Luận văn Thạc sĩ Quản lý giáo dục: Quản lý hoạt động tổ chuyên môn ở trường trung học phổ thông Thành phố Cẩm Phả, Tỉnh Quảng Ninh

Chia sẻ: Dilysstran Dilysstran | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:109

Thêm vào BST

Báo xấu

38
lượt xem 12
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục tiêu nghiên cứu của đề tài là khảo sát việc quản lý hoạt động tổ chuyên môn ở Trường THPT Cẩm Phả và Trường THPT Lê Hồng Phong của Thành phố Cẩm Phả, Tỉnh Quảng Ninh nhằm đánh giá thực trạng và làm cơ sở thực tiễn cho nghiên cứu của đề tài; Trên cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý hoạt động tổ chuyên môn, đề tài đề xuất một số biện pháp quản lý nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động của tổ chuyên môn ở trường THPT Thành phố Cẩm Phả, Tỉnh Quảng Ninh.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Quản lý giáo dục: Quản lý hoạt động tổ chuyên môn ở trường trung học phổ thông Thành phố Cẩm Phả, Tỉnh Quảng Ninh

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƯỜNG ĐẠI HỌC GIÁO DỤC VŨ MẠNH CƯỜNG QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG TỔ CHUYÊN MÔN Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG THÀNH PHỐ CẨM PHẢ, TỈNH QUẢNG NINH LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ GIÁO DỤC HÀ NỘI - 2016
ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƯỜNG ĐẠI HỌC GIÁO DỤC VŨ MẠNH CƯỜNG QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG TỔ CHUYÊN MÔN Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG THÀNH PHỐ CẨM PHẢ, TỈNH QUẢNG NINH LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ GIÁO DỤC Chuyên ngành: QUẢN LÝ GIÁO DỤC Mã số : 60 14 01 14 Người hướng dẫn khoa học: TS. Nguyễn Thị Tuyết HÀ NỘI - 2016
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi, các kết quả nghiên cứu là trung thực và chưa được công bố trong bất kỳ công trình nào khác. TÁC GIẢ LUẬN VĂN Vũ Mạnh Cường i
LỜI CẢM ƠN Qua hai năm học tập tại Trường Đại học Giáo dục - Đại học Quốc gia Hà Nội, nhờ có sự chỉ dạy tận tình của các thầy cô giáo và sự nỗ lực cố gắng của bản thân, tôi đã hoàn thành chương trình môn học chuyên ngành Quản lý giáo dục. Với tình cảm chân thành nhất, tác giả xin bày tỏ lòng biết ơn đến quý thầy giáo, cô giáo Trường Đại học Giáo dục - Đại học Quốc gia Hà Nội đã tận tình giảng dạy tác giả trong suốt quá trình học tập và nghiên cứu. Đặc biệt, tác giả xin trân trọng bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới TS. Nguyễn Thị Tuyết, người đã tận tình chỉ bảo, giúp đỡ, động viên tác giả trong suốt quá trình tìm hiểu, nghiên cứu, hoàn thành luận văn. Tác giả xin gửi lời cảm ơn chân thành tới Ban giám hiệu Trường trung học phổ thông Lê Hồng Phong - nơi tác giả công tác, đã tạo điều kiện về thời gian, về tinh thần để tác giả tham gia và hoàn thành khóa học cao học. Tác giả xin chân thành cảm ơn các đồng chí trong Ban giám hiệu, các đồng chí tổ trưởng chuyên môn, các đồng chí giáo viên của các trường Trung học phổ thông Thành phố Cẩm Phả, Tỉnh Quảng Ninh, đặc biệt là hai trường Trung học phổ thông Cẩm Phả và Trung học phổ thông Lê Hồng Phong cùng với các đồng nghiệp thân thiết và các em học sinh đã giúp đỡ, hỗ trợ tác giả trong khảo sát, thu thập và xử lý các dữ liệu liên quan đến luận văn. Trong quá trình học tập, nghiên cứu và hoàn thành luận văn, mặc dù bản thân đã luôn cố gắng nhưng chắc chắn không tránh khỏi những khiếm khuyết. Kính mong được sự góp ý, chỉ dẫn của các Thầy, các Cô và các bạn đồng nghiệp. Trân trọng cảm ơn! Hà Nội, ngày 10 tháng 11 năm 2016 TÁC GIẢ LUẬN VĂN Vũ Mạnh Cường ii
