Luận văn Thạc sĩ Quản lý kinh tế: Nâng cao năng lực cạnh tranh của Ngân hàng Thương mại Cổ phần Á Châu (ACB)

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:131

Thêm vào BST

Báo xấu

16
lượt xem 7
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Trên cơ sở làm rõ vấn đề lý luận và thực tiễn về năng lực cạnh tranh của NHTM, luận văn đề xuất một số giải pháp nhằm nâng cao năng lực cạnh tranh của ngân hàng TMCP Á Châu (ACB), góp phần giúp ngân hàng vượt qua khó khăn, đủ sức cạnh tranh để đứng vững và phát triển trong thời gian tới.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Quản lý kinh tế: Nâng cao năng lực cạnh tranh của Ngân hàng Thương mại Cổ phần Á Châu (ACB)

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ --------------------- HOÀNG BÍCH LIÊN NÂNG CAO NĂNG LỰC CẠNH TRANH CỦA NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI CỔ PHẦN Á CHÂU LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ KINH TẾ CHƯƠNG TRÌNH ĐỊNH HƯỚNG ỨNG DỤNG Hà Nội – 2020
ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ --------------------- HOÀNG BÍCH LIÊN NÂNG CAO NĂNG LỰC CẠNH TRANH CỦA NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI CỔ PHẦN Á CHÂU Chuyên ngành: Quản lý kinh tế Mã Số: 60340410 LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ KINH TẾ CHƯƠNG TRÌNH ĐỊNH HƯỚNG ỨNG DỤNG NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS.TS TRẦN ANH TÀI Hà Nội – 2020
LỜI CAM ĐOAN Em xin cam đoan Luận văn này là công trình nghiên cứu của riêng em dưới sự hướng dẫn của người hướng dẫn khoa học. Trong quá trình thực hiện luận văn, em đã thực hiện nghiêm túc các quy tắc đạo đức nghiên cứu; các kết quả trình bày trong luận văn là sản phẩm nghiên cứu, khảo sát của riêng cá nhân em; tất cả các tài liệu tham khảo sử dụng trong luận văn đều được trích dẫn tường minh, từ các nguồn chính thống. Em xin hoàn toàn chịu trách nhiệm về tính trung thực của số liệu và nội dung của luận văn.
LỜI CẢM ƠN Với tình cảm chân thành và lòng biết ơn sâu sắc, em xin trân trọng gửi lời cảm ơn tới Trường Đại học Kinh tế - ĐHQGHN cùng các thầy cô giáo tham gia giảng dạy đã cung cấp những kiến thức cơ bản, sâu sắc và đã giúp đỡ em trong quá trình học tập nghiên cứu. Đặc biệt em xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến PGS.TS Trần Anh Tài, người trực tiếp hướng dẫn khoa học đã tận tâm giúp đỡ và chỉ dẫn cho em những kiến thức cũng như phương pháp luận trong suốt thời gian nghiên cứu và hoàn thành luận văn. Em xin chân thành cảm ơn: Ban lãnh đạo cùng tất cả các phòng ban chuyên môn, các đơn vị công tác trong Ngân hàng TMCP Á Châu, các bạn đồng nghiệp, những người thân, bạn bè đã động viên, giúp đỡ, tạo điều kiện thuận lợi cho em trong quá trình học tập, nghiên cứu và hoàn thành luận văn này. Em xin chân thành cảm ơn!
