Luận văn Thạc sĩ Quản lý kinh tế: Hoàn thiện công tác quản lý Nhà nước về đất đai trên địa bàn huyện Đoan Hùng, tỉnh Phú Thọ giai đoạn 2019-2023

Chia sẻ: Công Nữ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:111

Thêm vào BST

Báo xấu

49
lượt xem 9
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Luận văn phân tích thực trạng công tác quản lý Nhà nước về đất đai trên địa bàn huyện Đoan Hùng, rút ra nguyên nhân tồn tại hạn chế. Từ đó đề xuất các giải pháp có tính thực tiễn, khả thi phù hợp với đặc điểm của địa phương nhằm hoàn thiện công tác quản lý Nhà nước về đất đai trên địa bàn huyện Đoan Hùng trong thời gian tới.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Quản lý kinh tế: Hoàn thiện công tác quản lý Nhà nước về đất đai trên địa bàn huyện Đoan Hùng, tỉnh Phú Thọ giai đoạn 2019-2023

LỜI CAM ĐOAN Tác giả xin cam đoan công trình nghiên cứu này của riêng tác giả. Các kết quả nghiên cứu trong luận văn của tác giả là trung thực và không sao chép từ bất kỳ một nguồn nào, dưới bất kỳ hình thức nào. Việc tham khảo các nguồn tài liệu tác giả đã thực hiện trích dẫn và ghi, nguồn tài liệu tham khảo đúng theo quy định. Tác giả luận văn Nguyễn Quỳnh Thu i
LỜI CẢM ƠN Tác giả xin trân trọng cảm ơn Ban giám hiệu, Khoa Kinh tế và Quản lý, phòng Đào tạo sau đại học trường Đại học Thủy Lợi đã tận tình giảng dậy và giúp đỡ tác giả trong suốt quá trình học tập và hoàn thiện đề tài nghiên cứu này. Đặc biệt xin Trân trọng và cảm ơn sâu sắc đến cô giáo – PGS.TS Ngô Thị Thanh Vân đã tận tình hướng dẫn, giúp đỡ tác giả trong suốt quá trình nghiên cứu để hoàn thiện luận văn. Xin được cảm ơn Ban lãnh đạo phòng Tài nguyên - Môi trường và các cán bộ của phòng đã cung cấp tài liệu và tạo điều kiện giúp tác giả trong quá trình thực hiện đề tài. Tác giả xin chân thành cảm ơn bạn bè, đồng nghiệp đã giúp đỡ tác giả trong quá trình thực hiện đề tài, cho nên tác giả mới có điều kiện hoàn thành luận văn của mình. Tác giả cũng xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến gia đình đã động viên, chia sẻ, giúp đỡ tác giả trong quá trình học tập và thực hiện luận văn. Mặc dù tác giả đã có nhiều cố gắng, nhưng bài luận văn khó tránh khỏi những hạn chế, khiếm khuyến. Kính mong nhận được sự chỉ bảo, đóng góp chân thành của các thầy giáo, cô giáo, các bạn bè đồng nghiệp để đề tài nghiên cứu này được hoàn thiện hơn nữa Xin trân trọng cảm ơn! Tác giả luận văn Nguyễn Quỳnh Thu ii
MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN .............................................................................................................i LỜI CẢM ƠN ................................................................................................................. ii DANH MỤC CÁC HÌNH ẢNH.....................................................................................vi DANH MỤC BẢNG BIỂU .......................................................................................... vii DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT ............................................................................. viii PHẦN MỞ ĐẦU .............................................................................................................1 CHƯƠNG 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CÔNG TÁC QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC VỀ ĐẤT ĐAI ......................................................................................................5 1.1 Cơ sở lý luận công tác quản lý nhà nước về đất đai ........................................5 1.1.1 Khái niệm, đặc điểm và vai trò của quản lý nhà nước về đất đai ............5 1.1.2 Công cụ và phương pháp quản lý nhà nước về đất đai ........................... 9 1.1.3 Các văn bản pháp lý về quản lý nhà nước về đất đai ............................ 13 1.1.4 Nội dung công tác quản lý nhà nước về đất đai ở cấp huyện ................14 1.1.5 Các tiêu chí đánh giá công tác quản lý nhà nước về đất đai ở cấp huyện .15 1.2 Những nhân tố ảnh hưởng đến công tác quản lý nhà nước về đất đai ở cấp huyện ...................................................................................................................................17 1.2.1 Nhân tố pháp luật ...................................................................................... 17 1.2.2 Nhân tố xã hội ........................................................................................... 18 1.2.3 Nhân tố kinh tế .......................................................................................... 