Luận văn Thạc sĩ Quản lý giáo dục: Quản lý hoạt động dạy học môn Toán theo định hướng phân hóa ở các trường trung học cơ sở huyện Thường Tín, thành phố Hà Nội

Chia sẻ: Ganuongmuoilu | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:111

Thêm vào BST

Báo xấu

25
lượt xem 11
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục tiêu nghiên cứu của đề tài là lý luận và thực tiễn, đề tài đề xuất các biện pháp quản lý hoạt động dạy học môn Toán của Hiệu trưởng theo định hướng phân hóa góp phần nâng cao chất lượng dạy học môn toán các trường trung học cơ sở huyện Thƣờng Tín, thành phố Hà Nội hiện nay.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Quản lý giáo dục: Quản lý hoạt động dạy học môn Toán theo định hướng phân hóa ở các trường trung học cơ sở huyện Thường Tín, thành phố Hà Nội

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC GIÁO DỤC NGUYỄN MẠNH HÙNG QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC MÔN TOÁN THEO ĐỊNH HƢỚNG PHÂN HÓA Ở CÁC TRƢỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ HUYỆN THƢỜNG TÍN, THÀNH PHỐ HÀ NỘI LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ GIÁO DỤC HÀ NỘI - 2020
ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC GIÁO DỤC NGUYỄN MẠNH HÙNG QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC MÔN TOÁN THEO ĐỊNH HƢỚNG PHÂN HÓA Ở CÁC TRƢỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ HUYỆN THƢỜNG TÍN, THÀNH PHỐ HÀ NỘI LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ GIÁO DỤC Chuyên ngành: Quản lý giáo dục Mã số: 8.14.01.14 Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: TS. CHỬ XUÂN DŨNG HÀ NỘI - 2020
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tác giả. Các số liệu, kết quả nêu trong luận án là trung thực. Những kết luận của luận văn chưa từng được công bố trong bất kỳ công trình khoa học nào khác. Hà Nội, ngày 16 tháng 7 năm 2020 Tác giả Nguyễn Mạnh Hùng i
LỜI CẢM ƠN Với tấm lòng biết ơn sâu sắc, em xin chân thành gửi lời cảm ơn tới TS. Chử Xuân Dũng, ngƣời đã tận tình hƣớng dẫn và giúp đỡ em trong quá trình thực hiện và hoàn thành luận văn. Em xin chân thành cảm ơn các cán bộ, giảng viên Trƣờng Đại học Giáo dục (Đại học Quốc gia Hà Nội) đã tận tình giảng dạy, hƣớng dẫn và giúp đỡ, tạo điều kiện cho em trong quá trình học tập, nghiên cứu. Tôi chân thành cảm ơn các cán bộ quản lý, giáo viên và học sinh các trƣờng trung học cơ sở huyện Thƣờng Tín, thành phố Hà Nội. Tôi bày tỏ lòng biết ơn tới lãnh đạo Phòng GDĐT Thƣờng Tín, đồng nghiệp Trƣờng THCS Khánh Hà đã tạo điều kiện thuận lợi về thời gian để tôi hoàn thành luận văn đúng thời hạn. Luận văn chắc chắn sẽ còn những hạn chế. Tác giả kính mong tiếp tục nhận đƣợc sự góp ý, chỉ dẫn của các thầy cô giáo, các chuyên gia và các bạn đồng nghiệp. Tác giả Nguyễn Mạnh Hùng ii
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT Chữ viết tắt Chữ viết đầy đủ DHPH Dạy học phân hóa GD&ĐT Giáo dục và Đào tạo GV Giáo viên HS Học sinh NLNT Năng lực nhận thức PCHT Phong cách học tập THCS Trung học cơ sở THPT Trung học phổ thông iii
MỤC LỤC Trang Lời cam đoan ...................................................................................................... i Lời cảm ơn ........................................................................................................ ii Danh mục các chữ viết tắt ................................................................................ iii Danh mục các bảng ........................................................................................ viii MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1 CHƢƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC MÔN TOÁN THEO ĐỊNH HƢỚNG PHÂN HÓA Ở TRƢỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ ..................................................................................... 8 1.1. Tổng quan nghiên cứu ............................................................................. 