Luân văn Thạc sĩ Quản lý giáo dục: Quản lý thiết bị dạy học ở trường trung học phổ thông A Hải Hậu đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục

Chia sẻ: Ganuongmuoiot | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:123

Thêm vào BST

Báo xấu

39
lượt xem 13
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục đích nghiên cứu của luận văn là trên cơ sở nghiên cứu lí luận và thực trạng quản lý thiết bị dạy học đề xuất biện pháp quản lý thiết bị dạy học ở trường trung học phổ thông A Hải Hậu, tỉnh Nam Định nhằm nâng cao hiệu quả sử dụng thiết bị dạy học, nâng cao chất lượng dạy học và giáo dục trong nhà trường trung học phổ thông.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luân văn Thạc sĩ Quản lý giáo dục: Quản lý thiết bị dạy học ở trường trung học phổ thông A Hải Hậu đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƯỜNG ĐẠI HỌC GIÁO DỤC PHẠM THỊ THU HIỀN QUẢN LÝ THIẾT BỊ DẠY HỌC Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG A HẢI HẬU ĐÁP ỨNG YÊU CẦU ĐỔI MỚI GIÁO DỤC LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ GIÁO DỤC HÀ NỘI –2016
ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƯỜNG ĐẠI HỌC GIÁO DỤC PHẠM THỊ THU HIỀN QUẢN LÝ THIẾT BỊ DẠY HỌC Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG A HẢI HẬU ĐÁP ỨNG YÊU CẦU ĐỔI MỚI GIÁO DỤC LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ GIÁO DỤC Chuyên ngành: Quản lý giáo dục Mã số: 60 14 01 14 Người hướng dẫn khoa học:PGS. TS. NGUYỄN XUÂN THỨC HÀ NỘI - 2016
LỜI CẢM ƠN Tác giả xin chân thành cảm ơn Trường Đại học Giáo dục, Đại học Quốc gia Hà Nội và các thầy giáo, cô giáo Trường Đại học Giáo dục đã tận tình giảng dạy, cung cấp những kiến thức cơ bản, tạo điều kiện giúp đỡ tôi hoàn thành chương trình học tập và có được những kiến thức, kĩ năng cần thiết để nghiên cứu, thực hiện luận văn này. Tác giả xin chân thành cảm ơn Sở Giáo dục và Đào tạo Nam Định, trường trung học phổ thông A Hải Hậu đã tạo điều kiện thuận lợi, cung cấp thông tin, đóng góp ý kiến, giúp đỡ tôi trong quá trình học tập, nghiên cứu để hoàn thành luận văn này. Đặc biệt, tác giả xin bày tỏ lòng biết ơn chân thành và sâu sắc đến PGS.TS.Nguyễn Xuân Thức đã tận tình hướng dẫn để tác giả hoàn thành luận văn này. Sau cùng, tôi xin gửi lời cảm ơn đến gia đình, bạn bè và đồng nghiệp đã luôn quan tâm giúp đỡ, cổ vũ, động viên và tạo mọi điều kiện cho tôi trong quá trình học tập và hoàn thành luận văn này. Trong quá trình nghiên cứu và hoàn thành luận văn, mặc dù đã có nhiều cố gắng, song luận văn khó tránh khỏi những thiếu sót, hạn chế. Tác giả kính mong nhận được những ý kiến góp ý, chỉ bảo của các thầy, các cô, các nhà khoa học, bạn bè đồng nghiệp và những người quan tâm để luận văn hoàn thiện hơn. Xin chân thành cảm ơn! Hà Nội, tháng 10 năm 2016 Tác giả Phạm Thị Thu Hiền i
DANH MỤC VIẾT TẮT TT Chữ viết tắt Chữ viết đầy đủ 1. CBGV Cán bộ giáo viên 2. CBQL Cán bộ quản lý 3. CSVC Cơ sở vật chất 4. GD&ĐT Giáo dục và Đào tạo 5. GDTX Giáo dục thường xuyên 6. GV Giáo viên 7. HS Học sinh 8. NQ Nghị quyết 9. NV Nhân viên 10. NXB Nhà xuất bản 11. PPDH Phương pháp dạy học 12. QLGD Quản lý giáo dục 13. SGK Sách giáo khoa 14. TBDH Thiết bị dạy học 15. THCS Trung học cơ sở 16. THPT Trung học phổ thông 17. TW Trung ương ii
MỤC LỤC Lời cảm ơn.........................................................................................................i Danh mục viết tắt..............................................................................................ii Mục lục............................................................................................................iii Danh mục bảng...............................................................................................vii Danh mục biểu đồ, sơ đồ...............................................................................viii MỞ ĐẦU..........................................................................................................1 Chương 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ THIẾT BỊ DẠY HỌC Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG ĐÁP ỨNG YÊU CẦU ĐỔI MỚI GIÁO DỤC.......................................................................................................6 