MỤC LỤC Trang Lời cam đoan i Lời cảm ơn ii Mục lục iii Danh mục các từ viết tắt vi Danh mục các bảng vii Danh mục các sơ đồ, biểu đồ ix MỞ ĐẦU 1 Chương 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG TỔ CHUYÊN MÔN Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG 6 1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề 6 1.2. Khái niệm cơ bản 9 1.2.1. Quản lý 9 1.2.2. Quản lý giáo dục 13 1.2.3. Quản lý nhà trường 15 1.2.4. Quản lý hoạt động dạy học 16 1.2.5. Khái niệm về tổ chức, đội công tác, tổ chuyên môn 17 1.2.6. Khái niệm quản lý hoạt động tổ chuyên môn 23 1.3. Chức năng, nhiệm vụ và các hoạt động quản lý của tổ chuyên môn 23 1.3.1. Chức năng, nhiệm vụ 23 1.3.2. Các hoạt động quản lý của tổ chuyên môn 24 1.4. Một số yếu tố ảnh hưởng đến quản lý hoạt động tổ chuyên môn 30 1.4.1. Các yếu tố chủ quan 30 1.4.2. Các yếu tố khách quan 31 Tiểu kết chương 1 32 Chương 2. THỰC TRẠNG CÔNG TÁC QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG TỔ CHUYÊN MÔN Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG THÀNH PHỐ CẨM PHẢ, TỈNH QUẢNG NINH 33 2.1. Đặc điểm kinh tế - xã hội Thành phố Cẩm Phả, Tỉnh Quảng Ninh 33 2.1.1. Vị trí địa lý, dân số, lao động Thành phố Cẩm Phả 33 2.1.2. Tình hình phát triển kinh tế - xã hội Thành phố Cẩm Phả 34 iii
2.2. Vài nét về các trường Trung học phổ thông Thành phố Cẩm Phả 35 2.2.1. Đặc điểm khái quát 35 2.2.2. So sánh các trường về một số chỉ tiêu giáo dục 36 2.3. Tổ chức nghiên cứu, khảo sát thực trạng 43 2.4. Kết quả nghiên cứu, khảo sát thực trạng 45 2.4.1. Cơ cấu và hoạt động của tổ chuyên môn Trường THPT Cẩm Phả và THPT Lê Hồng Phong 45 2.4.2. Thực trạng quản lý hoạt động tổ chuyên môn ở trường Trung học phổ thông Thành phố Cẩm Phả, Tỉnh Quảng Ninh 48 2.5. Đánh giá thực trạng quản lý tổ chuyên môn ở trường Trung học phổ thông Thành phố Cẩm Phả, Tỉnh Quảng Ninh 62 2.5.1. Ưu điểm 62 2.5.2. Tồn tại, hạn chế 64 Tiểu kết chương 2 65 Chương 3. BIỆN PHÁP QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG TỔ CHUYÊN MÔN Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG THÀNH PHỒ CẨM PHẢ, TỈNH QUẢNG NINH 67 3.1. Nguyên tắc đề xuất các biện pháp 67 3.1.1. Đảm bảo tính hệ thống 67 3.1.2. Đảm bảo tính thực tiễn 67 3.1.3. Đảm bảo tính hiệu quả 68 3.1.4. Đảm bảo tính kế thừa 68 3.2. Một số biện pháp quản lý hoạt động tổ chuyên môn ở trường Trung học phổ thông Thành phố Cẩm Phả, Tỉnh Quảng Ninh 68 3.2.1. Nâng cao trình độ, nhận thức cho Tổ trưởng chuyên môn về hoạt động và quản lý hoạt động tổ chuyên môn 69 3.2.2. Xây dựng và lập kế hoạch hoạt động tổ chuyên môn phù hợp với mục tiêu đào tạo của nhà trường 71 3.2.3. Tổ chức triển khai hoạt động tổ chuyên môn khoa học, hợp lý, phù hợp với kế hoạch chiến lược phát triển của Nhà trường và phù hợp nhiệm vụ của từng năm học 73 iv