8 1.1.1. Những nghiên cứu về phân hóa, phân hóa trong dạy học, phân hóa trong dạy học môn Toán..................................................................... 8 1.1.2. Những nghiên cứu về quản lý dạy học phân hóa, quản lý dạy học phân hóa trong dạy học môn Toán ................................................... 12 1.2. Một số khái niệm .................................................................................... 15 1.2.1. Hoạt động dạy học ........................................................................ 15 1.2.2. Dạy học theo định hƣớng phân hóa .............................................. 16 1.2.3. Quản lý hoạt động dạy học ........................................................... 17 1.2.4. Quản lý hoạt động dạy học theo định hƣớng phân hóa ................ 18 1.2.5. Quản lý hoạt động dạy học môn Toán theo định hƣớng phân hóa .... 20 1.3. Hoạt động dạy học môn Toán theo định hƣớng phân hóa ở trƣờng trung học cơ sở.................................................................................. 21 1.3.1. Vị trí, vai trò của môn Toán ở trƣờng trung học cơ sở ................. 21 1.3.2. Mục tiêu của môn Toán trong trƣờng trung học cơ sở ................. 23 1.3.3. Dạy học môn Toán ở trƣờng trung học cơ sở theo định hƣớng phân hóa ................................................................................................... 24 1.4. Quản lý hoạt động dạy học môn Toán theo định hƣớng phân hóa ở trƣờng THCS .............................................................................................. 26 1.4.1. Vai trò của Hiệu trƣởng, nhóm/cụm trƣởng chuyên môn trong quản lý hoạt động dạy học môn Toán theo định hƣớng phân hóa ở trƣờng THCS ........................................................................................... 26 iv
1.4.2. Nội dung quản lý hoạt động dạy học môn Toán theo định hƣớng phân hóa ở trƣờng trung học cơ sở .............................................. 28 1.5. Các yếu tố ảnh hƣởng đến quản lý hoạt động dạy học môn Toán theo định hƣớng phân hóa ở trƣờng THCS ............................................... 31 1.5.1. Trình độ quản lý của các chủ thể trong quản lý hoạt động dạy học môn Toán theo định hƣớng phân hóa ở trƣờng THCS .................... 31 1.5.2. Tính chủ động, tích cực, sáng tạo của học sinh trong dạy học môn Toán theo định hƣớng phân hóa ..................................................... 32 1.5.3. Trình độ chuyên môn và nghiệp vụ của giáo viên giảng dạy môn Toán theo định hƣớng phân hóa .............................................................. 34 1.5.4. Môi trƣờng quản lý và các điều kiện thực hiện dạy học phân hóa .... 34 KẾT LUẬN CHƢƠNG 1................................................................................ 37 CHƢƠNG 2: THỰC TRẠNG QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC MÔN TOÁN THEO ĐỊNH HƢỚNG PHÂN HÓA Ở CÁC TRƢỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ HUYỆN THƢỜNG TÍN, THÀNH PHỐ HÀ NỘI .. 39 2.1. Đặc điểm tình hình kinh tế - xã hội và giáo dục của huyện Thƣờng Tín, thành phố Hà Nội ................................................................... 39 2.1.1. Khái quát về tình hình kinh tế - xã hội ở huyện Thƣờng Tín, thành phố Hà Nội .................................................................................... 39 2.1.2. Khái quát về giáo dục THCS huyện Thƣờng Tín ......................... 40 2.2. Khái quát về khảo sát thực trạng ......................................................... 45 2.2.1. Mục đích khảo sát ......................................................................... 45 2.2.2. Đối tƣợng khảo sát ........................................................................ 45 2.2.3. Nội dung khảo sát ......................................................................... 45 2.2.4. Phƣơng pháp khảo sát ................................................................... 46 2.2.5. Cách xử lý kết quả ........................................................................ 46 2.3. Thực trạng hoạt động dạy học môn Toán theo định hƣớng phân hóa tại các trƣờng trung học cơ sở ở huyện Thƣờng Tín, thành phố Hà Nội ............................................................................................................. 47 2.3.1. Thực trạng hoạt động giảng dạy môn Toán theo định hƣớng phân hóa .................................................................................................. 47 v
