Luận văn Thạc sĩ Quản lý giáo dục: Quản lý hoạt động dạy học theo định hướng phát triển năng lực học sinh ở trường tiểu học trên địa bàn thị xã Dĩ An, tỉnh Bình Dương

Chia sẻ: Matroinho | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:147

Thêm vào BST

Báo xấu

38
lượt xem 14
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục đích nghiên cứu của luận văn "Quản lý hoạt động dạy học theo định hướng phát triển năng lực học sinh ở trường tiểu học trên địa bàn thị xã Dĩ An, tỉnh Bình Dương" nhằm lý luận về quản lý hoạt động dạy học ở trường tiểu học, đề tài tìm hiểu và đánh giá thực trạng quản lý HĐDH theo định hướng phát triển năng lực học sinh ở các trường tiểu học trên địa bàn thị xã Dĩ An, tỉnh Bình Dương; đề xuất một số biện pháp quản lý HĐDH theo định hướng phát triển năng lực học sinh ở các trường tiểu học của địa phương, góp phần nâng cao chất lượng dạy học, đáp ứng yêu cầu đổi mới căn bản và toàn diện giáo dục tiểu học.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Quản lý giáo dục: Quản lý hoạt động dạy học theo định hướng phát triển năng lực học sinh ở trường tiểu học trên địa bàn thị xã Dĩ An, tỉnh Bình Dương

ỦY BAN NHÂN DÂN TỈNH BÌNH DƢƠNG TRƢỜNG ĐẠI HỌC THỦ DẦU MỘT TRIỆU QUỐC THANH QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC THEO ĐỊNH HƢỚNG PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC HỌC SINH Ở TRƢỜNG TIỂU HỌC TRÊN ĐỊA BÀN THỊ XÃ DĨ AN, TỈNH BÌNH DƢƠNG LU N VĂN THẠC SĨ CHUYÊN NGÀNH: QUẢN LÝ GIÁO DỤC MÃ SỐ: 80140114 BÌNH DƢƠNG - 2018
ỦY BAN NHÂN DÂN TỈNH BÌNH DƢƠNG TRƢỜNG ĐẠI HỌC THỦ DẦU MỘT TRIỆU QUỐC THANH QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC THEO ĐỊNH HƢỚNG PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC HỌC SINH Ở TRƢỜNG TIỂU HỌC TRÊN ĐỊA BÀN THỊ XÃ DĨ AN, TỈNH BÌNH DƢƠNG LU N VĂN THẠC SĨ CHUYÊN NGÀNH: QUẢN LÝ GIÁO DỤC MÃ SỐ: 80140114 NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC: TS. TRẦN VĂN TRUNG BÌNH DƢƠNG – 2018 i
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan luận văn thạc sĩ “Quản lý hoạt động dạy học theo định hướng phát triển năng lực học sinh ở trường tiểu học trên địa bàn thị xã Dĩ An, tỉnh Bình Dương” là công trình nghiên cứu của riêng tôi, đến nay luận văn chƣa đƣợc bảo vệ tại bất kỳ một hội đồng bảo vệ luận văn thạc sĩ nào và chƣa đƣợc công bố trên bất kỳ một phƣơng tiện thông tin nào. Các số liệu và tài liệu trong luận văn là trung thực và chƣa đƣợc công bố trong bất kỳ công trình nghiên cứu nào. Tất cả những tham khảo và kế thừa đều đƣợc trích dẫn và tham chiếu đầy đủ. Tôi xin hoàn toàn chịu trách nhiệm về những gì tôi đã cam đoan ở trên đây. Bình Dương, tháng 12 năm 2018 TÁC GIẢ LU N VĂN Triệu Quốc Thanh ii
LỜI CẢM ƠN Luận văn này đã không thể hoàn thành nếu thiếu sự hƣớng dẫn, cổ vũ, động viên và hỗ trợ của nhiều cá nhân và tổ chức. Trƣớc tiên, tác giả chân thành cảm ơn Ban Giám hiệu và phòng Đào tạo Sau đại học Trƣờng Đại học Thủ Dầu Một đã tạo điều kiện thuận lợi cho tác giả trong quá trình học tập và nghiên cứu tại trƣờng. Cảm ơn tập thể giảng viên Khoa Quản lý giáo dục trƣờng đại học Thủ Dầu Một, các giảng viên Trƣờng Cán bộ Quản lý giáo dục Thành phố Hồ Chí Minh, giảng viên Trƣờng Đại học Sƣ phạm Thành phố Hồ Chí Minh, quý thầy cô đã cung cấp cho tác giả và các bạn học viên những kiến thức quý giá trong suốt quá trình học tập và rèn luyện tại trƣờng cũng nhƣ quá trình nghiên cứu thực tế và hoàn thiện luận văn. Tác giả xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới Tiến sĩ Trần Văn Trung – Trƣởng phòng Khoa học kiêm Giáo đốc Chƣơng trình Giáo dục học, Trƣờng Đại học Thủ Dầu Một, ngƣời Thầy đã dày công theo dõi, hƣớng dẫn, động viên, giúp đỡ tác giả về mọi mặt trong quá trình nghiên cứu và hoàn thiện luận văn này. Những nhận xét và đánh giá của Thầy thực sự là những bài học vô cùng quý giá, không chỉ trong quá trình viết luận văn mà cả trong hoạt động nghiên cứu về quản lý giáo dục sau này của tác giả. Tác giả xin gửi lời cảm ơn chân thành đến Tiến sĩ Trần Thị Tuyết Mai – Giám đốc Chƣơng trình Quản lý giáo dục – Giảng viên Trƣờng Đại học Thủ Dầu Một – Chủ nhiệm lớp CH16QL01, Cô đã giúp tác giả từ những bƣớc đầu định hƣớng về đề tài nghiên cứu. Cô luôn động viên, hỗ trợ, giúp đỡ tác giả thật tận tình, nhất là trong chuyến đi học tập thực tế về công tác quản lý ở các trƣờng học tại Hà Nội, giúp tác giả có đƣợc những kinh nghiệm thực tiễn quý báu để xây dựng tốt công trình nghiên cứu của bản thân. Tác giả xin cảm ơn tập thể cán bộ, giáo viên Trƣờng Tiểu học Bình An, nơi tác giả đang công tác và những đồng nghiệp quản lý giáo dục thuộc phòng Giáo dục và Đào tạo thị xã Dĩ An đã chia sẻ, tạo điều kiện, giúp tác giả trong quá trình nghiên cứu số liệu thực tiễn nơi công tác. Cảm ơn Ban cán sự và tập thể lớp CH16QL01 đã kề vai sát cánh, chia sẻ, hỗ trợ kiến thức lẫn nhau để cùng hoàn thiện luận văn. Cuối cùng, tác giả xin cảm ơn tất cả các cá nhân, tập thể đã từng động viên và hỗ trợ tác giả về mọi mặt để giúp tác giả có thể hoàn thành luận văn này. Xin gửi lời tri ân sâu sắc và lời chúc sức khỏe đến tất cả quý thầy cô và các bạn học viên lớp CH16QL01, xin chân thành cảm ơn ! TÁC GIẢ LU N VĂN Triệu Quốc Thanh iii
MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN ..........................................................................................................ii LỜI CẢM ƠN .............................................................................................................. iii MỤC LỤC .....................................................................................................................iv DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT .........................................................................ix DANH MỤC CÁC BẢNG ............................................................................................ x DANH MỤC HÌNH, BIỂU ĐỒ ................................................................................. xii TÓM TẮT .................................................................................................................. xiii MỞ ĐẦU ........................................................................................................................ 1 1. Lí do chọn đề tài .......................................................................................................... 1 2. Mục đích nghiên cứu ................................................................................................... 2 4. Giả thuyết khoa học ..................................................................................................... 3 5. Nhiệm vụ nghiên cứu .................................................................................................. 3 6. Phạm vi nghiên cứu ..................................................................................................... 4 7. Phƣơng pháp luận và phƣơng pháp nghiên cứu .......................................................... 4 7.1. Phƣơng pháp luận ..................................................................................................... 4 7.2. Phƣơng pháp nghiên cứu cụ thể ............................................................................... 5 7.2.1. Phương pháp nghiên cứu lý luận .......................................................................... 5 7.2.2. Phương pháp nghiên cứu thực tiễn ....................................................................... 5 8. Ý nghĩa của đề tài ........................................................................................................ 6 8.1. Ý nghĩa khoa học ...................................................................................................... 6 8.2. Ý nghĩa thực tiễn ...................................................................................................... 6 9. Cấu trúc luận văn ......................................................................................................... 6 Chƣơng 1. CƠ SỞ LÝ LU N VỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC THEO ĐỊNH HƢỚNG PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC HỌC SINH Ở TRƢỜNG TIỂU HỌC .................................................................................................... 7 1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề .................................................................................. 7 1.1.1. Các nghiên cứu ở nước ngoài ............................................................................... 7 1.1.2. Các nghiên cứu ở trong nước ................................................................................ 8 1.2. Khái niệm cơ bản của đề tài ..................................................................................... 9 1.2.1. Khái niệm về quản lý; quản lý giáo dục; quản lý nhà trường ............................... 9 iv
1.2.1.1. Khái niệm về quản lý .......................................................................................... 9 1.2.2. Khái niệm hoạt động dạy học; năng lực; năng lực học sinh .............................. 12 1.2.3. Khái niệm quản lý hoạt động dạy học theo định hướng phát triển năng lực học sinh ...................................................................................................................... 15 1.3. Lý luận về hoạt động dạy học theo định hƣớng phát triển năng lực học sinh ở trƣờng tiểu học ............................................................................................................... 15 1.3.1. Đặc điểm của học sinh tiểu học ........................................................................... 15 1.3.2. Mục tiêu của hoạt động dạy học trong trường tiểu học ...................................... 