Luận văn Thạc sĩ Quản lý kinh tế: Giải pháp nâng cao năng lực cạnh tranh của Ngân hàng Thương mại cổ phần Sacombank - Chi nhánh Thái Nguyên

Chia sẻ: Phạm Gia Hưng | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:102

Thêm vào BST

Báo xấu

29
lượt xem 9
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục đích chung của đề tài là phân tích và đánh giá năng lực cạnh tranh, đề xuất giải pháp cụ thể, phù hợp, khả thi, nhằm nâng cao năng lực cạnh tranh của ngân hàng TMCP Sacombank - Chi nhánh Thái Nguyên. Mời các bạn cùng tham khảo nội dung chi tiết.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Quản lý kinh tế: Giải pháp nâng cao năng lực cạnh tranh của Ngân hàng Thương mại cổ phần Sacombank - Chi nhánh Thái Nguyên

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH TRẦN DUY KHÁNH GIẢI PHÁP NÂNG CAO NĂNG LỰC CẠNH TRANH CỦA NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI CỔ PHẦN SACOMBANK - CHI NHÁNH THÁI NGUYÊN LUẬN VĂN THẠC SĨ THEO ĐỊNH HƯỚNG ỨNG DỤNG CHUYÊN NGÀNH: QUẢN LÝ KINH TẾ THÁI NGUYÊN - 2017
ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH TRẦN DUY KHÁNH GIẢI PHÁP NÂNG CAO NĂNG LỰC CẠNH TRANH CỦA NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI CỔ PHẦN SACOMBANK - CHI NHÁNH THÁI NGUYÊN Chuyên ngành: QUẢN LÝ KINH TẾ Mã số: 60.34.04.10 LUẬN VĂN THẠC SĨ THEO ĐỊNH HƯỚNG ỨNG DỤNG Người hướng dẫn khoa học: TS. Phạm Quốc Chính THÁI NGUYÊN - 2017
i LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan luận văn này là công trình nghiên cứu của riêng tôi, chưa công bố tại bất kỳ nơi nào, mọi số liệu sử dụng trong luận văn này là những thông tin xác thực. Tôi xin chịu mọi trách nhiệm về lời cam đoan của mình. Thái Nguyên, ngày 24 tháng 3 năm 2017 Tác giả luận văn Trần Duy Khánh
ii LỜI CẢM ƠN Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới TS. Phạm Quốc Chính, người đã tận tình hướng dẫn, giúp đỡ tôi trong suốt quá trình học tập, nghiên cứu và hoàn thành luận văn. Tôi xin trân trọng cảm ơn các thầy giáo, cô giáo khoa Kinh tế, khoa Sau Đại học - Trường Đại học Kinh tế & Quản trị Kinh doanh Thái Nguyên - Đại học Thái Nguyên đã đóng góp nhiều ý kiến quý báu giúp đỡ tôi trong quá trình nghiên cứu, hoàn thành luận văn. Tôi xin chân thành cảm ơn tới Ban lãnh đạo, các bạn bè đồng nghiệp, đã tạo điều kiện giúp đỡ tôi hoàn thành luận văn này. Do bản thân còn nhiều hạn chế nên luận văn không tránh khỏi những thiếu sót, tôi rất mong nhận được những ý kiến đóng góp của các thầy cô giáo và các bạn. Tôi xin chân thành cảm ơn! Thái Nguyên, ngày 24 tháng 3 năm 2017 Tác giả luận văn Trần Duy Khánh
iii MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN .............................................................................................. i LỜI CẢM ƠN ................................................................................................... ii MỤC LỤC ........................................................................................................ iii DANH MỤC NHỮNG TỪ VIẾT TẮT .......................................................... vii DANH MỤC CÁC BẢNG............................................................................. viii DANH MỤC BIỂU ĐỒ, SƠ ĐỒ ..................................................................... ix MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1 1. Tính cấp thiết của việc nghiên cứu đề tài ...................................................... 1 2. Mục tiêu nghiên cứu ...................................................................................... 2 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ................................................................. 2 4. Những đóng góp của luận văn ...................................................................... 3 5. Kết cấu của luận văn ..................................................................................... 3 Chương 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ NĂNG LỰC CẠNH TRANH CỦA NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI TRONG NỀN KINH TẾ THỊ TRƯỜNG............................................................................... 4 1.1. Khái quát về năng lực cạnh tranh của ngân hàng thương mại ................ 4 1.1.1. Khái niệm cạnh tranh trong lĩnh vực ngân hàng và các loại hình cạnh tranh trong lĩnh vực ngân hàng .......................................................... 4 1.1.2. Đặc điểm cạnh tranh ngân hàng........................................................ 9 1.1.3. Tính tất yếu của việc nâng cao năng lực cạnh tranh của ngân hàng thương mại ....................................................................................... 16 1.1.4. Các nhân tố ảnh hưởng đến năng lực cạnh tranh của NHTM ........ 16 1.1.5. Các tiêu thức đánh giá năng lực cạnh tranh của NHTM ................ 19 1.1.6. Các hành vi cạnh tranh không lành mạnh trong lĩnh vực NHTM .. 24 1.2. Kinh nghiệm về nâng cao năng lực cạnh tranh của các ngân hàng thương mại ................................................................................................... 25
