Luận văn Thạc sĩ Quản lý giáo dục: Quản lý hoạt động giáo dục hướng nghiệp cho học sinh ở Trường trung học phổ thông Hiền Đa huyện Cẩm Khê tỉnh Phú Thọ theo yêu cầu đổi mới giáo dục

Chia sẻ: Ganuongmuoilu | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:128

Thêm vào BST

Báo xấu

50
lượt xem 12
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục tiêu nghiên cứu của đề tài là lý luận về quản lý hoạt động giáo dục hướng nghiệp, tìm hiểu thực trạng quản lý hoạt động giáo dục hướng nghiệp ở Trường THPT Hiền Đa từ đó đề xuất các biện pháp quản lý hoạt động giáo dục hướng nghiệp nhằm nâng cao hiệu quả của hoạt động giáo dục hướng nghiệp góp phần nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện cho học sinh ở Trường THPT Hiền Đa huyện Cẩm Khê tỉnh Phú Thọ.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Quản lý giáo dục: Quản lý hoạt động giáo dục hướng nghiệp cho học sinh ở Trường trung học phổ thông Hiền Đa huyện Cẩm Khê tỉnh Phú Thọ theo yêu cầu đổi mới giáo dục

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC GIÁO DỤC PHẠM NGỌC DIỄM QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG GIÁO DỤC HƢỚNG NGHIỆP CHO HỌC SINH Ở TRƢỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG HIỀN ĐA HUYỆN CẨM KHÊ TỈNH PHÚ THỌ THEO YÊU CẦU ĐỔI MỚI GIÁO DỤC LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ GIÁO DỤC HÀ NỘI - 2020
ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC GIÁO DỤC PHẠM NGỌC DIỄM QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG GIÁO DỤC HƢỚNG NGHIỆP CHO HỌC SINH Ở TRƢỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG HIỀN ĐA HUYỆN CẨM KHÊ TỈNH PHÚ THỌ THEO YÊU CẦU ĐỔI MỚI GIÁO DỤC LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ GIÁO DỤC Chuyên ngành: Quản lý Giáo dục Mã số: 8.140114 Cán bộ hƣớng dẫn khoa học: TS. NGUYỄN THỊ TUYẾT HẠNH HÀ NỘI - 2020
LỜI CẢM ƠN Trong quá trình học tập, nghiên cứu và hoàn thiện luận văn tốt nghiệp, tôi đã nhận được sự hướng dẫn, động viên và tạo điều kiện của các cấp lãnh đạo, các thầy cô giáo, bạn bè và gia đình. Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến TS. Nguyễn Thị Tuyết Hạnh - người trực tiếp hướng dẫn và giúp đỡ tôi hoàn thành nhiệm vụ nghiên cứu. Tôi xin chân thành cảm ơn Ban Giám hiệu, cán bộ, giáo viên và toàn thể học sinh trường THPT Hiền Đa, huyện Cẩm Khê, tỉnh Phú Thọ đã tạo điều kiện cho tôi tiến hành điều tra, thu thập số liệu và thông tin cần thiết để hoàn thành đề tài nghiên cứu này. Cảm ơn gia đình và bạn bè đã động viên và giúp đỡ tôi trong quá trình học tập và nghiên cứu. Dù đã cố gắng hết sức, song khả năng và kinh nghiệm nghiên cứu khoa học có hạn, chắc chắn không thể tránh khỏi những thiếu sót, tôi rất mong nhận được sự chia sẻ và đóng góp của thầy cô và bạn bè. Xin chân thành cảm ơn! Hà Nội, ngày tháng năm 2020 Học viên Phạm Ngọc Diễm i
DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT CBQL Cán bộ quản lý CĐ Cao đẳng CNH, HĐH Công nghiệp hóa, hiện đại hóa ĐH Đại học ĐTB Điểm trung bình GD Giáo dục GD&ĐT Giáo dục & Đào tạo GDHN Giáo dục hướng nghiệp GDNN-GDTX Giáo dục nghề nghiệp - Giáo dục thường xuyên GV Giáo viên HS Học sinh KT-XH Kinh tế - Xã hội NXB Nhà xuất bản QL Quản lý QLGD Quản lý giáo dục THPT Trung học phổ thông ii
MỤC LỤC Trang Lời cảm ơn .....................................................................................................................i Danh mục các từ viết tắt .............................................................................................. ii Danh mục bảng biểu .................................................................................................. vii Danh mục biểu đồ....................................................................................................... ix MỞ ĐẦU ......................................................................................................................1 CHƢƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG GIÁO DỤC HƢỚNG NGHIỆP CHO HỌC SINH Ở TRƢỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG..............................................................................................................6 1.1. Tổng quan các nghiên cứu về giáo dục hƣớng nghiệp và quản lý hoạt động giáo dục hƣớng nghiệp cho học sinh ...............................................................6 1.1.1. Những nghiên cứu về giáo dục hướng nghiệp cho học sinh ....................6 1.1.2. Những nghiên cứu về quản lý giáo dục hướng nghiệp cho học sinh .......9 1.2. Một số khái niệm cơ bản ...................................................................................13 1.2.1. Hướng nghiệp ..........................................................................................13 1.2.2. Giáo dục hướng nghiệp ...........................................................................13 1.2.3. Giáo dục hướng nghiệp cho học sinh trung học phổ thông ...................14 1.2.4. Quản lý.....................................................................................................15 1.2.5. Quản lý hoạt động giáo dục hướng nghiệp cho học sinh trung học phổ thông....................................................................................................16 1.3. Giáo dục hƣớng nghiệp cho học sinh trung học phổ thông ..........................17 1.3.1. Mục tiêu ...................................................................................................17 1.3.2. Nội dung giáo dục hướng nghiệp cho học sinh trung học phổ thông ........18 1.3.3. Phương pháp và hình thức giáo dục hướng nghiệp ...............................20 1.3.4. Đánh giá kết quả giáo dục hướng nghiệp ...............................................23 1.3.5. Điều kiện thực hiện giáo dục hướng nghiệp cho học sinh trong trường trung học phổ thông ..............................................................................24 1.3.6. Giáo dục hướng nghiệp cho học sinh ở trường trung học phổ thông trong điều kiện đổi mới giáo dục và đào tạo ..........................................25 1.4. Quản lý hoạt động giáo dục hƣớng nghiệp cho học sinh ở trƣờng trung học phổ thông .................................................................................................27 iii
1.4.1. Quản lý thiết kế hoạt động giáo dục hướng nghiệp................................27 1.4.2. Quản lý triển khai hoạt động giáo dục hướng nghiệp ............................28 1.4.3. Quản lý kiểm tra, đánh giá và cải tiến hoạt động giáo dục hướng nghiệp ....................................................................................................31 1.5. Những yếu tố ảnh hƣởng đến quản lý hoạt động giáo dục hƣớng nghiệp ở trƣờng trung học phổ thông ....................................................................32 1.5.1. Bối cảnh kinh tế, chính trị .......................................................................32 1.5.2. Truyền thống gia đình của người học .....................................................32 1.5.3. Năng lực của đội ngũ quản lý, giáo viên và các lực lượng khác tham gia giáo dục hướng nghiệp.......................................................................33 1.5.4. Yếu tố tâm lý của học sinh trung học phổ thông.....................................33 Tiểu kết chƣơng 1 .....................................................................................................35 CHƢƠNG 2: THỰC TRẠNG QUẢN LÝ GIÁO DỤC HƢỚNG NGHIỆP CHO HỌC SINH Ở TRƢỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG HIỀN ĐA HUYỆN CẨM KHÊ TỈNH PHÚ THỌ .................................................................. 36 2.1. Khái quát hoạt động giáo dục của huyện Cẩm Khê và Trƣờng trung học phổ thông Hiền Đa.............................................................................................36 2.1.1. Hoạt động giáo dục của huyện Cẩm Khê và Trường trung học phổ thông Hiền Đa....................................................................................................36 2.1.2. Khái quát về Trường trung học phổ thông Hiền Đa ..............................36 2.2. Tổ chức hoạt động khảo sát thực trạng ..........................................................38 2.2.1. Mục đích khảo sát....................................................................................38 2.2.2. Nội dung khảo sát ....................................................................................38 2.2.3. Khách thể khảo sát ..................................................................................39 2.2.4. Phương pháp khảo sát .............................................................................39 2.2.5. Xử lý kết quả và đánh giá ........................................................................39 2.3. Thực trạng hoạt động giáo dục hƣớng nghiệp cho học sinh ở Trƣờng trung học phổ thông Hiền Đa huyện Cẩm Khê tỉnh Phú Thọ.............................40 2.3.1. Thực trạng nhận thức về hoạt động giáo dục hướng nghiệp cho học sinh ở Trường trung học phổ thông Hiền Đa huyện Cẩm Khê tỉnh Phú Thọ ..............................................................................................................40 iv