2.3.2. Thực trạng hoạt động học tập môn Toán theo định hƣớng phân hóa .................................................................................................. 49 2.3.3. Thực trạng các yếu tố theo định hƣớng phân hóa trong dạy học môn Toán ................................................................................................. 50 2.4. Thực trạng quản lý hoạt động dạy học môn Toán theo định hƣớng phân hóa của các trƣờng trung học cơ sở huyện Thƣờng Tín, thành phố Hà Nội .......................................................................................... 51 2.4.1. Thực trạng nhận thức của cán bộ quản lý, giáo viên và học sinh về quản lý dạy và học môn Toán theo định hƣớng phân hóa ......... 51 2.4.2. Quản lý hoạt động dạy của giáo viên Toán theo định hƣớng phân hóa .................................................................................................. 53 2.4.3. Quản lý hoạt động học tập môn Toán của học sinh theo định hƣớng phân hóa ....................................................................................... 54 2.4.4. Xây dựng môi trƣờng, quản lý các điều kiện phục vụ DH môn Toán theo định hƣớng phân hóa.............................................................. 55 2.5. Thực trạng các yếu tố ảnh hƣởng đến quản lý hoạt động dạy học môn Toán theo định hƣớng phân hóa ở các trƣờng THCS huyện Thƣờng Tín, thành phố Hà Nội ................................................................... 58 2.6. Đánh giá chung ....................................................................................... 60 KẾT LUẬN CHƢƠNG 2................................................................................ 63 CHƢƠNG 3: BIỆN PHÁP QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC MÔN TOÁN THEO ĐỊNH HƢỚNG PHÂN HÓA Ở CÁC TRƢỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ HUYỆN THƢỜNG TÍN, THÀNH PHỐ HÀ NỘI ...64 3.1. Nguyên tắc đề xuất biện pháp ............................................................... 64 3.1.1. Tuân thủ các nguyên tắc của quản lý hoạt động dạy học phân hóa.... 64 3.1.2. Phù hợp với đặc điểm hoạt động dạy học ở bậc học trung học cơ sở ........................................................................................................ 64 3.1.3. Tính đến vai trò, vị trí và các đặc điểm của môn Toán trong chƣơng trình giáo dục trung học cơ sở ................................................... 65 3.1.4. Phù hợp với các đặc điểm về kinh tế, chính trị, xã hội, giáo dục của huyện Thƣờng Tín, thành phố Hà Nội ...................................... 65 vi
3.2. Các biện pháp quản lý hoạt động dạy học môn Toán theo định hƣớng phân hóa ở các trƣờng THCS huyện Thƣờng Tín, thành phố Hà Nội ............................................................................................................. 65 3.2.1. Tổ chức hoạt động nâng cao nhận thức cho cán bộ quản lý, giáo viên, học sinh và các lực lƣợng liên quan về dạy học môn Toán theo định hƣớng phân hóa ....................................................................... 65 3.2.2. Chỉ đạo giáo viên tích cực hóa hoạt động học tập và bồi dƣỡng kỹ năng học tập môn Toán phù hợp với đặc điểm cá nhân học sinh ................................................................................................... 68 3.2.3. Bồi dƣỡng chuyên môn, nghiệp vụ về dạy học môn Toán theo định hƣớng phân hóa cho đội ngũ giáo viên Toán.................................. 70 3.2.4. Chỉ đạo giáo viên đổi mới phƣơng pháp, hình thức tổ chức dạy học môn Toán theo định hƣớng phân hóa ........................................ 73 3.2.5. Chỉ đạo đổi mới kiểm tra, đánh giá kết quả học tập môn Toán theo định hƣớng phân hóa ....................................................................... 