Luận văn Thạc sĩ Quản lý giáo dục: Quản lý quá trình giáo dục thói quen hành vi đạo đức của sinh viên Trường đại học Bạc Liêu

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:97

Thêm vào BST

Báo xấu

22
lượt xem 8
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Luận văn "Quản lý quá trình giáo dục thói quen hành vi đạo đức của sinh viên Trường đại học Bạc Liêu" được hoàn thành với mục tiêu nhằm làm rõ lý luận và thực tiễn quản lý quá trình giáo dục thói quen hành vi đạo đức của sinh viên, đề xuất các biện pháp nhằm nâng cao chất lượng, hiệu quả của quá trình giáo dục, hình thành và phát triển các thói quen hành vi đạo đức của sinh viên Trường đại học Bạc Liêu, góp phần thực hiện tốt mục tiêu đào tạo của nhà trường.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Quản lý giáo dục: Quản lý quá trình giáo dục thói quen hành vi đạo đức của sinh viên Trường đại học Bạc Liêu

BỘ QUỐC PHÒNG HỌC VIỆN CHÍNH TRỊ  VÕ MỸ HẠNH QUẢN LÝ QUÁ TRÌNH GIÁO DỤC THÓI QUEN HÀNH VI ĐẠO ĐỨC CỦA SINH VIÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC BẠC LIÊU LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ GIÁO DỤC HÀ NỘI - 2013
BỘ QUỐC PHÒNG HỌC VIỆN CHÍNH TRỊ  VÕ MỸ HẠNH QUẢN LÝ QUÁ TRÌNH GIÁO DỤC THÓI QUEN HÀNH VI ĐẠO ĐỨC CỦA SINH VIÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC BẠC LIÊU CHUYÊN NGÀNH: QUẢN LÝ GIÁO DỤC MÃ SỐ: 60 14 01 14 NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: TS PHẠM MINH THỤ HÀ NỘI - 2013
MỤC LỤC Trang MỞ ĐẦU 3 Chương 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN QUẢN LÝ QUÁ TRÌNH GIÁO DỤC THÓI QUEN HÀNH VI ĐẠO ĐỨC CỦA SINH VIÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC BẠC LIÊU 15 1.1. Các khái niệm cơ bản 15 1.2. Nội dung quản lý quá trình giáo dục thói quen hành vi đạo đức của sinh viên Trường Đại học Bạc Liêu 20 1.3. Những nhân tố cơ bản tác động đến quản lý quá trình giáo dục thói quen hành vi đạo đức của sinh viên Trường Đại học Bạc Liêu 24 1.4. Thực trạng quản lý quá trình giáo dục thói quen hành vi đạo đức của sinh viên Trường Đại học Bạc Liêu 27 Chương 2 YÊU CẦU VÀ BIỆN PHÁP QUẢN LÝ QUÁ TRÌNH GIÁO DỤC THÓI QUEN HÀNH VI ĐẠO ĐỨC CỦA SINH VIÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC BẠC LIÊU 39 2.1. Những yêu cầu có tính nguyên tắc trong xây dựng biện pháp quản lý quá trình giáo dục thói quen hành vi đạo đức của sinh viên Trường Đại học Bạc Liêu 39 2.2. Biện pháp quản lý quá trình giáo dục thói quen hành vi đạo đức của sinh viên Trường Đại học Bạc Liêu 41 2.3. Khảo sát tính khả thi của các biện pháp 69 KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ 74 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO 76 PHỤ LỤC 80
3 MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Đất nước ta sau hơn 20 năm đổi mới, chúng ta đã và đang thu được những thành tựu to lớn trên nhiều lĩnh vực, ở nhiều phương diện khác nhau. Bên cạnh những thành tựu to lớn đã đạt được, mặt trái của cơ chế thị trường phần nào đã có ảnh hưởng, tác hại đến những quan hệ, những giá trị, chuẩn mực trong đời sống xã hội của chúng ta; những tiêu cực, tệ nạn cũng từ đó nảy sinh và có chiều hướng gia tăng, nhất là trong đời sống đạo đức. Những năm qua, giáo dục truyền thống đạo đức, giáo dục giá trị đạo đức phần nào bị xem nhẹ, vì vậy đã nảy sinh những thái độ, hành vi không lành mạnh trong quan hệ xã hội. Trong sinh viên đã xuất hiện những lệch lạc về nhận thức đạo đức, lối sống như: thờ ơ với chính trị, giảm sút niềm tin, xuất hiện biểu hiện của chủ nghĩa cá nhân, cơ hội, thực dụng, buông thả, suy giảm đạo đức. Những biểu hiện tiêu cực đó đã cản trở công tác giáo dục đạo đức cho sinh viên các trường đại học nói chung, Trường đại học Bạc Liêu nói riêng. Trường đại học Bạc Liêu Liêu là cơ sở đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao, những trí thức tương lai có trình độ đại học, cao đẳng cho khu vực bán đảo Cà Mau. Đào tạo nguồn nhân lực có trình độ chuyên môn cao, có phẩm chất đạo đức là chức năng và nhiệm vụ trọng tâm của bậc giáo dục đại học. Trường đại học đào tạo nguồn nhân lực có chất lượng cao không chỉ thông qua hoạt động dạy và học mà còn bằng nhiều dạng hoạt động khác. Vì vậy, ngay trong quá trình đào tạo tại trường cần phải tăng cường các hoạt động quản lý giáo dục thói quen hành vi đạo đức của sinh viên, nhằm hoàn thiện nhân cách con người mới xã hội chủ nghĩa, góp phần thực hiện thành công sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước. Nhìn chung, đa số sinh viên của Trường đại học Bạc Liêu có phẩm chất đạo đức tốt, lối sống lành mạnh, có ý thức thực hiện tốt đường lối, chủ trương
