Luận văn Thạc sĩ Quản lý kinh tế: Hoàn thiện công tác quản lý tài chính tại Trường Đại học Kinh tế và Quản trị Kinh doanh thuộc Đại học Thái Nguyên

Chia sẻ: Phạm Gia Hưng | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:141

Thêm vào BST

Báo xấu

39
lượt xem 10
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Từ cơ sở lý luận về quản lý tài chính đối với các trường Đại học công lập (ĐHCL), đề tài đánh giá thực trạng và đề xuất các giải pháp phù hợp, khả thi nhằm hoàn thiện công tác quản lý tài chính tại Trường Đại học Kinh tế và Quản trị Kinh doanh thuộc Đại học Thái Nguyên, góp phần nâng cao uy tín, chất lượng đào tạo và thực hiện thắng lợi các nhiệm vụ của Nhà trường.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Quản lý kinh tế: Hoàn thiện công tác quản lý tài chính tại Trường Đại học Kinh tế và Quản trị Kinh doanh thuộc Đại học Thái Nguyên

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ & QUẢN TRỊ KINH DOANH VƯƠNG THÚY HẰNG HOÀN THIỆN CÔNG TÁC QUẢN LÝ TÀI CHÍNH TẠI TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH THUỘC ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN LUẬN VĂN THẠC SĨ THEO ĐỊNH HƯỚNG ỨNG DỤNG Chuyên ngành: QUẢN LÝ KINH TẾ THÁI NGUYÊN - 2017
ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ & QUẢN TRỊ KINH DOANH VƯƠNG THÚY HẰNG HOÀN THIỆN CÔNG TÁC QUẢN LÝ TÀI CHÍNH TẠI TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH THUỘC ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN Chuyên ngành: Quản lý kinh tế Mã số:60.34.04.10 LUẬN VĂN THẠC SĨ THEO ĐỊNH HƯỚNG ỨNG DỤNG Người hướng dẫn khoa học: TS. ĐỖ THÙY NINH THÁI NGUYÊN - 2017
i LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan luận văn “Hoàn thiện công tác quản lý tài chính tại Trường ĐH Kinh tế và Quản trị Kinh doanh thuộc Đại học Thái Nguyên” là công trình nghiên cứu khoa học độc lập của tôi. Các số liệu, kết quả trình bày trong luận văn được tập hợp từ nhiều nguồn tài liệu và liên hệ thực tế, các thông tin trong luận văn là trung thực và có nguồn gốc rõ ràng. Thái Nguyên, tháng 4 năm 2017 Học viên Vương Thúy Hằng
ii LỜI CẢM ƠN Được sự đồng ý của Ban Giám hiệu, Phòng Kế hoạch - Tài chính, Phòng Đào tạo của Trường ĐH Kinh tế và Quản trị Kinh doanh và cô giáo hướng dẫn khoa học TS. Đỗ Thùy Ninh, tôi tiến hành thực hiện đề tài: “Hoàn thiện công tác quản lý tài chính tại Trường Đại học Kinh tế và Quản trị Kinh doanh thuộc Đại học Thái Nguyên”. Tôi xin trân trọng cảm ơn TS. Đỗ Thùy Ninh, người đã trực tiếp hướng dẫn tôi nghiên cứu và hoàn thành luận văn này. Tôi cũng xin trân trọng cảm ơn Ban Giám hiệu, Phòng Kế hoạch - Tài chính và Phòng Đào tạo - Trường ĐH Kinh tế và Quản trị Kinh doanh đã tạo điều kiện giúp đỡ tôi trong suốt quá trình nghiên cứu, làm luận văn. Tôi xin chân thành cảm ơn sự giúp đỡ tận tình và những ý kiến đóng góp của thầy, cô giáo, bạn bè, đồng nghiệp và gia đình trong quá trình làm Luận văn. Xin chân thành cảm ơn! Thái Nguyên, tháng 4 năm 2017 Tác giả Vương Thúy Hằng
iii MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN .............................................................................................. i LỜI CẢM ƠN ................................................................................................... ii MỤC LỤC ........................................................................................................ iii DANH MỤC CÁC BẢNG............................................................................. viii DANH MỤC CÁC HÌNH ................................................................................ ix MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1 1. Tính cấp thiết của đề tài ................................................................................ 1 2. Mục tiêu nghiên cứu...................................................................................... 2 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ................................................................. 3 4. Ý nghĩa khoa học của luận văn ..................................................................... 3 5. Kết cấu của luận văn ..................................................................................... 