2.3.2. Thực trạng thực hiện mục tiêu, chương trình giáo dục hướng nghiệp ở Trường trung học phổ thông Hiền Đa ...............................................42 2.3.3. Thực trạng thực hiện nội dung giáo dục hướng nghiệp ở Trường trung học phổ thông Hiền Đa ............................................................................43 2.3.4. Thực trạng thực hiện phương pháp và hình thức giáo dục hướng nghiệp ở Trường trung học phổ thông Hiền Đa ...............................................46 2.3.5. Thực trạng đánh giá kết quả giáo dục hướng nghiệp ở Trường trung học phổ thông Hiền Đa ............................................................................50 2.3.6. Thực trạng các điều kiện giáo dục hướng nghiệp ở Trường trung học phổ thông Hiền Đa......................................................................................52 2.3.7. Thực trạng về kết quả của những buổi tư vấn nghề nghiệp do nhà trường tổ chức ...................................................................................................55 2.3.8. Thực trạng phối hợp với phụ huynh học sinh trong việc giáo dục hướng nghiệp ở Trường trung học phổ thông Hiền Đa....................................57 2.4. Thực trạng quản lý hoạt động giáo dục hƣớng nghiệp cho học sinh ở Trƣờng trung học phổ thông Hiền Đa huyện Cẩm Khê tỉnh Phú Thọ ..............58 2.4.1. Thực trạng quản lý thiết kế hoạt động giáo dục hướng nghiệp .............58 2.4.2. Thực trạng quản lý triển khai hoạt động giáo dục hướng nghiệp..........61 2.4.3. Thực trạng quản lý kiểm tra, đánh giá và cải tiến hoạt động giáo dục hướng nghiệp ..............................................................................................63 2.5. Thực trạng mức độ ảnh hƣởng của các yếu tố đến quản lý hoạt động giáo dục hƣớng nghiệp ở Trƣờng trung học phổ thông Hiền Đa........................65 2.6. Đánh giá chung về thực trạng hoạt động giáo dục hƣớng nghiệp và quản lý hoạt động giáo dục hƣớng nghiệp ở Trƣờng trung học phổ thông Hiền Đa ......................................................................................................................66 2.6.1. Những điểm mạnh....................................................................................66 2.6.2. Những điểm yếu .......................................................................................67 2.6.3. Thời cơ .....................................................................................................68 2.6.4. Thách thức ...............................................................................................68 2.6.5. Những vấn đề đặt ra cần giải quyết ........................................................69 Tiểu kết chƣơng 2 .....................................................................................................70 v
CHƢƠNG 3: BIỆN PHÁP QUẢN LÝ GIÁO DỤC HƢỚNG NGHIỆP CHO HỌC SINH TRƢỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG HIỀN ĐA HUYỆN CẨM KHÊ TỈNH PHÚ THỌ ..................................................................71 3.1. Các nguyên tắc xây dựng biện pháp quản lý giáo dục hƣớng nghiệp .........71 3.1.1. Nguyên tắc đảm bảo chủ trương đường lối của Đảng ...........................71 3.1.2. Nguyên tắc đảm bảo tính mục tiêu ..........................................................71 3.1.3. Nguyên tắc đảm bảo tính khả thi ............................................................71 3.2. Biện pháp quản lý giáo dục hƣớng nghiệp ở Trƣờng trung học phổ thông Hiền Đa huyện Cẩm Khê tỉnh Phú Thọ ......................................................72 3.2.1. Tổ chức bồi dưỡng chuyên môn, nghiệp vụ cho giáo viên và các lực lượng làm nhiệm vụ giáo dục hướng nghiệp tại Trường trung học phổ thông Hiền Đa huyện Cẩm khê tỉnh Phú Thọ ............................................72 3.2.2. Chỉ đạo thiết kế các hoạt động giáo dục hướng nghiệp cho học sinh theo kế hoạch giáo dục nhà trường ...........................................................75 3.2.3. Xây dựng kế hoạch và cơ chế phối hợp giữa nhà trường với các đối tác quan trọng trong thực hiện giáo dục hướng nghiệp cho học sinh .......76 3.2.4. Tổ chức kiểm tra đánh giá và cải tiến các hoạt động giáo dục hướng nghiệp theo hướng đảm bảo chất lượng ................................................79 3.2.5. Tổ chức phát triển các nguồn lực vật chất đáp ứng yêu cầu triển khai giáo dục hướng nghiệp cho học sinh trong bối cảnh đổi mới ..................81 3.3. Mối quan hệ giữa các biện pháp ......................................................................83 3.4. Khảo nghiệm tính cần thiết và tính khả thi của các biện pháp....................83 3.4.1. Mục đích khảo nghiệm ............................................................................83 3.4.2. Nội dung và phương pháp khảo nghiệm .................................................83 3.4.3. Đối tượng và địa điểm khảo nghiệm .......................................................84 3.4.4. Kết quả khảo nghiệm ...............................................................................84 Tiểu kết chƣơng 3 .....................................................................................................87 KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ..........................................................................88 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO................................................................91 PHỤ LỤC vi
DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 2.1. Kết quả xếp loại hạnh kiểm của học sinh trường THPT Hiền Đa ........37 Bảng 2.2. Kết quả xếp loại học lực của học sinh trường THPT Hiền Đa .............37 Bảng 2.3. Đánh giá của CBQL và GV về kết quả thực hiện mục tiêu chương trình giáo dục hướng nghiệp ..................................................................42 Bảng 2.4. Đánh giá của CBQL và GV về mức độ thực hiện nội dung giáo dục hướng nghiệp...................................................................................43 Bảng 2.5. Đánh giá của CBQL và GV về kết quả thực hiện các nội dung giáo dục hướng nghiệp ..........................................................................45 Bảng 2.6. Đánh giá của CBQL và GV về mức độ thực hiện các phương pháp giáo dục hướng nghiệp..................................................................46 Bảng 2.7. Đánh giá của CBQL và GV về kết quả thực hiện các phương pháp giáo dục hướng nghiệp ..........................................................................48 Bảng 2.8. Đánh giá của CBQL và GV về mức độ thực hiện các hình thức giáo dục hướng nghiệp ..........................................................................48 Bảng 2.9. Đánh giá của CBQL và GV về kết quả thực hiện các hình thức giáo dục hướng nghiệp ..........................................................................49 Bảng 2.10. Đánh giá của CBQL và GV về mức độ thực hiện đánh giá kết quả giáo dục hướng nghiệp ..........................................................................50 Bảng 2.11. Đánh giá của CBQL và GV về kết quả thực hiện nội dung đánh giá kết quả giáo dục hướng nghiệp........................................................51 Bảng 2.12. Đánh giá của CBQL và GV về mức độ sử dụng các điều kiện giáo dục hướng nghiệp...................................................................................52 Bảng 2.13. Đánh giá của CBQL và GV về kết quả sử dụng các điều kiện giáo dục hướng nghiệp...................................................................................53 Bảng 2.14. Tự đánh giá của học sinh về kết quả giáo dục hướng nghiệp ...............56 Bảng 2.15. Đánh giá của PHHS về việc phối hợp với nhà trường trong giáo dục hướng nghiệp...................................................................................57 Bảng 2.16. Đánh giá của CBQL và GV về mức độ thực hiện nội dung quản lý thiết kế hoạt động giáo dục hướng nghiệp ............................................58 Bảng 2.17. Đánh giá của CBQL và GV về kết quả thực hiện nội dung quản lý thiết kế hoạt động giáo dục hướng nghiệp ............................................59 Bảng 2.18. Đánh giá của CBQL và GV về mức độ thực hiện nội dung quản lý triển khai hoạt động giáo dục hướng nghiệp .........................................61 vii
Bảng 2.19. Đánh giá của CBQL và GV về kết quả thực hiện nội dung quản lý triển khai hoạt động giáo dục hướng nghiệp .........................................62 Bảng 2.20. Đánh giá của CBQL và GV về mức độ thực hiện nội dung quản lý kiểm tra, đánh giá và cải tiến hoạt động giáo dục hướng nghiệp .........63 Bảng 2.21. Đánh giá của CBQL và GV về kết quả thực hiện nội dung quản lý kiểm tra, đánh giá và cải tiến hoạt động giáo dục hướng nghiệp .........64 Bảng 2.22. Đánh giá của CBQL và GV về mức độ ảnh hưởng của các yếu tố đến quản lý hoạt động giáo dục hướng nghiệp .....................................65 Bảng 3.1. Kết quả khảo sát mức độ cần thiết của các biện pháp...........................84 Bảng 3.2. Kết quả khảo sát mức độ khả thi của các biện pháp .............................85 viii
DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ Biểu đồ 2.1. Nhận thức của CBQL, GV về tầm quan trọng của hoạt động giáo dục hướng nghiệp cho học sinh trung học phổ thông .........................40 Biểu đồ 2.2. Nhận thức của PHHS về tầm quan trọng của hoạt động giáo dục hướng nghiệp cho học sinh trung học phổ thông ................................41 Biểu đồ 2.3. Đánh giá học sinh về việc thực hiện nội dung giáo dục hướng nghiệp của giáo viên ............................................................................44 Biểu đồ 2.4. Đánh giá HS về mức độ thực hiện các phương pháp giáo dục hướng nghiệp của giáo viên .................................................................47 Biểu đồ 2.5. Ý kiến đánh giá của HS về các điều kiện phục vụ hoạt động GDHN trong nhà trường ......................................................................54 Biểu đồ 2.6. Đánh giá của học sinh về kết quả tư vấn nghề nghiệp ........................55 Biểu đồ 3.1. Đánh giá mức độ cần thiết của các biện pháp .....................................85 Biểu đồ 3.2. Đánh giá mức độ khả thi của các biện pháp ........................................86 ix
MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Giáo dục hướng nghiệp có mục đích là hình thành khả năng tự chủ trong việc lựa chọn nghề của học sinh trên cơ sở của sự phù hợp giữa năng lực, hứng thú, sở thích cá nhân với nhu cầu sử dụng lao động trong các lĩnh vực của xã hội. Điều này góp phần nâng cao hiệu quả lao động xã hội và làm tốt công tác phân luồng học sinh sau mỗi bậc học. Riêng đối với bậc trung học phổ thông, hoạt động giáo dục hướng nghiệp nhằm mục đích giúp cho học sinh có được ý thức như là một chủ thể trong sự lựa chọn nghề nghiệp, có định hướng khi chọn nghề dựa trên cơ sở hiểu biết khoa học về nghề nghiệp, về nhu cầu thị trường lao động cũng như năng lực, sở trường, sức khỏe của bản thân. Nhờ giáo dục hướng nghiệp và quản lý hoạt động giáo dục hướng nghiệp, nhà trường góp phần thực hiện mục tiêu giáo dục toàn diện học sinh, trong đó có nội dung giáo dục cho học sinh tạo hứng thú và động cơ nghề nghiệp đúng đắn, có lý tưởng nghề nghiệp trong sáng, có thái độ đúng đắn đối với lao động. Với ý nghĩa quan trọng ấy, hướng nghiệp chính là một bộ phận cấu thành nên hệ thống giáo dục. Chính sự làm quen và tiếp xúc với nghề, quá trình tiếp cận kỹ thuật và công nghệ sản xuất, “thử sức” với lao động nghề nghiệp… do giáo dục hướng nghiệp mang đến còn giúp học sinh rèn luyện sự sáng tạo, khéo tay, tư duy kỹ thuật, tư duy kinh tế. Nghị quyết số 29- NQ/TW của Ban chấp hành trung ương Đảng về đổi mới căn bản và toàn diện giáo dục đã chỉ rõ “Đối với giáo dục phổ thông, tập trung phát triển trí tuệ, thể chất, hình thành phẩm chất, năng lực công dân, phát hiện và bồi dưỡng năng khiếu, định hướng nghề nghiệp cho học sinh. Nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện, chú trọng giáo dục lý tưởng, truyền thống, đạo đức, lối sống, ngoại ngữ, tin học, năng lực và kỹ năng thực hành, vận dụng kiến thức vào thực tiễn. Phát triển khả năng sáng tạo, tự học, khuyến khích học tập suốt đời. Hoàn thành việc xây dựng chương trình giáo dục phổ thông giai đoạn sau năm 2015. Bảo đảm học sinh trung học phổ thông phải tiếp cận nghề nghiệp và chuẩn bị cho giai đoạn học sau phổ thông có chất lượng” [2]. Giáo dục hướng nghiệp là một bộ phận của chương 1
trình giáo dục phổ thông. Mục tiêu chương trình giáo dục phổ thông mới ở cấp THPT “Chương trình giáo dục trung học phổ thông giúp học sinh tiếp tục phát triển những phẩm chất, năng lực cần thiết đối với người lao động, ý thức và nhân cách công dân, khả năng tự học và ý thức học tập suốt đời, khả năng lựa chọn nghề nghiệp phù hợp với năng lực và sở thích, điều kiện và hoàn cảnh của bản thân để tiếp tục học lên, học nghề hoặc tham gia vào cuộc sống lao động, khả năng thích ứng với những đổi thay trong bối cảnh toàn cầu hoá và cách mạng công nghiệp mới”. Theo quy định trong chương trình giáo dục phổ thông năm 2018, giáo dục hướng nghiệp là một hoạt động giáo dục bắt buộc đối với học sinh THPT. Hoạt động này cần phải được quản lý tốt để phát triển ở học sinh năng lực hướng nghiệp, để có khả năng lựa chọn nghề nghiệp phù hợp với bản thân và yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội của địa phương, đất nước. Hiện nay các trường THPT trên địa bàn tỉnh Phú Thọ nói chung, Trường THPT Hiền Đa nói riêng, công tác giáo dục hướng nghiệp dần được chú trọng theo hướng tiếp cận với chương trình giáo dục phổ thông mới. Tuy vậy, việc tổ chức hoạt động giáo dục hướng nghiệp vào chương trình vẫn chưa phong phú về hình thức, nội dung chưa có sự thống nhất giữa các cơ sở giáo dục. Công tác quản lý hoạt động giáo dục hướng nghiệp vẫn chủ yếu là chỉ đạo việc giới thiệu các ngành nghề hiện có trong xã hội và hoạt động tư vấn, định hướng nghề nghiệp cho học sinh lớp 12. Xuất phát từ việc học tập, nghiên cứu lý luận về khoa học quản lý giáo dục, đúc rút kinh nghiệm từ thực tiễn công tác hoạt động giáo dục nói chung và hoạt động giáo dục hướng nghiệp nói riêng, tác giả lựa chọn đề tài: “Quản lý hoạt động giáo dục hướng nghiệp cho học sinh ở Trường trung học phổ thông Hiền Đa huyện Cẩm Khê tỉnh Phú Thọ theo yêu cầu đổi mới giáo dục” làm luận văn tốt nghiệp. 2. Mục đích nghiên cứu Trên cơ sở nghiên cứu lý luận về quản lý hoạt động giáo dục hướng nghiệp, tìm hiểu thực trạng quản lý hoạt động giáo dục hướng nghiệp ở Trường THPT Hiền Đa từ đó đề xuất các biện pháp quản lý hoạt động giáo dục hướng nghiệp nhằm nâng cao hiệu quả của hoạt động giáo dục hướng nghiệp góp phần nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện cho học sinh ở Trường THPT Hiền Đa huyện Cẩm Khê tỉnh Phú Thọ. 2