4 của Đảng, chính sách pháp luật của Nhà nước. Song bên cạnh đó vẫn còn một bộ phận sinh viên có lối sống vô cảm, hưởng thụ, lãng phí thời gian học tập, có tư tưởng trung bình chủ nghĩa trong học tập, rèn luyện; vi phạm nội quy, quy chế của nhà trường, cá biệt có những trường hợp mắc vào tệ nạn xã hội như cờ bạc, mại dâm... Một trong những nguyên nhân dẫn đến những yếu kém nêu trên là do trong công tác tổ chức và quản lý quá trình giáo dục, đặc biệt là quản lý giáo dục đạo đức, rèn luyện thói quen hành vi đạo đức vẫn còn biểu hiện chưa thường xuyên và chưa được quan tâm đúng mức. Công tác quản lý giáo dục còn biểu hiện những hạn chế như: nhận thức về quản lý giáo dục thói quen hành vi đạo đức của sinh viên ở một bộ phận giảng viên, cán bộ quản lý và sinh viên còn chưa sâu sắc; chưa phát huy cao độ được vai trò, trách nhiệm của các chủ thể quản lý, chưa phát huy được sức mạnh tổng hợp của các lực lượng giáo dục; kế hoạch quản lý còn chung chung, chưa sát thực tế; môi trường giáo dục còn nhiều yếu kém, bất cập... Nhìn lại thực tế, cũng đã có khá nhiều các công trình nghiên cứu về giáo dục nhân cách, giáo dục đạo đức cho học sinh, sinh viên. Song đến nay, chưa có công trình nào đi sâu nghiên cứu về quản lý quá trình giáo dục thói quen hành vi đạo đức của sinh viên ở một nhà trường đại học cụ thể, như Trường đaị học Bạc Liêu. Để nâng cao hiệu quả giáo dục, hình thành phẩm chất nhân cách toàn diện của của sinh viên, góp phần thực hiện thắng lợi nhiệm vụ giáo dục - đào tạo của Trường đại học Bạc Liêu, tôi chọn đề tài “Quản lý quá trình giáo dục thói quen hành vi đạo đức của sinh viên Trường đại học Bạc Liêu” để nghiên cứu. 2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài Trong lịch sử nhân loại, giáo dục đạo đức và vấn đề quản lý giáo dục đạo đức luôn được quan tâm và bàn luận. Bởi vì đạo đức là một yếu tố cơ bản,
5 có vai trò tích cực trong đời sống xã hội và trong giáo dục con người hội nhập đời sống xã hội; đạo đức vừa là động lực vừa là mục tiêu trong sự phát triển, tiến bộ của xã hội loài người. Trên thế giới Khổng Tử (551 - 479 tr.CN), ông là nhà giáo dục lớn trong lịch sử cổ – trung đại, được người đời tôn vinh là “Vạn thế sư biểu’’ (người thầy của muôn đời ). Ông đã chủ trương quản lý xã hội bằng đức trị, người trên nêu gương, kẻ dưới noi theo, các quan cai trị phải lấy nhân làm đức tính cơ bản. Bàn về giáo dục và quản lý giáo dục, ông cho rằng giáo dục là một quá trình và đề cao việc quản lý phải sát đối tượng, đánh giá người theo phẩm chất, chứ không phải từ thành phần xuất thân và số tài sản mà họ có. Đây là những kiến giải và tư tưởng tiến bộ, khoa học về quản lý giáo dục còn có giá trị cho tới ngày nay. Mạnh Tử (372 - 289 tr.CN), theo ông, mục đích giáo dục nhằm đào tạo người “hiền lương” (người tài đức) để làm quan trong bộ máy cai trị, bồi dưỡng cho quảng đại nhân dân đức tính phục tùng. Ông cho rằng, con người phải được giáo dục mới trở thành “người”, mới giữ được bản tính thiện. Theo đó có năm cách dạy người, có cách như mưa xuống mà hoá đi, có cách làm cho thành cái đức, có cách làm cho đạt được cái tài, có cách trả lời cho câu hỏi, có cách học riêng mà tự trau dồi. Arixtôt (384 - 322, tr.CN), ông đánh giá rất cao vai trò của giáo dục, ông cho rằng, giáo dục là cứu cánh của nhân loại, nhờ giáo dục mà tạo nên cộng đồng xã hội lành mạnh, hạnh phúc; không có giáo dục, con người sẽ sống theo bản năng; nhờ giáo dục con người có đức hạnh, có hạnh phúc; do đó giáo dục không hạn chế bất kỳ ai, không hạn chế thời gian học tập. Ông chủ trương đào tạo ra những con người phát triển toàn diện; ông cho rằng con người có ba bộ phận, xương thịt, ý chí và lý trí; giáo dục phải