16 1.3.3. Nội dung chương trình dạy học ở trường tiểu học .............................................. 17 1.3.4. Hình thức tổ chức hoạt động dạy học ở trường tiểu học .................................... 18 1.3.5. Dạy học theo định hướng phát triển năng lực học sinh ...................................... 19 1.4. Lý luận về quản lý hoạt động dạy học theo định hƣớng phát triển năng lực học sinh ở trƣờng tiểu học .................................................................................................... 21 1.4.1. Tầm quan trọng quản lý hoạt động dạy học theo định hướng phát triển năng lực học sinh ở trường tiểu học ............................................................................................. 21 1.4.2. Nội dung quản lý hoạt động dạy học theo định hướng phát triển năng lực học sinh ở trường tiểu học.................................................................................................... 21 1.4.2.1. Quản lý hoạt động dạy của giáo viên ............................................................... 21 1.4.2.2. Quản lý hoạt động học của học sinh ................................................................ 24 1.4.2.3. Quản lý các điều kiện phục vụ hoạt động dạy học ........................................... 25 1.4.3. Vai trò của hiệu trưởng trong việc quản lý hoạt động dạy học theo định hướng phát triển năng lực học sinh ở trường tiểu học ............................................................. 27 1.5. Các yếu tố ảnh hƣởng đến quản lý hoạt động dạy học theo định hƣớng phát triển năng lực học sinh ở trƣờng tiểu học .............................................................................. 29 1.5.1. Những yếu tố bên ngoài ảnh hưởng đến quản lý hoạt động dạy học theo định hướng phát triển năng lực của học sinh ........................................................................ 29 1.5.2. Những yếu tố bên trong ảnh hưởng đến quản lý hoạt động dạy học theo định hướng phát triển năng lực của học sinh ........................................................................ 29 Chƣơng 2. THỰC TRẠNG QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC THEO ĐỊNH HƢỚNG PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC HỌC SINH Ở TRƢỜNG TIỂU HỌC TRÊN ĐỊA BÀN THỊ XÃ DĨ AN, TỈNH BÌNH DƢƠNG ........... 31 2.1. Khái quát tình hình kinh tế - xã hội, giáo dục và đào tạo tại địa bàn thị xã Dĩ An, tỉnh Bình Dƣơng ............................................................................................................ 31 2.1.1. Tình hình kinh tế - xã hội ..................................................................................... 31 v
2.1.2. Tình hình giáo dục và đào tạo ............................................................................. 32 2.1.3. Giới thiệu quy mô phát triển lớp và học sinh các trường tiểu học...................... 34 2.2. Tổ chức khảo sát thực trạng ................................................................................... 37 2.2.1. Mẫu nghiên cứu ................................................................................................... 37 2.2.2. Cách thức khảo sát .............................................................................................. 37 2.2.3. Cách thức xử lý số liệu ........................................................................................ 38 2.2.4. Kết quả quá trình khảo sát và thống kê mẫu ....................................................... 39 2.3. Thực trạng hoạt động dạy học theo định hƣớng phát triển năng lực học sinh ở trƣờng tiểu học trên địa bàn thị xã Dĩ An, tỉnh Bình Dƣơng......................................... 41 2.3.1. Thực trạng hoạt động dạy ................................................................................... 41 2.3.3. Thực trạng cơ sở vật chất, trang thiết bị phục vụ dạy và học ............................. 50 2.4. Thực trạng quản lý hoạt động dạy học theo định hƣớng phát triển năng lực học sinh ở trƣờng tiểu học trên địa bàn thị xã Dĩ An, tỉnh Bình Dƣơng .............................. 52 2.4.1. Quản lý hoạt động dạy ........................................................................................ 52 2.4.2. Quản lý hoạt động học ........................................................................................ 61 2.4.3. Quản lý các điều kiện phục vụ dạy học ............................................................... 64 2.5. Các yếu tố ảnh hƣởng đến quản lý hoạt động dạy học theo định hƣớng phát triển năng lực học sinh ở trƣờng tiểu học thị xã Dĩ An, tỉnh Bình Dƣơng ............................ 66 2.6. Nhận định chung về thực trạng quản lý hoạt động dạy học theo định hƣớng phát triển năng lực học sinh ở trƣờng tiểu học thị xã Dĩ An, tỉnh Bình Dƣơng.................... 