iv 1.2.1. Kinh nghiệm nâng cao năng lực cạnh tranh của các ngân hàng thương mại trên thế giới............................................................................ 25 1.2.2. Kinh nghiệm nâng cao khả năng cạnh tranh của các NHTMCP Việt Nam ................................................................................ 30 1.2.3. Bài học rút ra cho ngân hàng Sacombank - Chi nhánh Thái Nguyên ...... 32 Chương 2: PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU............................................. 34 2.1. Câu hỏi nghiên cứu ............................................................................... 34 2.2. Phương pháp nghiên cứu ...................................................................... 34 2.2.1. Chọn điểm nghiên cứu .................................................................... 34 2.2.2. Thu thập số liệu............................................................................... 34 2.2.3. Phương pháp tổng hợp số liệu ........................................................ 34 2.2.4. Phương pháp phân tích thông tin .................................................... 35 2.3. Hệ thống các chỉ tiêu nghiên cứu .......................................................... 36 2.3.1. Uy tín, thương hiệu ......................................................................... 36 2.3.2. Năng lực quản trị điều hành ............................................................ 37 2.3.3. Năng lực công nghệ ........................................................................ 37 2.3.4. Năng lực cạnh tranh của sản phẩm, dịch vụ ................................... 38 2.3.5. Khả năng sinh lời và tỷ lệ nợ xấu ................................................... 39 2.3.6. Chất lượng nguồn nhân lực ............................................................. 40 2.3.7. Thị phần hoạt động ......................................................................... 41 2.3.8. Mạng lưới ........................................................................................ 42 Chương 3: THỰC TRẠNG NĂNG LỰC CẠNH TRANH CỦA NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI CỔ PHẦN SACOMBANK CHI NHÁNH THÁI NGUYÊN ............................................................................ 43 3.1. Lịch sử hình thành và phát triển của Ngân hàng TMCP Sacombank và chi nhánh Sacombank Thái Nguyên ....................................................... 43 3.1.1. Lịch sử hình thành và phát triển của ngân hàng Sacombank ......... 43
v 3.1.2. Quá trình hình thành và phát triển của chi nhánh ngân hàng Sacombank Thái Nguyên .......................................................................... 44 3.1.3. Chức năng nhiệm vụ của chi nhánh ngân hàng Sacombank Thái Nguyên ............................................................................................. 45 3.1.4. Cơ cấu tổ chức hoạt động, chức năng nhiệm vụ của các phòng ban thuộc Sacombank - Chi nhánh Thái Nguyên ..................................... 46 3.2. Kết quả kinh doanh của Sacombank - chi nhánh Thái Nguyên từ năm 2013 đến năm 2015 .............................................................................. 49 3.2.1. Về Huy động vốn ............................................................................ 49 3.2.2. Về Cho vay ..................................................................................... 50 3.2.3. Kết quả tài chính ............................................................................. 51 3.3. Phân tích SWOT của Sacombank - Chi nhánh Thái Nguyên ............... 54 3.3.1. Điểm mạnh ...................................................................................... 54 3.3.2. Điểm yếu ......................................................................................... 55 3.3.3. Cơ hội .............................................................................................. 