18 1.3 Cơ sở thực tiễn về quản lý nhà nước về đất đai ..................................................20 1.3.1 Kinh nghiệm quản lý nhà nước về đất đai của một số nước trên thế giới 20 1.3.2 Kinh nghiệm quản lý nhà nước về đất đai của Việt Nam ......................... 23 1.3.3 Kinh nghiệm quản lý nhà nước về đất đai trên địa bàn tỉnh Phú Thọ ......26 1.3.4 Bài học kinh nghiệm cho công tác quản lý nhà nước về đất đai trên địa bàn huyện Đoan Hùng ........................................................................................ 29 1.4 Tổng quan những công trình nghiên cứu có liên quan tới đề tài ........................ 30 Kết luận chương 1 .........................................................................................................31 CHƯƠNG 2 THỰC TRẠNG CÔNG TÁC QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC VỀ ĐẤT ĐAI TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN ĐOAN HÙNG ...................................................................32 iii
2.1 Khái quát điều kiện tự nhiên, kinh tế xã hội huyện Đoan Hùng ................... 32 2.1.1 Khái quát điều kiện tự nhiên, tài nguyên thiên nhiên ............................... 32 2.1.2 Khái quát điều kiện kinh tế - xã hội ...................................................... 33 2.1.3 Đánh giá chung về điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội ........................ 37 2.2 Hiện trạng sử dụng và biến động đất đai ....................................................... 38 2.2.1 Hiện trạng sử dụng đất .......................................................................... 38 2.2.2 Biến động đất đai giai đoạn 2015-2018 ................................................ 40 2.3 Thực trạng công tác quản lý nhà nước về đất đai tại huyện Đoan Hùng ...... 42 2.3.1 Tổ chức bộ máy, nhiệm vụ, quyền hạn cơ quan quản lý nhà nước về đất đai ở huyện Đoan Hùng ..................................................................................... 42 2.3.2 Các văn bản quy phạm pháp luật về quản lý sử dụng đất và tổ chức thực hiện văn bản đó .................................................................................................. 44 2.3.3 Khảo sát đo đạc, lập bản đồ địa chính, bản đồ hiện trạng sử dụng đất và bản đồ quy hoạch sử dụng đất ............................................................................ 45 2.3.4 Quản lý quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất ............................................ 48 2.3.5 Quản lý việc giao đất, cho thuê đất, thu hồi đất, chuyển mục đích sử dụng đất .............................................................................................................. 50 2.3.6 Đăng ký đất đai, lập và quản lý hồ sơ địa chính, cấp giấy CNQSD đất, quyền sở hữu nhà ở và tài sản khác gắn liền với đất ......................................... 55 2.3.7 Thống kê, kiểm kê đất đai ......................................................................... 57 2.3.8 Quản lý, giám sát việc thực hiện các quyền và nghĩa vụ của người sử dụng đất .............................................................................................................. 58 2.3.9 Giải quyết tranh chấp đất đai, giải quyết khiếu nại, tố cáo trong quản lý sử dụng đất đai ................................................................................................... 60 2.4 Đánh giá thực trạng công tác quản lý nhà nước về đất đai trên địa bàn huyện Đoan Hùng ................................................................................................................ 61 2.4.1 Kết quả đạt được ................................................................................... 62 2.4.2 Tồn tại, hạn chế ..................................................................................... 62 2.4.3 Nguyên nhân tồn tại hạn chế ................................................................. 64 Kết luận chương 2 ......................................................................................................... 66 iv