69 2.6.1. Những ưu điểm và nguyên nhân .......................................................................... 69 2.6.2. Những hạn chế và nguyên nhân .......................................................................... 70 Chƣơng 3. BIỆN PHÁP QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC THEO ĐỊNH HƢỚNG PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC HỌC SINH Ở TRƢỜNG TIỂU HỌC TRÊN ĐỊA BÀN THỊ XÃ DĨ AN, BÌNH DƢƠNG ...................... 73 3.1. Cơ sở để đề xuất biện pháp..................................................................................... 73 3.1.1. Cơ sở lý luận ........................................................................................................ 73 3.1.2. Cơ sở thực tiễn..................................................................................................... 73 3.2. Nguyên tắc đề xuất biện pháp ................................................................................ 74 3.2.1. Nguyên tắc đảm bảo tính kế thừa ........................................................................ 74 3.2.2. Nguyên tắc đảm bảo thực tiễn ............................................................................. 75 3.2.3. Nguyên tắc đảm bảo tính khả thi ......................................................................... 75 3.2.4. Nguyên tắc đồng bộ ............................................................................................. 75 vi
3.3. Biện pháp quản lý hoạt động dạy học theo định hƣớng phát triển năng lực học sinh ở trƣờng tiểu học trên địa bàn thị xã Dĩ An, tỉnh Bình Dƣơng ..................................... 75 3.3.1. Biện pháp 1: Nâng cao nhận thức của cán bộ quản lý, giáo viên về hoạt động dạy học theo định hướng phát triển năng lực học sinh ................................................. 75 3.3.2. Biện pháp 2: Đẩy mạnh chỉ đạo giáo viên vận dụng các phương pháp dạy học phù hợp với định hướng phát triển năng lực học sinh .................................................. 77 3.3.3. Biện pháp 3: Tăng cường chỉ đạo giáo viên trong việc chuẩn bị và thực hiện nội dung bài dạy theo định hướng phát triển năng lực học sinh......................................... 80 3.3.4. Biện pháp 4: Cải tiến về phương pháp, hình thức kiểm tra và đánh giá hoạt động dạy của giáo viên, hoạt động học của học sinh theo định hướng phát triển năng lực học sinh ...................................................................................................................... 81 3.3.5. Biện pháp 5: Tăng cường đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ giáo viên đáp ứng yêu cầu dạy học theo định hướng phát triển năng lực học sinh ................................................. 85 3.3.6. Biện pháp 6: Tăng cường dạy phương pháp tự học cho học sinh theo định hướng phát triển năng lực ........................................................................................................ 88 3.3.7. Biện pháp 7: Tăng cường xây dựng và khuyến khích các hoạt động phong trào dạy học theo hướng phát triển năng lực học sinh ......................................................... 89 3.3.8. Biện pháp 8: Đầu tư cơ sở vật chất phục vụ dạy học theo hướng phát triển năng lực học sinh .................................................................................................................... 91 3.4. Mối quan hệ giữa các biện pháp ............................................................................. 93 3.5. Khảo nghiệm tính cần thiết và tính khả thi của các biện pháp ............................... 94 3.5.1. Mục đích khảo nghiệm......................................................................................... 94 3.5.2. Đối tượng khảo nghiệm ....................................................................................... 94 3.5.3. Nội dung khảo nghiệm ......................................................................................... 94 3.5.4. Phương pháp khảo nghiệm .................................................................................. 94 3.5.5. Kết quả khảo nghiệm ........................................................................................... 95 KẾT LUẬN CHƢƠNG 3 .............................................................................................. 97 KẾT LU N VÀ KHUYẾN NGHỊ ............................................................................. 99 1. Kết luận...................................................................................................................... 99 2. Khuyến nghị ............................................................................................................ 100 2.1. Đối với Sở Giáo dục và Đào tạo tỉnh Bình Dƣơng .............................................. 100 2.2. Đối với Phòng Giáo dục và Đào tạo thị xã Dĩ An ................................................ 100 2.3. Đối với các trƣờng tiểu học thị xã Dĩ An ............................................................. 101 2.4. Đối với giáo viên .................................................................................................. 101 vii