3.2.4. Chỉ đạo, lãnh đạo hoạt động tổ chuyên môn thông qua việc tăng cường quản lý hoạt động dạy học ở tổ chuyên môn 77 3.2.5. Thường xuyên thực hiện công tác kiểm tra, thanh tra hoạt động tổ chuyên môn 80 3.3. Kết quả thăm dò về tính cần thiết và tính khả thi của các biện pháp 82 Tiểu kết chương 3 87 KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ 88 1. Kết luận 88 2. Khuyến nghị 89 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO 90 PHỤ LỤC 92 v
DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT Viết tắt Viết đầy đủ BGH : Ban giám hiệu CBQL : Cán bộ quản lý GV : Giáo viên GD&ĐT : Giáo dục và Đào tạo HĐDH : Hoạt động dạy học HS : Học sinh PPDH : Phương pháp dạy học TCM : Tổ chuyên môn TTCM : Tổ trưởng chuyên môn THPT : Trung học phổ thông vi
DANH MỤC CÁC BẢNG Trang Bảng 2.1. Thống kê số lớp, số HS của Trường THPT Cẩm Phả và Trường THPT Lê Hồng Phong từ năm 2013-2016 36 Bảng 2.2. Thống kê về chất lượng hạnh kiểm của HS Trường THPT Cẩm Phả và Trường THPT Lê Hồng Phong từ năm 2013-2016 37 Bảng 2.3. Thống kê về chất lượng học lực của HS Trường THPT Cẩm Phả và Trường THPT Lê Hồng Phong từ năm 2013-2016 38 Bảng 2.4. Thống kê về tỉ lệ tốt nghiệp của Trường THPT Cẩm Phả và Trường THPT Lê Hồng Phong từ năm 2013-2016 39 Bảng 2.5. Thống kê về chất lượng mũi nhọn của Trường THPT Cẩm Phả và Trường THPT Lê Hồng Phong từ năm 2013-2016 40 Bảng 2.6. Thống kê điểm tuyển sinh vào lớp 10 Trường THPT Cẩm Phả và Trường THPT Lê Hồng Phong từ năm 2013-2016 41 Bảng 2.7. Thống kê chất lượng đội ngũ Trường THPT Cẩm Phả và Trường THPT Lê Hồng Phong năm học 2015-2016 42 Bảng 2.8. Thống kê số GV đạt danh hiệu GV dạy giỏi cấp cơ sở Trường THPT Cẩm Phả và Trường THPT Lê Hồng Phong năm học 2015-2016 42 Bảng 2.9. Cơ cấu tổ chuyên môn Trường THPT Cẩm Phả 45 Bảng 2.10. Cơ cấu tổ chuyên môn Trường THPT Lê Hồng Phong 46 Bảng 2.11. Tổng hợp kết quả khảo sát việc quản lý quy hoạch, bổ nhiệm tổ trưởng chuyên môn 48 Bảng 2.12. Tổng hợp kết quả khảo sát công tác xây dựng và thực hiện kế hoạch hoạt động tổ chuyên môn 50 Bảng 2.13. Tổng hợp kết quả khảo sát việc quản lý kế hoạch sinh hoạt tổ chuyên môn 51 Bảng 2.14. Tổng hợp kết quả khảo sát việc quản lý đội ngũ GV trong tổ chuyên môn 53 vii
Bảng 2.15. Tổng hợp kết quả khảo sát việc quản lý công tác bồi dưỡng HS giỏi, phụ đạo HS yếu kém 54 Bảng 2.16. Tổng hợp kết quả khảo sát việc quản lý công tác bồi dưỡng nâng cao trình độ chuyên môn nghiệp vụ của GV 55 Bảng 2.17. Tổng hợp kết quả khảo sát việc quản lý hoạt động dạy học của tổ chuyên môn 57 Bảng 2.18. Tổng hợp kết quả khảo sát việc quản lý hồ sơ chuyên môn của TCM và của GV trong tổ chuyên môn 58 Bảng 2.19. Tổng hợp kết quả khảo sát việc kiểm tra, đánh giá các hoạt động ở TCM 59 Bảng 2.20. Tổng hợp kết quả khảo sát theo nội dung quản lý 61 Bảng 3.1. Tổng hợp kết quả khảo nghiệm mức độ cần thiết của các biện pháp quản lý hoạt động TCM 83 Bảng 3.2. Tổng hợp kết quả khảo nghiệm mức độ khả thi của các biện pháp quản lý hoạt động TCM 84 Bảng 3.3. Mối tương quan về tính cần thiết và tính khả thi giữa các biện pháp 85 viii