76 3.3. Khảo nghiệm tính cấp thiết và tính khả thi của các biện pháp đề xuất ............................................................................................................ 80 3.3.1. Giới thiệu về khảo nghiệm ............................................................ 80 3.3.2. Kết quả khảo nghiệm tính cấp thiết và tính khả thi của các biện pháp đề xuất .................................................................................... 81 KẾT LUẬN CHƢƠNG 3................................................................................ 83 KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ............................................................... 84 TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................................ 87 PHỤ LỤC vii
DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 2.1. Thực trạng hoạt động giảng dạy môn Toán theo định hƣớng phân hóa ...................................................................................... 47 Bảng 2.2. Thực trạng hoạt động học tập môn Toán theo định hƣớng phân hóa ...................................................................................... 49 Bảng 2.3. Thực trạng các yếu tố theo định hƣớng phân hóa trong dạy học môn Toán ............................................................................. 50 Bảng 2.4. Thực trạng nhận thức của cán bộ quản lý, giáo viên và học sinh về quản lý dạy và học môn Toán theo định hƣớng phân hóa ......... 51 Bảng 2.5. Thực trạng quản lý hoạt động dạy của giáo viên Toán theo định hƣớng phân hóa .................................................................. 53 Bảng 2.6. Thực trạng quản lý hoạt động học tập môn Toán của học sinh theo định hƣớng phân hóa................................................... 54 Bảng 2.7. Thực trạng xây dựng môi trƣờng, quản lý các điều kiện phục vụ DH môn Toán theo định hƣớng phân hóa .................... 55 Bảng 2.8. Thực trạng các yếu tố ảnh hƣởng đến quản lý hoạt động dạy học môn Toán theo định hƣớng phân hóa ở các trƣờng THCS huyện Thƣờng Tín, thành phố Hà Nội ............................ 58 Bảng 3.1. Bảng kết quả khảo nghiệm mức độ cấp thiết và tính khả thi của các biện pháp đề xuất ........................................................... 81 viii
MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Ngày nay cả thế giới và Việt Nam đang tiến vào cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tƣ, cuộc cách mạng công nghiệp 4.0. Cuộc cách mạng này sẽ biến đổi cách sống, làm việc và giao tiếp của toàn nhân loại theo cách hoàn toàn mới. Cuộc cách mạng này tác động mạnh mẽ đến nhiều lĩnh vực, nhiều khía cạnh trong đời sống xã hội, trong đó đặc biệt không thể thiếu một nguồn nhân lực chất lƣợng cao; mà nguồn nhân lực lại là đối tƣợng trực tiếp của giáo dục - đào tạo. Một trong những định hƣớng cơ bản của đổi mới giáo dục, đó là việc chuyển từ giáo dục mang tính hàn lâm, xa rời thực tiễn sang nền giáo dục chú trọng hình thành phẩm chất năng lực, phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo của ngƣời học. Nghị quyết số 29 - NQ/TW ngày 04/11/2013 của Ban Chấp hành Trung ƣơng (khóa XI) về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo nêu rõ: Tiếp tục đổi mới mạnh mẽ phương pháp dạy và học theo hướng hiện đại; phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo và vận dụng kiến thức, kỹ năng của người học; khắc phục lối truyền thụ áp đặt một chiều, ghi nhớ máy móc. Tập trung dạy cách học, cách nghĩ, khuyến khích tự học, tạo cơ sở để người học tự cập nhật và đổi mới tri thức, kỹ năng, phát triển năng lực. Chuyển từ học chủ yếu trên lớp sang tổ chức hình thức học tập đa dạng, chú ý các hoạt động xã hội, ngoại khóa, nghiên cứu khoa học. Đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin và truyền thông trong dạy và học [14]. Nghị quyết 29 - NQ/TW chỉ rõ việc xây dựng và chuẩn hoá nội dung giáo dục phổ thông theo hƣớng “tích hợp cao ở các lớp học dưới và phân hoá dần ở các lớp học trên; giảm số môn học bắt buộc; tăng môn học, chủ đề và hoạt động giáo dục tự chọn”[14]. Để thực hiện có hiệu quả mục tiêu về đổi mới căn bản, toàn diện giáo 1