57 3.3.4. Thách thức ...................................................................................... 57 3.4. Thực trạng năng lực cạnh tranh của chi nhánh ngân hàng Sacombank Thái Nguyên ................................................................................................. 59 3.4.1. Uy tín, thương hiệu ......................................................................... 59 3.4.2. Năng lực quản trị điều hành ............................................................ 60 3.4.3. Năng lực công nghệ ........................................................................ 60 3.4.4. Năng lực cạnh tranh của sản phẩm, dịch vụ ................................... 62 3.4.5. Khả năng sinh lời và tỷ lệ nợ xấu ................................................... 66 3.4.6. Chất lượng nguồn nhân lực ............................................................. 67 3.4.7. Thị phần hoạt động ......................................................................... 68 3.4.8. Mạng lưới hoạt động ....................................................................... 70 3.5. Đánh giá chung về năng lực cạnh tranh của nhánh ngân hàng Sacombank Thái Nguyên ............................................................................. 71
vi 3.5.1. Những kết quả đạt được .................................................................. 71 3.5.2. Những tồn tại, hạn chế .................................................................... 71 3.5.3. Nguyên nhân của những tồn tại, hạn chế ........................................ 72 Chương 4: MỘT SỐ GIẢI PHÁP NÂNG CAO NĂNG LỰC CẠNH TRANH CỦA NGÂN HÀNG TMCP SACOMBANK - CHI NHÁNH THÁI NGUYÊN ............................................................................................ 73 4.1. Định hướng phát triển của Sacombank - chi nhánh Thái Nguyên trong thời gian tới ......................................................................................... 73 4.1.1. Xu hướng phát triển thị trường tài chính tại tỉnh Thái Nguyên trong thời gian tới (đặc biệt lĩnh vực bán lẻ) ............................................ 73 4.1.2. Quan điểm phát triển Ngân hàng TMCP Sacombank - Chi nhánh Thái Nguyên ................................................................................... 74 4.2. Một số giải pháp nâng cao năng lực cạnh tranh Ngân hàng TMCP Sacombank - Chi nhánh Thái Nguyên ......................................................... 78 4.2.1. Giải pháp năng lực tài chính ........................................................... 78 4.2.2. Giải pháp về nguồn nhân lực .......................................................... 81 4.2.3. Giải pháp về hoàn thiện chính sách Marketing, mở rộng thị phần hoạt động .......................................................................................... 84 4.2.4. Giải pháp nâng cao năng lực công nghệ cho Sacombank .............. 85 4.3. Một số kiến nghị ................................................................................... 86 4.3.1. Kiến nghị với cơ quan nhà nước ..................................................... 86 4.3.2. Kiến nghị đối với ngân hàng nhà nước(NHNN)............................. 87 4.3.3. Kiến nghị với Ngân hàng TMCP Sacombank ................................ 88 4.3.4. Kiến nghị với Ngân hàng TMCP Sacombank - Chi nhánh Thái Nguyên ............................................................................................. 88 KẾT LUẬN .................................................................................................... 89 TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................................ 91
vii DANH MỤC NHỮNG TỪ VIẾT TẮT NHNg : Ngân hàng nước ngoài NHNN : Ngân hàng nhà nước NHTM : Ngân hàng thương mại SPDV : Sản phẩm dịch vụ TMCP : Thương mại cổ phần
viii DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 3.1: Kết quả kinh doanh của Sacombank Chi nhánh Thái Nguyên từ 2013-2015 ....................................................................................... 52 Bảng 3.2: Mức độ nhận biết thương hiệu của Ngân hàng .............................. 59 Bảng 3.3: Mô tả hiện trạng của các Ngân hàng .............................................. 61 Bảng 3.4: Tổng hợp các sản phẩm chủ lực của các NHTM tiêu biểu ............ 63 Bảng 3.5: Một số sản phẩm chủ đạo của Sacombank Thái Nguyên so với các đối thủ cạnh tranh ..................................................................... 64 Bảng 3.6: Kết quả khảo sát chất lượng dịch vụ của Sacombank Thái Nguyên .... 65 Bảng 3.7: Các hệ số tài chính của các NHTM năm 2015 ............................... 66 Bảng 3.8: Cơ cấu lao động theo độ tuổi .......................................................... 67 Bảng 4.1: Cơ cấu nhân sự của Sacombank chi nhánh Thái Nguyên đến năm 2020 ......................................................................................... 78