MỤC LỤC DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT ................................................................................ i DANH MỤC BẢNG BIỂU ...................................................................................... ii DANH MỤC HÌNH VẼ, ĐỒ THỊ .......................................................................... iii MỞ ĐẦU ....................................................................................................................1 1. Tính cấp thiết của đề tài ..................................................................................1 2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu ..................................................................2 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ...................................................................3 4. Kết cấu luận văn ..............................................................................................3 CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN NGHIÊN CỨU VÀ CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ NÂNG CAO NĂNG LỰC CẠNH TRANH CỦA NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI ........5 1.1. Tổng quan nghiên cứu liên quan đến đề tài .................................................5 1.2. Cơ sở lý luận về nâng cao năng lực cạnh tranh của NHTM ........................6 1.2.1. Ngân hàng thương mại ..........................................................................6 1.2.2. Năng lực cạnh tranh của ngân hàng thương mại ................................12 1.2.3. Nâng cao năng lực cạnh tranh của NHTM..........................................29 1.3. Kinh nghiệm nâng cao năng lực cạnh tranh của một số ngân hàng thương mại ở Việt Nam trên thị trường tiền tệ. .....................................................................40 1.3.1. Kinh nghiệm của ngân hàng CITI ........................................................40 1.3.2. Kinh nghiệm của ngân hàng HSBC ....................................................41 1.3.3. Bài học kinh nghiệm nâng cao năng lực cạnh tranh đối với ACB ......42 Tiểu kết chương 1 ..............................................................................................44 CHƯƠNG 2: PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ..................................................45 2.1. Quy trình nghiên cứu..................................................................................45 2.2. Phương pháp nghiên cứu ............................................................................46 2.2.1. Phương pháp thu thập dữ liệu .................................................................46 2.2.2. Phương pháp phân tích dữ liệu ...............................................................47 Tiểu kết chương 2 ..............................................................................................48
CHƯƠNG 3: THỰC TRẠNG NĂNG LỰC CẠNH TRANH CỦA NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI CỔ PHẦN Á CHÂU (ACB) ..........................................49 3.1. Tổng quan về ngân hàng Thương mại cổ phần Á Châu.............................49 3.1.1. Lược sử hình thành và phát triển của ngân hàng thương mại cổ phần Á Châu ...............................................................................................................49 3.1.2. Kết quả kinh doanh của ngân hàng thương mại cổ phần Á Châu .......50 3.2. Thực trạng năng lực cạnh tranh của ngân hàng Thương mại cổ phần Á Châu trên thị trường tiền tệ .......................................................................................54 3.2.1. Năng lực tài chính ................................................................................54 3.2.2 Năng lực hoạt động ...............................................................................59 3.2.3. Năng lực nhân sự và điều hành của bộ máy quản trị ..........................66 