dục và đào tạo theo Nghị quyết số 29 - NQ/TW, giáo dục phổ thông nƣớc ta đang thực hiện bƣớc chuyển từ chƣơng trình giáo dục tiếp cận nội dung sang tiếp cận năng lực của ngƣời học, chuyển từ chỗ quan tâm đến học sinh học đƣợc cái gì đến chỗ quan tâm học sinh vận dụng đƣợc cái gì qua việc học, học sinh biết giải quyết các vấn đề trong cuộc sống, biết phát huy tính tự giác, tích cực, chủ động, sáng tạo của mình. Muốn đạt đƣợc mục tiêu đó, ngành giáo dục cần phải đổi mới toàn diện, triệt để cả về nội dung, chƣơng trình, phƣơng pháp và hình thức giáo dục đào tạo vì một trong những vấn đề còn tồn tại của cách dạy học truyền thống hiện nay là chƣa giải quyết đƣợc tính đa dạng trong lớp học. Điều này đặt ra một vấn đề: Làm thế nào để phát huy đƣợc tối đa khả năng cá nhân của từng ngƣời học? Và một trong những giải pháp sƣ phạm đƣợc đƣa ra là tổ chức dạy học phân hóa nhằm phát huy tính tự giác, tích cực, chủ động, sáng tạo của học sinh, giúp học sinh nhận biết đƣợc năng lực, khả năng học tập của bản thân. Dạy học phân hóa là định hƣớng trong đó giáo viên tổ chức dạy học tùy theo đối tƣợng, nhằm đảm bảo yêu cầu giáo dục phù hợp với đặc điểm tâm – sinh lý, nhịp độ, khả năng, nhu cầu và hứng thú khác nhau của ngƣời học, từ đó phát triển tối đa tiềm năng vốn có của mỗi học sinh. Dạy học phân hóa cũng góp phần thực hiện yêu cầu đào tạo và phân công lao động xã hội theo nguyên tắc mỗi thành viên sẽ đóng góp có hiệu quả nhất đối với những việc đã chọn hoặc đƣợc giao trên cơ sở đã đƣợc chuẩn bị tốt theo định hƣớng từ nhà trƣờng, đây thực chất là đáp ứng yêu cầu phân luồng lao động của xã hội mà nhà trƣờng phải thực hiện. Bộ Giáo dục và Đào tạo đã chỉ đạo tổ chức dạy học phân hóa theo hình thức phân ban kết hợp với tự chọn ở cấp trung học phổ thông. Hiện nay, Bộ Giáo dục và Đào tạo đang triển khai thực hiện Chiến lược phát triển giáo dục và đào tạo giai đoạn 2011 - 2020, trong đó có việc xây dựng chƣơng trình 2
giáo dục phổ thông giai đoạn sau 2015. Chƣơng trình giáo dục phổ thông mới sẽ đặc biệt quan tâm đến dạy học phân hóa. Môn Toán ở trƣờng phổ thông góp phần hình thành và phát triển phẩm chất, năng lực học sinh; phát triển kiến thức, kỹ năng then chốt và tạo cơ hội để học sinh đƣợc trải nghiệm, áp dụng Toán học vào đời sống thực tiễn, tạo dựng sự kết nối giữa các ý tƣởng toán học, giữa Toán học với thực tiễn, giữa Toán học với các môn học khác. Thực trạng dạy học môn Toán ở phần lớn các trƣờng trung học cơ sở trên địa bàn huyện Thƣờng Tín, thành phố Hà Nội hiện nay chƣa có sự đổi mới rõ nét, phƣơng pháp chủ yếu vẫn là thầy truyền thụ một chiều, trò thụ động tiếp nhận kiến thức hàn lâm, nên sản phẩm giáo dục là những con ngƣời mang tính thụ động, hạn chế khả năng sáng tạo và năng động. Bên cạnh đó, công tác quản lý hoạt động dạy học môn Toán ở các nhà trƣờng trung học cơ sở chƣa có những biện pháp phù hợp và hiệu quả nên chƣa tạo đƣợc niềm say mê và sự yêu thích của học sinh đối với môn học. Quan điểm phân hóa trong dạy học môn Toán chƣa đƣợc quan tâm đúng mức, giáo viên chƣa đƣợc trang bị đầy đủ những hiểu biết và kỹ năng dạy phân hóa, chƣa chú trọng yêu cầu phân hóa trong dạy học. Thực trạng quản lý hoạt động dạy học môn Toán theo định hƣớng phân hóa của Hiệu trƣởng còn mang tính hình thức, chƣa hiệu quả, mang tính chủ quan, từ công tác quản lý bồi dƣỡng giáo viên và quản lý cơ sở vật chất, phƣơng tiện dạy học còn nhiều hạn chế nên việc đổi mới phƣơng pháp dạy học của giáo viên theo hƣớng phân hóa chƣa nhiều và việc bồi dƣỡng phƣơng pháp học tập cho học sinh còn hạn chế. Xuất phát từ những yêu cầu về mặt lý luận lẫn thực tiễn, trƣớc những băn khoăn về chất lƣợng hoạt động đổi mới phƣơng pháp dạy học môn Toán theo định hƣớng phân hóa và mối quan hệ với công tác chỉ đạo hoạt động đổi mới phƣơng pháp dạy học trong nhà trƣờng trung học cơ sở hiện nay, với hy vọng tìm ra một hƣớng đi đúng để nâng cao chất lƣợng và hiệu quả quản lý 3