6 hướng vào phát triển ba bộ phận ấy. Để đào tạo ra những con người phát triển toàn diện, nội dung giáo dục phải có các môn như: thể dục, đức dục và trí dục. Thomas More (1478 - 1535), sống vào thời kỳ Văn hóa Phục hưng, ông đã lý giải các vấn đề giáo dục một cách mới mẻ, theo khuynh hướng khoa học, không bị ràng buộc bởi lễ giáo phong kiến và triết lý của nhà thờ. Tư tưởng giáo dục của ông đã góp phần đặt tiền đề cho thời kỳ giáo dục mới - giáo dục cận đại. Ông quan tâm đến giáo dục nhằm phát triển nhiều mặt ở trẻ em như thể chất, đạo đức, trí tuệ, kỹ năng lao động, trong đó ông nhấn mạnh đến giáo dục nhân cách, đạo đức cho học sinh. Đây chính là tư tưởng tiến bộ của nhân loại về giáo dục trong thời kỳ Văn hoá Phục hưng. J.A. Kômenxki (1592 - 1670), nhà giáo dục được người đời tôn vinh là ông tổ của nền giáo dục cận đại. Ông cho rằng, giáo dục trẻ em tốt nhất là phải thông qua việc xây dựng môi trường lành mạnh và phải được giáo dục thông qua tấm gương của mọi người xung quanh. Nhà trường là “xưởng rèn nhân cách”, theo đó quản lý quá trình giáo dục phải tuân theo quy luật phát triển tự nhiên, quy luật về nhận thức và đặc điểm tâm, sinh lý học sinh. C. Mác (1818 - 1883) và Ph. Ăngghen (1820 - 1895), các ông là những người vạch ra tư tưởng cho một thời đại mới, các ông đã chỉ ra sự tất yếu phải xây dựng của một kiểu đạo đức mới trong lịch sử, đó là đạo đức cách mạng của giai cấp công nhân. Theo Ph. Ăngghen, đây là nền đạo đức “đang tiêu biểu cho sự lật đổ hiện tại, biểu hiện cho lợi ích của tương lai, tức là đạo đức vô sản, là thứ đạo đức có một số lượng nhiều nhất những nhân tố hứa hẹn một sự tồn tại lâu dài”. V.I. Lênin (1870 - 1924), là người thầy của giai cấp vô sản thế giới đồng thời là nhà tổ chức thực tiễn về quản lý xã hội. Ông chỉ rõ, nhiệm vụ quan trọng của nhà nước xã hội chủ nghĩa là phải quản lý nền kinh tế, phát
7 triển văn hóa, giáo dục, nâng cao đời sống các tầng lớp nhân dân. Trong quá trình đấu tranh chống lại các học thuyết đạo đức cũ, lạc hậu của phong kiến, tư sản, V.I. Lênin đã khẳng định sự tất yếu ra đời của đạo đức mới - đạo dức cộng sản chủ nghĩa. V.I. Lênin đã chỉ rõ, nội dung của đạo đức mới đó là “Những gì góp phần phá hủy xã hội cũ của bọn bóc lột và góp phần đoàn kết tất cả những người lao động chung quanh giai cấp vô sản đang sáng tạo ra xã hội mới của những người cộng sản”. Ở Việt Nam Nguyễn Trãi (1380 - 1442), là một nhà giáo dục lớn của dân tộc ta ở thế kỷ XV. Những tư tưởng giáo dục của ông có ảnh hưởng to lớn đến việc giáo dục, đào tạo con người lúc đương thời. Tư tưởng giáo dục của Nguyễn Trãi bao hàm nhiều vấn đề, được đề cập trên nhiều bình diện, từ quan điểm của ông về vai trò của giáo dục cho đến những nội dung giáo dục, mối quan hệ đức – tài, phương pháp giáo dục, chính sách trọng dụng hiền tài… Theo ông, đức và tài là hai thành tố không thể thiếu được trong một con người, đó là hai phần cơ bản cấu trúc nên nhân cách. Nguyễn Trãi không tuyệt đối hoá riêng mặt nào, mà ông coi trọng cả hai mặt đức và tài. Tuy nhiên, trong nhiều tác phẩm của ông, ông đều luận giải, nhấn mạnh phần “đức”, ông viết: “Phàm mưu việc lớn, lấy nhân nghĩa làm gốc. Nên công lớn lấy nhân nghĩa làm đầu”. Hồ Chí Minh (1890 - 1969), danh nhân văn hóa thế giới, lãnh tụ vĩ đại của dân tộc Việt Nam. Sinh thời, Người đặc biệt quan tâm đến vấn đề đạo đức và giáo dục, rèn luyện đạo đức cho những người cách mạng. Đạo đức Hồ Chí Minh là đạo đức mới - đạo đức cách mạng, ở đó có sự hội tụ các phẩm chất: trung với nước, hiếu với dân; lòng nhân ái; nếp sống cần, kiệm, liêm, chính, chí công vô tư và tinh thần quốc tế trong sáng. Theo Hồ Chí Minh, “nói tóm tắt, thì đạo đức cách mạng là: quyết tâm suốt đời đấu tranh cho Đảng, cho cách mạng là điều chủ chốt nhất”.