CHƯƠNG 3 ĐỀ XUẤT GIẢI PHÁP NHẰM HOÀN THIỆN CÔNG TÁC QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC VỀ ĐẤT ĐAI TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN ĐOAN HÙNG ...............68 3.1 Quan điểm, định hướng công tác quản lý nhà nước về đất đai tại huyện Đoan Hùng... ....................................................................................................................... 68 3.1.1 Quan điểm hoàn thiện công tác quản lý nhà nước về đất đai ................68 3.1.2 Định hướng mục tiêu hoàn thiện quản lý nhà nước về đất đai ..............70 3.2 Cơ hội và thách thức ...................................................................................... 71 3.2.1 Những yếu tố thuận lợi và cơ hội .......................................................... 71 3.2.2 Khó khăn thách thức ..............................................................................72 3.3 Một số giải pháp nhằm hoàn thiện quản lý nhà nước về đất đai trên địa bàn huyện Đoan Hùng .....................................................................................................73 3.3.1 Tăng cường công tác tuyên truyền giáo dục pháp luật và thông tin đất đai.............. .........................................................................................................73 3.3.2 Tăng cường quản lý cán bộ và kiện toàn bộ máy quản lý nhà nước về đất đai.. ...............................................................................................................77 3.3.3 Tiếp tục cải cách thủ tục hành chính về đất đai.....................................79 3.3.4 Hoàn thiện phân cấp quản lý nhà nước về đất đai .................................82 3.3.5 Hoàn thiện nội dung quản lý nhà nước về đất đai .................................84 3.3.6 Hoàn thiện tổ chức thực hiện nội dung quản lý nhà nước về đất đai ....96 Kết luận chương 3 .........................................................................................................98 KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ............................................................................. 96 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ....................................................................102 v
DANH MỤC CÁC HÌNH ẢNH Hình 2.1 Bản đồ hành chính huyện Đoan Hùng ........................................................... 32 Hình 2.2 Biểu đồ cơ cấu kinh tế huyện Đoan Hùng ..................................................... 34 Hình 2.3 Biểu đồ cơ cấu loại đất huyện Đoan Hùng..................................................... 40 vi
DANH MỤC BẢNG BIỂU Bảng 2.1 Một số chỉ tiêu phát triển kinh tế xã hội huyện Đoan Hùng .......................... 34 Bảng 2.2 Kết quả sản xuất ngành nông nghiệp ............................................................. 35 Bảng 2.3 Hiện trạng sử dụng đất huyện Đoan Hùng năm 2018 ....................................38 Bảng 2.4 Tình hình biến động đất đai giai đoạn 2015-2018 .........................................40 Bảng 2.5 Kết quả đo đạc bản đồ huyện Đoan Hùng ....................................................46 Bảng 2.6 Kết quả thực hiện các chỉ tiêu kế hoạch sử dụng đất giai đoạn 2015-2018 ...49 Bảng 2.7 Kết quả giao đất nông nghiệp huyện Đoan Hùng ..........................................50 Bảng 2.8 Kết quả thực hiện giao đất cho hộ gia đình, cá nhân huyện Đoan Hùng giai đoạn 2015-2018 .............................................................................................................52 Bảng 2.9 Kết quả cho thuê đất huyện Đoan Hùng giai đoạn 2015-2018 ...................... 53 Bảng 2.10 Kết quả thu hồi đất huyện Đoan Hùng giai đoạn 2015-2018 ...................... 54 Bảng 2.11 Kết quả chuyển mục đích sử dụng đất giai đoạn 2015-2018 ....................... 55 Bảng 2.12 Kết quả cấp giấy CNQSD đất huyện Đoan Hùng giai đoạn 2015-2018......57 Bảng 2.13 Kết quả thống kê đất đai huyện Đoan Hùng giai đoạn 2015-2018 ..............58 Bảng 2.14 Kết quả thực hiện các quyền của người sử dụng đất giai đoạn 2015-2018 .59 Bảng 2.15 Kết quả giải quyết đơn thư giai đoạn 2015-2018.........................................60 vii
DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT BTGPMB Bồi thường giải phóng mặt bằng CNQSDĐ Chứng nhận quyền sử dụng đất CNH-HĐH Công nghiệp hóa – Hiện đại hóa HĐND Hội đồng nhân dân KT-XH Kinh tế xã hội KHSDĐ Kế hoạch sử dụng đất QLĐĐ Quản lý đất đai QLNN Quản lý nhà nước QSDĐ Quyền sử dụng đất QHSDĐ Quy hoạch sử dụng đất TN &MT Tài nguyên và Môi trường TTCN Tiểu thủ công nghiệp VPĐKQSDĐ Văn phòng đăng ký quyền sử dụng đất viii