hoạt động dạy học môn Toán nhằm đáp ứng nhu cầu xã hội và phát triển đất nƣớc, tác giả chọn đề tài nghiên cứu: “Quả ạt động dạy học môn Toán t e đị ướng phân hóa ở các trường trung học cơ sở huyệ T ường Tín, thành phố Hà Nội”. 2. Mục đích nghiên cứu Trên cơ sở nghiên cứu lý luận và thực tiễn, đề tài đề xuất các biện pháp quản lý hoạt động dạy học môn Toán của Hiệu trƣởng theo định hƣớng phân hóa góp phần nâng cao chất lƣợng dạy học môn toán các trƣờng trung học cơ sở huyện Thƣờng Tín, thành phố Hà Nội hiện nay. 3. Khách thể, đối tƣợng nghiên cứu 3.1. Khách thể nghiên cứu Hoạt động dạy học môn Toán theo hƣớng phân hóa ở các trƣờng trung học cơ sở. 3.2. Đối tượng nghiên cứu Quản lý hoạt động dạy học môn Toán theo định hƣớng phân hóa ở các trƣờng trung học cơ sở huyện Thƣờng Tín, thành phố Hà Nội. 4. Câu hỏi nghiên cứu Câu hỏi đặt ra cho vấn đề nghiên cứu là: - Sự khác biệt giữa dạy học truyền thống và dạy học phân hóa là gì? - Vì sao có thể thực hiện dạy học môn Toán theo định hƣớng phân hóa ở các trƣờng trung học cơ sở - Việc quản lý hoạt động dạy học môn Toán theo định hƣớng phân hóa ở các trƣờng trung học cơ sở huyện Thƣờng Tín, thành phố Hà Nội đã đƣợc thực hiện nhƣ thế nào? - Cần đƣa ra những biện pháp quản lý nhƣ thế nào để hoạt động dạy học môn Toán theo định hƣớng phân hóa ở các trƣờng trung học cơ sở huyện Thƣờng Tín, thành phố Hà Nội đạt hiệu quả cao? 4
5. Giả thuyết khoa học Nếu nghiên cứu đề xuất và áp dụng một số biện pháp quản lý khoa học, phù hợp và đồng bộ từ các khâu lập kế hoạch, tổ chức chỉ đạo và kiểm tra đánh giá đến việc đánh giá chính xác mức độ của các tác động đến các nhân tố của hoạt động dạy học bao gồm: chƣơng trình, ngƣời dạy, ngƣời học và các điều kiện phục vụ dạy học sẽ góp phần nâng cao hiệu quả và chất lƣợng của hoạt động dạy học môn Toán theo định hƣớng phân hóa tại các trƣờng trung học cơ sở trên địa bàn huyện Thƣờng Tín, thành phố Hà Nội. 6. Nhiệm vụ nghiên cứu 6.1. Nghiên cứu cơ sở lý luận về quản lý hoạt động dạy học môn Toán theo định hướng phân hóa ở trường trung học cơ sở 6.2. Khảo sát, phân tích và đánh giá thực trạng quản lý hoạt động dạy học môn Toán theo định hướng phân hóa ở các trường trung học cơ sở huyện Thường Tín, thành phố Hà Nội 6.3. Đề xuất biện pháp quản lý hoạt động dạy học môn Toán theo định hướng phân hóa ở các trường trung học cơ sở huyện Thường Tín, thành phố Hà Nội 7. Phạm vi nghiên cứu đề tài 7.1. Phạm vi về nội dung Đề tài tập trung nghiên cứu và đề xuất một số biện pháp quản lý hoạt động dạy học môn Toán của Hiệu trƣởng theo định hƣớng phân hóa ở các trƣờng trung học cơ sở huyện Thƣờng Tín, thành phố Hà Nội, gồm các trƣờng sau: THCS Văn Bình, THCS Thắng Lợi, THCS Hiền Giang. 7.2. Phạm vi về không gian Đề tài giới hạn nghiên cứu tại các trƣờng trung học cơ sở của huyện Thƣờng Tín, thành phố Hà Nội, gồm các trƣờng sau: THCS Văn Bình, THCS Thắng Lợi, THCS Hiền Giang. 7.3. Phạm vi về thời gian Thời gian nghiên cứu trong hai năm học: năm học 2018 – 2019 và năm học 2019 – 2020. 5
8. Phƣơng pháp nghiên cứu 8.1. P ươ g p áp nghiên cứu lý luận Mục đích: Phƣơng pháp nghiên cứu lý luận nhằm phân tích, tổng hợp, hệ thống hóa các Văn kiện của Đảng, Nhà nƣớc, Bộ Giáo dục & Đào tạo, Thành phố Hà Nội và Sở Giáo dục & Đào tạo Hà Nội. Các tài liệu lý luận về quản lý, quản lý giáo dục. Các công trình khoa học liên quan đến đề tài. Cách thực hiện: Phƣơng pháp nghiên cứu lý luận đƣợc thực hiện theo hƣớng tổng thuật, phân tích, so sánh các tài liệu, thông tin liên quan đến quản lý hoạt động dạy học môn Toán của Hiệu trƣởng theo định hƣớng phân hóa, nhằm xác định các kết quả mà các tác giả đi trƣớc đã đạt đƣợc và khoảng trống nghiên cứu dành cho đề tài luận văn. 8.2. P ươ g p áp g iê cứu thực tiễn Mục đích của phƣơng pháp nghiên cứu thực tiễn: 8.2.1. Phương pháp điều tra bằng phiếu hỏi: Gồm phiếu dành cho cán bộ quản lý; dành cho giáo viên; dành cho học sinh nhằm thu thập thông tin về thực trạng quản lý dạy học môn