8 Người coi trọng cả đức và tài, nhưng trong đó đức phải là gốc; Người chỉ rõ “Cũng như sông thì có nguồn mới có nước, không có nguồn thì sông cạn. Cây phải có gốc, không có gốc thì cây héo. Người cách mạng phải có đạo đức, không có đạo đức thì dù tài giỏi mấy cũng không lãnh đạo được nhân dân” . Trong những thập niên gần đây, vấn đề đạo đức, giáo dục đạo đức và quản lý giáo dục, rèn luyện đạo đức cho lớp trẻ, học sinh, sinh viên đã thu hút được sự quan tâm nghiên cứu của nhiều nhà khoa học, nhà sư phạm, nhà quản lý giáo dục. Trên thực tế, đã có nhiều công trình nghiên cứu được công bố như: Trần Đăng Sinh – Nguyễn Thị Thọ (2011), trong công trình nghiên cứu về “Đạo đức học”, các tác giả đã luận giải làm sáng tỏ nguồn gốc, bản chất và chức năng của đạo đức; các kiểu đạo đức trong lịch sử, quan hệ giữa đạo đức với các hình thái ý thức xã hội khác. Đồng thời, các tác giả cũng phân tích làm rõ những nguyên tắc của đạo đức mới và những vấn đề đạo đức và giáo dục đạo đức trong điều kiện xã hội hiện đại hóa . Các tác giả cũng nhấn mạnh việc học tập tư tưởng, tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh là vô cùng cần thiết đối với mọi người, nhất là lớp trẻ ở nước ta hiện nay. Nguyễn Quang Uẩn, Nguyễn Văn Thạc, Mạc Văn Trang ( 1995) trong công trình nghiên cứu về “Giá trị, định hướng giá trị nhân cách và giáo dục giá trị”, các tác giả đã đề cập một hệ thống các phạm trù, khái niệm như: giá trị, thang giá trị, định hướng giá trị, giáo dục giá trị. Trên cơ sở đó, các tác giả đã phân tích làm rõ các giá trị mang tính phổ biến của nhân loại, các giá trị truyền thống Việt Nam, các giá trị cốt lõi hiện nay, các giá trị mới của thời đại. Đặc biệt, các tác giả đã đầu tư nghiên cứu, xác định rõ việc định hướng giá trị, giáo dục giá trị cho thế hệ trẻ ở Việt Nam trong giai đoạn mới hiện nay.
9 Nguyễn Thế Kiệt (1996), với công trình: “ Quan hệ giữa đạo đức và kinh tế trong việc định hướng các giá trị đạo đức hiện nay”. Ông cho rằng, trong điều kiện phát triển kinh tế thị trường, hiện đại hóa đất nước vẫn không được xa rời những giá trị đạo đức truyền thống. Mặt khác, phải kịp thời bổ sung những giá trị đạo đức mới, phù hợp với thời đại, đặc biệt là đi đôi với xây dựng đạo đức cho lớp trẻ phải kiên quyết chống các tệ nạn xã hội mới nảy sinh. Đặng Quốc Bảo (1996) trong bài: “Một số ý kiến về nhân cách thế hệ trẻ, thanh niên, sinh viên và phương pháp giáo dục”, theo tác giả, trong tình hình hiện nay, cần phải coi trọng việc giáo dục nhân cách cho sinh viên, trước hết họ phải được trang bị tri thức, định hướng giá trị, có khả năng đương đầu với mọi thử thách; phương pháp giáo dục phải chuyển từ kiểu “sư phạm quyền uy” sang kiểu “sư phạm dân chủ”. Phạm Khắc Chương (1997), với công trình nghiên cứu: “Vấn đề giáo dục đạo đức và những tệ nạn xã hội trong sinh viên”, tác giả rất đề cao vai trò của nhà trường đại học trong việc giáo dục đạo đức và thói quen hành vi đạo đức cho sinh viên. Ông coi đó là môi trường bồi dưỡng, rèn luyện đạo đức mang tính hoàn hảo đối với sinh viên. Ông cho rằng, điều quan trọng là phải nhận diện kịp thời những tệ nạn xã hội, những hậu quả tai hại nảy sinh từ mặt trái của kinh tế thị trường. Do đó, nhà trường phải luôn kết hợp chặt chẽ với gia đình và cộng đồng xã hội để rèn luyện đạo đức cho sinh viên. Nghiêm Đình Vì (1997), tác giả đã đi sâu nghiên cứu “Thực trạng của đạo đức sinh viên nhà trường và kiến nghị giải pháp quản lý”. Ông phân tích, đánh giá cao vai trò của thanh niên, sinh viên đối với công cuộc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Ông nhận thấy bên cạnh những mặt tốt, mặt tích cực về đạo đức, lối sống của đại bộ phận sinh viên hiện nay thì vẫn còn một bộ phận sinh viên vi phạm pháp luật, suy thoái về đạo đức, lối sống, sa vào các tệ nạn xã hội… rất đáng lo ngại. Theo tác giả, cần phải kết hợp chặt chẽ giữa các lực