PHẦN MỞ ĐẦU 1.Tính cấp thiết của đề tài Như chúng ta đã biết, đất đai là tài sản quốc gia vô cùng quý giá, là tư liệu sản xuất đặc biệt, là thành phần quan trọng của môi trường sống, là địa bàn phân bố khu dân cư, xây dựng cơ sở kinh tế, văn hoá, xã hội, an ninh quốc phòng. Đất là quà tặng của thiên nhiên ban tặng cho con người. Đất đai là tài sản tồn tại mãi với loài người, là điều kiện sinh tồn, là tư liệu không thể thiếu đối với sản xuất nông nghiệp, lâm nghiệp, ngư nghiệp. Đất đai là nguồn lực tài chính tiềm năng để xây dựng và phát triển kinh tế xã hội của đất nước. Trải qua quá trình sống và lao động, con người đã tác động vào đất đai tạo ra sản phẩm để nuôi sống mình và phục vụ những lợi ích khác trong cuộc sống tinh thần. Đất đai có vị trí địa lý cố định và giới hạn về diện tích và biên giới quốc gia. Đất đai có vai trò quan trọng đối với đời sống của con người, khi dân số còn ít và trình độ nhận thức còn kém thì đất đai ít được chú trọng, công tác quản lý còn hạn chế, các chủ thể sử dụng đất chưa nhận thức được vai trò của đất đai nên nguồn tài nguyên này không được khai thác sử dụng đúng với giá trị của nó. Nhưng với tốc độ gia tăng dân số như hiện nay cùng với sự phát triển của xã hội thì vai trò của đất đai ngày càng được nâng lên. Việc sử dụng đất lâu dài đã làm nảy sinh vấn đề quan hệ giữa con người với con người liên quan đến đất đai, đặc biệt là vấn đề chiếm hữu và quyền sử dụng đất, vấn đề phân phối và quản lý đất đai. Nó là một trong những nguyên nhân căn bản tạo nên sự giàu có của mỗi cá nhân, mỗi quốc gia và cũng là nguyên nhân gây ra các cuộc tranh chấp, xung đột thậm chí dẫn đến cả chiến tranh giữa các dân tộc. Ở Việt Nam, tình hình quản lý sử dụng đất đai luôn được Đảng và Nhà nước quan tâm, nhất là trong giai đoạn hiện nay. Nước ta diện tích bình quân đầu người rất thấp. Để đáp ứng nhu cầu ngày càng cao của xã hội, con người thì vấn đề đặt ra là chúng ta phải nắm chắc, quản lý chặt chẽ tài nguyên đất để phân bố, sử dụng một cách hợp lý và có hiệu quả. Vì vậy chúng ta phải biết sử dụng cải tạo đất tốt hơn, tiết kiệm hơn, đảm bảo 1
bền vững môi trường. Muốn quản lý và sử dụng đất đai có hiệu quả đòi hỏi phải có sự giúp đỡ của các cấp, các ngành. Xuất phát từ vai trò của đất đai đối với sự sống, sự phát triển kinh tế - xã hội của mỗi vùng lãnh thổ đòi hỏi phải có sự quản lý của Nhà nước về nắm chắc, quản chặt tới từng thửa đất. Vì vậy cần phải có sự quản lý chặt chẽ của Nhà nước về đất đai. Ngoài ra trong điều kiện hiện nay khi chuyển sang nền kinh tế thị trường, những yếu tố thị trường trong đó có sự hình thành và phát triển của thị trường bất động sản thì đất đai và nhà ở là nhu cầu vật chất thiết yếu của con người, tăng cường năng lực và hiệu quả quản lý Nhà nước đối với đất đai được bắt nguồn từ nhu cầu khách quan của việc sử dụng có hiệu quả tài nguyên đất, đáp ứng nhu cầu đời sống xã hội. Đối với huyện Đoan Hùng, tỉnh Phú Thọ, yêu cầu đặt ra về công tác quản lý và sử dụng đất đai một cách hiệu quả đầy đủ, hợp lý là mục tiêu quan trọng trong chiến lược phát triển kinh tế - xã hội của huyện. Mục tiêu đó đã và đang được Đảng bộ và nhân dân huyện Đoan Hùng quyết tâm thực hiện và đã đạt được những kết quả không nhỏ, góp phần vào sự nghiệp phát triển kinh tế xã hội của tỉnh Phú Thọ. Do vậy, để đánh giá một cách đầy đủ và khoa học về tình hình quản lý đất đai trên địa bàn huyện, học viên chọn nghiên cứu đề tài: "Hoàn thiện công tác quản lý Nhà nước về đất đai trên địa bàn huyện Đoan Hùng, tỉnh Phú Thọ giai đoạn 2019-2023" làm luận văn tốt nghiệp cho mình. 2.Mục đích nghiên cứu của đề tài Trên cơ sở tổng quan về cơ sở lý luận và thực tiễn về công tác quản lý Nhà nước về đất đai, luận văn phân tích thực trạng công tác quản lý Nhà nước về đất đai trên địa bàn huyện Đoan Hùng, rút ra nguyên nhân tồn tại hạn chế. Từ đó đề xuất các giải pháp có tính thực tiễn, khả thi phù hợp với đặc điểm của địa phương nhằm hoàn thiện công tác quản lý Nhà nước về đất đai trên địa bàn huyện Đoan Hùng trong thời gian tới. 3.Đối tượng và phạm vi nghiên cứu a. Đối tượng nghiên cứu Đối tượng nghiên cứu của đề tài là công tác quản lý Nhà nước về đất đai trên địa bàn huyện Đoan Hùng và các nhân tố ảnh hưởng công tác quản lý Nhà nước về đất đai. 2