ix DANH MỤC BIỂU ĐỒ, SƠ ĐỒ BIỂU ĐỒ Biểu đồ 3.1. Tăng trưởng huy động vốn của Sacombank Thái Nguyên từ 2011-2015 ....................................................................................... 49 Biểu đồ 3.2. Tăng trưởng dư nợ cho vay của Sacombank Thái Nguyên từ 2011-2015 ....................................................................................... 50 Biểu đồ 3.3. Thị phần hoạt động của Sacombank Thái Nguyên .................... 68 SƠ ĐỒ Sơ đồ 3.1. Sơ Đồ hoạt động Ngân hàng Sài Gòn Thương tín - chi nhánh Thái Nguyên.................................................................................... 46
1 MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của việc nghiên cứu đề tài Năng lực cạnh tranh là vấn đề quan trọng luôn được đặt lên vị trí hàng đầu trong chiến lược phát triển của một ngân hàng vì nó phản ánh vị thế của ngân hàng đó trong nền kinh tế với các ngân hàng khác. Trong hội nhập kinh tế thì áp lực cạnh tranh của ngân hàng thương mại (NHTM) càng lớn. Chính vì vậy, các NHTM luôn phải chủ động nâng cao năng lực cạnh tranh của mình để tồn tại, chiếm ưu thế hơn so với các đối thủ của mình và phát triển bền vững. Ngày nay, xu hướng tự do hoá thị trường tài chính, tự do hoá thị trường tiền tệ là hệ quả tất yếu của quá trình toàn cầu hoá. Xu hướng này mang lại cho các quốc gia nhiều lợi ích, đồng thời cũng đặt ra nhiều khó khăn, thách thức khác nhau. Hiện nay, Việt Nam đã hội nhập vào nền kinh tế thế giới, vị thế của nền kinh tế Việt Nam nói chung và của hệ thống ngân hàng Việt Nam nói riêng trên thương trường quốc tế cũng được nâng lên. Tuy nhiên, năng lực cạnh tranh của các doanh nghiệp cũng như toàn bộ nền kinh tế còn thấp. Các NHTM Việt Nam muốn tồn tại và phát triển, bắt kịp với nhịp độ hội nhập của thế giới thì không có cách gì khác là phải tận dụng triệt để lợi thế và phát huy được khả năng cạnh tranh của mình. Ngân hàng Sacombank là một trong những ngân hàng thương mại cổ phần lớn nhất Việt Nam, thực hiện toàn bộ hoạt động ngân hàng và các hoạt động khác có liên quan theo Luật các Tổ chức tín dụng của Việt Nam trên phạm vi toàn quốc. Trong giai đoạn hiện nay, ngân hàng TMCP Sacombak không chỉ cạnh tranh với các NHTM trong nước mà còn với các ngân hàng nước ngoài; không chỉ cạnh tranh của cả hệ thống trong toàn quốc mà còn trên từng địa bàn và ở các chi nhánh cụ thể. Các chi nhánh ở các địa phương vừa thực hiện chiến lược cạnh tranh của ngân hàng TMCP Sacombank; vừa phải tự nâng cao năng lực cạnh tranh để chiến thắng trong cạnh tranh trên địa bàn, để góp phần nâng cao năng lực cạnh tranh
2 của cả hệ thống. Trên địa bàn tỉnh Thái Nguyên hiện nay có 1 chi nhánh của ngân hàng TMCP Sacombank hoạt động và cạnh tranh với các NHTM khác trên địa bàn. Trước thực tế này, tôi chọn đề tài: “Giải pháp nâng cao năng lực cạnh tranh của Ngân hàng Thương mại cổ phần Sacombank - Chi nhánh Thái Nguyên” làm luận văn thạc sĩ chuyên ngành Quản lý kinh tế. 2. Mục tiêu nghiên cứu 2.1. Mục tiêu chung Phân tích và đánh giá năng lực cạnh tranh, đề xuất giải pháp cụ thể, phù hợp, khả thi, nhằm nâng cao năng lực cạnh tranh của ngân hàng TMCP Sacombank - Chi nhánh Thái Nguyên. 2.2. Mục tiêu cụ thể - Hệ thống hóa và góp phần làm sáng tỏ thêm những vấn đề lý luận cơ bản về năng lực cạnh tranh của NHTM nói chung và ngân hàng TMCP Sacombank nói riêng. - Phân tích và đánh giá năng lực cạnh tranh của ngân hàng TMCP Sacombank - Chi nhánh Thái Nguyên. - Đề xuất các giải pháp nhằm nâng cao năng lực cạnh tranh của ngân hàng TMCP Sacombank - Chi nhánh Thái Nguyên cả trong thời gian tới. 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 3.1. Đối tượng nghiên cứu - Đối tượng nghiên cứu là những vấn đề cơ bản về năng lực cạnh tranh của ngân hàng TMCP Sacombank - Chi nhánh Thái Nguyên. 3.2. Phạm vi nghiên cứu - Về nội dung: Nghiên cứu những tiêu chí cơ bản quan trọng nhất quyết định tới năng lực cạnh tranh của ngân hàng TMCP Sacombank - Chi nhánh Thái Nguyên. - Về không gian: Hoạt động của ngân hàng TMCP Sacombank - Chi nhánh Thái Nguyên. - Về thời gian: Phân tích thực trạng từ năm 2011 đến năm 2015, đề xuất giải pháp chủ yếu đến năm 2020.