3. Đối tƣợng và khách thể nghiên cứu 3.1. Khách thể nghiên cứu Hoạt động giáo dục hướng nghiệp cho học sinh THPT 3.2. Đối tượng nghiên cứu Quản lý hoạt động giáo dục hướng nghiệp ở Trường THPT Hiền Đa huyện Cẩm Khê tỉnh Phú Thọ. 4. Câu hỏi nghiên cứu Có thể giáo dục hướng nghiệp cho học sinh THPT như thế nào để đạt được các mục tiêu giáo dục hướng nghiệp? Hoạt động giáo dục hướng nghiệp và quản lý hoạt động giáo dục hướng nghiệp ở Trường THPT Hiền Đa hiện nay có những điểm mạnh, điểm yếu, cơ hội và thách thức nào? Có những vấn đề gì cần phải giải quyết và có thể giải quyết các vấn đề đó bằng các biện pháp quản lý nào? 5. Giả thuyết khoa học Bối cảnh đổi mới giáo dục đặt ra những yêu cầu mới đối với giáo dục hướng nghiệp cho học sinh và quản lý GDHN ở các trường THPT. Nếu xác định nội dung quản lý GDHN theo tiếp cận quản lý các khâu thiết kế hoạt động GDHN, triển khai hoạt động GDHN, kiểm tra đánh giá kết quả GDHN sẽ có đủ cơ sở để đánh giá rõ thực trạng quản lý GDHN ở trường THPT Hiền Đa, huyện Cẩm Khê, tỉnh Phú Thọ và đề xuất được các biện pháp quản lý GDHN cho học sinh phù hợp với thực tế của trường THPT Hiền Đa đảm bảo tính khả thi, góp phần nâng cao chất lượng GDHN và góp phần thực hiện phân luồng học sinh sau trung học trên địa bàn 6. Nhiệm vụ nghiên cứu 6.1. Hệ thống hóa cơ sở lý luận về quản lý hoạt động giáo dục hướng nghiệp cho học sinh THPT. 6.2. Tìm hiểu và đánh giá thực trạng giáo dục hướng nghiệp và quản lý hoạt động giáo dục hướng nghiệp cho học sinh ở Trường THPT Hiền Đa huyện Cẩm Khê tỉnh Phú Thọ. 6.3. Đề xuất biện pháp quản lý hoạt động giáo dục hướng nghiệp cho học sinh ở Trường THPT Hiền Đa huyện Cẩm Khê tỉnh Phú Thọ. 3
7. Giới hạn phạm vi nghiên cứu - Phạm vi nội dung nghiên cứu: Tác giả nghiên cứu biện pháp quản lý của cán bộ quản lý trường THPT. - Các dữ liệu về thực trạng giáo dục hướng nghiệp và quản lý hoạt động giáo dục hướng nghiệp cho học sinh được lấy trong thời gian 3 năm học gần đây. - Khách thể khảo sát đề tìm hiểu thực trạng, tác giả xin ý kiến của 03 cán bộ quản lý, 50 giáo viên, 250 học sinh, 50 phụ huynh học sinh. 8. Phƣơng pháp nghiên cứu 8.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lý luận - Hồi cứu, phân tích, tổng hợp, hệ thống hóa các tài liệu khoa học và các văn bản pháp quy về giáo dục, quản lý giáo dục, quản lý hoạt động giáo dục, giáo dục hướng nghiệp và quản lý giáo dục hướng nghiệp để xây dựng khung lý thuyết của vấn đề nghiên cứu. 8.2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn - Sử dụng phiếu hỏi để điều tra các khách thể nghiên cứu nhằm tìm hiểu thực trạng về hoạt động giáo dục hướng nghiệp và quản lý hoạt động giáo dục hướng nghiệp ở Trường THPT Hiền Đa huyện Cẩm Khê tỉnh Phú Thọ. - Phương pháp tổng kết kinh nghiệm: Thông qua tìm hiểu, tác giả tổng kết những kinh nghiệm về hoạt động giáo dục hướng nghiệp và quản lý hoạt động hướng nghiệp ở các trường THPT. - Phương pháp phỏng vấn: Tác giả phỏng vấn các khách thể nghiên cứu về hoạt động giáo dục hướng nghiệp và quản lý hoạt động hướng nghiệp ở Trường THPT Hiền Đa để làm rõ một số nội dung nghiên cứu của luận văn. 8.3. Nhóm phương pháp xử lý số liệu Tác giả sử dụng phương pháp thống kê toán học bằng phần mềm Excel để xử lý số liệu điều tra và biểu đạt các kết quả nghiên cứu bằng biểu đồ. 9. Những đóng góp của đề tài - Luận văn góp phần hệ thống hóa cơ sở lý luận về giáo dục hướng nghiệp và quản lý hoạt động giáo dục hướng nghiệp cho HS ở trường THPT. - Luận văn khắc họa thực trạng về hoạt động giáo dục hướng nghiệp và quản 4