3.2.4. Năng lực công nghệ .............................................................................71 3.2.5. Mức độ đa dạng hóa sản phẩm dịch vụ ...............................................73 3.3.6. Mạng lưới kênh phân phối ...................................................................79 3.2.7. Năng lực quản lý rủi ro ........................................................................81 3.3. Đánh giá về năng lực cạnh tranh của ngân hàng thương mại cổ phần Á Châu trên thị trường tiền tệ .......................................................................................85 3.3.1. Điểm mạnh ...........................................................................................85 3.3.2. Điểm yếu ..............................................................................................87 3.3.3.Nguyên nhân của những điểm yếu ........................................................88 Kết luận chương 3 .............................................................................................89 CHƯƠNG 4: MỘT SỐ GIẢI PHÁP NÂNG CAO NĂNG LỰC CẠNH TRANH CỦA NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI CỔ PHẦN Á CHÂU ................................90 4.1. Cơ hội và thách thức đối với hoạt động kinh doanh của ngân hàng thương mại cổ phần Á Châu ..................................................................................................90 4.1.1 Những cơ hội .........................................................................................90 4.1.2 Những thách thức ..................................................................................92 4.2 Định hướng phát triển của ngân hàng Thương mại cổ phần Á Châu .........93 4.3 Giải pháp nhằm nâng cao năng lực cạnh tranh của ngân hàng Thương mại
cổ phần Á Châu .........................................................................................................94 4.3.1 Nâng cao năng lực tài chính .................................................................94 4.3.2. Nâng cao chất lượng nguồn nhân lực ..................................................97 4.3.3.3 Đa dạng hoá sản phẩm dịch vụ với chất lượng cải thiện ............... 103 4.3.4. Nâng cao hiệu quả quản trị điều hành của cán bộ và quản lý ......... 106 4.3.5 Tăng cường đầu tư, ứng dụng công nghệ ngân hàng hiện đại .......... 113 Tiểu kết chương 4 ........................................................................................... 117 KẾT LUẬN ........................................................................................................... 118 TÀI LIỆU THAM KHẢO ................................................................................... 119
DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT 1. Danh mục chữ viết tắt Tiếng Việt Chữ viết tắt Giải nghĩa NH Ngân hàng NHNN Ngân hàng nhà nước NLCT Năng lực cạnh tranh NHTW Ngân hàng Trung ương NHTM Ngân hàng thương mại TCTD Tổ chức tín dụng TMCP Thương mại cổ phần VCSH Vốn chủ sở hữu 2. Danh mục chữ viết tắt Tiếng Anh Chữ viết tắt Nghĩa tiếng Anh Nghĩa tiếng Việt ACB Asia Commercial Joint stock Bank Ngân hàng TMCP Á Châu ATM Automated teller machine Máy rút tiền tự động OECD Organization for Economic Co- Tổ chức hợp tác và phát triển operation andDevelopment; kinh tế WTO World Trade Organization Tổ chức thương mại thế giới i
DANH MỤC BẢNG BIỂU TT Bảng Nội dung Trang Kết quả hoạt động kinh doanh của ACB giai đoạn 2016 – 1 Bảng 3.1. 51 2018 Vốn chủ sở hữu của NH TMCP Á Châu giai đoạn 2012 - 2 Bảng 3.2. 54 2015 Vốn chủ sở hữu của ACB và một số Ngân hàng 3 Bảng 3.3. 55 thương mại Việt Nam Tốc độ tăng trưởng vốn chủ sở hữu của ACB và một 4 Bảng 3.4. 56 số Ngân hàng thương mại Việt Nam 5 Bảng 3.5. Tỷ lệ CAR của một số ngân hàng thương mại Việt Nam 57 Chỉ số chất lượng tài sản của ACB giai đoạn 2016 - 6 Bảng 3.6. 58 2018 Cơ cấu huy động và sử dụng vốn của ACB giai đoạn 7 Bảng 3.7. 61 2016 - 2018 8 Bảng 3.8. Tỷ lệ ROE của một số ngân hàng thương mại Việt Nam 63 9 Bảng 3.9. Tỷ lệ ROA của một số ngân hàng thương mại Việt Nam 64 10 Bảng 3.10. Tỷ lệ NIM của một số ngân hàng thương mại Việt Nam 64 Khả năng thanh khoản của một số ngân hàng thương 11 Bảng 3.11. 66 mại Việt Nam năm 2014 ii