1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề....................................................................6 1.1.1. Các nghiên cứu về thiết bị dạy học trong hoạt động dạy học ở trường phổ thông...........................................................................................................6 1.1.2. Các nghiên cứu về quản lý thiết bị dạy học ở trường phổ thông............9 1.2. Một số khái niệm cơ bản..........................................................................11 1.2.1. Quản lý..................................................................................................11 1.2.2. Quản lý trường học...............................................................................13 1.2.3. Cơ sở vật chất và thiết bị dạy học.........................................................14 1.2.4. Quản lý thiết bị dạy học........................................................................14 1.3. Thiết bị dạy học trong quá trình dạy học ở trường trung học phổ thông. 15 1.3.1. Thiết bị dạy học và mối quan hệ với đổi mới phương pháp dạy học trong trường phổ thông...................................................................................15 1.3.2. Phân loại thiết bị dạy học.....................................................................16 1.3.3. Nguyên tắc sử dụng thiết bị dạy học.....................................................18 1.3.4. Các điều kiện đảm bảo hiệu quả sử dụng thiết bị dạy học....................20 1.4. Đổi mới giáo dục phổ thông và yêu cầu đặt ra đối với thiết bị dạy học và quản lý thiết bị dạy học trong nhà trường phổ thông......................................22 1.4.1. Đổi mới giáo dục phổ thông hiện nay...................................................22 iii
1.4.2. Yêu cầu đặt ra đối với thiết bị dạy học và quản lý thiết bị dạy học trong nhà trường phổ thông......................................................................................24 1.5. Quản lý thiết bị dạy học của Hiệu trưởng trường trung học phổ thông đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục.........................................................................26 1.5.1. Lập kế hoạch.........................................................................................26 1.5.2. Tổ chức bộ máy (trang bị, sử dụng, bảo dưỡng) sử dụng thiết bị dạy học...................................................................................................................29 1.5.3. Chỉ đạo (trang bị, sử dụng, bảo dưỡng) thiết bị dạy học......................32 1.5.4. Kiểm tra, đánh giá việc thực hiện kế hoạch (trang bị, sử dụng, bảo dưỡng) thiết bị dạy học...................................................................................35 1.6. Yếu tố ảnh hưởng đến quản lý thiết bị dạy học ở các trường trung học phổ thông đáp ứng yêu cầu đổi với giáo dục..........................................................36 1.6.1. Yếu tố thuộc về Hiệu trưởng trường trung học phổ thông....................36 1.6.2. Yếu tố thuộc về giáo viên trung học phổ thông.....................................37 1.6.3. Yếu tố thuộc về môi trường quản lý thiết bị dạy học.............................37 Kết luận chương 1...........................................................................................38 Chương 2 THỰC TRẠNG CÔNG TÁC QUẢN LÝ THIẾT BỊ DẠY HỌC Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG A HẢI HẬU, TỈNH NAM ĐỊNH..............................................................................................................39 2.1. Tổ chức khảo sát thực trạng.....................................................................39 2.1.1. Mục đích khảo sát.................................................................................39 2.1.2. Nội dung khảo sát..................................................................................39 2.1.3. Phương pháp khảo sát...........................................................................39 2.1.4. Tiêu chí và thang đánh giá....................................................................39 2.1.5. Mẫu khảo sát và địa bàn khảo sát (nêu vài nét về trường trung học phổ thông A, huyện Hải Hậu, tỉnh Nam Định).......................................................40 2.2. Thực trạng thiết bị dạy học ở trường trung học phổ thông A Hải Hậu, tỉnh Nam Định........................................................................................................43 2.2.1. Chủng loại thiết bị dạy học...................................................................43 iv