lý hoạt động giáo dục hướng nghiệp cho HS ở Trường THPT Hiền Đa huyện Cẩm Khê tỉnh Phú Thọ. - Luận văn đề xuất được các biện pháp quản lý hoạt động giáo dục hướng nghiệp cho HS ở Trường THPT Hiền Đa huyện Cẩm Khê tỉnh Phú Thọ trong bối cảnh đổi mới GD. - Luận văn là tài liệu tham khảo cho cán bộ quản lý các trường THPT khác có điều kiện tương đồng với Trường THPT Hiền Đa huyện Cẩm Khê tỉnh Phú Thọ và là tài liệu tham khảo trong công tác giảng dạy, bồi dưỡng cán bộ quản lý trường THPT. 10. Cấu trúc luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận, khuyến nghị, danh mục tài liệu tham khảo, các phụ lục kết quả nghiên cứu luận văn được trình bày trong 3 chương: Chương 1: Cơ sở lý luận về quản lý hoạt động giáo dục hướng nghiệp ở trường trung học phổ thông. Chương 2: Thực trạng quản lý hoạt động giáo dục hướng nghiệp cho học sinh ở Trường THPT Hiền Đa huyện Cẩm Khê tỉnh Phú Thọ. Chương 3: Biện pháp quản lý hoạt động giáo dục hướng nghiệp cho học sinh Trường THPT Hiền Đa huyện Cẩm Khê tỉnh Phú Thọ. 5
CHƢƠNG 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG GIÁO DỤC HƢỚNG NGHIỆP CHO HỌC SINH Ở TRƢỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG 1.1. Tổng quan các nghiên cứu về giáo dục hƣớng nghiệp và quản lý hoạt động giáo dục hƣớng nghiệp cho học sinh 1.1.1. Những nghiên cứu về giáo dục hướng nghiệp cho học sinh Hiện nay khi nền kinh tế phát triển ngày càng cao thì yêu cầu người lao động phải có trình độ chuyên môn vững và có một nghề nhất định. Một quốc gia phát triển thì nền kinh tế phát triển và đòi hỏi nguồn nhân lực có chất lượng, chính vì vậy vai trò của GDHN trong định hướng và phân hóa lao động một cách hợp lý là vô cùng cần thiết và quan trọng. Suốt thế kỉ 20 và đầu thập kỉ thế kỉ 21, giáo dục hướng nghiệp phát triển rộng rãi trong môi trường giáo dục. Ngoài bối cảnh đặc thù của mỗi quốc gia, GDHN ở hầu hết các nước đều xuất hiện các vấn đề cần làm rõ chung cả lí luận và thực tiễn nhằm tìm ra con đường khả thi và hiệu quả cho hoạt động GDHN. Năm 1937, Keller và Viteles đưa ra cái nhìn tổng quát về hướng nghiệp, có sự so sánh giữa các quốc gia ở Châu Âu, châu Á. Ở một số quốc gia, các thuật ngữ như “hướng dẫn nghề - vocational guidance”, “tư vấn nghề - vocational counselling”, “thông tin, tư vấn và hướng dẫn – information, advice ad guidance” đều chỉ các hoạt động tư vấn và HN [14]. Chủ tịch Ủy ban quốc tế về giáo dục của UNESCO, Jacques Delors khi phân tích những trụ cột của giáo dục toàn cầu đã viết: “Học để biết, học để làm việc, học để làm người và học để chung sống với nhau”. Kết quả của giáo dục phải được thể hiện rõ ở thế hệ trẻ năng lực “sống – làm việc – phát triển”. Theo tác giả vấn đề học nghề phổ thông là một căn bản không thể thiếu được, tác giả đã nhấn mạnh: HS sẽ có cơ hội phát triển năng lực của mình bằng cách tham gia các hoạt động nghề nghiệp song song với việc học, hỗ trợ cho việc học. Trên thế giới hầu hết các nước đều bố trí hệ thống giáo dục kĩ thuật và dạy 6
nghề (vocational and technical education and training – TVET) bên cạnh hệ phổ thông và đại học (tertiary). UNESCO dùng cụm từ technical and vocational education–TVE để chỉ hệ thống này. Một số nước, ví dụ như Anh chỉ gọi là vocational education and training – VET; nước Đức có một hệ thống đào tạo nghề và trung cấp chuyên nghiệp (Berufs – und Fachulausbildung) về mặt trình độ một bộ phận được xếp vào bậc trung học tương đương với trung học phổ thông từ lớp 9 đến lớp 13, một bộ phận cao hơn vào bậc sau trung học. Tác giả Quang Dương ở Viện nghiên cứu GD-ĐT phía Nam, Thành phố Hồ Chí Minh, với đề tài: “Nghiên cứu một số đặc điểm tâm lý HS phổ thông trung học tại thành phố Hồ Chí Minh và bước đầu xây dựng bộ trắc nghiệm HN và chọn nghề”. Đề tài chỉ tập trung nghiên cứu thực trạng tâm lý chọn nghề của HS lúc này chủ yếu chạy đua vào các trường ĐH và đa phần chọn nghề theo cảm tính [dẫn theo 25]. Tác giả Lê Vân Anh với nghiên cứu “vấn đề phân luồng HS ở nước ta” đã đề cập nội dung phân luồng HS trên phạm vi cả nước và ở một số quốc gia trên thế giới gắn với thực tiễn phân luồng HS ở nước ta; đặc biệt có nhiều giải pháp về nhận thức xã hội có liên quan đến phân luồng HS sau THCS, tính liên thông… [dẫn theo 30] Tác giả Hà Thế Truyền, với đề tài “Một số biện pháp thực hiện GDHN- dạy nghề góp phần thực hiện tốt việc phân luồng trong đào tạo” có nội dung HS sau THCS đi vào các luồng: vào THPT, vào TCCN, vào các trường dạy nghề dài hạn, học nghề ngắn hạn, học tại các trung tâm GDNN-GDTX, tham gia vào thị trường lao động. Đề tài nghiên cứu về các giải pháp phân luồng học sinh, công tác HN nâng cao nhận thức xã hội, đa dạng hóa các loại hình trường lớp, điều tiết phân luồng học sinh bằng các chính sách đãi ngộ, chính sách sử dụng sau đào tạo trong lĩnh vực giáo dục nghề nghiệp. Đề tài này đã nêu được một số vấn đề chung về thực trạng phân luồng học sinh sau THCS ở nước ta [dẫn theo 30]. Tác giả Nguyễn Như Ất trong tài liệu “Vấn đề phương pháp luận xây dựng nội dung GDHN trong trường phổ thông Việt Nam” đã nghiên cứu xác định lại cơ sở triết học của giáo dục Việt Nam nói chung, trong đó có GDHN [1]. Tác giả Phan Thị Tố Oanh khi nghiên cứu đề tài: “Vấn đề hướng nghiệp cho HS qua các môn văn hóa cơ bản ở trường THPT các tỉnh Đồng bằng sông Cửu Long” đã 7