Toán theo định hƣớng phân hóa ở trƣờng trung học cơ sở. 8.2.2. Phương pháp điều tra tình huống: Nghiên cứu sâu bằng quan sát, phỏng vấn qua một số giờ dạy học toán. 8.2.3. Phương pháp tổng kết kinh nghiệm thực tiễn: Tham khảo các bản báo cáo tổng kết năm học, kế hoạch năm học của trƣờng, ngành và một số báo cáo hội thảo về công tác chuyên môn nhằm tổng kết các kinh nghiệm quản lý dạy học bộ môn Toán. 8.2.4. Phương pháp lấy ý kiến chuyên gia: Lấy ý kiến của cán bộ quản lý của Phòng GD&ĐT huyện Thƣờng Tín, ý kiến của cán bộ quản lý tại các nhà trƣờng đƣợc khảo sát thông qua phiếu điều tra về một số vấn đề nghiên cứu mà đề tài quan tâm, đƣợc sử dụng trong việc xem xét thực trạng và các biện pháp đề xuất. 8.2.5. Phương pháp khảo nghiệm: Về tính khả thi của các biện pháp đƣợc đƣa ra trong luận văn. 6
8.3. P ươ g p áp g iê cứu bổ trợ 8.3.1. Phương pháp xử lý số liệu thống kê 8.3.2. Phương pháp so sánh để xử lý các kết quả nghiên cứu 8.3.3. Phương pháp quan sát Cách thực hiện: Phƣơng pháp nghiên cứu thực tiễn đƣợc thực hiện theo hƣớng tập hợp, phân tích, đối chiếu, so sánh các dữ liệu, số liệu liên quan đến quản lý hoạt động dạy học môn Toán của Hiệu trƣởng theo định hƣớng phân hóa; nhằm đánh giá thực trạng hoạt động dạy học môn Toán theo định hƣớng phân hóa và thực trạng quản lý hoạt động dạy học môn Toán của Hiệu trƣởng theo định hƣớng phân hóa tại các trƣờng THCS ở huyện Thƣờng Tín, thành phố Hà Nội. 9. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài 9.1. Ý g ĩa uận Hệ thống hóa cơ sở lý luận về quản lý hoạt động dạy học môn Toán theo định hƣớng phân hóa ở các trƣờng trung học cơ sở huyện Thƣờng Tín, thành phố Hà Nội. 9.2. Ý g ĩa t ực tiễn Kết quả nghiên cứu áp dụng cho công tác quản lý hoạt động dạy học môn Toán theo định hƣớng phân hóa ở các trƣờng trung học cơ sở huyện Thƣờng Tín, thành phố Hà Nội nhằm nâng cao chất lƣợng dạy học môn Toán và hiệu quả của công tác quản lý. 10. Cấu trúc của luận văn Ngoài phần Mở đầu, Kết luận và Khuyến nghị, Tài liệu tham khảo và Phụ lục, nội dung chính của Luận văn dự kiến đƣợc trình bày trong 3 chƣơng: Chƣơng 1: Cơ sở lý luận về quản lý hoạt động dạy học môn Toán theo định hƣớng phân hóa ở trƣờng trung học cơ sở. Chƣơng 2: Thực trạng quản lý hoạt động dạy học môn Toán theo định hƣớng phân hóa ở các trƣờng trung học cơ sở huyện Thƣờng Tín, thành phố Hà Nội. Chƣơng 3: Biện pháp quản lý hoạt động dạy học môn Toán theo định hƣớng phân hóa ở các trƣờng trung học cơ sở huyện Thƣờng Tín, thành phố Hà Nội. 7
CHƢƠNG 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC MÔN TOÁN THEO ĐỊNH HƢỚNG PHÂN HÓA Ở TRƢỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ 1.1. Tổng quan nghiên cứu 1.1.1. N ữ g g iê cứu về p â óa, p â óa tr g dạy ọc, p â óa tro g dạy ọc mô T á Dạy học phân hóa đƣợc nghiên cứu và vận dụng rất nhiều ở các nƣớc trên thế giới. Có thể kể đến: David và Kimberly đã chỉ ra rằng, việc đƣa các phong cách học tập và các loại trí khôn khác nhau vào trong bài học là một cách hiệu quả để phân hóa phƣơng pháp giảng dạy. Đối với mỗi đặc điểm khác nhau của học sinh sẽ có một số chiến lƣợc giảng dạy phù hợp và có một số mẫu thức chung giúp kết nối toàn bộ hoặc hầu hết các đặc điểm khác biệt. Các tác giả David và Kimberly đã tổng kết bốn yếu tố chính để nhận biết một lớp học đƣợc tổ chức theo cách phân hóa, đó là: Làm bài tập theo nhóm nhỏ với bạn cùng lớp; Làm việc cùng với giáo viên theo từng cá nhân hoặc nhóm nhỏ; Dành lƣợng thời gian khác nhau trong một nhiệm vụ để giúp học tốt; Làm việc với các tài liệu khác nhau để giúp học tốt. Các tác giả Carol Ann Tomlinson và Marcia Imbeau [18] đã cho rằng chiến lƣợc dạy học phân hóa đòi hỏi giáo viên phải “làm rõ mục đích học tập bắt nguồn từ các tiêu chuẩn về nội dung, nhưng được thực hiện một cách khéo léo để đảm bảo mọi học sinh đều tham gia và hiểu bài”. Tác giả Carol Ann Tomlinson cho rằng “DHPH là quá trình đảm bảo rằng nội dung và phương pháp học tập cũng như kiểm tra, đánh giá phải phù hợp với trình độ, sở thích và PCHT của từng người học”. Đồng quan điểm đó tác giả Jenifer Fox Whitney Hoffman cũng nhấn mạnh [28] “DHPH bao gồm lập kế hoạch, 8