2.2.2. Trang bị, sử dụng, bảo dưỡng, tu sửa thiết bị dạy học..........................46 2.3. Thực trạng quản lý thiết bị dạy học ở trung học phổ thông A Hải Hậu, tỉnh Nam Định.................................................................................................48 2.3.1. Nhận thức tầm quan trọng của thiết bị dạy học và quản lý thiết bị dạyhọc;............................................................................................................48 2.3.2. Lập kế hoạch (trang bị, sử dụng, bảo dưỡng) thiết bị dạy học.............49 2.3.3. Tổ chức bộ máy (trang bị, sử dụng, bảo dưỡng) sử dụng thiết bị dạy học...................................................................................................................51 2.3.4. Chỉ đạo (trang bị, sử dụng, bảo dưỡng) thiết bị dạy học......................53 2.3.5. Kiểm tra việc thực hiện kế hoạch (trang bị, sử dụng, bảo dưỡng) thiết bị dạy học;.......................................................................................................56 2.4. Các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý thiết bị dạy học của Hiệu trưởng trường trung học phổ thông A Hải Hậu, tỉnh Nam Định.................................59 2.4.1. Yếu tố thuộc về Hiệu trưởng trường trung học phổ thông....................59 2.4.2.Yếu tố thuộc về giáo viên trung học phổ thông......................................60 2.4.3.Yếu tố thuộc về môi trường quản lý.......................................................62 2.5. Đánh giá về thực trạng quản lí thiết bị dạy học ở trường trung học phổ thông A Hải Hậu, tỉnh Nam Định....................................................................63 2.5.1. Điểm mạnh và nguyên nhân..................................................................63 2.5.2. Điểm yếu và nguyên nhân.....................................................................64 Kết luận chương 2...........................................................................................65 Chương 3. BIỆN PHÁP QUẢN LÝ THIẾT BỊ DẠY HỌCỞ TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG A HẢI HẬU, TỈNH NAM ĐỊNH ĐÁP ỨNG YÊU CẦU ĐỔI MỚI GIÁO DỤC...............................................................66 3.1. Nguyên tắc đề xuất biện pháp..................................................................66 3.1.1. Nguyên tắc đảm bảo tính thực tiễn và khả thi.......................................66 3.1.2. Nguyên tắc đảm bảo tính hệ thống và tính kế thừa...............................67 3.2. Biện pháp quản lý thiết bị dạy học ở trường trung học phổ thông A Hải Hậu, tỉnh Nam Định đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục.................................68 v
3.2.1. Nâng cao nhận thức cho cán bộ quản lý và giáo viên về tầm quan trọng của thiết bị dạy học trong việc đổi mới phương pháp dạy học.......................68 3.2.2. Kế hoạch hóa công tác mua sắm, sử dụng, bảo dưỡng thiết bị dạy học trong nhà trường;............................................................................................72 3.2.3. Xây dựng hệ thống văn bản qui định quản lý trang bị, sử dụng và bảo dưỡng thiết bị dạy học trong nhà trường........................................................74 3.2.4. Tổ chức bồi dưỡng nâng cao kĩ năng sử dụng thiết bị dạy học cho giáo viên..................................................................................................................77 3.2.5. Tăng cường kiểm tra đánh giá hoạt động sử dụng thiết bị dạy học trong dạy học............................................................................................................80 3.2.6. Tổ chức phong trào tự làm thiết bị dạy học phục vụ hoạt động dạy học trong nhà trường.............................................................................................83 3.3. Mối quan hệ giữa các biện pháp...............................................................85 