DANH MỤC CÁC SƠ ĐỒ, BIỀU ĐỒ Trang Sơ đồ 1.1. Các chức năng của quản lý 12 Sơ đồ 1.2. Quy trình xây dựng kế hoạch tổ chuyên môn 26 Sơ đồ 1.3. Tiêu chuẩn về phẩm chất, năng lực của tổ trưởng chuyên môn 31 Biểu đồ 2.1. So sánh quy mô số HS của Trường THPT Cẩm Phả và Trường THPT Lê Hồng Phong từ 2013-2016 37 Biểu đồ 2.2. Chất lượng hạnh kiểm của HS Trường THPT Cẩm Phả năm học 2015-2016 38 Biểu đồ 2.3. Chất lượng hạnh kiểm của HS Trường THPT Lê Hồng Phong năm học 2015-2016 38 Biểu đồ 2.4. Chất lượng học lực của HS Trường THPT Cẩm Phả năm học 2015-2016 39 Biểu đồ 2.5. Chất lượng học lực của HS Trường THPT Lê Hồng Phong năm học 2015-2016 39 Biểu đồ 2.6. Số lượng HS giỏi cấp tỉnh của Trường THPT Cẩm Phả và Trường THPT Lê Hồng Phong từ năm 2013-2016 40 Biểu đồ 2.7. Số lượng HS giỏi Quốc gia của Trường THPT Cẩm Phả và Trường THPT Lê Hồng Phong từ năm 2013-2016 40 Biểu đồ 2.8. Số lượng GV giỏi cấp cơ sở của Trường THPT Cẩm Phả và Trường THPT Lê Hồng Phong từ năm 2013-2016 43 Biểu đồ 3.1. Mối tương quan về tính cần thiết và tính khả thi của các biện pháp 86 ix
MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Cương lĩnh xây dựng đất nước trong thời kỳ quá độ tiến lên chủ nghĩa xã hội xác định: “…Phát triển GD-ĐT cùng với phát triển khoa học và công nghệ là quốc sách hàng đầu; đầu tư cho GD-ĐT là đầu tư phát triển…”. Từ nội dung này của Cương lĩnh, có thể nói rằng, Đảng và Nhà nước đã khẳng định rõ ràng vai trò quan trọng của giáo dục và đào tạo đối với sự phát triển của xã hội. Giáo dục và Đào tạo không những phải được ưu tiên đầu tư cùng với khoa học, công nghệ, mà còn phải được đầu tư đi trước một bước, bởi đầu tư cho giáo dục, đào tạo chính là đầu tư cho phát triển, là nguồn vốn đầu tư có lãi nhất cho cả hôm nay và mai sau. Nghị quyết số 29-NQ/TW ngày 4/11/2013, Hội nghị Trung ương 8 khóa XI về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo đã xác định mục tiêu tổng quát cho ngành này, đó là: “Xây dựng nền giáo dục mở, thực học, thực nghiệp, dạy tốt, học tốt, quản lý tốt; có cơ cấu và phương thức giáo dục hợp lý, gắn với xây dựng xã hội học tập; bảo đảm các điều kiện nâng cao chất lượng…”. Như vậy có thể thấy, việc xây dựng nền giáo dục mở, chú trọng công tác quản lý để nâng cao chất lượng dạy và học là yêu cầu cấp bách đối với nước ta hiện nay. Đối với các nhà trường nói chung và các trường Trung học phổ thông (THPT) nói riêng, tổ chuyên môn là một bộ phận quan trọng cấu thành cơ cấu tổ chức của các cơ sở giáo dục, hoạt động của tổ chuyên môn là hoạt động thiết yếu cho tất cả các hoạt động giáo dục của các nhà trường. Chính vì vậy, việc nâng cao chất lượng quản lý, chất lượng hoạt động của các tổ chuyên môn chắc chắn sẽ góp phần không nhỏ trong việc nâng cao chất lượng dạy và học của các nhà trường. Tại công văn số 2072/SGDĐT-GDTrH ngày 9 tháng 9 năm 2015 của Sở GD&ĐT Quảng Ninh cũng đã chỉ rõ vai trò trong chỉ đạo, lãnh đạo của Hiệu trưởng nhà trường trong thực hiện kế hoạch giáo dục của tổ nhóm 1
chuyên môn. Cụ thể là, Hiệu trưởng các nhà trường phải tạo điều kiện cho các tổ, nhóm chuyên môn, các giáo viên được chủ động lựa chọn nội dung, xây dựng các chủ đề dạy học trong mỗi môn học. Kế hoạch dạy học của tổ, nhóm chuyên môn, của giáo viên phải được lãnh đạo nhà trường phê duyệt trước khi thực hiện và là căn cứ để kiểm tra, giám sát, nhận xét, góp ý trong quá trình thực hiện. Hoạt động của tổ chuyên môn ở một số trường THPT trên địa bàn Thành phố Cẩm Phả, Tỉnh Quảng Ninh những năm qua đã thu được những thành tựu nhất định và có những đóng góp tích cực trong công tác nâng cao chất lượng giáo dục cho các nhà