4 Chương 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ CÔNG TÁC QUẢN LÝ TÀI CHÍNH TẠI CÁC TRƯỜNG ĐẠI HỌC CÔNG LẬP ........5 1.1. Cơ sở lý luận về công tác quản lý tài chính tại các trường Đại học công lập ............................................................................................................. 5 1.1.1. Khái quát về trường Đại học công lập Việt Nam ................................... 5 1.1.2. Quản lý tài chính tại các trường Đại học công lập.................................. 9 1.1.3. Nội dung quản lý tài chính tại các trường Đại học công lập ................ 16 1.1.4. Các công cụ quản lý tài chính tại các trường Đại học công lập............ 25 1.1.5. Các nhân tố ảnh hưởng đến quản lý tài chính tại các trường Đại học công lập .................................................................................................... 27 1.2. Cơ sở thực tiễn về công tác quản lý tài chính tại các trường Đại học công lập ........................................................................................................... 32 1.2.1. Quản lý tài chính tại các trường Đại học công một số nước trên thế giới và Việt Nam ............................................................................................. 32 1.2.2. Bài học kinh nghiệm cho Trường ĐH Kinh tế và Quản trị Kinh doanh thuộc Đại học Thái Nguyên ................................................................. 35
iv Chương 2: PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ............................................ 37 2.1. Câu hỏi nghiên cứu .................................................................................. 37 2.2. Phương pháp nghiên cứu.......................................................................... 37 2.2.1. Phương pháp thu thập thông tin ............................................................ 37 2.2.2. Phương pháp tổng hợp thông tin ........................................................... 40 2.2.3. Phương pháp phân tích thông tin .......................................................... 41 2.3. Hệ thống chỉ tiêu nghiên cứu ................................................................... 42 2.3.1 Thu NSNN và thu sự nghiệp qua các năm ............................................. 42 2.3.2 Cơ cấu nguồn thu ................................................................................... 43 2.3.3 Tỷ lệ hoàn thành dự toán thu.................................................................. 43 2.3.4 Cơ cấu chi............................................................................................... 43 2.3.5 Tỷ lệ tiết kiệm chi .................................................................................. 43 2.3.6 Tỷ lệ tăng thu nhập cho cán bộ, giảng viên ........................................... 44 2.3.7 Tỷ trọng đầu tư cơ sở vật chất trong tổng chi ........................................ 44 2.3.8 Tỷ trọng đầu tư quỹ học bổng cho sinh viên.......................................... 44 Chương 3: THỰC TRẠNG CÔNG TÁC QUẢN LÝ TÀI CHÍNH TẠI TRƯỜNG ĐH KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH THUỘC ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN .......................................................... 45 3.1. Khái quát chung về trường ĐH Kinh tế và Quản trị Kinh doanh thuộc Đại học Thái Nguyên ............................................................................ 45 3.1.1. Quá trình hình thành và phát triển ........................................................ 45 3.1.2. Cơ cấu tổ chức, chức năng và nhiệm vụ của Trường ĐH Kinh tế và Quản trị Kinh doanh thuộc Đại học Thái Nguyên. .................................... 48 3.2. Thực trạng công tác quản lý tài chính và sử dụng các công cụ quản lý tài chính tại Trường ĐH Kinh tế và Quản trị Kinh doanh thuộc Đại học Thái Nguyên (2014- 2016) ....................................................................... 51 3.2.1. Tổ chức bộ máy quản lý tài chính ......................................................... 51 3.2.3. Quản lý sử dụng nguồn lực tài chính .................................................... 68