3.4. Khảo sát về nhận thức tính cấp thiết và khả thi của biện pháp quản lý thiết bị dạy học................................................................................................87 3.4.1. Mục đích khảo sát.................................................................................87 3.4.2. Nội dung khảo sát..................................................................................87 3.4.3. Tiêu chuẩn và thang đánh giá...............................................................87 3.4.4. Mẫu khảo sát.........................................................................................87 3.4.5. Kết quả khảo sát....................................................................................87 Kết luận chương 3...........................................................................................95 KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ...............................................................96 1. Kết luận.......................................................................................................96 2. Khuyến nghị................................................................................................98 DANH MỤC CÁC TÀI LIỆU THAM KHẢO.........................................100 PHỤ LỤC.....................................................................................................103 vi
DANH MỤC BẢNG Bảng 2.1. Mẫu khảo sát...................................................................................40 Bảng 2.2. Chủng loại thiết bị dạy học hiện có.................................................43 Bảng 2.3. Chất lượng thiết bị dạy học.............................................................45 Bảng 2.4. Thực trạng trang bị, sử dụng, bảo dưỡng, tu sửa thiết bị dạy học...46 Bảng 2.5. Nhận thức tầm quan trọng của thiết bị dạy học và quản lý thiết bị dạy học.............................................................................................................48 Bảng 2.6. Lập kế hoạch (trang bị, sử dụng, bảo dưỡng) thiết bị dạy học........49 Bảng 2.7. Tổ chức bộ máy (trang bị, sử dụng, bảo dưỡng) sử dụng TBDH.. .51 Bảng 2.8. Chỉ đạo (trang bị, sử dụng, bảo dưỡng) thiết bị dạy học.................54 Bảng 2.9. Kiểm tra việc thực hiện kế hoạch (trang bị, sử dụng, bảo dưỡng) thiết bị dạy học................................................................................................56 Bảng 2.10. Bảng tổng hợp về việc thực hiện lập kế hoạch, tổ chức bộ máy, chỉ đạo và kiểm tra công tác trang bị, sử dụng, bảo dưỡng thiết bị dạy học.........58 Bảng 2.11. Mức độ ảnh hưởng của các yếu tố thuộc về Hiệu trưởng trường trung học phổ thông.........................................................................................59 Bảng 2.12. Mức độ ảnh hưởng của các yếu tố thuộc về người giáo viên đến quản lý thiết bị dạy học ở trường trung học phổ thông...................................60 Bảng 2.13.Mức độ ảnh hưởng của các yếu tố thuộc về môi trường quản lý đến quản lý thiết bị dạy học ở trường trung học phổ thông...................................62 Bảng 3.1. Mẫu khảo sát...................................................................................87 Bảng 3.2. Tính cấp thiết của các biện pháp quản lý thiết bị dạy học..............87 Bảng 3.3. Tính khả thi của các biện pháp quản lý thiết bị dạy học.................90 Bảng 3.4. Mối quan hệ giữa tính cấp thiết và khả thi của biện pháp quản lý thiết bị dạy học của Hiệu trưởng trường trung học phổ thông........................92 vii
DANH MỤC BIỂU ĐỒ, SƠ ĐỒ Biểu đồ 2.1. Mức độ thực hiện các biện pháp quản lý thiết bị dạy học của Hiệu trưởng trường trung học phổ thông.........................................................59 Biểu đồ 3.1. Mức độ cấp thiết của các biện pháp quản lý thiết bị dạy học ở trường trung học phổ thông.............................................................................89 Biểu đồ 3.2. Mức độ khả thi của các biện pháp quản lý thiết bị dạy học ở trường trung học phổ thông.............................................................................92 Biểu đồ 3.3. Mối quan hệ giữa tính cấp thiết và khả thi của các biện pháp quản lý thiết bị dạy học của Hiệu trưởng trường trung học phổ thông...........94 Sơ đồ 3.1. Mối quan hệ giữa các biện pháp quản lý thiết bị dạy học..............86 viii
MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài 1.1.Để đáp ứng yêu cầu đổi mới chương trình giáo dục phổ thông, ngoài việc đổi mới phương pháp, nâng cao chất lượng giáo dục, cán bộ quản lý giáo dục còn phải chú ý đến việc tăng cường cơ sở vật chất và thiết bị dạy học cho các nhà trường. Cơ sở vật chất và thiết bị dạy học đóng vai trò hỗ trợ tích cực cho quá trình dạy - học. Bởi vì có thiết bị dạy học tốt thì chúng ta mới có thể tổ chức được quá trình dạy học khoa học, huy động được đa số người học tham gia thực sự vào quá trình này, họ tự khai thác và tiếp nhận tri thức dưới sự hướng dẫn của người dạy một cách tích cực. Như vậy, thiết bị dạy học phải đủ và phù hợp mới triển khai được các phương pháp dạy học một cách hiệu quả. Các thiết bị dạy học hiện đại đã đem lại chất lượng mới cho các phương pháp dạy học. Thiết bị dạy học là tiền đề quan trọng của việc thực hiện phương pháp dạy học mới, nó là cầu nối giữa lý thuyết và thực tiễn, giữa học và hành, là thành tố quan trọng đảm bảo phương pháp, chất lượng dạy học bởi không thể nói đến giáo dục toàn diện một khi không có cơ sở vật chất - thiết bị dạy học trường học. Thiết bị dạy học tốt thì chúng ta mới phát huy được tính sáng tạo, chủ động của học sinh đáp ứng được việc đổi mới phương pháp dạy học nâng cao chất lượng giáo dục. Vì vậy, người cán bộ quản lý cần có những biện pháp hợp lý, khoa học mới phát huy được hiệu quả thiết bị dạy học của nhà trường trong công tác quản lý hoạt động giáo dục mà đặc biệt là hoạt động dạy và học. Vấn đề quản lý cơ sở vật chất và sử dụng hiệu quả các thiết bị dạy học luôn được cán bộ quản lý quan tâm, nhưng trong thực tế còn nhiều bất cập, đòi hỏi phải có sự thay đổi phù hợp với từng hoàn cảnh, đối tượng cụ thể. Vấn đề đặt ra là: làm thế nào để quản lý cơ sở vật chất và sử dụng hiệu quả thiết bị dạy học, đáp ứng nhu cầu đổi mới phương pháp dạy học nhằm nâng cao chất lượng giáo dục. 1
1.2.Trường trung học phổ thông A Hải Hậu, tỉnh Nam Định có thiết bị dạy học tương đối đầy đủ theo quy định của trường chuẩn Quốc gia nhưng việc bảo quản và sử dụng thiết bị dạy học còn nhiều bất cập, hiệu quả chưa thật cao. Khả năng sử dụng thiết bị của giáo viên còn nhiều hạn chế, chưa có cán bộ chuyên trách phụ trách các phòng học bộ môn, các biện pháp quản lý chưa phù hợp. Chi phí cho việc bảo dưỡng, sửa chữa các thiết bị, đồ dùng học tập còn hạn hẹp. Xuất phát từ những yêu cầu cả về mặt lý luận và thực tiễn trên, là một cán bộ quản lý được phân công phụ trách quản lý mảng cơ sở vật chất, thiết bị dạy học, tôi luôn trăn trở làm thế nào để quản lý tốt mảng hoạt động này nhằm thực hiện tốt mục tiêu giáo dục của nhà trường trung học phổ thông trong giai đoạn hiện nay. Với các lí do trên, đề tài “Quản lý thiết bị dạy học ở trường trung học phổ thông A Hải Hậu đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục” được lựa chọn tiến hành nghiên cứu nhằm mục đích nâng cao chất lượng dạy học và giáo dục trong nhà trường. 2. Mục đích nghiên cứu Trên cơ sở nghiên cứu lí luận và thực trạng quản lý thiết bị dạy học đề xuất biện pháp quản lý thiết bị dạy học ở trường trung học phổ thông A Hải Hậu, tỉnh Nam Định nhằm nâng cao hiệu quả sử dụng thiết bị dạy học, nâng cao chất lượng dạy học và giáo dục trong nhà trường trung học phổ thông. 3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu 3.1. Khách thể nghiên cứu Cơ sở vật chất trong trường trung học phổ thông 3.2. Đối tượng nghiên cứu Quản lý thiết bị dạy học trong trường trung học phổ thông 4. Câu hỏi nghiên cứu Câu hỏi được đặt ra cho nghiên cứu: Làm thế nào để nâng cao hiệu quả quản lý thiết bị dạy học ở trường trung học phổ thông A Hải Hậu, tỉnh Nam 2
