên, chúng tôi chọn đề tài: “Quản lý hoạt động dạy học môn lịch sử tại các trường THCS trên địa bàn thành phố Thủ Dầu Một, tỉnh Bình Dương”. 2. Mục đích nghiên cứu Trên cơ sở nghiên cứu lý luận, đề tài tìm hiểu, phân tích thực trạng công tác quản lý hoạt động dạy học môn lịch sử ở các trường THCS trên địa bàn Tp TDM, tỉnh Bình Dương. Từ đó, đề xuất một số biện pháp nâng cao chất lượng và hiệu quả công tác quản lý hoạt động dạy học môn lịch sử trong trường THCS tại Tp TDM, tỉnh Bình Dương. 3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu 3.1. Khách thể nghiên cứu: Công tác quản lý hoạt động dạy học tại trường THCS. 3.2. Đối tượng nghiên cứu: Thực trạng quản lý hoạt động dạy học môn lịch sử tại các trường THCS trên địa bàn Tp TDM, tỉnh Bình Dương. 4. Giả thuyết khoa học Hiện nay, công tác quản lý hoạt động dạy học môn lịch sử của Hiệu trưởng (HT) các trường THCS trên địa bàn Tp TDM, tỉnh Bình Dương được thực hiện khá tốt ở các khâu như: xây dựng kế hoạch dạy học; quản lý việc thực hiện nội dung, chương trình; 3