10 lượng để giáo dục đạo đức, thói quen hành vi đạo đức cho sinh viên. Song, cũng cần vận dụng các phương pháp giáo dục cho phù hợp, cần tạo dư luận xã hội mạnh mẽ, phát huy sức mạnh của các tấm gương, cần tạo môi trường lành mạnh, rèn luyện các hành vi đạo đức cho sinh viên thành thói quen đẹp, nếp sống đẹp. Vấn đề này đòi hỏi rất cao ở tấm gương đạo đức và trình độ, năng lực của các nhà quản lý. Lê Đức Phúc (1997), ông đã đi sâu nghiên cứu và đề xuất “Một số yêu cầu và phương cách giáo dục đạo đức, lối sống cho sinh viên”, tác giả cho rằng, hình thành đạo đức, lối sống cho sinh viên phải biết kế thừa các giá trị đạo đức truyền thống, phải thấm nhuần những giá trị chuẩn mực đạo đức hiện nay trong xã hội ta, đồng thời phải dự báo, tiên liệu trước những vấn đề và hành vi đạo đức của lớp trẻ trong những thập niên tới, nhất là thói quen, lối sống của đô thị trong tương lai. Nguyễn Anh Tuấn (1997), qua nghiên cứu đã làm rõ “Những ảnh hưởng của kinh tế thị trường tới đạo đức sinh viên sư phạm”, tác giả đã có quá trình khảo sát, phân tích số liệu, đánh giá những ảnh hưởng tích cực và tiêu cực của kinh tế thị trường tới đạo đức sinh viên sư phạm. Từ thực trạng mà tác giả đưa ra sẽ giúp các cơ quan quản lý giáo dục, nhà trường, cán bộ quản lý giáo dục đề xuất và áp dụng những biện pháp giáo dục đạo đức cho sinh viên nói chung, sinh viên sư phạm nói riêng trong điều kiện xây dựng và phát triển nền kinh tế thị trường hiện nay ở nước ta. Nguyễn Thị Thanh Thương (1998), trong công trình nghiên cứu “ Một số biện pháp nhằm nâng cao hiệu quả giáo dục đạo đức cho sinh viên Việt Nam hiện nay”, với những kiến giải có tính lý luận và thực tiễn, tác giả đã đưa ra yêu cầu phải đổi mới nội dung và hình thức giáo dục đạo đức cho sinh viên. Gia đình, nhà trường và xã hội cùng kết hợp với nhau trong giáo dục đạo đức cho sinh viên; phát huy vai trò tích cực của Đoàn Thanh niên, Hội
11 Sinh viên trong công tác giáo dục đạo đức cho sinh viên. Tác giả cho rằng, giáo dục đạo đức cho sinh viên là quá trình lâu dài và phức tạp, đòi hỏi sự cố gắng, nỗ lực của nhà quản lý, các lực lượng giáo dục, đặc biệt là chính bản thân sinh viên. Đặng Xuân Sơn (2011), trong bài “Suy nghĩ về giáo dục giá trị sống và giáo dục kỹ năng cho sinh viên ở các nhà trường hiện nay”, tác giả nêu lên và luận bàn về những giá trị mới trong cuộc sống ở thế kỷ XXI, bao gồm những giá trị mang tính dân tộc và những giá trị mang tính nhân loại. Theo tác giả, giáo dục giá trị sống, kỹ năng sống cho sinh viên phải gắn liền với những chuẩn mực đạo đức xã hội. Đồng thời, trong quá trình giáo dục phải tôn trọng nhân cách sinh viên và cần có sự quan tâm chỉ đạo, tổ chức, phối hợp, sự tác động từ nhiều lực lượng ở nhà trường. Nguyễn Minh Kỳ (2011), tác giả đi sâu nghiên cứu về phương pháp “Nêu gương trong giáo dục học sinh, sinh viên theo tư tưởng Hồ Chí Minh”. Tác giả đã luận giải làm rõ vai trò, tác dụng của phương pháp nêu gương trong giáo dục học sinh, sinh viên, và Bác Hồ là một mẫu mực trong sử dụng phương pháp nêu gương để giáo dục mọi người, nhất là giáo dục lớp trẻ. Theo tác giả, trong nhà trường, trước kết các thầy cô giáo phải là những tấm gương sáng về đạo đức, phải tạo ra môi trường mà trong đó mỗi học sinh, sinh viên được noi gương, được rèn luyện về hành vi, nếp sống đạo đức theo các tấm gương. 3. Mục đích, nhiệm vụ nghiên cứu Mục đích nghiên cứu Trên cơ sở làm rõ lý luận và thực tiễn quản lý quá trình giáo dục thói quen hành vi đạo đức của sinh viên, đề xuất các biện pháp nhằm nâng cao chất lượng, hiệu quả của quá trình giáo dục, hình thành và phát triển các thói quen hành vi đạo đức của sinh viên Trường đại học Bạc Liêu, góp phần thực hiện tốt mục tiêu đào tạo của nhà trường.