Định đáp ứng yêu cầu đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo trong bối cảnh hiện nay? 5. Giả thuyết khoa học Hiện nay, quản lý thiết bị dạy học ở các trường trung học phổ thông A Hải Hậu, tỉnh Nam Định mặc dù đã đạt được kết quả nhưng đứng trước yêu cầu đổi mới giáo dục phổ thông thì còn bộc lộ những hạn chế và bất cập chưa đáp ứng kịp thời đổi mới phương pháp dạy học ở trường trung học phổ thông hiện nay. Nếu đề xuất và áp dụng các biện pháp quản lý thiết bị dạy học: lập kế hoạch, tổ chức bộ máy sử dụng, chỉ đạo sử dụng thiết bị dạy học và kiểm tra việc thực hiện kế hoạch sử dụng thiết bị dạy học phù hợp hơn với điều kiện của nhà trường sẽ nâng cao hiệu quả sử dụng thiết bị dạy học và góp phần nâng cao chất lượng dạy và học ở nhà trường phổ thông. 6. Nhiệm vụ nghiên cứu 6.1. Nghiên cứu cơ sở lý luận của việc quản lý thiết bị dạy học ở trường trung học phổ thông đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục. 6.2. Khảo sát, đánh giá thực trạng quản lý thiết bị dạy học ở trường trung học phổ thông A Hải Hậu, tỉnh Nam Định. 6.3. Đề xuất biện pháp quản lý thiết bị dạy học ở trường trung học phổ thông A Hải Hậu, tỉnh Nam Định đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục. 7. Phạm vi nghiên cứu 7.1. Giới hạn về đối tượng nghiên cứu: - Một số biện pháp quản lý thiết bị dạy học của Hiệu trưởng trường trung học phổ thông đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục. - Nghiên cứu quản lý thiết bị dạy học của Hiệu trưởng theo tiếp cận chức năng quản lý và trong mối quan hệ với đổi mới phương pháp dạy học ở trường trung học phổ thông. 7.2. Giới hạn về khách thể khảo sát: 80 cán bộ quản lý, giáo viên và nhân viên trường trung học phổ thông A Hải Hậu, huyện Hải Hậu, tỉnh Nam Định. 3
7.3. Địa bàn nghiên cứu Trường trung học phổ thông A Hải Hậu, huyện Hải Hậu, tỉnh Nam Định 7.4. Giới hạn về thời gian khảo sát Thời gian khảo sát từ năm 2014 đến năm 2016. 8. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài 8.1. Ý nghĩa lý luận Tổng kết lý luận về công tác quản lý thiết bị dạy học hiện nay ở các trường trung học phổ thông, chỉ ra những thành công và mặt hạn chế, cung cấp cơ sở khoa học để xây dựng một số phương pháp quản lý thiết bị dạy học hiệu quả. 8.2. Ý nghĩa thực tiễn Kết quả nghiên cứu được áp dụng cho công tác quản lý thiết bị dạy học ở trường trung học phổ thông A Hải Hậu, tỉnh Nam Định và các trường trung học phổ thông có điều kiện tương tự. 9. Phương pháp nghiên cứu 9.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lý thuyết Phân tích, tổng hợp, hệ thống hoá, phân loại tài liệu nhằm tìm hiểu và xây dựng cơ sở lý luận cho vấn đề nghiên cứu quản lý thiết bị dạy học ở trường trung học phổ thông. 9.2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn - Phương pháp phỏng vấn; - Phương pháp điều tra; - Phương pháp tổng kết kinh nghiệm; - Phương pháp lấy ý kiến chuyên gia. Nhằm mục đích xây dựng cơ sở thực tiễn cho việc đề xuất biện pháp quản lý thiết bị dạy học ở trường trung học phổ thông. 4
9.3. Nhóm phương pháp xử lý số liệu: sử dụng các công thức toán thống kê như số trung bình cộng, tần xuất, hệ số tương quan... để định lượng kết quả nghiên cứu rút ra các nhận xét về quản lý thiết bị dạy học ở trường trung học phổ thông. 10. Cấu trúc của luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận và khuyến nghị, tài liệu tham khảo và phụ lục, luận văn dự kiến được trình bày theo 3 chương: Chương 1: Cơ sở lý luận về quản lý thiết bị dạy học ở trường trung học phổ thông đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục. Chương 2: Thực trạng quản lý thiết bị dạy học ở trường trung học phổ thông A Hải Hậu, tỉnh Nam Định. Chương 3: Biện pháp quản lý thiết bị dạy học ở trường trung học phổ thông A Hải Hậu, tỉnh Nam Định đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục. 5
Chương 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ THIẾT BỊ DẠY HỌC Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG ĐÁP ỨNG YÊU CẦU ĐỔI MỚI GIÁO DỤC 1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề 1.1.1. Các nghiên cứu về thiết bị dạy học trong hoạt động dạy học ở trường phổ thông Thiết bị dạy học là thành phần không thể thiếu trong việc đào trong nhà trường. Thiết bị dạy học đóng vai trò cung cấp nguồn thông tin cho học sinh trong quá trình học tập và tạo ra nhiều khả năng để giáo viên trình bày nội dung bài học một cách sâu sắc, bao quát, tổng thể; phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo của học sinh. Thiết bị dạy học là yếu tố tác động trực tiếp đến quá trình giáo dục của nhà trường, là điều kiện thiết yếu của quá trình sư phạm; là thiết bị để tác động đến