DANH MỤC CÔNG TRÌNH ĐÃ CÔNG BỐ CỦA TÁC GIẢ ............................. 102 TÀI LIỆU THAM KHẢO ........................................................................................ 103 PHỤ LỤC ................................................................................................................... 107 viii
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT BDCM : Bồi dƣỡng chuyên môn BGH : Ban giám hiệu CBQL : Cán bộ quản lý CL : Công lập CSVC : Cơ sở vật chất GD&ĐT : Giáo dục và đào tạo GV : Giáo viên HĐDH : Hoạt động dạy học HS : Học sinh HT : Hiệu trƣởng ITX : Ít thƣờng xuyên NCL : Ngoài công lập NV : Nhân viên PTNLHS : Phát triển năng lực học sinh RTX : Rất thƣờng xuyên TH : Tiểu học TX : Thƣờng xuyên ix
DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 1.1: Nội dung chương trình ở trường tiểu học ........................................... 17 Bảng 2.1: Số lượng cán bộ, giáo viên, nhân viên, học sinh các trường tiểu học năm học 2018 - 2019 ........................................................................................... 34 Bảng 2.2 : Thống kê về trình độ cán bộ, giáo viên, nhân viên các trường tiểu học năm học 2018 - 2019 ........................................................................................... 35 Bảng 2.3: Danh sách 10 trường được lựa chọn lấy mẫu khảo sát....................... 37 Bảng 2.4: Sơ bộ thống kê thông tin đối tượng khảo sát ...................................... 39 Bảng 2.5: Quan niệm của cán bộ quản lý, giáo viên về dạy theo định hướng PTNLHS .............................................................................................................. 41 Bảng 2.6 : Nguồn thông tin về hoạt động dạy học theo định hướng PTNLHS .. 44 Bảng 2.7: Đánh giá hoạt động dạy của giáo viên theo hướng PTNLHS ............ 45 Bảng 2.8: Quản lý đánh giá kết quả học tập theo định hướng PTNLHS ............ 47 Bảng 2.9 : Đánh giá hoạt động học của HS theo hướng PTNLHS ..................... 48 Bảng 2.10: Đánh giá cơ sở vật chất, trang thiết bị phục vụ dạy học theo hướng phát triển năng lực học sinh ................................................................................ 50 Bảng 2.11: Quản lý xây dựng kế hoạch và thực hiện kế hoạch dạy học theo hướng PTNLHS................................................................................................... 52 Bảng 2.12: Quản lý thay đổi nhận thức và vận dụng các phương pháp dạy học mới ....................................................................................................................... 55 Bảng 2.13: Quản lý hoạt động chuẩn bị và thực hiện bài dạy của giáo viên ...... 55 Bảng 2.14: Đánh giá công tác quản lý khuyến khích, tạo động lực cho giáo viên đáp ứng yêu cầu dạy học theo hướng PTNLHS.................................................. 57 Bảng 2.15: Ý kiến của cán bộ và giáo viên về công tác quản lý kiểm tra, đánh giá hoạt động dạy của giáo viên theo hướng PTNLHS ...................................... 60 Bảng 2.16: Đánh giá quản lý hoạt động học tập theo định hướng PTNLHS ..... 61 Bảng 2.17: Đánh giá hoạt động học sinh rèn luyện các năng lực ....................... 62 Bảng 2.18: Đánh giá hoạt động xây dựng cơ chế phối hợp trong dạy học ......... 64 Bảng 2.19: Quản lý cơ sở vật chất và trang thiết bị dạy học theo hướng phát triển năng lực học sinh ....................................................................................... 65 x
Bảng 2.20: Những thuận lợi và khó khăn trong HĐDH theo định hướng PTNLHS .............................................................................................................. 67 Bảng 3.1: Cách tính điểm của khảo sát tính cần thiết và khả thi ........................ 95 Bảng 3.2: Khảo nghiệm tính cần thiết và khả thi của biện pháp đề xuất ............ 95 xi
DANH MỤC HÌNH, BIỂU ĐỒ Hình 1.1: Mô hình cấu trúc năng lực .................................................................. 13 Hình 2.1: Bản đồ thị xã Dĩ An, tỉnh Bình Dương ............................................... 32 Biểu đồ 2.1: Đánh giá mức độ cần thiết dạy học theo định hướng phát triển năng lực học sinh ......................................................................................................... 42 Hình 3.1: Mối quan hệ giữa các biện pháp đề xuất............................................. 93 Biểu đồ 3.1: Mức độ cần thiết và khả thi của các biện pháp .............................. 97 xii