12 Nhiệm vụ nghiên cứu Làm sáng tỏ cơ sở lý luận về quản lý quá trình giáo dục thói quen hành vi đạo đức của sinh viên Trường đại học Bạc Liêu. Khảo sát, phân tích, đánh giá thực trạng quản lý quá trình giáo dục thói quen hành vi đạo đức của sinh viên Trường đại học Bạc Liêu. Trên cơ sở lý luận và thực tiễn, đề xuất các biện pháp quản lý quá trình giáo dục thói quen hành vi đạo đức của sinh viên Trường đại học Bạc Liêu. 4. Khách thể, đối tượng, phạm vi nghiên cứu Khách thể nghiên cứu: Quản lý quá trình giáo dục nhân cách sinh viên Trường đại học Bạc Liêu. Đối tượng nghiên cứu: Quản lý quá trình giáo dục thói quen hành vi đạo đức của sinh viên Trường đại học Bạc Liêu. Phạm vi nghiên cứu: Đề tài luận văn tập trung nghiên cứu các biện pháp quản lý quá trình giáo dục thói quen hành vi đạo đức của sinh viên Trường đại học Bạc Liêu. Số liệu điều tra, khảo sát được khai thác, sử dụng từ năm 2009 - 2012. 5. Giả thuyết khoa học Thói quen hành vi đạo đức của sinh viên chỉ có thể hình thành vững chắc trên cơ sở của sự nhận thức, thái độ, niềm tin và được tổ chức rèn luyện một cách đúng hướng, kiên trì và khoa học. Nếu các chủ thể quản lý giáo dục trong nhà trường tổ chức thực hiện tốt quá trình giáo dục nâng cao nhận thức, bồi dưỡng tình cảm, niềm tin và rèn luyện thói quen hành vi đạo đức của sinh viên; phối hợp các lực lượng trong quản lý, giáo dục; xây dựng môi trường giáo dục kết hợp với việc phát huy ý thức tự rèn luyện của sinh viên và thực hiện tốt việc kiểm tra, đánh giá thì hiệu quả quản lý quá trình giáo dục thói quen hành vi đạo đức của sinh viên sẽ được nâng cao.
13 6. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu Phương pháp luận Luận văn được xây dựng trên cơ sở phương pháp luận của chủ nghĩa Mác - Lênin, quán triệt sâu sắc tư tưởng Hồ Chí Minh, quan điểm, đường lối của Đảng Cộng sản Việt Nam về giáo dục và quản lý giáo dục. Đồng thời, đề tài luận văn còn được thực hiện trên cơ sở quan điểm tiếp cận hệ thống - cấu trúc, quan điểm lịch sử - lôgíc, quan điểm thực tiễn trong nghiên cứu khoa học. Phương pháp nghiên cứu cụ thể Nhóm các phương pháp nghiên cứu lý thuyết Nghiên cứu, phân tích, tổng hợp, đối chiếu, so sánh, hệ thống hoá, khái quát hóa các nội dung, tư tưởng trong các sách, tài liệu có liên quan đến đề tài luận văn. Nhóm các phương pháp nghiên cứu thực tiễn Sử dụng phương pháp quan sát đối với hoạt động học tập, ứng xử, rèn luyện thói quen, hành vi đạo đức ở các môi trường khác nhau, tình huống khác nhau của sinh viên; các nội dung và cách thức tổ chức quản lý, tổ chức rèn luyện thói quen, hành vi đạo đức cho sinh viên của các lực lượng quản lý giáo dục Trường đại học Bạc Liêu. Sử dụng phương pháp điều tra đối với sinh viên, các lực lượng quản lý giáo dục để làm cơ sở đánh giá thực trạng và đề ra biện pháp quản lý quá trình giáo dục thói quen hành vi đạo đức của sinh viên. Sử dụng phương pháp chuyên gia trong quá trình nghiên cứu, xin ý kiến của các nhà khoa học, các nhà quản lý có kinh nghiệm về những vấn đề có liên quan trực tiếp đến đề tài luận văn. Sử dụng phương pháp thống kê toán học để tính toán, xử lý các số liệu phục vụ cho đề tài luận văn.
14 7. Ý nghĩa của luận văn Đề tài xây dựng một số khái niệm như: Thói quen hành vi đạo đức, quá trình giáo dục thói quen hành vi đạo đức của sinh viên; quản lý quá trình giáo dục thói quen hành vi đạo đức của sinh viên Trường đại học Bạc Liêu. Đề xuất hệ thống các biện pháp quản lý quá trình giáo dục thói quen hành vi đạo đức của sinh viên Trường đại học Bạc Liêu. 8. Kết cấu của đề tài Luận văn được kết cấu gồm: Phần mở đầu, 2 chương (7 tiết), kết luận và kiến nghị, danh mục tài liệu tham khảo và phụ lục.