thế giới tâm hồn của học sinh và cũng là thiết bị để tác động đến thế giới tâm hồn của học sinh và cũng là thiết bị để truyền thụ lĩnh hội tri thức; là điều kiện và thành tố góp phần thực hiện mục tiêu giáo dục. Trực quan trong dạy học là một trong những nguyên tắc lý luận dạy học, được nghiên cứu xuyên suốt qua các thời kỳ triết học: Trực quan trong triết học cổ đại, trực quan trong triết học siêu hình cận đại, trực quan trong triết học biện chứng duy tâm và trong triết học duy vật biện chứng. Cùng với sự phát triển của các tư tưởng trong lĩnh vực tâm lý học, giáo dục học, lý thuyết về dạy học trực quan đã có những bước tiến mới nhận thức được vai trò quan trọng của thiết bị dạy học trực quan. Tính trực quan trong dạy học đóng vai trò minh họa trong bài giảng của giáo viên, giúp học sinh không chỉ nhận biết được hiện tượng mà còn nắm rõ được bản chất của hiện tượng. Chính vì vậy, công tác quản lý cơ sở vật chất trường học nói chung và công tác quản lý thiết bị dạy học nói riêng đã được nhiều tổ chức và cá nhân nghiên cứu. 6
Trong tác phẩm: “Phép dạy học vĩ đại” J.A.Komensiki (1592-1679) đã viết: “… không có gì trong trí não nếu như trước đó không có gì trong cảm giác. Vì thế, tất nhiên bắt đầu dạy học không thể từ sự giải thích bằng lời về các sự vật mà từ sự quan sát trực tiếp chúng. Lời nói không bao giờ đi trước sự vật”. Như vậy, trái hẳn với lối dạy học kinh viện, nhồi nhét và bắt học sinh thuộc lòng còn phổ biến thời kỳ đó. [3] Nhà giáo dục học vĩ đại J.A.Komenski(1592-1679) đã đặt nền móng đầu tiên cho dạy học trực quan, với quan điểm cơ bản là: Dạy học được bắt đầu từ việc quan sát sự vật, hiện tượng, quá trình. Ông đề cao phương pháp dạy học khuyến khích người học tự tiếp thu tri thức bằng chính giác quan của mình. Ông nhấn mạnh “Cái có thể tri giác bằng các giác quan của chúng, cái nhìn được hãy để còn nhìn, cái nghe được hãy để cho nghe…Đó là quy tắc vàng đối với trẻ em, đối với dạy học”. [3] Phát triển nguyên tắc dạy học trực quan của Komenski, nhà giáo dục H.Pestalossi(17460-1872) đã chỉ rõ giữa tri giác cảm tính với sự phát triển tư duy có mối quan hệ hữu cơ với nhau. [3] Nhà giáo dục học người Nga Usinski (1824-1870) và các học trò của ông tiếp tục phát triển nguyên tắc này dạy học trực quan dựa trên thành tựu mới về tâm lý học sinh và sinh lý học. Usinski (1824-1870) viết “không có cái gì có thể giúp anh san bằng bức tường ngăn cách giữa giáo viên và học sinh như là việc anh đưa cho học sinh xem một bức tranh và giải thích nó… đứa trẻ sẽ suy nghĩ bằng hình dạng, bằng màu sắc, âm thanh và bằng cảm giác nói chung”. [3] Theo Lê nin quy luật nhận thức của con người là: “Từ trực quan sinh động đến tư duy trừ tượng, từ tư duy trừu tượng đến thực tiễn là con đường biện chứng của sự nhận thức chân lý, nhận thức hiện thức khách quan”. [Dẫn theo 8] 7
Như vậy, để quá trình nhận thức của con người đạt hiệu quả cao thì phải thông qua quá trình nghe, nhìn và thực hành. Các nhà giáo dục học đã chứng minh được rằng việc khuyến khích học sinh nhận thức thế giới thông qua chính giác quan của mình là phương pháp dạy học phù hợp với phát triển tâm sinh lý của học sinh và do vậy nó là phương pháp hữu hiệu nhất giúp học sinh phát triển tư duy, nhận biết hiện tượng và tiến tới nắm bắt được bản chất của sự vật hiện tượng. Các nhà khoa học cũng đã chỉ ra rằng thiết bị dạy học ngoài tác dụng trực quan còn nhiều ý nghĩa khác trong việc rèn luyện kĩ năng, phát triển tư duy, nhận biết hiện tượng và tiến tới nắm được bản chất của sự vật, hiện tượng. Các nhà khoa học cũng chỉ ra rằng thiết bị dạy học ngoài tác dụng trực quan còn có nhiều ý nghĩa khác nhau trong việc rèn luyện kĩ năng, phát triển tư duy, nâng cao năng lực xử lý đối với các tình huống, mặt khác việc sử dụng thiết bị dạy học còn góp phần tạo ra cho học sinh những cơ sở ban đầu của công tác nghiên cứu khoa học, khả năng tổ chức kỹ năng hợp tác để cùng thực hiện mục tiêu chung. Trên cơ sở những lý thuyết về giáo dục của nền giáo dục thế giới, ở nướcta cũng có nhiều nghiên cứu về thiết bị dạy học. Có một số nhà khoa học Việt Nam đã phát triển và truyền bá lý luận về nguyên tắc dạy học trực quan như tâm lý học Phạm Minh Hạc; Các nhà giáo dục học Tô Xuân Giáp, Trần Khánh