TÓM TẮT Hiện nay, trong quản lý hoạt động dạy học theo định hƣớng phát triển năng lực học sinh ở trƣờng tiểu học trên địa bàn thị xã Dĩ An, tỉnh Bình Dƣơng còn nhiều hạn chế, việc đổi mới trong quản lý về nội dung, phƣơng pháp, hình thức thực hiện hoạt động dạy học theo định hƣớng tích cực, chú trọng phát triển năng lực của học sinh chuyển biến khá chậm, ít thƣờng xuyên dẫn đến kết quả đạt đƣợc không cao. Điều này chƣa đáp ứng đƣợc các yêu cầu về đổi mới căn bản và toàn diện giáo dục và đào tạo theo tinh thần Nghị quyết số 29-NQ/TW ngày 04 tháng 11 năm 2013 của Hội nghị Ban chấp hành Trung ƣơng Đảng lần thứ 8, khóa XI. Mục tiêu của nghiên cứu là đánh giá đƣợc thực trạng quản lý hoạt động dạy học theo định hƣớng phát triển năng lực học sinh ở các trƣờng tiểu học trên địa bàn thị xã Dĩ An, tỉnh Bình Dƣơng. Từ đó, đề xuất một số biện pháp quản lý hoạt động dạy học theo định hƣớng phát triển năng lực học sinh ở các trƣờng tiểu học của địa phƣơng, góp phần nâng cao chất lƣợng dạy học, đáp ứng yêu cầu đổi mới căn bản và toàn diện giáo dục tiểu học. Nghiên cứu đã sử dụng các nguồn dữ liệu sơ cấp và thứ cấp để đƣa ra các nhận định khách quan, chính xác về thực trạng quản lý hoạt động dạy học theo định hƣớng phát triển năng lực học sinh ở các trƣờng tiểu học trên địa bàn thị xã Dĩ An, đánh giá đúng về các hạn chế và nguyên nhân của hạn chế. Từ đó, nghiên cứu đã đề ra một số giải pháp khắc phục những hạn chế nhằm nâng cao chất lƣợng quản lý hoạt động dạy học theo định hƣớng phát triển năng lực của học sinh ở trƣờng tiểu học trên địa bàn thị xã Dĩ An, tỉnh Bình Dƣơng trong thời gian tới. Nghiên cứu đã giải quyết cơ bản và toàn diện những hạn chế trong quản lý hoạt động dạy học bao gồm quản lý hoạt động “dạy”, quản lý hoạt động “học” và quản lý “điều kiện phục vụ hoạt động dạy học” ở các trƣờng tiểu học. Những biện pháp này có mối quan hệ tƣơng hỗ, bổ sung cho nhau, vì thế các trƣờng tiểu học cần tổ chức thực hiện một cách toàn diện và có sự xem xét điều kiện thực tế tại các trƣờng để đạt đƣợc kết quả cao nhất. Các biện pháp này sẽ giúp học sinh có thể tự vận dụng tổng hợp các kiến thức, kĩ năng và thái độ để xử lý hiệu quả các tình huống trong học tập và cuộc sống, sẽ nâng cao hiệu quả trong quản lý hoạt động dạy học theo hƣớng phát triển năng lực của học sinh. Qua đó đã chứng minh đƣợc giả thuyết khoa học mà luận văn đã đề ra. xiii
MỞ ĐẦU 1. Lí do chọn đề tài Giáo dục tiểu học là bậc học nền tảng của hệ thống giáo dục quốc dân. Đây là bậc học tạo nên những cơ sở ban đầu cơ bản và bền vững cho trẻ tiếp tục học lên bậc học trên, giúp trẻ hình thành những cơ sở ban đầu, những đƣờng nét cơ bản của nhân cách. Giáo dục ở bậc tiểu học có tính chất đặc biệt, có bản sắc riêng, với tính sƣ phạm đặc trƣng. Nghị quyết số 29-NQ/TW ngày 04 tháng 11 năm 2013 của Ban chấp hành Trung ƣơng Đảng về việc “Đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo, đáp ứng yêu cầu công nghiệp hóa, hiện đại hóa trong điều kiện kinh tế thị trƣờng định hƣớng xã hội chủ nghĩa và hội nhập quốc tế” đã nêu một trong các nhiệm vụ, giải pháp của giáo dục và đào tạo là: “Tiếp tục đổi mới mạnh mẽ và đồng bộ các yếu tố cơ bản của giáo dục, đào tạo theo hƣớng coi trọng phát triển phẩm chất, năng lực của ngƣời học”. Đối với giáo dục tiểu học – bậc học nền tảng càng cần thiết đổi mới dạy học, giáo dục theo hƣớng chú trọng phát triển phẩm chất, năng lực của học sinh làm cơ sở vững chắc cho học sinh trong quá trình rèn luyện, học tập tiếp theo. Dạy học theo hƣớng phát triển năng lực của học sinh (PTNLHS) chuyển từ coi trọng truyền thụ kiến thức sang giáo dục nhân cách công dân, đồng thời phát huy tốt nhất tiềm năng của ngƣời học [45]. Dạy học theo hƣớng PTNLHS coi trọng đồng thời cả hoạt động dạy học (HĐDH) và hoạt động trải nghiệm để hình thành và phát triển ở ngƣời học năng lực tƣ duy độc lập, vận dụng tổng hợp và linh hoạt tri thức từ đó giúp ngƣời học có khả năng giải quyết có hiệu quả, trách nhiệm các vấn đề trong học tập và cuộc sống. Việc thay đổi giáo dục toàn diện theo hƣớng PTNLHS dẫn đến các trƣờng phổ thông cũng phải thay đổi cách thức quản lý dạy học theo hƣớng PTNLHS để đáp ứng mục tiêu ngành giáo dục đề ra, góp tạo nên một thế hệ HS có đủ kiến thức, kỹ năng làm chủ đất nƣớc trong thời kỳ cách mạng công nghiệp mới. Điều này đƣợc lý giải nhƣ sau: Thứ nhất, trong vấn đề quản lý hoạt động dạy học (HĐDH), thì quan hệ giữa ngƣời giáo viên (GV) và học sinh (HS) trong HĐDH cần đƣợc định hình lại. Giữa hoạt động dạy của GV và hoạt động học của học sinh phải có sự tƣơng tác, thống nhất, GV giữ vai trò chỉ đạo, hƣớng dẫn, trọng tài; học sinh vừa là đối tƣợng của hoạt động dạy vừa là chủ thể của hoạt động học; Thứ hai, nội dung dạy học cần chuyển từ “dạy cái gì” sang “dạy cách học”, từ "học cái gì" chuyển sang quan tâm hơn về "học nhƣ thế 1