3 4. Những đóng góp của luận văn - Làm rõ hơn khái niệm tổng quát về năng lực cạnh tranh của NHTM và hệ thống các tiêu chí đánh giá năng lực cạnh tranh của NHTM. - Phân tích thực trạng năng lực cạnh tranh của ngân hàng TMCP Sacombank - Chi nhánh Thái Nguyên, chỉ rõ những kết quả đạt được, hạn chế, trở ngại và nguyên nhân chủ yếu. - Đề xuất giải pháp thiết thực, khả thi nhằm nâng cao năng lực cạnh tranh của ngân hàng TMCP Sacombank - Chi nhánh Thái Nguyên trong thời gian tới. 5. Kết cấu của luận văn Nội dung nghiên cứu ngoài phần Mở đầu, Kết luận, Danh mục tài liệu tham khảo, luận văn được trình bày làm 04 chương: Chương 1: Cơ sở lý luận và thực tiễn về năng lực cạnh tranh của ngân hàng thương mại; Chương 2: Phương pháp nghiên cứu; Chương 3: Thực trạng năng lực cạnh tranh của ngân hàng TMCP Sacombank - Chi nhánh Thái Nguyên; Chương 4: Một số giải pháp nâng cao năng lực canh tranh ngân hàng TMCP Sacombank - Chi nhánh Thái Nguyên.
4 Chương 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ NĂNG LỰC CẠNH TRANH CỦA NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI TRONG NỀN KINH TẾ THỊ TRƯỜNG 1.1. Khái quát về năng lực cạnh tranh của ngân hàng thương mại 1.1.1. Khái niệm cạnh tranh trong lĩnh vực ngân hàng và các loại hình cạnh tranh trong lĩnh vực ngân hàng 1.1.1.1. Khái niệm cạnh tranh trong lĩnh vực ngân hàng Cạnh tranh được hiểu bằng nhiều cách khác nhau. Từ“cạnh tranh” được giải thích là sự cố gắng giành phần hơn, phần thắng về mình giữa những người, những tổ chức hoạt động nhằm những lợi ích như nhau.(1)Trong tác phẩm “Quốc phú luận” của Adam Smith, tác giả cho rằng cạnh tranh có thể phối hợp kinh tế một cách nhịp nhàng, có lợi cho xã hội. Vì sự cạnh tranh trong quá trình của cải quốc dân tăng lên chủ yếu diễn ra thông qua thị trường và giá cả, do đó, cạnh tranh có quan hệ chặt chẽ với cơ chế thị trường. Theo Smith, “Nếu tự do cạnh tranh, các cá nhân chèn ép nhau, thì cạnh tranh buộc mỗi cá nhân phải cố gắng làm công việc của mình một cách chính xác”, “Cạnh tranh và thi đua thường tạo ra sự cố gắng lớn nhất. Ngược lại, chỉ có mục đích lớn lao nhưng lại không có động cơ thúc đẩy thực hiện mục đích ấy thì rất ít có khả năng tạo ra được bất kỳ sự cố gắng lớn nào”. Trong tác phẩm “Về nguồn gốc của các loài”, Charles Robert Darwin đã đề ra tư tưởng “vật cánh thiên trạch, thích giả sinh tồn”, đó là sự mô tả hay nhất về sự cạnh tranh trong giới sinh vật. Quả vậy, không có cạnh tranh thì không có sự tiến bộ của sinh vật, toàn bộ giới sinh vật, trong đó gồm cả loài người sẽ vì thiếu sức sống mà suy vong. Trong lý luận cạnh tranh của mình, trọng điểm nghiên cứu của Các Mác là cạnh tranh giữa những người sản xuất và liên quan tới sự cạnh tranh
5 này là cạnh tranh giữa người sản xuất và người tiêu dùng. Những cuộc cạnh tranh này diễn ra dưới ba góc độ: cạnh tranh giá thành thông qua nâng cao năng suất lao động giữa các nhà tư bản nhằm thu được giá trị thặng dư siêu ngạch; cạnh tranh chất lượng thông qua nâng cao giá trị sử dụng hàng hoá, hoàn thiện chất lượng hàng hoá để thực hiện được giá trị hàng hoá; cạnh tranh giữa các ngành thông qua việc gia tăng tính lưu động của tư bản nhằm chia nhau giá trị thặng dư. Ba góc độ cạnh tranh cơ bản này diễn ra xoay quanh sự quyết định giá trị, sự thực