Đức. Các nhà khoa học đã chỉ ra một số vấn đề chung về thiết bị dạy học cũng như vai trò của thiết bị dạy học trong hoạt động dạy và học, những yêu cầu sư phạm khi lựa chọn và sử dụng thiết bị dạy học. Thiết bị dạy học là một trong những điều kiện cơ sở vật chất không thể thiếu trong mỗi nhà trường, mỗi cơ sở giáo dục, đã được Đảng, Nhà nước đưa vào thực hiện mục tiêu, nguyên lý giáo dục:“Học đi đôi với hành, giáo dục kết hợp với lao động sản xuất, nhà trường gắn liền với xã hội”.Thiết bị dạy học là công cụ lao động của giáo viên, là thiết bị giúp học sinh dễ hiểu các khái niệm, dễ lĩnh hội kiến thức, giúp học sinh hình thành những kỹ năng thói quen cần thiết, bước đầu luyện tập thực hành, lao động, ứng dụng trong đời 8
sống. Nghị quyết hội nghị Ban chấp hành Trung ương lần thứ X chỉ rõ:“Tất cả các trường phổ thông đều có các thiết bị tối thiểu để thực hiện các thí nghiệm trong chương trình. Sớm chấm dứt tình trạng dạy chay, học chay nhằm nâng cao chất lượng dạy và học”. [4] Như vậy, có thể nói rằng thiết bị dạy học là một bộ phận, là một thành tố không thể thiếu được trong quá trình dạy và học. Thiết bị dạy học vừa là một thành tố, vừa là một thiết bị, một phương hướng, vừa hàm chứa nội dung của một quá trình dạy, học; phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo, tự học của học sinh, đáp ứng được mục tiêu của việc đổi mới giáo dục. 1.1.2. Các nghiên cứu về quản lý thiết bị dạy học ở trường phổ thông Để nâng cao chất lượng dạy và học trong nhà trường thì công tác quản lý sử dụng thiết bị dạy học có hiệu quả là hết sức quan trọng. Các nhà nghiên cứu đã nghiên cứu thực tiễn quản lý nhà trường để tìm ra các biện pháp quản lý hiệu quả nhất. Trong cuốn “Quản lý giáo dục - Một số vấn đề lý luận và thực tiễn” do tác giả Nguyễn Thị Mỹ Lộc làm chủ biên có phần nghiên cứu về “Quản lý tài chính và thiết bị giáo dục” đã chỉ ra cách phân loại và các nguyên tắc quản lý thiết bị dạy học ở trường phổ thông. [15] Trong cuốn tài liệu dùng cho học viên cao học chuyên ngành quản lý giáo dục của tác giả Phạm Văn Thuần đã đề cập đến quản lý cơ sở vật chất và thiết bị dạy học, đưa ra những vấn đề chung về cơ sở vật chất- thiết bị dạy học và nội dung quản lý cơ sở vật chất- thiết bị dạy học. [27] Ở cấp độ luận văn thạc sỹ đã có một số công trình nghiên cứu về quản lý thiết bị dạy học trong nhà trường. Có thể kể ra một số công trình sau: Phạm Đức Khỏe (2012) “Quản lý thiết bị dạy học tại trường Trung cấp Cảnh sát Nhân dân 1”, luận văn thạc sỹ chuyên ngành quản lý giáo dục, Hà Nội;[14] 9
Hoàng Minh Tuấn (2012) “Quản lý thiết bị dạy học tại các Trung tâm GDTX khu vực miền núi tỉnh Phú Thọ”,luận văn thạc sỹ chuyên ngành quản lý giáo dục, Hà Nội; [28] Trần Thị Thanh Trang (2015) “Quản lý thiết bị dạy học trong các trường trung học phổ thông Hòa Bình, tỉnh Hòa Bình”,luận văn thạc sỹ chuyên ngành quản lý giáo dục, Hà Nội; [30] Sầm Hoàng Minh “Biện pháp quản lý sử dụng thiết bị dạy học ở các trường trung học cơ sở huyện Phục Hiệp, tỉnh Cần Thơ”, luận văn thạc sỹ chuyên ngành quản lý giáo dục, Hà Nội; [18] Phạm Đăng Quát “Biện pháp quản lý thiết bị dạy học của Hiệu trưởng trường trung học phổ thông huyện Yên Mô tỉnh Ninh Bình”, luận văn thạc sỹ chuyên ngành quản lý giáo dục, Hà Nội; [21] Lê Quốc Trưởng “Biện pháp quản lý sử dụng thiết bị dạy học của Hiệu trưởng các trường trung học phổ thông huyện An Khánh tỉnh Nam Bình”, luận văn thạc sỹ chuyên ngành quản lý giáo dục, Hà Nội;[32] Ngô Thị Phong “Một số biện pháp quản lý thiết bị dạy học của Hiệu trưởng các trường trung học cơ sở thị xã Phú Thọ, tỉnh Phú Thọ”, luận văn thạc sỹ chuyên ngành quản lý giáo dục, Hà Nội; [20]v.v... Những công trình này các tác giả đã luận giải về cơ sở lý luận và thực tiễn và đưa ra các biện pháp quản lý để nâng cao hiệu quả sử dụng thiết bị, thiết bị dạy học trong nhà trường theo góc độ chuyên ngành khác nhau, với phạm vi, đối tượng nghiên cứu khác nhau. Nhận xét: - Quản lý thiết bị dạy học đã được nhiều người quan tâm nghiên cứu. Các công trình nghiên cứu về thiết bị dạy học đều chỉ ra rằng: Đánh giá được thực trạng thiết bị dạy học, thực trạng quản lý việc tiếp nhận, bảo quản và chất lượng sử dụng, khai thác thiết bị dạy học ở nhà trường, từ đó đề ra các 10