v 3.2.4. Quản lý tài sản, cơ sở vật chất .............................................................. 84 3.2.5. Thực trạng sử dụng các công cụ tài chính tại trường ĐH Kinh tế và Quản trị Kinh doanh ........................................................................................ 88 3.3. Các nhân tố ảnh hưởng đến công tác quản lý tài chính tại Trường ĐH Kinh tế và Quản trị Kinh doanh thuộc Đại học Thái Nguyên.................. 92 3.3.1. Các nhân tố khách quan ........................................................................ 92 3.3.2. Các nhân tố chủ quan ............................................................................ 93 3.4. Đánh giá thực trạng công tác quản lý tài chính tại Trường ĐH Kinh tế và Quản trị Kinh doanh thuộc Đại học Thái Nguyên ................................. 95 3.4.1. Những kết quả đạt được ........................................................................ 95 3.4.2. Một số hạn chế và nguyên nhân của những hạn chế trong quản lý tài chính ........................................................................................................... 98 Chương 4: MỘT SỐ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN CÔNG TÁC QUẢN LÝ TÀI CHÍNH TẠI TRƯỜNG ĐH KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH THUỘC ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN .................... 104 4.1. Định hướng phát triển của các trường đại học công lập ........................ 104 4.1.1. Định hướng phát triển chung của ngành giáo dục, ĐHTN ................. 104 4.1.2. Định hướng phát triển của Trường ĐH Kinh tế và Quản trị Kinh doanh thuộc Đại học Thái Nguyên ............................................................... 109 4.2. Giải pháp hoàn thiện công tác quản lý tài chính tại Trường ĐH Kinh tế và Quản trị Kinh doanh thuộc Đại học Thái Nguyên ............................... 112 4.2.1. Hoàn thiện công tác quản lý các nguồn lực tài chính ......................... 112 4.2.2. Hoàn thiện công tác quản lý sử dụng các nguồn lực tài chính ........... 115 4.2.3. Nâng cao năng lực đội ngũ cán bộ làm công tác quản lý tài chính .... 117 4.2.4. Tăng cường xây dựng và quản lý cơ sở vật chất................................. 118 4.2.5 Hoàn thiện chiến lược phát triển nghiên cứu khoa học ....................... 119 4.2.6. Tăng cường công tác hạch toán kế toán, kiểm tra, kiểm soát và công khai tài chính nhằm nâng cao quyền tự chủ, tự chịu trách nhiệm ........ 120
vi 4.2.7. Hoàn thiện quy chế chi tiêu nội bộ ..................................................... 121 4.3. Kiến nghị để hoàn thiện quản lý tài chính tại Trường ĐH Kinh tế và Quản trị Kinh doanh ...................................................................................... 121 4.3.1. Đối với Nhà nước ................................................................................ 121 4.3.2. Đối với Đại học Thái Nguyên ............................................................. 125 4.3.3. Đối với Trường ĐH Kinh tế và Quản trị Kinh doanh ......................... 125 KẾT LUẬN .................................................................................................. 127 TÀI LIỆU THAM KHẢO .......................................................................... 129
vii DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU, CHỮ VIẾT TẮT BCH Ban chấp hành Bộ GD& ĐT Bộ Giáo dục và Đào tạo CBGV Cán bộ, giảng viên CNTT& TT Công nghệ thông tin và truyền thông CSVC Cơ sở vật chất ĐBCLGD Đảm bảo chất lượng giáo dục ĐH Đại học ĐHCL Đại học công lập KH- TC Kế hoạch- Tài chính KHCN& HTQT Khoa học công nghệ và hợp tác quốc tế LHS Lưu học sinh NCKH Nghiên cứu khoa học NCKH& CGCN Nghiên cứu khoa học và chuyển giao công nghệ NSNN Ngân sách Nhà nước QTKD Quản trị Kinh doanh TM& DL Thương mại và du lịch Tr.đ Triệu đồng TT Trung tâm TT HTQT về ĐT& DH Trung tâm Hợp tác quốc tế về Đào tạo và Du học UBND Ủy ban nhân dân