nào và bằng cách nào", chỉ ngƣời học cách tự học, tự nghiên cứu khoa học, gắn học lý thuyết với thực tiễn nhà trƣờng, cuộc sống; Thứ ba, phƣơng pháp dạy học phải khơi dậy hứng thú học tập, rèn luyện kỹ năng sống, khuyến khích ngƣời học tích cực khẳng định nhu cầu và năng lực của bản thân. Trong thời gian qua các trƣờng tiểu học ở địa bàn thị xã Dĩ An, tỉnh Bình Dƣơng, dƣới sự chỉ đạo của ngành Giáo dục và Đào tạo (GD&ĐT), đã bƣớc đầu thực hiện tốt việc thay đổi phƣơng pháp quản lý HĐDH. Cụ thể các trƣờng đã dần chuyển từ vận dụng phƣơng pháp dạy học truyền thống, chú trọng đến truyền thụ một chiều từ ngƣời GV sang áp dụng các quan điểm dạy học tƣơng tác, lấy ngƣời học làm trung tâm,… từ đó góp phần nâng cao chất lƣợng dạy học, đáp ứng yêu cầu chất lƣợng công tác dạy học trong thời đại mới. Tuy nhiên, sự đổi mới chỉ đang ở bƣớc bắt đầu, chƣa có bƣớc đột phá trong tƣ duy lãnh đạo và thực hiện HĐDH. Trong quản lý hoạt động dạy học, tác động quản lý đến hoạt động dạy và học theo định hƣớng phát triển năng lực của học sinh chƣa mạnh. Vì vậy, quan điểm dạy học cũ vẫn còn ảnh hƣởng nặng nề, cách dạy, cách truyền thụ kiến thức vẫn còn chiếm thời gian chủ đạo; các hoạt động trải nghiệm ít, việc khuyến khích tự học, tự nghiên cứu ít đƣợc quan tâm. Trong quản lý hoạt động dạy học, nhà trƣờng chƣa quan tâm chỉ đạo dạy về phƣơng pháp học, nghiên cứu khoa học, chƣa tạo động lực cho ngƣời học tự phát triển bản thân. Trong quản lý điều kiện phục vụ dạy học, chƣa đáp ứng đƣợc cơ sở vật chất (CSVC) cho HĐDH, nhất là trong việc thực hiện trải nghiệm (phòng thí nghiệm, phòng thực hành,…), xây dựng mối quan hệ kiểu mới trong nhà trƣờng chƣa phù hợp,… Với những lý do trên tác giả quyết định thực hiện luận văn với đề tài “Quản lý hoạt động dạy học theo định hướng phát triển năng lực học sinh ở trường tiểu học trên địa bàn thị xã Dĩ An, tỉnh Bình Dương” nhằm tìm ra biện pháp quản lý hoạt động dạy học theo định hƣớng PTNLHS ở trƣờng tiểu học trên địa bàn thị xã Dĩ An, tỉnh Bình Dƣơng trong thời gian tới. 2. Mục đích nghiên cứu Trên cơ sở lý luận về quản lý hoạt động dạy học ở trƣờng tiểu học, đề tài tìm hiểu và đánh giá thực trạng quản lý HĐDH theo định hƣớng phát triển năng lực học sinh ở các trƣờng tiểu học trên địa bàn thị xã Dĩ An, tỉnh Bình Dƣơng. Từ đó, đề xuất một số biện pháp quản lý HĐDH theo định hƣớng phát triển năng lực học sinh ở các trƣờng tiểu học 2
của địa phƣơng, góp phần nâng cao chất lƣợng dạy học, đáp ứng yêu cầu đổi mới căn bản và toàn diện giáo dục tiểu học. 3. Khách thể và đối tƣợng nghiên cứu 3.1. Khách thể nghiên cứu Hoạt động dạy học theo hƣớng phát triển năng lực học sinh ở trƣờng tiểu học. 3.2. Đối tƣợng nghiên cứu Quản lý HĐDH theo định hƣớng phát triển năng lực học sinh ở các trƣờng tiểu học trên địa bàn thị xã Dĩ An, tỉnh Bình Dƣơng. 4. Giả thuyết khoa học Công tác quản lý HĐDH theo hƣớng PTNLHS tại các trƣờng tiểu học (TH) trên địa bàn thị xã Dĩ An, tỉnh Bình Dƣơng thời gian qua đã giúp HS phát triển các năng lực bản thân, góp phần cải thiện chất lƣợng dạy học trong nhà trƣờng, tuy nhiên vẫn còn nhiều hạn chế nhƣ: Giáo viên vẫn chú trọng đến cung cấp kiến thức, nặng dạy học lý thuyết; hoạt động dạy chƣa theo sát từng đối tƣợng HS; Giáo viên vẫn đóng vai trò chủ đạo, là trung tâm của hoạt động dạy học và kiểm tra, đánh giá; HS chƣa đƣợc tham gia nhiều vào quá trình đánh giá kết quả học tâp; HS chƣa có nhiều cơ hội để thực hành, trải nghiệm và ứng dụng thực tế để phát triển năng lực bản thân; năng lực tự học của học sinh còn hạn chế; CSVC và trang thiết bị dạy học còn hạn chế. Vì vậy, nếu luận văn khảo sát đúng thực trạng thì sẽ đƣa ra đƣợc các biện pháp giúp HS có thể tự vận dụng tổng hợp các kiến thức, kĩ năng và thái độ để xử lý hiệu quả các tình huống trong học tập và cuộc sống sẽ khắc phục đƣợc những hạn chế trên và nâng cao hiệu quả trong quản lý HĐDH theo định hƣớng PTNLHS. 5. Nhiệm vụ nghiên cứu Hệ thống hóa cơ sở lý luận về quản lý HĐDH ở trƣờng tiểu học theo định hƣớng phát triển năng lực học sinh. Phân tích thực trạng quản lý hoạt động dạy học theo định hƣớng phát triển năng lực học sinh ở các trƣờng tiểu học trên địa bàn thị xã Dĩ An, tỉnh Bình Dƣơng. Đề xuất biện pháp quản lý HĐDH theo định hƣớng phát triển năng lực học sinh ở các trƣờng tiểu học trên địa bàn thị xã Dĩ An, tỉnh Bình Dƣơng nhằm nâng cao chất lƣợng dạy - học. 3