giảng dạy và phương pháp đánh giá phù hợp với các cấp độ khác nhau về kiến thức, sở thích, nhu cầu thể chất, xã hội của HS”. Theo tác giả Hall [19]: DHPH là cách tiếp cận dạy và học đáp ứng những đối tượng HS khác nhau trong cùng một lớp nhằm mục đích tối đa hóa năng lực của mỗi cá nhân bằng cách tạo ra cho người học quá trình dạy học phù hợp nhất với họ”. Còn tác giả Lê Thị Thu Hƣơng [21] cho rằng “DHPH là một cách tiếp cận dạy học mà ở đó giáo viên tự điều chỉnh quá trình dạy học cho phù hợp với từng cá nhân hoặc nhóm học sinh nhằm phát triển tối đa năng lực học tập của mỗi em”. Tác giả Tomlinson [17] (2005) cho rằng dạy học phân hóa là một chiến thuật mang tính chất tiên phong, chú trọng tới chất lƣợng hơn là số lƣợng, bao gồm các cách tiếp cận nội dung, quá trình, kết quả vô cùng đa dạng, lấy học sinh làm trung tâm, là một sự kết hợp giữa các nhóm kĩ thuật, một cơ hội để mọi ngƣời có thể học tập một cách đúng nghĩa nhất, và “hữu cơ”, nghĩa là một chiến thuật rất có tiềm năng. Tuy nhiên, có rất nhiều ý kiến trái chiều về chiến thuật này. Tác giả Diane Heacox [16] (2005) cho rằng chiến thuật dạy học phân hóa là “thay đổi tiến độ, trình độ, phƣơng pháp giảng dạy để phù hợp với nhu cầu, phong cách hoặc/và sự hứng thú của học sinh. Giáo viên nên chuyên biệt hóa nội dung, quá trình, kết quả dựa trên đặc điểm của từng học sinh. Các đặc điểm bao gồm trình độ, phong cách học và sự hứng thú của học sinh: Các mức trình độ, Phong cách học, Sự hứng thú. Tác giả Csikszentmihalyi [28] (1990) cho rằng học sinh cần đƣợc hƣớng tới một mức độ khó hơn một chút so với trình độ bản thân. Khi đó, việc học mới thật sự trở nên đúng nghĩa. Một giáo án đƣợc dạy học phân hóa sẽ chỉ rõ cách các bài học sẽ thử thách học sinh nhƣ thế nào, nhƣng mức độ sẽ không quá cao, vẫn duy trì phù hợp với khả năng của học sinh. Quá trình học sẽ đƣợc đẩy mạnh bằng cả cảm xúc và hoạt động. 9
Tác giả Nguyễn Bá Kim cho rằng cần kết hợp giữa giáo dục diện “đại trà” với giáo dục diện “mũi nhọn”, đồng thời khuyến khích phát triển tối đa và tối ƣu những khả năng của từng cá nhân. Trong rất nhiều những bài báo gần đây đề cập tới dạy học phân hóa ở trƣờng phổ thông đã bàn tới thực trạng dạy học phân hóa và các giải pháp nhằm thực hiện dạy học phân hóa sao cho hiệu quả, đáp ứng yêu cầu đổi mới chƣơng trình và sách giáo khoa hiện nay. Tác giả Phạm Thị Hồng Hạnh [16], trong bài viết “Thiết kế và tổ chức dạy học phân hóa chủ đề Hàm số (Giải tích 12) gắn với định hướng nghề”, đã đƣa ra quan niệm về dạy học phân hoá chủ đề Hàm số (Giải tích 12) gắn với định hƣớng nghề, đó là: Giáo dục hƣớng nghiệp ở trƣờng phổ thông đƣợc triển khai qua 4 hình thức: (i) sinh hoạt hƣớng nghiệp trên lớp; (ii) tích hợp nội dung hƣớng nghiệp vào môn học; (iii) lao động sản xuất và học nghề phổ thông; (iv) các hoạt động ngoại khoá về hƣớng nghiệp. Ở hình thức hƣớng nghiệp thứ 2, GV bộ môn sẽ cung cấp cho HS thông tin về một số ngành nghề liên quan đến môn học, giới thiệu cho HS các thành tựu, sự phát triển các ngành nghề trong xã hội, giúp HS hiểu biết các ngành nghề một cách khoa học, từ đó có những cân nhắc, lựa chọn nghề nghiệp trong tƣơng lai phù hợp với năng lực, sở trƣờng và thiên hƣớng của bản thân. Tác giả cho rằng: Dạy học phân hoá (DHPH) có thể coi là một định hƣớng, một phƣơng pháp hay kĩ thuật dạy học, theo đó quá trình tổ chức dạy học của giáo viên cần phải đƣợc triển khai tùy theo đối tƣợng, nhằm bảo đảm yêu cầu giáo dục phù hợp với đặc điểm tâm - sinh lí, nhịp độ, khả năng, nhu cầu và hứng thú khác nhau của những ngƣời học. DHPH là dạy học cho phép GV tự thiết kế các chiến lƣợc dạy học sao cho phù hợp với nhu cầu, hứng thú, năng lực và cách thức học tập khác nhau của mỗi HS; đồng thời khuyến khích phát triển tối đa và tối ƣu những khả năng của cá nhân HS, nhƣng phải đảm bảo mục tiêu về yêu cầu cần đạt của môn học theo quy định về phát triển năng lực và phẩm chất HS. 10