viii DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 3.1: Quy mô nhân sự của Nhà trường giai đoạn 2014 - 2016 ............... 49 Bảng 3.2: Quy mô đào tạo của trường ĐH Kinh tế và Quản trị Kinh doanh Giai đoạn 2014 - 2016..................................................................... 50 Bảng 3.3: Tổng hợp ý kiến phản hồi về Phòng Kế hoạch- Tài chính năm học 2015 - 2016 .............................................................................. 50 Bảng 3.4. Mức thu học phí từ năm học 2013 - 2014 đến năm học 2015 - 2016 ................................................................................................. 57 Bảng 3.5: Tổng hợp các nguồn thu giai đoạn 2014 - 2016 ............................. 58 Bảng 3.6: Kinh phí NSNN cấp giai đoạn 2014 - 2016 ................................... 60 Bảng 3.7: Nguồn thu sự nghiệp giai đoạn 2014 - 2016 .................................. 63 Bảng 3.8: Dự toán thu năm 2016 của Trường ĐH Kinh tế và QTKD ............ 65 Bảng 3.9: Tỷ lệ hoàn thành dự toán thu sự nghiệp tại trường ĐH Kinh tế & Quản trị Kinh doanh ................................................................... 67 Bảng 3.10: Tình hình sử dụng kinh phí giai đoạn 2014 - 2016 ...................... 68 Bảng 3.11: Cơ cấu chi thường xuyên tại trường ĐH Kinh tế và Quản trị Kinh doanh ...................................................................................... 69 Bảng 3.12: Tổng hợp thu nhập bình quân của cán bộ, giảng viên giai đoạn 2014 - 2016 ............................................................................ 70 Bảng 3.13: Thống kê chi học bổng giai đoạn 2014 - 2016 ............................. 71 Bảng 3.14: Tình hình trích lập các quỹ giai đoạn 2014- 2016........................ 73 Bảng 3.15: Thống kê kết quả đánh giá của đội ngũ CBGV Nhà trường về công tác tài chính cho Nghiên cứu khoa học .................................. 76 Bảng 3.16: Thống kê kết quả đánh giá của người học về công tác tài chính cho Nghiên cứu khoa học của sinh viên ............................... 77 Bảng 3.17: Dự toán chi năm 2016 của Trường ĐH Kinh tế và QTKD .......... 78 Bảng 3.18: Thống kê kết quả đánh giá của CBGV Nhà trường ..................... 83 Bảng 3.19: Tỷ trọng đầu tư CSVC tại Trường ĐH Kinh tế và QTKD giai đoạn 2014- 2016 ............................................................................. 83 Bảng 3.20: Điều kiện đảm bảo CSVC cho sinh viên năm 2016 ..................... 83
ix DANH MỤC CÁC HÌNH 1. Sơ đồ Sơ đồ 3.1: Sơ đồ cơ cấu tổ chức của Nhà trường............................................ 49 Sơ đồ 3.2: Tổ chức bộ máy kế toán của Trường ĐH Kinh tế & QTKD ......... 52 Sơ đồ 3.3: Quy trình dự trù và mua sắm tài sản, vật tư .................................. 86 2. Biểu đồ Biểu đồ 3.1: So sánh nguồn thu giai đoạn 2014- 2016 ................................... 58 Biểu đồ 3.2: So sánh nguồn kinh phí NSNN giai đoạn 2014 - 2016 .............. 61 Biểu đồ 3.3: Mức độ tham gia các nguồn tự có trong nguồn thu sự nghiệp giai đoạn 2014- 2016 ...................................................... 64
1 MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Trong nhiều thập kỷ qua, lĩnh vực giáo dục, đào tạo luôn đóng vai trò đặc biệt quan trọng trong sự phát triển của nền kinh tế của mỗi quốc gia. Ở nước ta, sự nghiệp giáo dục và đào tạo là sự nghiệp của toàn Đảng, toàn dân. Đảng và Nhà nước ta luôn coi giáo dục và đào tạo là quốc sách hàng đầu. Giáo dục học thế giới đang có những chuyển biến mạnh mẽ đặc biệt là giáo dục đại học, Việt Nam cũng không nằm ngoài quy luật đó. Giáo dục học đại học là một khâu trọng yếu, đảm nhận sứ mệnh đào tạo nguồn nhân lực có trình độ cao, là động lực cho tăng trưởng và phát triển kinh tế của đất nước, nhất là trong giai đoạn công nghiệp hóa, hiện đại hóa. Giáo dục đại học còn là một chiến lược cụ thể để nâng cao tính cạnh tranh chất lượng lao động có trình độ của Việt Nam trong khu vực và trên thế giới. Việt Nam với mục tiêu đến năm 2020 cơ bản sẽ trở thành một nước công nghiệp, động lực chính sẽ là nguồn nhân lực có chất lượng cao, là đội ngũ trí thức cho sự phát triển kinh tế- xã hội bền vững. Phát triển giáo dục và đào tạo phải đi trước một bước so với phát triển kinh tế. Đầu tư cho giáo dục là đầu tư quan trọng có hiệu quả và tác động nhiều mặt và dài hạn. Để nâng cao chất lượng giáo dục và đào tạo nói chung và đào tạo đại học nói riêng, bên cạnh sự đổi mới về các mặt tổ chức, cán bộ, phương pháp đào tạo, việc bảo đảm nguồn lực tài chính và xác lập cơ chế quản lý tài chính cho các trường đại học có vai trò cực kỳ quan trọng. Tài chính là mạch máu thúc đẩy, mở đường cho sự phát triển và bền vững của ngành giáo dục đào tạo nói chung và các trường đại học nói riêng. Phát triển tài chính Đại học là một trong những vấn đề chủ yếu của bất kỳ hệ thống giáo dục Đại học nào trên thế giới. Trong các cuộc thảo luận về giáo dục Đại học, những vấn đề về tài chính thường nổi bật do những quan điểm khác nhau của nhiều bên liên quan. Các nhà hoạch định chính sách đang đặt ra câu hỏi liệu ngân quỹ Nhà nước có thể