DANH MỤC HÌNH VẼ, ĐỒ THỊ TT Hình Nội dung Trang 1 Hình 2.1 Quy trình nghiên cứu 45 2 Hình 3.1 Tổng tài sản của ACB giai đoạn 2014 -2018 51 3 Hình 3.2 Tổng dư nợ cho vay của ACB giai đoạn 2014 -2018 52 4 Hình 3.3 Tổng thu nhập của ACB giai đoạn 2014 -2018 52 Xếp hạng quy mô vốn điều lệ các ngân hàng giai đoạn 5 Hình 3.4 55 2017 -2018 Xếp hạng quy mô vốn chủ sở hữu các ngân hàng giai 6 Hình 3.5 56 đoạn 2017 -2018 7 Hình 3.6 Nợ xấu và tỷ lệ nợ xấucủa ACB giai đoạn 2014 - 2018 58 Tỷ lệ nợ xấu của một số ngân hàng thương mại Việt 8 Hình 3.7 59 Nam năm 2018 Tổng lượng tiền gửi khách hàng của ACB giai đoạn 9 Hình 3.8 60 2013 - 2017 Tỷ lệ tăng trưởng huy động vốn của ACB giai đoạn 10 Hình 3.9 61 2014 - 2018 Tỷ lệ tăng trưởng tổng dư nợ cho vay của ACB giai 11 Hình 3.10 62 đoạn 2014 - 2018 Tổng lợi nhuận trước thuế của ACB giai đoạn 2014 - 12 Hình 3.11 65 2018 Tăng trưởng lợi nhuận trước thuế của ACB giai đoạn 13 Hình 3.12 65 2014 - 2018 iii
TT Hình Nội dung Trang 14 Hình 3.13 Tổng số nhân viên của ACB giai đoạn 2010 - 2014 67 15 Hình 3.14 Sơ đồ cơ cấu tổ chức của Ngân hàng TMCP Á Châu 70 Phân bố chi nhánh và PGD của ACB theo vùng địa 16 Hình 3.15 79 lý năm 2018 Số lượng chi nhánh và PGD của ACB giai đoạn 2012 17 Hình 3.16 81 - 2018 iv
MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Hội nhập kinh tế quốc tế trở thành một xu thế thời đại, và diễn ra mạnh mẽ trên nhiều lĩnh vực, biểu hiện xu hướng tất yếu khách quan của nền kinh tế. Để bắt nhịp với xu thế đó, Việt Nam đã chủ động tham gia vào quá trình hội nhập quốc tế: là thành viên tích cực của Cộng đồng kinh tế ASEAN, gia nhập vào Tổ chức thương mại thế giới (WTO), và tham gia vào nhiều tổ chức kinh tế quốc tế cũng như các hiệp định thúc đẩy quan hệ thương mại song phương khác. Bối cảnh đó đã mang lại nhiều cơ hội cho các ngân hàng nhưng cũng khiến họ phải đối mặt với nhiều thách thức. Đặc trưng của ngành tài chính là hoạt động liên ngân hàng với sự hợp tác tạo thành một hệ thống dịch vụ không chỉ mang tính quốc gia mà còn ở cấp độ toàn cầu. Nếu có thể gia nhập vào hệ thống, cơ hội phát triển thị trường và tìm kiếm lợi nhuận là rất lớn nhưng nếu yếu thế, các ngân hàng sẽ gặp nhiều khó khăn và dễ dàng dẫn đến hậu quả không tốt trong hoạt động. Điều này đòi hỏi các NHTM phải chủ động nhận thức và sẵn sàng tham gia vào quá trình hội nhập và cạnh tranh này. Có thể nói, Ngân hàng là một trong những lĩnh vực hết sức nhạy cảm và phải mở cửa gần như hoàn toàn theo các cam kết gia nhập tổ chức thương mại thế giới WTO, hệ thống ngân hàng Việt Nam được xếp vào diện các ngành chủ chốt, cần được tái cơ cấu nhằm nâng cao năng lực cạnh tranh. Để giành thế chủ động trong tiến trình hội nhập, mỗi ngân hàng đều phải gây dựng uy tín, đảm bảo đủ năng lực cạnh tranh, hoạt động có hiệu quả cao, an toàn, có khả năng huy động tốt hơn các nguồn vốn trong xã hội và mở rộng đầu tư. Cùng với sự phát triển của cả nước, hệ thống ngân hàng Việt Nam đã có bước chuyển biến rõ rệt theo hướng tạo ra một thị trường mở cửa và có tính cạnh tranh cao hơn, thúc đẩy khu vực dịch vụ ngân hàng tăng trưởng cả về quy mô và loại hình hoạt động, thích ứng nhanh hơn với những tác động từ bên ngoài, từ đó có khả năng đóng góp nhiều hơn và chủ động hơn vào sự phát triển chung của nền kinh tế, góp phần vào việc đầu tư chuyển dịch cơ cấu kinh tế theo hướng công nghiệp hóa – hiện đại hóa đất nước. Hội nhập kinh tế quốc tế đã khiến cho các ngân 1