b. Phạm vi nghiên cứu Về nội dung nghiên cứu: Đề tài tập trung nghiên cứu nội dung quản lý Nhà nước về đất đai trên địa bàn huyện Đoan Hùng quy định tại điều 22 Luật đất đai năm 2013. Đánh giá kết quả đạt được của công tác quản lý Nhà nước về đất đai, tìm ra tồn tại hạn chế, nguyên nhân, từ đó đề xuất các giải pháp nhằm tăng cường công tác quản lý Nhà nước về đất đai trên địa bàn huyện Đoan Hùng Về không gian nghiên cứu: Thu thập số liệu sơ cấp, thứ cấp về công tác quản lý Nhà nước về đất đai trên địa bàn huyện Đoan Hùng. Về thời gian: Nghiên cứu thu thập số liệu về công tác quản lý Nhà nước về đất đai giai đoạn 2015-2018 làm số liệu phân tích đánh giá và đề xuất các giải pháp hoàn thiện quản lý Nhà nước về đất đai. 4.Phương pháp nghiên cứu Luận văn sử dụng các phương pháp nghiên cứu sau: - Phương pháp điều tra, khảo sát; - Phương pháp thống kê; - Phương pháp hệ thống hóa; - Phương pháp phân tích so sánh; - Phương pháp phân tích tổng hợp; - Phương pháp đối chiếu với hệ thống văn bản pháp quy. 5.Cấu trúc của luận văn Luận văn ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo, gồm 3 Nội dung chính sau: Chương 1: Cơ sở lý luận và thực tiễn về công tác quản lý Nhà nước về đất đai Chương 2: Thực trạng công tác quản lý Nhà nước về đất đai trên địa bàn huyện Đoan Hùng, tỉnh Phú Thọ 3
Chương 3: Giải pháp nhằm tăng cường công tác quản lý Nhà nước về đất đai huyện Đoan Hùng, tỉnh Phú Thọ giai đoạn 2019-2023 4
CHƯƠNG 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CÔNG TÁC QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC VỀ ĐẤT ĐAI 1.1 Cơ sở lý luận công tác quản lý nhà nước về đất đai 1.1.1 Khái niệm, đặc điểm và vai trò của quản lý nhà nước về đất đai 1.1.1.1Khái niệm quản lý nhà nước về đất đai Hiện nay, có nhiều cách giải thích thuật ngữ quản lý, có quan niệm cho rằng quản lý là cai trị, cũng có quan niệm cho rằng quản lý là điều hành, điều khiển, chỉ huy. Quan niệm chung nhất về quản lý được nhiều người chấp nhận do điều khiển học đưa ra như sau: Quản lý là sự tác động định hướng bất kỳ lên một hệ thống nào đó nhằm trật tự hóa và hướng nó phát triển phù hợp với những quy luật nhất định. Quan niệm này không những phù hợp với hệ thống máy móc thiết bị, cơ thể sống, mà còn phù hợp với một tập thể người, một tổ chức hay một cơ quan nhà nước [1]. Quản lý Nhà nước là các công việc của Nhà nước, được thực hiện bởi tất cả các cơ quan Nhà nước; cũng có khi do nhân dân trực tiếp thực hiện bằng hình thức bỏ phiếu hoặc do các tổ chức xã hội, các cơ quan xã hội thực hiện nếu được Nhà nước giao quyền thực hiện chức năng nhà nước. Quản lý Nhà nước thực chất là sự quản lý có tính chất nhà Nước, do Nhà nước thực hiện thông qua bộ máy Nhà nước trên cơ sở quyền lực Nhà nước nhằm thực hiện các nhiệm vụ, chức năng của Chính phủ là hệ thống cơ quan được thành lập để chuyên thực hiện hoạt động quản lý Nhà nước. Quản lý Nhà nước chính là dạng quản lý xã hội mang tính quyền lực Nhà nước, được sử dụng quyền lực Nhà nước để điều chỉnh các quan hệ xã hội và hành vi hoạt động của con người để duy trì, phát triển các mối quan hệ xã hội, trật tự pháp luật nhằm thực hiện chức năng và nhiệm vụ của Nhà nước [1]. Quản lý đất đai (Land Administration) là một khái niệm đa nghĩa. Theo nghĩa rộng, quản lý đất đai (QLĐĐ) bao hàm cả việc bảo vệ lẫn việc kiểm soát sử dụng đất đai sao cho đất đai phục vụ con người tốt nhất trong hiện tại và tương lai. Theo nghĩa này, QLĐĐ bao gồm nhiều việc như bảo vệ lãnh thổ chủ quyền quốc gia, chống lại mọi sự xâm phạm; kiểm kê, đo vẽ lập bản đồ địa chính; phân bổ đất đai cho các ngành, nghề lĩnh vực khác nhau; sử dụng đất đai hiệu quả, bền vững; tổ chức không gian trên đất 5
một cách hợp lý, phù hợp với quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất, phù hợp với phong tục, tập quán từng vùng, miền; khuyến khích đầu tư vào đất và bảo vệ đất... Nói cách khác, theo nghĩa rộng QLĐĐ là quản lý lãnh thổ quốc gia. QLĐĐ theo nghĩa hẹp là công việc của ngành QLĐĐ trong phân hệ quản lý nhà nước (QLNN). Theo nghĩa này, QLĐĐ là quá trình thu thập, điều tra mô tả những tài liệu chi tiết về thửa đất; xác định hoặc điều chỉnh các quyền và các thuộc tính khác của đất; lưu trữ cập nhật và cung cấp những thông tin về sở hữu, giá trị, sử dụng đất cũng như các nguồn thông tin khác liên quan đến thị trường bất động sản và giao dịch có tính thị trường về đất đai (thế chấp đất, chuyển đổi đất). Tuy nhiên, khi đề cập đến nội dung QLĐĐ của Nhà nước, không thể thoát ly khỏi chế độ sở hữu đất đai do chế độ chính trị quy định, không thể không chịu sự chế định của hệ thống luật pháp, từ văn bản có tính pháp lý cao nhất là Hiến pháp, đến các văn bản có tính chất điều hành như Nghị định, Quyết định, Thông tư của các cơ quan có thẩm quyền [2]. Quản lý Nhà nước về đất đai là tổng hợp các hoạt động của các cơ quan Nhà nước có thẩm quyền để thực hiện và bảo vệ quyền sở hữu của Nhà nước đối với đất đai; đó là các hoạt động nắm chắc tình hình sử dụng đất; phân phối và phân phối lại quỹ đất đai theo quy hoạch, kế hoạch; kiểm tra giám sát quá trình quản lý và sử dụng đất; điều tiết các nguồn lợi từ đất đai [1]. 