2 tiếp tục chi bao nhiêu cho phát triển giáo dục Đại học giữa những đòi hỏi cấp bách và cạnh tranh của rất nhiều mục tiêu khác (giáo dục phổ thông, chăm sóc sức khoẻ cộng đồng, phát triển giao thông công cộng,...). Nhu cầu về tri thức và đổi mới công nghệ, khoa học kỹ thuật ngày càng tăng buộc các trường Đại học phải tìm kiếm những nguồn thu ngoài ngân sách Nhà nước để có thể nắm bắt kịp thời các cơ hội và vượt qua những thử thách trong xu hướng hội nhập hiện nay. Đổi mới công tác quản lý tài chính đối với các trường đại học là một tất yếu và góp phần rất lớn vào công cuộc đổi mới giáo dục đại học Việt Nam. Trong xu thế cạnh tranh và hội nhập, Trường ĐH Kinh tế và Quản trị Kinh doanh thuộc Đại học Thái Nguyên ngày càng gặp nhiều khó khăn về nguồn kinh phí để đảm bảo cho nhu cầu chi tiêu thường xuyên trong điều kiện Ngân sách Nhà nước cấp chi thường xuyên cho giáo dục đại học có xu hướng giảm, học phí bị khống chế bởi mức trần thu học phí quy định thấp, số lượng tuyển sinh các hệ của Nhà trường bị sụt giảm,... Trước bối cảnh đó, Trường ĐH Kinh tế và Quản trị Kinh doanh nhận thức được tầm quan trọng của công tác quản lý và sử dụng hiệu quả các nguồn lực tài chính để đảm bảo nhu cầu chi tiêu và phát triển bền vững của Nhà trường. Xuất phát từ lý luận và thực tiễn trên đây, việc nghiên cứu và lựa chọn đề tài: “Hoàn thiện công tác quản lý tài chính tại Trường Đại học Kinh tế và Quản trị Kinh doanh thuộc Đại học Thái Nguyên” mong muốn tìm hiểu thực trạng công tác quản lý tài chính tại Trường Đại học Kinh tế và Quản trị Kinh doanh và đưa ra một số giải pháp nhằm hoàn công tác quản lý tài chính tại đơn vị, đồng thời hướng tới mục tiêu tự chủ tài chính phù hợp với xu hướng phát triển của đất nước và của Nhà trường. 2. Mục tiêu nghiên cứu 2.1. Mục tiêu chung Từ cơ sở lý luận về quản lý tài chính đối với các trường Đại học công lập (ĐHCL), đề tài đánh giá thực trạng và đề xuất các giải pháp phù hợp, khả
3 thi nhằm hoàn thiện công tác quản lý tài chính tại Trường Đại học Kinh tế và Quản trị Kinh doanh thuộc Đại học Thái Nguyên, góp phần nâng cao uy tín, chất lượng đào tạo và thực hiện thắng lợi các nhiệm vụ của Nhà trường. 2.2. Mục tiêu cụ thể Luận văn hướng đến những mục đích cụ thể sau: + Góp phầ n hệ thống hoá cơ sở lý luận và thực tiễn về công tác quản lý tài chính tại các trường đại học công lập; + Phân tích và đánh giá thực trạng của công tác quản lý tài chính tại Trường ĐH Kinh tế và Quản trị Kinh doanh thuộc Đại học Thái Nguyên nhằm xác định những kết quả đạt được và những điểm còn hạn chế; + Đề xuất một số giải pháp nhằm hoàn thiện công tác quản lý tài chính tại Trường ĐH Kinh tế và Quản trị Kinh doanh thuộc Đại học Thái Nguyên. 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 3.1. Đối tượng nghiên cứu Các vấn đề trong công tác quản lý tài chính tại Trường ĐH Kinh tế và Quản trị Kinh doanh thuộc Đại học Thái Nguyên. 3.2 Phạm vi nghiên cứu - Về không gian nghiên cứu: Đề tài nghiên cứu trong phạm vi Trường ĐH Kinh tế và Quản trị Kinh doanh thuộc Đại học Thái Nguyên. - Về thời gian nghiên cứu: Các tài liệu, số liệu phục vụ cho nghiên cứu đề tài được thu thập trong 3 năm từ năm 2014 đến năm 2016, các giải pháp đề ra cho giai đoạn 2017 - 2020. - Nội dung nghiên cứu: Đề tài tập trung nghiên cứu thực trạng công tác quản lý tài chính tại Trường ĐH Kinh tế và Quản trị Kinh doanh thuộc Đại học Thái Nguyên để đề ra được các giải pháp nhằm hoàn thiện công tác quản lý tài chính tại trường. 4. Ý nghĩa khoa học của luận văn - Hệ thống hóa và làm rõ thêm những vấn đề lý luận cơ bản về công tác quản lý tài chính đối với các trường ĐHCL.