hiện giá trị và sự phân phối giá trị thặng dư, chúng tạo nên nội dung cơ bản trong lý luận cạnh tranh của Các Mác. Cũng giống như mọi doanh nghiệp, NHTM cũng là một doanh nghiệp và là một doanh nghiệp đặc biệt, vì thế NHTM cũng tồn tại vì mục đích cuối cùng là lợi nhuận. Vì thế, các NHTM cũng tìm đủ mọi biện pháp để cung cấp sản phẩm, dịch vụ có chất lượng cao với nhiều lợi ích cho khách hàng, với mức giá và chi phí cạnh tranh nhất, bên cạnh sự đảm bảo về tính chính xác, độ tin cậy và sự tiện lợi nhất nhằm thu hút khách hàng, mở rộng thị phần để đạt được lợi nhuận cao nhất cho ngân hàng. Do vậy, cạnh tranh trong NHTM là cũng là sự tranh đua, giành giật khách hàng dựa trên tất cả những khả năng mà ngân hàng có được để đáp ứng nhu cầu của khách hàng về việc cung cấp những sản phẩm dịch vụ có chất lượng cao, có sự đặc trưng riêng của mình so với các NHTM khác trên thị trường, tạo ra lợi thế cạnh tranh, làm tăng lợi nhuận ngân hàng, tạo được uy tín, thương hiệu và vị thế trên thương trường. 1.1.1.2. Khái niệm năng lực cạnh tranh của ngân hàng thương mại Theo Fafchamps, sức cạnh tranh của doanh nghiệp là khả năng doanh nghiệp đó có thể sản xuất sản phẩm với chi phí biến đổi trung bình thấp hơn giá của nó trên thị trường, có nghĩa là doanh nghiệp nào có khả năng sản xuất ra những sản phẩm có chất lượng tương tự như sản phẩm của doanh nghiệp khác nhưng có chi phí thấp hơn thì được coi là có năng lực cạnh tranh.
6 Một quan niệm khác cho rằng: “Năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp được hiểu là tích hợp các khả năng và nguồn nội lực để duy trì và phát triển thị phần, lợi nhuận và định vị những ưu thế cạnh tranh của doanh nghiệp đó trong mối quan hệ với đối thủ cạnh tranh trực tiếp và tiềm tàng trên một thị trường mục tiêu xác định”. Theo PGS, TS Nguyễn Thị Quy, “năng lực cạnh tranh của một doanh nghiệp là khả năng doanh nghiệp đó tạo ra, duy trì và phát triển những lợi thế nhằm duy trì và mở rộng thị phần; đạt được mức lợi nhuận cao hơn mức trung bình của ngành và liên tục tăng đồng thời đảm bảo sẽ hoạt động an toàn và lành mạnh, có khả năng chống đỡ và vượt qua những biến động bất lợi của môi trường kinh doanh”. Năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp thể hiện qua hiệu quả kinh doanh của doanh nghiệp, được đo thông qua lợi nhuận, thị phần của doanh nghiệp, thể hiện qua chiến lược kinh doanh của doanh nghiệp. Đồng thời năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp cũng thể hiện qua năng lực cạnh tranh của các sản phẩm và dịch vụ mà doanh nghiệp kinh doanh. Do vậy, năng lực cạnh tranh của ngân hàng thương mại có thể định nghĩa là khả năng tạo ra và sử dụng có hiệu quả các lợi thế so sánh để giành thắng lợi trong quá trình cạnh tranh với các NHTM khác. Một số nét cơ bản về khái niệm năng lực cạnh tranh của các NHTM: - Các lợi thế so sánh (hiện có và được tạo ra) chỉ là những yếu tố tiềm năng, điều quan trọng là các lợi thế này phải được sử dụng một cách hợp lý, có hiệu quả, đồng thời phải được đầu tư nhằm duy trì và tăng cường thêm năng lực một cách bền vững. - Cạnh tranh là một hoạt động có chủ đích, do vậy, năng lực cạnh tranh thường gắn liền với kết quả hoạt động cạnh tranh, tức mức độ đạt được các mục tiêu cạnh tranh đã đặt ra (Phạm Minh Thư (2009)).