1.1.1.2Đặc điểm của quản lý nhà nước về đất đai * Quản lý Nhà nước về đất đai mang những đặc điểm chung của công tác quản lý hành chính Nhà nước QLNN về đất đai mang tính quyền lực, tính tổ chức và tính mệnh lệnh đơn phương của Nhà nước: Khách thể quản lý phải phục tùng chủ thể quản lý một cách nghiêm túc; nếu không, bị truy cứu trách nhiệm và xử lý theo pháp luật một cách nghiêm minh, bình đẳng [1]. QLNN về đất đai có mục tiêu chiến lược, có chương trình và có kế hoạch thực hiện mục tiêu: Đặc điểm này đòi hỏi công tác QLNN về đất đai phải có chương trình, kế hoạch dài hạn, trung hạn, hàng năm; có chỉ tiêu và biện pháp cụ thể để thực hiện các chỉ tiêu. Đặc điểm này được thể hiện thông qua quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất... 6
QLNN về đất đai là hoạt động mang tính dưới luật: Tính dưới luật thể hiện ở chỗ bản thân hoạt động quản lý là hoạt động chấp hành pháp luật và điều hành trên cơ sở luật. Các quyết định ban hành trong hoạt động quản lý Nhà nước về đất đai phải phù hợp với pháp luật và các văn bản của các cơ quan Nhà nước cấp trên, nếu mâu thuẫn sẽ bị đình chỉ và bãi bỏ. QLNN về đất đai là hoạt động được đảm bảo về phương diện tổ chức bộ máy và cơ sở vật chất mà trước hết là bộ máy cơ quan hành chính: Đây là hệ thống nhiều về số lượng cơ quan cũng như số lượng biên chế, phức tạp về tổ chức, cơ cấu và rất đa dạng về chức năng, nhiệm vụ, cũng như hình thức, phương thức hoạt động. Hoạt động QLNN về đất đai được đảm bảo về nguồn lực và phương tiện tài chính dồi dào cũng như các tài sản khác. QLNN về đất đai là hoạt động mang tính kinh tế: Mọi Nhà nước thực hiện chức năng QLNN về đất đai của mình cũng là nhằm phục vụ nền kinh tế đó, nên có thể nói QLNN về đất đai mang tính kinh tế. QLNN về đất đai là hoạt động mang tính chính trị rõ rệt: Nhà nước là một tổ chức chính trị thể hiện ý chí của giai cấp thống trị và ý chí đó được các cơ quan Nhà nước đưa vào cuộc sống. Khi giải quyết bất kỳ vấn đề nào trong công tác QLNN về đất đai phải tính đến nhiệm vụ và mục tiêu chính trị. QLNN về đất đai là hoạt động có tính thứ bậc chặt chẽ: QLNN về đất đai là hệ thống thông suốt từ trên xuống dưới, cấp dưới phục tùng cấp trên, nhận chỉ thị và chịu sự kiểm tra thường xuyên của cấp trên. QLNN về đất đai là hoạt động không mang tính vụ lợi: QLNN về đất đai có nhiệm vụ là phục vụ lợi ích công và lợi ích của công dân nên không được đòi hỏi người được phục vụ phải trả thù lao, không được theo đuổi mục tiêu danh lợi hơn bất cứ tổ chức nào trong xã hội, nó phải mang tính chất vô tư, công tâm, trong sạch, liêm khiết nhất [1]. *Những đặc điểm riêng của quản lý Nhà nước về đất đai 7
QLNN về đất đai được thực hiện trên cơ sở đất đai thuộc sở hữu toàn dân. Hiến pháp năm 1980, Hiến pháp năm 1992,... Luật Đất đai sửa đổi bổ sung năm 1998, 2001, Luật Đất đai năm 2003, Luật Đất đai năm 2013 đều khẳng định toàn bộ đất đai ở nước ta thuộc quyền sở hữu toàn dân, do Nhà nước thống nhất quản lý. QLNN về đất đai diễn ra trong phạm vi rộng. Về mặt không gian, Nhà nước quản lý toàn bộ diện tích đất đai nằm trong biên giới quốc gia, bao gồm tất cả các loại đất trên toàn bộ vùng lãnh thổ. Về mặt xã hội, QLNN về đất đai liên quan đến mọi cá nhân, hộ gia đình, tổ chức trong toàn xã hội. Theo quy định của pháp luật đất đai hiện hành, người sử dụng đất không chỉ có quyền sử dụng đất mà còn có quyền chuyển đổi, chuyển nhượng, thừa kế, tặng cho quyền sử dụng đất (QSDĐ), góp vốn bằng QSDĐ. QLNN về đất đai là một hoạt động khó khăn, phức tạp: Với diện tích đất đai rộng lớn, phân bố ở nhiều khu vực khác nhau, trình độ dân trí ở các vùng miền khác nhau nên công tác QLĐĐ vẫn còn gặp nhiều khó khăn. 1.1.1.3 Vai trò của quản lý nhà nước về đất đai Trong giai đoạn hiện nay, để đẩy nhanh quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước, xây dựng nền kinh tế thị trường theo định hướng xã hội chủ nghĩa, công tác quản lý nhà nước về đất đai có vai trò hết sức quan trọng, thể hiện trên các mặt sau đây: QLNN về đất đai là hoạt động cơ bản để bảo vệ sở hữu toàn dân về đất đai. Trong báo cáo chính trị Đại hội Đảng cộng sản Việt Nam lần thứ VIII đã khẳng định: “Đất đai thuộc sở hữu toàn dân”. Văn kiện Đại hội lần thứ VII Ban chấp hành Trung ương khóa IX một lần nữa khẳng định: “Đất đai thuộc sở hữu toàn dân do Nhà nước là đại diện chủ sở hữu và thống nhất quản lý”. Trong công cuộc đổi mới hiện nay, Đảng ta vẫn kiên trì giữ vững quan điểm này. Sở hữu toàn dân về đất đai là nguyên tắc bao trùm lên hoạt động của cơ chế điều chỉnh pháp luật đất đai, nghĩa là: Trong xây dựng quy phạm pháp luật đất đai, thiết lập và tổ chức thực hiện các quan hệ pháp luật đất đai đều phải dựa trên quy định đất đai thuộc sở hữu toàn dân. Hoạt động của các cơ quan QLNN về đất đai phải đảm bảo cho Luật Đất đai được thực hiện trên thực tế, cũng là đảm bảo cho chế độ sở hữu toàn dân về đất đai. 8