6. Phạm vi nghiên cứu - Về nội dung: Nghiên cứu hoạt động quản lý HĐDH theo định hƣớng phát triển năng lực học sinh của hiệu trƣởng các trƣờng tiểu học công lập trên địa bàn thị xã Dĩ An, tỉnh Bình Dƣơng. - Về không gian: Đề tài thực hiện nghiên cứu tại các trƣờng tiểu học công lập trên địa bàn thị xã Dĩ An, tỉnh Bình Dƣơng. - Về phạm vi thời gian: Đề tài nghiên cứu thực trạng hoạt động quản lý HĐDH theo định hƣớng phát triển năng lực học sinh trong 05 năm học vừa qua (từ năm học 2014 – năm 2018). 7. Phƣơng pháp luận và phƣơng pháp nghiên cứu 7.1. Phƣơng pháp luận * Quan điểm tiếp cận hệ thống cấu trúc: Nghiên cứu xem xét một cách sâu sắc toàn diện, khách quan về công tác quản lý HĐDH tại các trƣờng TH trên địa bàn thị xã Dĩ An, tỉnh Bình Dƣơng trong mối quan hệ với yếu tố pháp luật, kinh tế, văn hoá - xã hội, môi trƣờng, quản lý của Nhà nƣớc đối với trƣờng TH. Vì thế, nghiên cứu sẽ xem xét hoạt động quản lý HĐDH các trƣờng TH trong mối quan hệ tổng thể, xét theo nội dung quản lý HĐDH gồm quản lý hoạt động dạy; quản lý hoạt động học; và quản lý các điều kiện phục vụ hoạt động dạy học. * Quan điểm thực tiễn: Nghiên cứu căn cứ vào thực trạng hoạt động quản lý HĐDH theo hƣớng PTNLHS tại các trƣờng TH trên địa bàn thị xã Dĩ An, tỉnh Bình Dƣơng. Qua đó đánh giá những thành công và hạn chế và đề ra những biện pháp khắc phục những hạn chế trong quản lý HĐDH theo hƣớng PTNLHS tại các trƣờng TH trên địa bàn một cách cần thiết và khả thi. * Quan điểm lịch sử logic: Trong nghiên cứu, tác giả sử dụng cách tiếp cận với quan điểm lịch sử logic để đặt nghiên cứu trong hoàn cảnh thực tế, trong các mối quan hệ thực tế và xét đến vai trò, ý nghĩa của các trƣờng TH, sự thay đổi tƣ duy giáo dục của Chính phủ, các cấp, ban ngành. Nghiên cứu xác định phạm vi không gian, thời gian và yêu cầu về điều kiện đối với nguồn số liệu nhằm đảm bảo tính chính xác, đúng với mục đích và theo trật tự logic. 4
7.2. Phƣơng pháp nghiên cứu cụ thể 7.2.1. Phương pháp nghiên cứu lý luận Trong quá trình nghiên cứu, chúng tôi sử dụng các phƣơng pháp phân tích, tổng hợp, so sánh các sách, báo, tạp chí, tài liệu, các dữ liệu liên quan đến đề tài để xây dựng cơ sở lý luận của đề tài. 7.2.2. Phương pháp nghiên cứu thực tiễn 7.2.2.1. Phương pháp điều tra bằng bảng hỏi Nghiên cứu sử dụng phƣơng pháp điều tra bằng phiếu khảo sát. Đây là phƣơng pháp chủ yếu để lấy dữ liệu nghiên cứu của đề tài. Việc điều tra sẽ hƣớng đến đối tƣợng là hiệu trƣởng, cán bộ quản lý và giáo viên trong các trƣờng tiểu học trên địa bàn thị xã Dĩ An, tỉnh Bình Dƣơng. Hiện nay, trên địa bàn thị xã Dĩ An, tỉnh Bình Dƣơng có 20 trƣờng tiểu học với 1190 GV và 68 CBQL phân bổ trên 07 phƣờng của thị xã, mỗi trƣờng có từ 30 đến gần 100 GV. Tuy nhiên, trong giới hạn thời gian nghiên cứu của đề tài, tác giả chỉ khảo sát 300 mẫu ở 10 trƣờng thuộc 07 phƣờng trong địa bàn, mỗi trƣờng sẽ có 30 phiếu khảo sát các đối tƣợng gồm hiệu trƣởng, CBQL khác và GV. Tác giả sẽ sử dụng bảng khảo sát bằng giấy in sẵn để phỏng vấn, trao đổi trực tiếp hoặc gửi cho đối tƣợng khảo sát tự đánh giá. Nếu không gặp trực tiếp đƣợc tác giả sẽ xin các thông tin về địa chỉ thƣ điện tử, tài khoản mạng xã hội để gửi file bảng hỏi cho các đối tƣợng khảo sát. 7.2.2.2. Phương pháp phân tích hồ sơ, tài liệu Phân tích các kế hoạch, giáo án, hồ sơ chuyên môn, báo cáo sơ kết, tổng kết, biên bản kiểm tra,... để tìm hiểu thực trạng hoạt động dạy học và quản lý hoạt động dạy học tại các trƣờng tiểu học thị xã Dĩ An, tỉnh Bình Dƣơng. 7.2.2.3. Phương pháp phỏng vấn sâu Phỏng vấn hiệu trƣởng, phó hiệu trƣởng chuyên môn, tổ trƣởng chuyên môn để làm rõ thực trạng quản lí hoạt động dạy học của nhà trƣờng. 7.3. Phƣơng pháp thống kê toán học Dữ liệu sau khi thu thập sẽ đƣợc xử lý bằng các phần mềm hỗ trợ phân tích dữ liệu nhƣ Excel 2010 và phần mềm SPSS 22. Các phân tích sẽ đƣợc thực hiện gồm số lƣợng đánh giá, tỷ lệ %, trị số trung bình,… 5
8. Ý nghĩa của đề tài 8.1. Ý nghĩa khoa học Đề tài nghiên cứu góp phần hệ thống hóa cơ sở lý luận, chính sách pháp luật về quản lý HĐDH theo định hƣớng phát triển năng lực học sinh ở các trƣờng tiểu học và sự cần thiết phải nâng cao hiệu quả quản lý HĐDH theo định hƣớng này ở các trƣờng tiểu học trên địa bàn thị xã Dĩ An, tỉnh Bình Dƣơng hiện nay. 8.2. Ý nghĩa thực ti n Dựa vào cơ sở lý luận về quản lý HĐDH theo định hƣớng phát triển năng lực học sinh tại các trƣờng tiểu học, luận văn phân tích thực trạng, so sánh, đánh giá những thành công và tồn tại trong quản lý HĐDH theo định hƣớng trên ở các trƣờng tiểu học trên địa bàn thị xã Dĩ An, tỉnh Bình Dƣơng. Qua đó đã đề ra các biện pháp phù hợp với thực trạng nhằm nâng cao hiệu quả quản lý HĐDH theo định hƣớng phát triển năng lực học sinh ở các trƣờng tiểu học trên địa bàn thị xã Dĩ An, tỉnh Bình Dƣơng trong giai đoạn tiếp theo. Đề tài còn là tài liệu tham khảo hữu ích đối với các trƣờng tiểu học tại địa phƣơng. 9. Cấu trúc luận văn Luận văn gồm: Phần mở đầu; phần nội dung; phần kết luận, tài liệu tham khảo, phụ lục. Phần Nội dung gồm 3 chƣơng: Chương 1. Cơ sở lý luận về quản lý hoạt động dạy học theo định hƣớng phát triển năng lực học sinh ở trƣờng tiểu học Chương 2. Thực trạng quản lý hoạt động dạy học theo định hƣớng phát triển năng lực học sinh ở các trƣờng tiểu học trên địa bàn thị xã Dĩ An, tỉnh Bình Dƣơng Chương 3. Một số biện pháp quản lý hoạt động dạy học theo định hƣớng phát triển năng lực học sinh ở các trƣờng tiểu học trên địa bàn thị xã Dĩ An, tỉnh Bình Dƣơng 6