7 1.1.1.3 Các loại hình cạnh tranh trong lĩnh vực ngân hàng thương mại Có nhiều tiêu thức được sử dụng làm căn cứ để phân loại cạnh tranh. Trong đó phổ biến thường dựa vào chủ thể tham gia thị trường, mức độ, tính chất cạnh tranh trên thị trường và phạm vi ngành. Căn cứ các chủ thể tham gia trên thị trường cạnh tranh được chia làm 3 loại: - Cạnh tranh giữa ngân hàng và các định chế tài chính phi ngân hàng: Định chế tài chính phi ngân hàng bao gồm các công ty tài chính và cho thuê tài chính, quỹ đầu tư và công ty quản lý quỹ, công ty chứng khoán và bảo hiểm,… là các tổ chức kinh doanh trong lĩnh vực tài chính - tiền tệ, được thực hiện một số hoạt động ngân hàng như là nội dung kinh doanh thương xuyên, nhưng không được nhận tiền gửi không kỳ hạn và làm dịch vụ thanh toán. Như vậy sự cạnh tranh ở đây đơn thuần chỉ là cạnh tranh về hoạt động cho vay, tuy nhiên các định chế tài chính phi ngân hàng không thể đủ sức cạnh tranh vì phạm vi hoạt động đã giới hạn hơn ngân hàng rất nhiều. - Cạnh tranh giữa các ngân hàng trong nước và các ngân hàng nước ngoài: Thực tế từ khi mở cửa thị trường tài chính đến nay thì sự cạnh tranh này mới phát sinh. Ban đầu, nhóm các ngân hàng nước ngoài thường lựa chọn phục vụ cho các doanh nghiệp nước ngoài đầu tư vào Việt nam và tìm kiếm thị trường bán lẻ nội địa nhiều hơn (cho vay tiêu dùng, cho vay thẻ,…), thị phần thậm chí còn vượt hẳn so với các ngân hàng thương mại trong nước. Quy trình thực hiện rất bài bản và chuyên nghiệp, hoạt động kinh doanh hiệu quả và ít rủi ro hơn. Tuy nhiên, ngoài thị trường bán lẻ thì ngân hàng nước ngoài không cạnh tranh được ở các hoạt động cho vay khác cũng như huy động vốn và cung cấp các dịch vụ thanh toán cho các doanh nghiệp trong nước. - Cạnh tranh giữa các ngân hàng thuộc sở hữu nhà nước và các NHTMCP: Đây là cuộc cạnh tranh chủ yếu trên thị trường với tính gay go và
8 khốc liệt, có ý nghĩa sống còn đối với các ngân hàng nhằm chiếm lĩnh thị phần, thu hút khách hàng và kết quả là sản phẩm dịch vụ gia tăng về chất lượng, tiện ích hơn nhưng giá cả lại thấp hơn và có lợi cho khách hàng hơn. Ngân hàng thuộc sở hữu nhà nước có lợi thế về vốn, thường được thành lập trước các NHTMCP nên có quy mô hoạt động và mạng lưới rộng lớn, hệ thống khách hàng nhiều và đa dạng. Tuy nhiên kể từ khi hệ thống NHTMCP được thành lập mới và chuyển đổi từ ngân hàng nông thôn lên thì sự cạnh tranh là rõ rệt. Căn cứ vào hình thái và tính chất của cạnh tranh trên thị trường, cạnh tranh được chia làm hai loại: - Cạnh tranh hoàn hảo: Là loại hình cạnh tranh có vô số ngân hàng phục vụ, khách hàng độc lập với nhau, sản phẩm dịch vụ đồng nhất, thông tin đầy đủ và không có rào cản qui định. Trong thị trường cạnh tranh hoàn hảo, ngân hàng thương mại là người chấp nhận giá tức là hoàn toàn không có sức mạnh trên thị trường, mọi sản phẩm dịch vụ đều có thể bán hết ở mức giá hiện hành trên thị trường. Vì vậy, ngân hàng không thể bán được sản phẩm dịch vụ ở mức giá cao hơn vì các đối thủ của họ sẽ bán các sản phẩm dịch vụ cùng loại ở mức giá trên thị trường cho người tiêu dùng. - Cạnh tranh không hoàn hảo: Bao gồm cạnh tranh mang tính độc quyền và độc quyền tập đoàn. Cạnh tranh mang tính độc quyền là thị trường trong đó có nhiều ngân hàng bán những sản phẩm dịch vụ tương tự (thay thế được cho nhau) nhưng được phân biệt khác nhau. Các ngân hàng cạnh tranh với nhau bằng việc bán sản phẩm dịch vụ khác nhau về nhãn hiệu, tiện ích, các điều kiện dịch vụ đi kèm, chất lượng và danh tiếng; mỗi ngân hàng là người sản xuất duy nhất với sản phẩm dịch vụ của mình; hình thức cạnh tranh chủ yếu là thông qua thương hiệu và nhãn mác.