trường. Tuy nhiên bên cạnh đó cũng không thể không bộc lộ những hạn chế, tồn tại nhất định cần khắc phục. Xuất phát từ những yêu cầu cả về mặt lý luận và thực tiễn của công tác quản lý với tư cách là cán bộ quản lí ở trường THPT, đồng thời với mong muốn là làm thế nào để có thể nâng cao chất lượng hoạt động của các tổ chuyên môn ở ngôi trường nơi tôi đang công tác cũng như ở các trường THPT trên địa bàn Thành phố Cẩm Phả, Tỉnh Quảng Ninh. Vì vậy, tác giả đã lựa chọn đề tài: “Quản lý hoạt động tổ chuyên môn ở trường trung học phổ thông Thành phố Cẩm Phả, Tỉnh Quảng Ninh” làm Luận văn thạc sĩ chuyên ngành Quản lý giáo dục. 2. Mục đích nghiên cứu - Nghiên cứu thực trạng quản lý hoạt động của tổ chuyên môn ở các trường THPT Thành phố Cẩm Phả, Tỉnh Quảng Ninh . - Đề xuất các biện pháp quản lý góp phần nâng cao chất lượng hoạt động tổ chuyên môn ở các trường THPT Thành phố Cẩm Phả, Tỉnh Quảng Ninh. 3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu 3.1. Khách thể nghiên cứu Hoạt động của tổ chuyên môn ở trường Trung học phổ thông. 3.2. Đối tượng nghiên cứu Quản lý hoạt động tổ chuyên môn ở trường Trung học phổ thông. 2
4. Nhiệm vụ nghiên cứu Để đạt được mục đích nghiên cứu đề ra như trên, đề tài sẽ tập trung vào các nhiệm vụ sau: 4.1. Nghiên cứu cơ sở lý luận về quản lý hoạt động của tổ chuyên môn ở các trường THPT trên địa bàn Thành phố Cẩm Phả, Tỉnh Quảng Ninh; 4.2. Khảo sát việc quản lý hoạt động tổ chuyên môn ở Trường THPT Cẩm Phả và Trường THPT Lê Hồng Phong của Thành phố Cẩm Phả, Tỉnh Quảng Ninh nhằm đánh giá thực trạng và làm cơ sở thực tiễn cho nghiên cứu của đề tài; 4.3. Trên cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý hoạt động tổ chuyên môn, đề tài đề xuất một số biện pháp quản lý nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động của tổ chuyên môn ở trường THPT Thành phố Cẩm Phả, Tỉnh Quảng Ninh. 5. Câu hỏi nghiên cứu Câu hỏi được đặt ra cho nghiên cứu là: - Thực trạng quản lý hoạt động của tổ chuyên môn ở Trường THPT Thành phố Cẩm Phả, Tỉnh Quảng Ninh trong thời gian từ 2013 đến 2016 như thế nào? - Có những biện pháp quản lý gì để nâng cao hiệu quả hoạt động của tổ chuyên môn ở Trường THPT Thành phố Cẩm Phả, Tỉnh Quảng Ninh? 6. Giả thuyết nghiên cứu Chất lượng dạy và học ở các trường THPT trên địa bàn thành phố Cẩm Phả và đặc biệt là việc quản lý hoạt động tổ chuyên môn hiện nay vẫn còn những bất cập nhất định. Nếu đề xuất được các biện pháp quản lý phù hợp và áp dụng linh hoạt, sáng tạo, đồng bộ các biện pháp quản lý hoạt động của tổ chuyên môn được đề xuất thì sẽ góp phần nâng cao chất lượng dạy và học ở các Trường THPT Thành phố Cẩm Phả, Tỉnh Quảng Ninh trong thời gian tới. 3
7. Phạm vi nghiên cứu - Về không gian: nghiên cứu diễn ra ở Trường THPT Thành phố Cẩm Phả, Tỉnh Quảng Ninh. - Về thời gian: từ năm học 2013-2014 đến năm học 2015-2016 (gồm 03 năm học). 8. Phương pháp nghiên cứu 8.