15 Chương 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN QUẢN LÝ QUÁ TRÌNH GIÁO DỤC THÓI QUEN HÀNH VI ĐẠO ĐỨC CỦA SINH VIÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC BẠC LIÊU 1.1 Các khái niệm cơ bản 1.1.1. Thói quen hành vi đạo đức của sinh viên Theo từ điển Tiếng Việt, Đạo đức “là những tiêu chuẩn, những nguyên tắc quy định hành vi quan hệ của con người đối với nhau và đối với xã hội. Đạo đức là những phẩm chất tốt đẹp của con người theo những tiêu chuẩn đạo đức của một giai cấp nhất định” [47, tr.211]. Dưới góc độ giáo dục học, tác giả Phạm Minh Hạc coi đó là những quy định, những chuẩn mực ứng xử của con người với con người, với công việc và với bản thân, kể cả với thiên nhiên và môi trường sống. Trong lịch sử, ở mỗi chế độ xã hội đều có những chuẩn mực đạo đức; tuy nhiên, đạo đức cũng thường xuyên biến đổi theo tiến trình phát triển của nhân loại. Đạo đức mang tính giai cấp, tính dân tộc và tính thời đại sâu sắc, do đó quá trình giáo dục đạo đức nói chung, thói quen hành vi đạo đức nói riêng của sinh viên các trường đại học cũng phải được thực hiện và tuân theo quy luật khách quan; được thực hiện theo các khâu, các bước, thông qua các hoạt động đa dạng trong đời sống xã hội gắn với vai trò của chủ thể, đồng thời chịu sự tác động của các yếu tố khách quan. Thói quen, theo Từ điển Tiếng Việt, là "lối, cách sống hay hoạt động lặp đi lặp lại lâu ngày thành quen, khó thay đổi". [47, tr.948] Dưới góc độ tâm lý học, thói quen được hiểu là "những hoạt động tự động hoá, ổn định ở con người, trở thành nhu cầu của con người. Nếu nhu cầu đó không được thỏa mãn, con người cảm thấy khó chịu". [5, tr.201]
16 Có hai loại thói quen: Thói quen tốt và thói quen xấu. Thói quen tốt hay xấu không tự nhiên sinh ra mà nó là hệ quả tất yếu của việc sinh hoạt, học tập, rèn luyện và tu dưỡng của mỗi người trong cuộc sống hàng ngày. Khái niệm hành vi đạo đức, hành vi đạo đức là một hành động tự giác, được thúc đẩy bởi động cơ có ý nghĩa về mặt đạo đức, hành vi đạo đức được biểu hiện trong cách ứng xử, trong lối sống, trong giao tiếp, trong lời ăn tiếng nói hàng ngày. Trong giáo dục đạo đức cần giáo dục hành vi đạo đức, hành vi đạo đức phải phù hợp với chuẩn mực đạo đức của xã hội. Giá trị đạo đức của một hành vi được xét theo những tiêu chuẩn như: Tính tự giác, tính có ích và tính không vụ lợi của hành vi. Theo đó, thói quen phải mang tính đạo đức và ăn sâu vào nếp sống con người, thói quen được hình thành từ nhiều con đường khác nhau như: luyện tập, tự phát, rèn luyện... Thói quen đạo đức là những hành vi đạo đức ổn định của con người, nó trở thành những nhu cầu đạo đức của người đó. Nếu như nhu cầu này được thỏa mãn thì con người cảm thấy dễ chịu và ngược lại. Bàn về thói quen hành vi đạo đức, một số nhà nghiên cứu cho rằng: Thói quen hành vi đạo đức là các hành vi đã được tự động hoá, ăn sâu vào nếp sinh hoạt của sinh viên mang tính chất của một nhu cầu. Từ các cách định nghĩa và quan niệm trên, có thể hiểu: Thói quen hành vi đạo đức của sinh viên là các hành vi phù hợp với các chuẩn mực đạo đức xã hội đã được tự động hoá, trở thành nếp sống, sinh hoạt, thành nhu cầu bên trong của nhân cách sinh viên. 1.1.2. Quá trình giáo dục thói quen hành vi đạo đức của sinh viên Trường đại học Bạc Liêu Giáo dục, được hiểu một cách khái quát là quá trình chuyển giao hệ thống tri thức, các giá trị, thái độ và kinh nghiệm hoạt động của thế hệ trước cho
17 thế hệ sau nhằm phát triển và hoàn thiện nhân cách cá nhân - xã hội đảm bảo sự tồn tại và phát triển xã hội. Mặt khác, trong lý luận giáo dục hiện đại cũng chỉ ra rằng: giáo dục là hoạt động nhằm tác động một cách có hệ thống đến sự phát triển tinh thần, thể chất của một đối tượng nào đó làm cho đối tượng ấy dần dần có được những phẩm chất nhân cách, năng lực như yêu cầu đề ra. Xét theo quan điểm của các nhà giáo dục học, thì giáo dục là một quá trình tổng thể của các hoạt động dạy học, giáo dục, phát triển nhân cách và là quá trình chuẩn bị tâm lý cho sinh viên được tổ chức một cách có mục đích, có kế hoạch, dựa trên những cơ sở của khoa học giáo dục nhằm hình thành phẩm chất nhân cách và năng lực theo yêu cầu của xã hội. Giáo dục đạo đức là nhằm hình thành và phát triển ý thức đạo đức và thói quen hành vi đạo đức của con người. Ý thức đạo đức là toàn bộ những quan niệm về cái thiện, ác, tốt, xấu, lương tâm, trách nhiệm, hạnh phúc, công bằng; về những quy tắc đánh giá, điều chỉnh hành vi ứng xử giữa cá nhân với xã hội, giữa cá nhân với cá nhân trong xã hội. Thói quen hành vi