phân tích vai trò của môn văn hóa cơ bản có tầm quan trọng đặc biệt đối với việc phát triển toàn diện nhân cách con người và tiềm năng của nó trong GDHN cho HS ở trường phổ thông. Đồng thời, tác giả cũng đưa ra một số biện pháp hướng nghiệp qua dạy học các môn văn hóa cơ bản [dẫn theo 36]. Tác giả Phạm Văn Khanh khi nghiên cứu đề tài: “GDHN trong dạy học các môn khoa học tự nhiên ở trường THPT khu vực Trung Nam Bộ” đã đề xuất một hệ thống biện pháp bồi dưỡng, chuyển giao quy trình GDHN cho giáo viên, nhằm nâng cao chất lượng hiệu quả GDHN cho HS trong dạy học môn khoa học tự nhiên ở các trường THPT khu vực Trung Nam bộ [dẫn theo 27]. Tác giả Trịnh Văn Cường đã nghiên cứu luận án với đề tài “Giáo dục hướng nghiệp cho HS trong dạy học môn Công nghệ ở trường trung học phổ thông”. Trong luận án, tác giả đã phân tích làm rõ tiềm năng, ưu thế của môn Công nghệ trong việc giáo dục hướng nghiệp cho HS trung học phổ thông và đã xác định cụ thể các nội dung giáo dục hướng nghiệp có thể tích hợp, lồng ghép trong môn Công nghệ; Xác định các nguyên tắc tích hợp giáo dục hướng nghiệp cho HS trong dạy học môn Công nghệ; Quá trình GDHN (đối tượng, nguồn lực, mục tiêu, nội dung, phương pháp, phương tiện, hình thức và kết quả) GDHN cho HS trong dạy học môn Công nghệ ở trường trung học phổ thông cũng như mối liên hệ các thành tố cấu trúc của quá trình GDHN cho HS trong dạy học môn Công nghệ nhằm đạt được mục tiêu GDHN; Xác định các yếu tố ảnh hưởng đến GDHN. Phát hiện và đánh giá thực trạng giáo dục hướng nghiệp cho HS trong dạy học môn Công nghệ ở các trường trung học phổ thông vùng Đông Bắc Việt Nam và xác định được nguyên nhân, hệ quả của thực trạng trên. Theo đó đề xuất 07 biện pháp nhằm thực hiện giáo dục hướng nghiệp cho HS trong dạy học môn Công nghệ ở trường trung học phổ thông. Hướng nghiên cứu giáo dục hướng nghiệp tích hợp với dạy học môn học hay hoạt động giáo dục khác ở trường THPT là hướng triển khai phù hợp với yêu cầu thực hiện chương trình giáo dục phổ thông mới [14]. Nhìn chung GDHN ở Việt Nam một số năm vừa qua đã từng bước được củng cố và phát triển về quy mô và cơ cấu đào tạo. Tuy nhiên, so với yêu cầu ngày càng cao của sự nghiệp CNH - HĐH đất nước trong điều kiện kinh tế thị trường và 8
xu thế toàn cầu hóa cũng như hội nhập quốc tế. GDHN nước ta còn có nhiều hạn chế, bất cập, đặc biệt là về chất lượng đào tạo và đang phải đối mặt với những thách thức to lớn. 1.1.2. Những nghiên cứu về quản lý giáo dục hướng nghiệp cho học sinh Các tác giả nước ngoài Keller và Viteles trong quá trình bàn về hướng nghiệp và GDHN cấp trung học đều khẳng định: Quản lý GDHN là một nội dung quản lý trường học, là hệ thống tác động có mục đích, có kế hoạch, hợp quy luật của chủ thể quản lý GDHN để đạt mục đích GDHN. Nội dung quản lý GDHN là xây dựng kế hoạch, chương trình hoạt động GDHN bao gồm việc xây dựng mục tiêu, chương trình hoạt động GDHN, xác định từng bước đi, những điều kiện, phương tiện cần thiết trong một thời gian nhất định phục vụ hoạt động GDHN. Một trong những khâu quan trọng của việc quản lý GDHN chính là tổ chức, chỉ đạo thực hiện kế hoạch, chương trình hoạt động GDHN ở các trường THPT. Đánh giá là một khâu, một công cụ quan trọng không thể thiếu được trong quá trình giáo dục; có chức năng, khả năng điều chỉnh quá trình dạy và học, là động lực để đổi mới phương pháp dạy học, góp phần cải thiện, nâng cao chất lượng đào tạo con người theo mục tiêu giáo dục [23]. Vấn đề QL hoạt động GDHN cho HS phổ thông trong những năm qua cũng đang là mối quan tâm nghiên cứu của rất nhiều Nhà khoa học, Nhà GD và các Nhà QLGD, có thể nêu một số đề tài như: Luận văn của tác giả Huỳnh Thị Tam Thanh nghiên cứu với đề tài, “QL công tác hướng nghiệp cho HS bậc trung học tại các Trung tâm GD thường xuyên trên địa bàn thành phố Đà Nẵng, Thực trạng và giải pháp”, Ở đề tài này tác giả tập trung làm rõ thực trạng QL công tác HN cho HS tại các trung tâm GD thường xuyên trên địa bàn thành phố Đà Nẵng và đưa ra giải pháp nhằm tăng cường việc QL công tác này. Đề tài còn khảo sát về thực trạng phân luồng HS sau bậc trung học, sự bất cập về tỉ lệ lao động kỹ thuật trong tổng số lao động, sự không phù hợp về trình độ trong cơ cấu lao động, việc tổ chức và QL công tác HN chưa đồng bộ của thành phố Đà Nẵng… Tuy vậy, cơ sở lý luận đề tài chưa đáp ứng cho việc giải quyết sâu sát các nội dung của thực trạng, như phần lý luận chưa nêu rõ tính chất HN trong nhà trường 9