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lí luận Thu thập các tài liệu liên quan đến lĩnh vực nghiên cứu, đặc biệt về quản lí các hoạt động của tổ nhóm chuyên môn nhà trường; phân tích, phân loại, xác định các khái niệm cơ bản; tham khảo các công trình nghiên cứu có liên quan để hình thành cơ sở lý luận cho đề tài. 8.2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn - Điều tra Xã hội học bằng bảng hỏi: Phiếu trưng cầu gồm các câu hỏi đóng/mở về vấn đề hoạt động của tổ chuyên môn. Đối tượng khảo sát sẽ là giáo viên, lãnh đạo tổ chuyên môn và Ban giám hiệu. - Phương pháp nghiên cứu trường hợp điển hình (case study): nghiên cứu hai trường THPT công lập, là Trường THPT Cẩm Phả và Trường THPT Lê Hồng Phong. - Phỏng vấn sâu: Kỹ thuật nghiên cứu này nhằm thu thập những thông tin sâu một số nội dung quản lý hoạt động tổ chuyên môn. - Phương pháp chuyên gia: xin ý kiến góp ý của các chuyên gia có kinh nghiệm về quản lý giáo dục khi xây dựng bảng hỏi, mẫu khảo sát cũng như việc đề xuất một số giải pháp quản lý. - Phương pháp xử lý số liệu thống kê: xử lý các số liệu thu được qua điều tra xã hội học bằng phương pháp toán học. 9. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của đề tài 9.1. Ý nghĩa lý luận Góp phần hệ thống hóa những vấn đề lý luận, lý thuyết về công tác quản lý của Hiệu trưởng đối với hoạt động tổ chuyên môn ở các Trường THPT Thành phố Cẩm Phả, Tỉnh Quảng Ninh. 4
9.2. Ý nghĩa thực tiễn Các biện pháp quản lý được đề xuất sẽ góp phần nâng cao chất lượng hoạt động của các tổ chuyên môn, từ đó nâng cao chất lượng dạy và học ở Trường THPT Lê Hồng Phong nói riêng và các trường THPT Thành phố Cẩm Phả, Tỉnh Quảng Ninh nói chung. 10. Cấu trúc của luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận và khuyến nghị, tài liệu tham khảo và phụ lục, luận văn dự kiến được trình bày theo 3 chương: Chương 1: Cơ sở lý luận về quản lý hoạt động của tổ chuyên môn ở Trường THPT. Chương 2: Thực trạng công tác quản lý hoạt động tổ chuyên ở Trường THPT Thành phố Cẩm Phả, Tỉnh Quảng Ninh. Chương 3: Biện pháp quản lý hoạt động của tổ chuyên môn ở Trường THPT Thành phố Cẩm Phả, Tỉnh Quảng Ninh. 5
Chương 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG TỔ CHUYÊN MÔN Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG 1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề So với một vài ngành khoa học khác, thì Giáo dục học và Quản lý giáo dục có lịch sử ra đời muộn hơn, tuy nhiên điều này không có nghĩa vai trò của Giáo dục học và Quản lý giáo dục không quan trọng. Trong thời đại nền kinh tế tri thức phát triển nhanh chóng như hiện nay, Giáo dục học và Quản lý giáo dục càng trở nên có ý nghĩa hơn bao giờ hết. Và chỉ có những quốc gia nhận thức được vai trò quan trọng của Giáo dục và Đào tạo đối với sự phát triển đất nước thì mới có thể đưa nền kinh tế xã hội phát triển nhanh và mạnh, điển hình có thể kể đến là các nước như Nhật Bản, Singapo, Hàn Quốc… giáo dục đã góp phần không nhỏ đưa các nước này phát triển thần kỳ đến như vậy. Chắc hẳn trong mỗi người làm nghề về giáo dục, đều biết và trân trọng nhà văn, nhà sư phạm vĩ đại của Liên Xô A.X.Macarenco với tác phẩm Bài ca sư phạm. Qua tác phẩm này, Macarenco đã đưa ra một số triết lý quan trọng như: "Nhìn thấy cái tốt trong mỗi con người bao giờ cũng là một việc khó!". Hay khi xã hội chuyển động theo yêu cầu mới, thì tác giả cho rằng: "Cần phải đào tạo con người mới theo cách mới". Cùng với A.X.Macarenco, các nhà Giáo dục học Xô viết (Liên Bang Nga ngày nay) như V.A.Xukhomlinxki, Giakharobva..., đã tổng kết các kinh nghiệm quý báu về công tác quản lý giáo dục một cách