4 - Luận văn phân tích và đánh giá được thực trạng công tác quản lý tài chính tại Trường ĐH Kinh tế và Quản trị Kinh doanh thuộc Đại học Thái Nguyên từ năm 2014 đến năm 2016 nhằm rút ra những kết quả đạt được, những hạn chế và nguyên nhân dẫn tới công tác quản lý tài chính của trường chưa được hoàn thiện. - Luận văn đưa ra một số kiến nghị, đề xuất với các cơ quan quản lý cấp trên, Đại học Thái Nguyên và Trường ĐH Kinh tế & Quản trị Kinh doanh nhằm góp phần hoàn thiện và nâng cao hiệu quả công tác quản lý tài chính tại Trường ĐH Kinh tế và Quản trị Kinh doanh đến năm 2020. 5. Kết cấu của luận văn Ngoài lời mở đầu, kết luận và tài liệu tham khảo, luận văn được kết cấu gồm 4 chương: Chương 1: Cơ sở lý luận và thực tiễn về công tác quản lý tài chính tại các trường Đại học công lập Chương 2: Phương pháp nghiên cứu Chương 3: Thực trạng công tác quản lý tài chính tại Trường ĐH Kinh tế và Quản trị Kinh doanh thuộc Đại học Thái Nguyên Chương 4: Giải pháp hoàn thiện công tác quản lý tài chính tại Trường ĐH Kinh tế và Quản trị Kinh doanh thuộc Đại học Thái Nguyên.
5 Chương 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ CÔNG TÁC QUẢN LÝ TÀI CHÍNH TẠI CÁC TRƯỜNG ĐẠI HỌC CÔNG LẬP 1.1. Cơ sở lý luận về công tác quản lý tài chính tại các trường Đại học công lập 1.1.1. Khái quát về trường Đại học công lập Việt Nam 1.1.1.1 Khái niệm và phân loại trường Đại học Việt Nam * Khái niệm trường Đại học: Đại học là một bậc học cơ bản cao nhất trong hệ thống giáo dục, có thể hiểu đại học theo nhiều cách khác nhau, tuy nhiên tác giả xin tiếp cận theo cách hiểu sau: Trường đại học (tiếng Anh: University) là một cơ sở giáo dục bậc cao tiếp theo bậc trung học dành cho những học sinh có khả năng và nguyện vọng học tập tiếp lên trên. Trường đại học cung cấp cho sinh viên học vấn cao và cấp các bằng cấp khoa học trong nhiều các lĩnh vực ngành nghề. Các trường đại học có thể cung cấp các chương trình bậc đại học và sau đại học. * Phân loại trường Đại học:  Căn cứ vào tính chất sở hữu: Các trường Đại học phân loại thành: Đại học công lập, đại học dân lập, đại học bán công, đại học tư thục, phân hiệu đại học quốc tế hay hỗn hợp.  Căn cứ theo loại hình đào tạo, các trường đại học được phân loại thành: Đại học truyền thống và Đại học mở.  Căn cứ vào vùng, lãnh thổ, các trường Đại học được phân loại thành: Viện đại học, Đại học Quốc gia, Đại học khu vực, Đại học công cộng và Đại học Bộ ngành.  Căn cứ vào lĩnh vực đào tạo, các trường Đại học được phân loại thành: Đại học đa ngành và Đại học đơn ngành.