QLNN về đất đai có vai trò quan trọng trong việc khai thác và sử dụng đất đai có hiệu quả. Đất đai là tài nguyên vô cùng quý giá nhưng số lượng lại hạn chế cho nên việc bảo vệ và sử dụng tiết kiệm đất đai là vô cùng cần thiết. Đảng ta khẳng định: “Sử dụng hợp lý và tiết kiệm tài nguyên, bảo vệ và cải thiện môi trường, bảo tồn đa dạng sinh học là một nội dung quan trọng của chiến lược, quy hoạch, kế hoạch, chương trình và dự án phát triển kinh tế - xã hội”. Việc quản lý sử dụng đất, chuyển đổi mục đích sử dụng đất trên cơ sở quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất hợp lý sẽ đem lại hiệu quả sử dụng đất cao nhất, đáp ứng các nhu cầu phát triển kinh tế - xã hội, an ninh, quốc phòng, đảm bảo môi trường sinh thái bền vững. QLNN về đất đai góp phần đảm bảo sự ổn định và công bằng xã hội. Do điều kiện kinh tế - xã hội, trình độ dân trí của một bộ phận nhân dân ta còn thấp, trong lúc đó vấn đề đất đai mang tính nhạy cảm, dễ xảy ra tranh chấp nên lĩnh vực đất đai đã phức tạp lại càng thêm phức tạp. Trong thực tế ở nhiều nơi, nhiều địa phương đã phát sinh những tranh chấp phức tạp, thậm chí dẫn đến thành điểm nóng của xã hội xung quanh việc tranh chấp đất đai. Tất cả những hiện tượng đó đều xuất phát từ cơ sở chính sách đất đai, sự quản lý thiếu chặt chẽ của Nhà nước. Một chính sách đất đai hợp lý, phù hợp với thực tiễn, một sự quản lý thống nhất, chặt chẽ của Nhà nước sẽ góp phần đảm bảo một xã hội ổn định, công bằng. 1.1.2 Công cụ và phương pháp quản lý nhà nước về đất đai 1.1.2.1Công cụ quản lý nhà nước về đất đai Nhà nước với tư cách là chủ thể quản lý phải sử dụng các công cụ quản lý, với tư cách là vật truyền dẫn các tác động quản lý lên các đối tượng và khách thể quản lý. Như vậy: “công cụ quản lý KT- XH chính là các phương tiện hữu hình hoặc vô hình mà Nhà nước (hoặc rộng hơn là xã hội) dùng để tác động lên các chủ thể KT- XH nhằm đạt được các ý đồ, mục tiêu của mình” . Công cụ quản lý KT- XH của Nhà nước là hệ thống rất lớn và rất phức tạp, với những công cụ chủ yếu như: luật pháp, kế hoạch, quy hoạch, các chương trình, chính sách, tổ chức bộ máy. Sau đây là 5 công cụ chính như: luật pháp về đất đai; bộ máy QLNN về 9
đất đai của chính quyền cấp huyện; văn hoá truyền thống; quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất; chính sách tài chính về đất đai. Một là: Luật pháp về đất đai Luật pháp là phương tiện điều chỉnh các quan hệ xã hội. Pháp luật trước hết là một trong những yếu tố đảm bảo và bảo vệ sự ổn định xã hội . Quản lý nhà nước về đất đai của chính quyền cấp huyện dựa trên nền tảng là Luật đất đai, và các luật khác có liên quan đến đất đai như: Luật Dân sự, Luật Xây dựng, Luật Bất động sản. Ngoài ra để hướng dẫn thực hiện các Luật còn có các Nghị định, Quyết định, các Thông tư, Chỉ thị của Chính phủ, các Bộ các Ngành có liên quan đến QLNN về đất đai tạo thành hệ thống Luật pháp về đất đai. Tránh tình trạng “xung đột” và các “khoảng trống” trong hệ thống Luật pháp về đất đai. Luật phải được ban hành đồng bộ cùng các văn bản hướng dẫn nhằm sớm phát huy hiệu quả. Chính quyền cấp huyện chỉ là cấp thực thi các quy định của pháp luật, các văn bản của cơ quan quản lý nhà nước cấp trên. Nếu hệ thống pháp luật và văn bản không đồng bộ và hoàn chỉnh, sẽ gây ảnh hưởng không tốt đến kết quả QLNN về đất đai. Bởi vì, nhiều điều khoản của Luật, của Nghị định sẽ được cụ thể hoá trong quản lý bằng các quy định, thủ tục hành chính của chính quyền huyện, tỉnh. Hai là: Quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất. Quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất đai là một nội dung quan trọng trong việc quản lý và sử dụng đất. Thông qua quy hoạch, kế hoạch đã được phê duyệt, việc sử dụng các loại đất được bố trí, sắp xếp một cách hợp lý. Nhà nước kiểm soát được mọi diễn biến về tình hình đất đai. Từ đó, ngăn chặn được việc sử dụng đất sai mục đích, lãng phí. Đồng thời, thông qua quy hoạch, kế hoạch buộc các đối tượng sử dụng đất chỉ được phép sử dụng trong phạm vi ranh giới của mình. Ba là: Văn hóa truyền thống dân tộc Yếu tố văn hoá truyền thống là một trong những yếu tố quan trọng, ảnh hưởng đến hệ thống luật pháp, cũng như QLĐĐ, các yếu tố mang tính chất xã hội như: “tâm lý, phong tục tập quán, truyền thống trình độ dân trí, ý thức pháp luật... thể hiện ở hành vi 10