9 Cạnh tranh mang tính độc quyền tập đoàn: Khi đó thị trường chỉ có vài ngân hàng bán những sản phẩm đồng nhất (độc quyền tập đoàn thuần tuý) hoặc phân biệt (độc quyền tập đoàn phân biệt). Đặc điểm của độc quyền tập đoàn là chỉ có ít ngân hàng cạnh tranh trực tiếp, các ngân hàng phụ thuộc chặt chẽ, mỗi ngân hàng khi ra quyết định phải cân nhắc cẩn thận xem hành động của mình ảnh hưởng như thế nào tới đối thủ cạnh tranh và sẽ phải ứng xử như thế nào? Căn cứ vào phạm vi ngành kinh tế có hai loại cạnh tranh: - Cạnh tranh trong nội bộ ngành: Là cạnh tranh giữa các nhà doanh nghiệp, giữa các NHTM trong cùng một ngành, cùng sản xuất, tiêu thụ một loại hàng hoá hoặc dịch vụ nào đó, trong đó các chủ doanh nghiệp, chủ ngân hàng tìm mọi cách để thôn tính lẫn nhau, giành giật khách hàng về phía mình, chiếm lĩnh thị trường. Biện pháp cạnh tranh của hình thức này chủ yếu là cải tiến kỹ thuật, nâng cao năng suất lao động, giảm chi phí sản xuất, giá trị cá biệt (giá trị xã hội), thu lợi nhuận siêu ngạch. Kết quả cạnh tranh trong nội bộ ngành là làm cho kỹ thuật phát triển, điều kiện sản xuất trong một ngành thay đổi, giá trị hàng hoá được xác định lại, tỷ suất lợi nhuận giảm xuống và doanh nghiệp nào chiến thắng sẽ mở rộng được phạm vi hoạt động, doanh nghiệp thua sẽ mất thị phần, thu hẹp phạm vi hoạt động, thậm chí dẫn tới phá sản. - Cạnh tranh giữa các ngành: Là sự cạnh tranh giữa các doanh nghiệp, các NHTM trong ngành kinh tế khác nhau nhằm mục đích đầu tư có lợi hơn. Biện pháp cạnh tranh của hình thức này là chuyển dịch vốn từ ngành ít lợi nhuận sang ngành có nhiều lợi nhuận hơn. Cạnh tranh giữa các ngành sẽ đem lại kết quả là các doanh nghiệp, các NHTM ở các ngành khác nhau với cùng một số vốn bỏ ra chỉ thu được lợi nhuận như nhau, tức là hình thành tỷ suất lợi nhuận bình quân cho tất cả các ngành. 1.1.2. Đặc điểm cạnh tranh ngân hàng Đặc điểm chung của cạnh tranh ngân hàng trong lĩnh vực dịch vụ: - Do sản phẩm dịch vụ có tính vô hình nên khó có thể cố định sức mạnh cạnh tranh vào hình thái vật chất của sản phẩm. Người mua sản phẩm dịch vụ thường không nhận biết được đặc tính của sản phẩm bằng cách đo lường các