6 1.1.1.2. Khái niệm, đặc điểm, cơ chế hoạt động và vai trò của các trường Đại học công lập trong hệ thống giáo dục Đại học * Khái niệm trường Đại học công lập: Khái niệm, mô hình và địa vị pháp lý của trường đại học công có sự khác nhau trong hệ thống giáo dục đại học ở mỗi quốc gia. Tuy nhiên khái niệm về trường đại học công lập có thể được hiểu như sau: Trường đại học công lập là trường do chính quyền thành lập và quản lý. Nguồn kinh phí đảm bảo cho các trường đại học công lập hoạt động phụ thuộc vào chính sách đầu tư tài chính và mức độ xã hội hóa nguồn lực dành cho giáo dục đại học của mỗi quốc gia. Luật Giáo dục Đại học năm 2012 quy định “cơ sở giáo dục đại học công lập do Nhà nước thành lập, đầu tư xây dựng cơ sở vật chất và bảo đảm chi thường xuyên”. * Đặc điểm hoạt động của các trường Đại học công lập  Các trường Đại học công lập là các đơn vị sự nghiệp có thu Đơn vị sự nghiệp có thu là đơn vị sự nghiệp hoạt động do cơ quan có thẩm quyền của Nhà nước quyết định. Có hai loại đơn vị sự nghiệp có thu: đơn vị sự nghiệp có thu tự bảo đảm toàn bộ chi phí hoạt động thường xuyên (gọi tắt là đơn vị sự nghiệp tự bảo đảm chi phí) và đơn vị sự nghiệp có thu tự bảo đảm một phần chi phí hoạt động thường xuyên (gọi tắt là đơn vị sự nghiệp tự bảo đảm một phần chi phí). Đơn vị sự nghiệp tự bảo đảm một phần chi phí là đơn vị có nguồn thu chưa trang trải toàn bộ chi phí hoạt động thường xuyên. Trường Đại học công lập do Nhà nước đầu tư xây dựng, cung cấp trang thiết bị dạy học, bố trí cán bộ, công chức quản lý và đội ngũ nhà giáo giảng dạy... và thống nhất quản lý hệ thống giáo dục quốc dân về mục tiêu, chương trình, nội dung, kế hoạch giáo dục, tiêu chuẩn nhà giáo, quy chế thi cử và hệ thống văn bằng. Nhà nước quản lý nguồn đầu tư cho giáo dục, kinh phí cho
7 các hoạt động thường xuyên của trường Đại học công lập chủ yếu do Ngân sách nhà nước cấp, bên cạnh đó, trường có thêm kinh phí từ nguồn thu học phí, lệ phí và thu khác được giữ lại theo quy định của Nhà nước. Các trường Đại học công lập là các đơn vị sự nghiệp có thu tự bảo đảm một phần kinh phí hoạt động thường xuyên.  Hoạt động của các trường Đại học công lập nhằm đào tạo con người Đặc điểm hoạt động của các trường đại học công lập không nhằm vào lợi nhuận mà hướng về phục vụ lợi ích cộng đồng và xã hội. Hoạt động giáo dục- đào tạo nhằm mục đích đào tạo con người Việt Nam phát triển toàn diện, có đạo đức, tri thức, sức khỏe, thẩm mỹ và nghề nghiệp, trung thành với lý tưởng độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội, hình thành và bồi dưỡng nhân cách, phẩm chất và năng lực, đáp ứng yêu cầu xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Nhà trường của các cơ quan hành chính Nhà nước, của tổ chức chính trị, tổ chức chính trị- xã hội có nhiệm vụ đào tạo, bồi dưỡng cán bộ, công chức cho đất nước. Nhà trường của lực lượng vũ trang nhân dân có nhiệm vụ đào tạo, bồi dưỡng sĩ quan, hạ sĩ quan, quân dân chuyên nghiệp và công nhân quốc phòng; bồi dưỡng cán bộ lãnh đạo, cán bộ quản lý Nhà nước về nhiệm vụ và kiến thức quốc phòng, an ninh.  Giáo dục- đào tạo theo nguyên tắc lý luận gắn với thực tiễn Hoạt động giáo dục- đào tạo được thực hiện theo nguyên tắc học đi đôi với hành, giáo dục kết hợp với lao động sản xuất, lý luận gắn liền với thực tiễn, giáo dục nhà trường kết hợp với giáo dục gia đình và giáo dục xã hội. * Cơ chế hoạt động của các trường Đại học công lập Các trường Đại học công lập trong hệ thống giáo dục quốc dân được thành lập theo quy hoạch, kế hoạch của Nhà nước nhằm phát triển sự nghiệp giáo dục. Chịu sự quản lý nhà nước của cơ quan quản lý giáo dục theo sự phân công, phân cấp của Chính phủ. Nhà nước tạo điều kiện để trường công lập giữ vai trò nòng cốt trong hệ thống giáo dục quốc dân.
8 Các trường Đại học công lập do Nhà nước thành lập, bổ nhiệm cán bộ quản lý và giao chỉ tiêu biên chế; Nhà nước quản lý, đầu tư về cơ sở vật chất, cấp kinh phí cho các nhiệm vụ chi thường xuyên. Quy chế tổ chức và hoạt động của trường đại học công lập gồm các quy định bổ sung và cụ thể hóa “Điều lệ trường Đại học” để áp dụng cho một hoặc một số loại hình trường hoặc một trường. Điều lệ trường đại học là văn bản quy phạm pháp luật quy định nhiệm vụ và quyền hạn của các trường; tổ chức các hoạt động giáo dục trong nhà trường; nhiệm vụ quyền hạn của nhà giáo; nhiệm vụ và quyền hạn của người học; tổ chức và quản lý nhà trường; cơ sở vật chất và trang thiết bị nhà trường. Điều lệ trường Đại học do Thủ tướng Chính phủ quyết định ban hành. Nhà nước dành ưu tiên hàng đầu cho việc bố trí ngân sách giáo dục, bảo đảm tỷ lệ ngân sách nhà nước chi cho giáo dục tăng dần theo yêu cầu phát triển của sự nghiệp giáo dục. Trên có sở dự toán ngân sách nhà nước cho năm tài chính được Quốc hội phê duyệt, Bộ Tài chính phân bổ ngân sách nhà nước chi cho giáo dục theo nguyên tắc công khai, tập trung dân chủ, căn cứ vào quy mô giáo dục, điều kiện phát triển kinh tế- xã hội của từng vùng, thể hiện chính sách ưu đãi của Nhà nước đối với các vùng có điều kiện kinh tế- xã hội đặc biệt khó khăn. Cơ quan tài chính cấp phát kinh phí cho các trường đầy đủ, kịp thời, phù hợp với tiến độ của năm học. Cơ quan quản lý giáo dục sẽ quản lý, sử dụng có hiệu quả phần ngân sách Nhà nước được giao và các nguồn thu khác theo quy định của pháp luật. Các trường ĐHCL được quyền tự chủ và tự chịu trách nhiệm trong các công tác: xây dựng chương trình, giáo trình, kế hoạch giảng dạy, học tập đối với các ngành nghề được phép đào tạo, tổ chức tuyển sinh theo chỉ tiêu của Bộ Giáo dục và Đào tạo, tổ chức quá trình đào tạo, công nhận tốt nghiệp và cấp văn bằng theo thẩm quyền, tổ chức bộ máy nhà trường, huy động, quản lý, sử dụng các nguồn lực nhằm thực hiện mục tiêu giáo dục, hợp tác với các
9 tổ chức kinh tế, giáo dục, văn hóa, nghiên cứu khoa học trong và ngoài nước theo quy định của Chính phủ. * Vai trò của trường Đại học công lập trong hệ thống giáo dục Đại học Các trường Đại học công đóng vai trò then chốt trong sự phát triển kinh tế, văn hóa, dân cư của vùng và nhiều trường, nhiều quốc gia. Hệ thống các trường Đại học công lập được thành lập từ nguồn NSNN, vì mục tiêu tạo ra cơ cấu nguồn nhân lực có trình độ cao phục vụ cho sự nghiệp phát triển kinh tế của mỗi quốc gia. Hệ thống các trường Đại học công lập đóng vai trò quan trọng, đem lại những lợi ích nằm ngoài phạm trù kinh tế (theo nghĩa là có thể định lượng bằng các thước đo chi phí- lợi ích thuần túy). Hệ thống các trường Đại học và Cao đẳng công lập được thành lập ở các tỉnh thành đảm bảo quyền được tham gia học tập và nâng cao trình độ với nguồn NSNN tài trợ. Đồng thời, thông qua hệ thống giáo dục đào tạo công lập, Nhà nước sẽ giám sát được chất lượng đào tạo, điều chỉnh cơ cấu ngành nghề phù hợp với định hướng phát triển của nền kinh tế quốc dân. 1.1.2. Quản lý tài chính tại các trường Đại học công lập 1.1.2.1. Khái niệm và đặc điểm quản lý tài chính tại các trường Đại học công lập * Khái niệm về tài chính Tài chính thể hiện ra là sự vận động của vốn tiền tệ, diễn ra ở mọi chủ thể trong xã hội. Nó phản ánh tổng hợp các mối quan hệ kinh tế nảy sinh trong phân phối các nguồn tài chính thông qua việc tạo lập hoặc sử dụng các quỹ tiền tệ nhằm đáp ứng các nhu cầu khác nhau của các chủ thể trong xã hội (Sử Đình Thành, 2009). Tài chính trong các trường Đại học phản ánh các khoản thu, chi bằng tiền của các quỹ tiền tệ trong các trường Đại học. Xét về hình thức nó phản ánh sự vận động và chuyển hóa các nguồn lực tài chính trong quá trình sử