"ứng xử" của người dân trong quá trình SDĐ nói chung và các giao dịch về đất nói riêng” . Pháp luật đất đai hiện hành, ưu tiên cho người SDĐ tự giải quyết tranh chấp đất đai thông qua thương lượng, hòa giải. Sự can thiệp của cơ quan công quyền chỉ là lựa chọn cuối cùng, khi việc hòa giải tranh chấp không có hiệu quả. Điều này dựa trên tâm lý truyền thống của người Việt Nam trong cư xử với làng xóm cộng đồng "bán anh em xa mua láng giềng gần”, thích sử dụng phương pháp hòa giải hơn là yêu cầu can thiệp của chính quyền. Xã hội Việt Nam dựa trên cơ sở mối quan hệ cá nhân, gia đình, cộng đồng, người Việt luôn có ý thức bảo vệ mối quan hệ này. Chính sách pháp luật tiến bộ sẽ ảnh hưởng tích cực đến phong tục tập quán và ngược lại, những quy tắc tập quán tốt đẹp có giá trị chung đa phần được ban hành thành quy phạm pháp luật. Bốn là: Chính sách tài chính đất đai Chính sách tài chính về đất đai là một công cụ quan trọng trong QLNN về đất đai của chính quyền các cấp, công cụ tài chính tác động một cách trực tiếp đến đầu tư, phát triển và đảm bảo đưa các quy hoạch, KHSDĐ thành hiện thực. Công cụ tài chính gồm các quy định về nguồn thu ngân sách từ đất đai do Nhà nước quy định. Trong nền kinh tế thị trường, Nhà nước chủ động điều tiết giá đất bằng quan hệ cung - cầu về đất, hệ thống thuế đất đai; cơ chế thu hút vốn đầu tư xây dựng kinh doanh bất động sản bằng nguồn ngân sách nhà nước, vốn của các thành phần kinh tế, vốn đầu tư của các tổ chức tín dụng, bằng huy động tiền tiết kiệm của dân thông qua chứng khoán bất động sản. Thuế và các khoản thu phí là nguồn thu chính của Nhà nước, đặc biệt là chính quyền cấp huyện một đơn vị được Nhà nước giao trách nhiệm thu nộp.. Các công cụ tài chính trong quản lý nhà nước đối với đất đai như sau: - Thuế và lệ phí: Là công cụ tài chính chủ yếu được sử dụng rộng rãi trong công tác quản lý đất đai. + Nhà nước ban hành các loại thuế chủ yếu trong lĩnh vực đất đai như Thuế sử dụng đất; Thuế thu nhập từ chuyển quyền sử dụng đất. + Các loại lệ phí trong quản lý, sử dụng đất đai như lệ phí trước bạ, lệ phí địa chính. 11
- Giá đất: Điều 113 Luật đất đai năm 2013 quy định “Chính phủ ban hành khung giá đất định kỳ 05 năm một lần đối với từng loại đất, theo từng vùng. Trong thời gian thực hiện khung giá đất mà giá đất phổ biến trên thị trường tăng từ 20 trở lên so với giá tối đa hoặc giảm từ 20 trở lên so với giá tối thiểu trong khung giá đất thì Chính phủ điều chỉnh khung giá đất cho phù hợp”. Căn cứ vào nguyên tắc định giá đất, phương pháp xác định giá đất và khung giá đất do Chính phủ quy định, y ban nhân dân cấp tỉnh xây dựng và trình Hội đồng nhân dân cùng cấp thông qua bảng giá đất trước khi ban hành. Bảng giá đất được xây dựng định kỳ 05 năm một lần và công bố công khai vào ngày 01 tháng 01 của năm đầu kỳ. Đối với giá đất cụ thể thì y ban nhân dân cấp tỉnh quyết định giá đất cụ thể. Năm là Bộ máy quản lý nhà nước về đất đai của chính quyền các cấp Với tư cách là đại diện chủ sở hữu toàn dân về đất đai, Nhà nước thực hiện quyền đối với đất đai thông qua hệ thống các cơ quan QLNN về đất đai. Bộ máy QLNN về đất đai của chính quyền các cấp là chủ thể QLĐĐ trên địa bàn, gồm HĐND và UBND là đơn vị hành chính trực tiếp QLNN về đất đai do HĐND bầu ra. Chính quyền cấp huyện là cấp quản lý trung gian giữa chính quyền tỉnh và chính quyền xã. Có sự tương ứng về các đơn vị quản lý trong bộ máy QLNN giữa chính quyền trung ương và chính quyền các cấp theo ngành dọc như: cấp Trung ương có Bộ chịu trách nhiệm QLNN về đất đai trên toàn quốc, thì tỉnh, thành phố có sở và quận, huyện có phòng quản lý chuyên ngành, cấp xã có từ 1 đến 2 người làm nhiệm vụ này. 1.1.2.2 Phương pháp quản lý nhà nước về đất đai Phương pháp quản lý về đất đai là cách cơ quan quản lý Nhà nước về đất đai tác động đến chủ sử dụng đất nhằm thực hiện các quyết định của Nhà nước. Trong công tác quản lý đất đai hiện nay sử dụng ba phương pháp quản lý chủ yếu sau: - Phương pháp hành chính: Phương pháp này là sử dụng mệnh lệnh, chỉ thị của cấp trên để cấp dưới phục tùng, tuân thủ theo những quy phạm, pháp lệnh, pháp luật. Phương pháp này tác động nhanh chóng, cụ thể, rõ ràng. Để đạt được hiệu quả thì phải nắm bắt được những thông tin nhất định về diễn biến xã hội của từng khu vực để có những quyết định chính xác và kịp thời. 12