đạo đức thuộc hoạt động của con người, chịu ảnh hưởng của niềm tin, ý thức đạo đức, là quá trình hiện thực hóa ý thức đạo đức. Sự hình thành thói quen hành vi đạo đức phải thông qua quá trình giáo dục nâng cao nhận thức về đạo đức, có thái độ, niềm tin đạo đức và đặc biệt là phải thông qua quá trình kiên trì rèn luyện để các hành vi đạo đức trở thành thói quen, trở thành phẩm chất bền vững. Ý thức, niềm tin đạo đức và hành vi đạo đức luôn có quan hệ biện chứng, tạo nên bản chất đạo đức của con người. Ý thức, niềm tin đạo đức là điều kiện, là cơ sở tâm lí cho việc thực hiện hành vi đạo đức. Hành vi đạo đức là sự thể hiện ý thức, niềm tin đạo đức trong thực tiễn, là thước đo sự phát triển ý thức đạo đức và nhân cách đạo đức nói chung. Nếu không có hành vi đạo đức và thói quen hành vi đạo đức thì ý thức đạo đức không đem lại cho xã
18 hội những giá trị, những lợi ích, những tiến bộ và như vậy ý thức đạo đức sẽ không mang tính thực tiễn. Thói quen hành vi đạo đức của sinh viên là kết quả của cả một quá trình rèn luyện lâu dài của mỗi cá nhân, đồng thời cũng là kết quả của hệ thống các tác động giáo dục lên các thành tố của quá trình giáo dục (như mục tiêu giáo dục; nhà giáo dục; đối tượng giáo dục; nội dung giáo dục; phương pháp, hình thức tổ chức giáo dục, phương tiện giáo dục; kết quả giáo dục). Các thành tố của quá trình giáo dục có mối quan hệ thống nhất biện chứng, tác động qua lại, thúc đẩy lẫn nhau, hướng vào việc không ngừng nâng cao nhận thức, bồi dưỡng tình cảm, ý chí và hình thành thói quen hành vi đạo đức của sinh viên. Từ cơ sở lý luận như trên, có thể hiểu: Quá trình giáo dục thói quen hành vi đạo đức của sinh viên Trường đại học Bạc Liêu là hoạt động có mục đích, có tổ chức, thông qua hệ thống các tác động liên tục của nhà giáo dục đến đối tượng giáo dục, hướng vào việc nâng cao nhận thức, tạo lập niềm tin đạo đức, nhằm hình thành thói quen hành vi đạo đức, góp phần xây dựng phẩm chất nhân cách toàn diện cho sinh viên, đáp ứng mục tiêu giáo dục của Nhà trường. 1.1.3. Quản lý quá trình giáo dục thói quen hành vi đạo đức của sinh viên Trường đại học Bạc Liêu Quản lý quá trình giáo dục thói quen hành vi đạo đức của sinh viên Trường đại học Bạc Liêu là một bộ phận của quản lý giáo dục - đào tạo, một khâu quan trọng trong quy trình quản lý giáo dục - đào tạo, là sự tác động có ý thức của chủ thể quản lý, nhằm điều khiển, hướng dẫn, rèn luyện những thói quen hành vi đạo đức phù hợp với quy luật khách quan và đạt được mục tiêu theo yêu cầu giáo dục, đào tạo.
19 Về thuật ngữ “quản lý”, theo từ điển Tiếng Việt: “Quản lý là trông coi, giữ gìn theo những yêu cầu nhất định”, “quản lý là tổ chức và điều khiển các hoạt động theo những yêu cầu nhất định” [47, tr.772]. Khi bàn về thuật ngữ trên, tác giả Trần kiểm đã đưa ra khái niệm tổng quát, dùng cho cả quá trình quản lý xã hội, quản lý giới vô sinh. Một số tác giả khác lại phân chia quản lý giáo dục thành hai cấp độ là vĩ mô và vi mô. Ở cấp độ vĩ mô, quản lý giáo dục có thể hiểu là những tác động tự giác, có mục đích, có kế hoạch, có hệ thống của chủ thể quản lý đến tất cả các khâu của hệ thống từ cấp cao nhất đến tất cả các cơ sở giáo dục, nhằm thực hiện có chất lượng và hiệu quả mục tiêu phát triển giáo dục, đào tạo thế hệ trẻ. Ở cấp độ vi mô, quản lý giáo dục được hiểu là hệ thống những tác động tự giác, có mục đích, có kế hoạch, có hệ thống của chủ thể quản lý đến tập thể giáo viên, nhân viên, học sinh, phụ huynh học sinh, nhằm thực hiện có hiệu quả, đạt tới mục tiêu giáo dục của nhà trường. Quản lý quá trình giáo dục thói quen hành vi đạo đức của sinh viên Trường đại học Bạc Liêu là quản lý ở cấp độ trường học, quản lý giáo dục ở cấp vi mô, thuộc phạm trù quản lý nguồn nhân lực giáo dục ở nhà trường. Quá trình giáo dục thói quen hành vi đạo đức của sinh viên được tổ chức một cách chặt chẽ, vừa theo Luật Giáo dục, vừa theo Điều lệ, quy chế của Nhà trường. Công tác quản lý đó càng không thể tách rời quản lý các nội dung học tập khác như văn hoá, chính trị, thể chất, thẩm mĩ; giữa chúng có sự đan xen với nhau, quy định lẫn nhau, bổ sung cho nhau nhằm giáo dục phẩm chất nhân cách toàn diện cho sinh viên. Quản lý quá trình giáo dục thói quen hành vi đạo đức của sinh viên không chỉ bó hẹp trong phạm vi duy trì công tác hành chính, quản lý một số bài học về đạo đức công dân mà điều cơ bản là phải thông qua các hoạt động đa dạng trong Nhà trường, nhằm nâng cao nhận thức, xây dựng niềm tin và rèn luyện để hình thành các thói quen hành vi đạo đức của mỗi sinh viên. Sinh