rõ ràng. Trong nghiên cứu của mình, tác giả Đặng Vũ Hoạt và Hà Thế Ngữ đã nhắc đến quan điểm đó: “Kết quả toàn bộ hoạt động quản lý của nhà trường phụ thuộc rất nhiều vào việc tổ chức đúng đắn và hợp lý hoạt động giảng dạy của đội ngũ giáo viên” [14, tr.28]. Các tác giả cũng nhấn mạnh đến việc phân công công việc hợp lý qua các thành viên trong Ban giám hiệu, tổ trưởng và tổ phó chuyên môn. Sự phối hợp chặt chẽ, sự thống nhất quản lý giữa Hiệu trưởng và Phó Hiệu trưởng và tổ trưởng chuyên môn sẽ là điều kiện tiên quyết để đạt mục tiêu giáo dục đề ra. 6
Ở Việt Nam, hiện nay giáo dục và đào tạo còn rất nhiều bất cập như: Chất lượng giáo dục và đào tạo chưa đáp ứng yêu cầu phát triển, nhất là đào tạo nguồn nhân lực trình độ cao vẫn còn hạn chế; chưa chuyển mạnh sang đào tạo theo nhu cầu của xã hội. Chưa giải quyết tốt mối quan hệ giữa tăng số lượng, quy mô với nâng cao chất lượng, giữa dạy chữ và dạy người. Chương trình, nội dung, phương pháp dạy và học lạc hậu, đổi mới chậm; cơ cấu giáo dục không hợp lý giữa các lĩnh vực, ngành nghề đào tạo; chất lượng giáo dục toàn diện giảm sút, chưa đáp ứng được yêu cầu của sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa. Quản lý nhà nước về giáo dục đào tạo còn bất cập. Xu hướng thương mại hóa và một số biểu hiện sa sút đạo đức trong giáo dục khắc phục còn chậm, hiệu quả thấp, đang trở thành nỗi bức xúc của xã hội… Hệ thống giáo dục Việt Nam quy định rõ các mục tiêu cho từng cấp học, đối với Giáo dục ở cấp Trung học phổ thông, mục tiêu này được xác định trong điều 27 của luật giáo dục: “Giúp học sinh củng cố và phát triển những kết quả giáo dục của trường Trung học sơ sở, hoàn thiện học vấn phổ thông và những hiểu biết thông thường về kỹ thuật và hướng nghiệp để tiếp tục học đại học, cao đẳng, trung học chuyên nghiệp, trung học nghề hoặc đi vào cuộc sống lao động”. Cũng giống như ở các cấp học khác, cấp học bậc THPT bên cạnh những thành tựu đáng kể trong công tác quản lý, dạy - học thì vẫn còn có tồn tại về đội ngũ cán bộ quản lý, về giáo viên, về sản phẩm giáo dục… nên việc đạt được các mục tiêu như đã trình bày ở trên là chưa có hiệu quả. Vì lẽ đó, những năm qua có nhiều công trình nghiên cứu khoa học trong lĩnh vực giáo dục như quản lý hoạt động chuyên môn, quản lý hoạt động dạy học bộ môn, quản lý đội ngũ cán bộ quản lý, đội ngũ giáo viên, quản lý hoạt động tổ chuyên môn… đã đề xuất ra được một số giải pháp nhằm nâng cao chất lượng dạy và học nói chung, chất lượng dạy và học ở bậc THPT nói riêng. Trong đó có các đề tài: 7
- Đề tài “Quản lý hoạt động tổ chuyên môn tại các trường THPT trên địa bàn thị xã Sơn Tây, Hà Nội”, là luận văn thạc sĩ của tác giả Nguyễn Kim Anh. Tác giả luận văn trong đề tài này đã trình bày khái niệm quản lý, quản lý giáo dục, quản lý nhà trường… ở phần cơ sở lý luận. Nhưng điểm nhấn mà tôi tâm đắc nhất ở luận văn này, chính là đưa ra những khái niệm về tổ chức, đội công tác… và các đặc trưng của nó. Từ đó đánh giá được đặc điểm của tổ chức tổ chuyên môn và các hoạt động quản lý được tốt hơn. - Đề tài “Quản lý hoạt động tổ chuyên môn ở Trường THPT Nguyễn Văn Cừ, huyện Hóc Môn, thành phố Hồ Chí Minh”, Luận văn thạc sĩ của tác giả Trần Minh Thùy. Trong phần cơ sở lý luận, luận văn này đã giúp người đọc hiểu rõ hơn vai trò của Hiệu trưởng, Phó Hiệu trưởng, đồng thời chỉ ra được những đặc điểm của tổ chuyên môn trong trường THPT. Qua đánh giá thực trạng quản lý hoạt động tổ chuyên môn ở trường THPT Nguyễn Văn Cừ, tác giả Trần Minh Thùy đã trình bày một số giải pháp hữu hiệu để quản lý hoạt động tổ chuyên môn, đặc biệt là giải pháp nâng cao vai trò tự chủ của tổ chuyên môn ở trong trường THPT. - Đề tài: “Quản lý hoạt động tổ chuyên môn ở trường THPT Cát Hải, thành phố Hải Phòng”, Luận văn thạc sĩ của tác giả Bùi Thị Diễm Hằng; Với luận văn này, bản thân tôi tâm đắc với những biện pháp quản lý mà đề tài đưa ra như: tăng cường công tác xây dựng kế hoạch hoạt động tổ, tăng cường công tác kiểm tra đánh giá tổ chuyên môn, tăng cường các hoạt động sinh hoạt tổ, tăng cường các hoạt động bồi dưỡng và tự bồi dưỡng… - Ngoài ra còn có đề tài “Quản lý hoạt động tổ chuyên môn ở trường THCS Châu Văn Liêm, Quận Phú Nhuận, Thành phố Hồ Chí Minh trong bối cảnh đổi mới giáo dục hiện nay”, Luận văn thạc sĩ của tác giả Lê Thị Minh Huệ; Trên cơ sở tìm hiểu thực trạng quản lý hoạt động tổ chuyên môn ở trường Trung học cơ sở Châu Văn Liêm, quận Phú Nhuận, thành phố Hồ Chí Minh tác giả đã đề xuất các biện pháp quản lý có cơ sở khoa học, và đặc biệt là phù hợp với bối cảnh đổi mới giáo dục hiện nay. 8
Việc đã có một số tác giả nghiên cứu các đề tài trên cho thấy vấn đề nghiên cứu quản lý hoạt động tổ chuyên môn ở các trường học không còn mới mẻ. Tuy nhiên, xét trên phạm vi tại tỉnh Quảng Ninh, đặc biệt là tại Thành phố Cẩm Phả, thì vấn đề nghiên cứu quản lý hoạt động tổ chuyên môn theo danh nghĩa một công trình khoa học chưa nhiều, mà nghiên cứu mới chỉ dừng ở dạng một vài chuyên đề, tham luận…tại một vài hội nghị, tập huấn… Với những đặc thù cơ bản về địa lý, văn hóa, về đội ngũ giáo viên và học sinh của Quảng Ninh, và đặc biệt là những đặc thù về công tác quản lý chuyên môn, đã thôi thúc tác giả tìm đến với đề tài “Quản lý hoạt động tổ chuyên môn ở Trường THPT, Thành phố Cẩm Phả, Tỉnh Quảng Ninh”. Tác giả mong muốn thông qua đề tài này đóng góp được một số giải pháp hữu hiệu nhằm nâng cao chất lượng giáo dục cho các nhà trường trong địa bàn Thành phố Cẩm Phả, đặc biệt là ở trường THPT nơi tác giả đang công tác. 1.2. Khái niệm cơ bản 1.2.1. Quản lý 1.2.1.1. Khái niệm Có nhiều định nghĩa về quản lý, Mary Parker Follett (1868-1933) định nghĩa quản lý như là một nghệ thuật hoàn thành công việc thông qua con người, tác giả Nguyễn Quốc Chí, Nguyễn Thị Mỹ Lộc đã nhắc đến quan điểm của bà, rằng: “quản lý là một quá trình động, liên tục, kế tiếp nhau chứ không tĩnh lại” [6, tr.39]. Theo nhà giáo dục học F.W Taylor (1856-1915), tác giả của cuốn sách Những nguyên tắc quản lý khoa học và là “cha đẻ của thuyết quản lý theo khoa học”, luôn tiếp cận quản lý dưới góc độ kinh tế - kỹ thuật và cho rằng: Quản lý là hoàn thành công việc của mình thông qua người khác và biết được một cách chính xác họ đã hoàn thành công việc một cách tốt nhất và rẻ nhất (trích từ Nguyễn Quốc Chí, Nguyễn Thị Mỹ Lộc [6, tr.28-39]). Theo tác giả Nguyễn Quốc Chí và Nguyễn Thị Mỹ Lộc: “Hoạt động quản lý là các tác động có định hướng, có chủ đích của chủ thể quản lý (người quản lý, tổ chức quản lý) đến khách thể quản lý (người bị quản lý), trong một 9