hàng thương mại không chỉ tiếp cận với những cơ hội phát triển mới mà còn phải đối mặt với rất nhiều thách thức, khó khăn. Các ngân hàng thương mại không chỉ phải cạnh tranh với các ngân hàng trong nước mà còn phải cạnh tranh với các ngân hàng nước ngoài là những tập đoàn tài chính có tiềm lực kinh tế lớn mạnh cả về kinh nghiệm hoạt động và quy mô. Trong giai đoạn gần đây, rất nhiều ngân hàng thương mại đã phải đóng cửa, bán lại hoặc sáp nhập vì không thể chịu được sức ép cạnh tranh trên thị trường. Điều này cho thấy các ngân hàng thương mại buộc phải nhìn nhận lại năng lực cạnh tranh của mình. Yêu cầu cấp bách hiện nay là các ngân hàng thương mại phải tìm ra những biện pháp hữu hiệu để nâng cao năng lực cạnh tranh, tìm kiếm chỗ đứng trên thị trường nhằm đạt tới mục tiêu tăng trưởng. Ngân hàng Thương mại Cổ phần Á Châu (ACB) là một trong những ngân hàng thương mại lớn ở Việt Nam. Trải qua nhiều khó khăn nhưng ngân hàng vẫn cố gắng đứng vững và phát triển. Tuy nhiên, trước yêu cầu đổi mới và hội nhập của thị trường tài chính, nếu không có những chiến lược nâng cao năng lực cạnh tranh phù hợp, ngân hàng sẽ trở nên yếu thế. Đây là một vấn đề cần phải giải quyết liên tục. Giai đoạn 2015 – 2020 là giai đoạn phục hồi của nền kinh tế sau những suy thoái nghiêm trọng của thị trường tài chính – tiền tệ trong nước và quốc tế. Đây cũng là giai đoạn vô cùng quan trọng quyết định sự phát triển hay yếu dần của các ngân hàng thương mại. Chính vì vậy, đề tài “Nâng cao năng lực cạnh tranh của Ngân hàng Thương mại Cổ phần Á Châu (ACB)” được tôi chọn làm luận văn thạc sĩ với mong muốn góp phần tìm ra những biện pháp hữu hiệu nhằm nâng cao năng lực cạnh tranh của ngân hàng ACB trong giai đoạn quan trọng tới. Câu hỏi nghiên cứu đặt ra là: Năng lực cạnh tranh của Ngân hàng TMCP Á Châu hiện nay như thế nào và ngân hàng cần làm gì để nâng cao năng lực cạnh tranh trong giai đoạn tới? 2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu 2.1. Mục đích nghiên cứu Trên cơ sở làm rõ vấn đề lý luận và thực tiễn về năng lực cạnh tranh của NHTM, luận văn đề xuất một số giải pháp nhằm nâng cao năng lực cạnh tranh của 2
ngân hàng TMCP Á Châu (ACB), góp phần giúp ngân hàng vượt qua khó khăn, đủ sức cạnh tranh để đứng vững và phát triển trong thời gian tới. 2.2. Nhiệm vụ nghiên cứu - Hệ thống hóa những vấn đề liên quan đến cạnh tranh, cạnh tranh của các ngân hàng thương mại, năng lực cạnh tranh của các ngân hàng thương mại - Phân tích thực trạng cạnh tranh của ngân hàng TMCP Á Châu trên thị trường kinh doanh tiền tệ hiện nay, đánh giá năng lực cạnh tranh của ngân hàng để thấy được những hạn chế còn tồn tại. - Đề xuất giải pháp nâng cao năng lực cạnh tranh của ngân hàng TMCP Á Châu trong thời gian tới. 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 3.1.Đối tượng nghiên cứu Đối tượng nghiên cứu của luận văn là năng lực cạnh tranh của NHMT. 3.2. Phạm vi nghiêncứu + Về không gian nghiên cứu: ngân hàng TMCP Á Châu trên thị trường kinh doanh tiền tệ + Về thời gian nghiên cứu: Từ năm 2016 đến năm 2018. + Về nội dung: Nghiên cứu tập trung vào các điều kiện đảm bảo năng lực cạnh tranh của NHTM: năng lực tài chính, năng lực hoạt động, nguồn nhân lực, năng lực điều hành của bộ máy quản trị, năng lực công nghệ, mức độ đa dạng hoá sản phẩm dịch vụ và chất lượng dịch vụ, mạng lưới kênh phân phối, khả năng phòng ngừa và chống đỡ rủi ro 4. Kết cấu luận văn Ngoài phần mở đầu, phụ lục, danh mục tài liệu tham khảo và phần kết luận, luận văn gồm có 4 chương: Chương 1: Tổng quan nghiên cứu và cơ sở lý luận về năng lực cạnh tranh của NHTM Chương 2: Phương pháp nghiên cứu 3
Chương 3: Thực trạng năng lực cạnh tranh của ngân hàng thương mại cổ phần Á Châu (ACB) Chương 4: Một số giải pháp nâng cao năng lực cạnh tranh của ngân hàng thương mại cổ phần Á Châu 4
CHƯƠNG 1 TỔNG QUAN NGHIÊN CỨU VÀ CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ NÂNG CAO NĂNG LỰC CẠNH TRANH CỦA NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI 1.1. Tổng quan nghiên cứu liên quan đến đề tài Nghiên cứu về năng lực cạnh tranh và nâng cao năng lực cạnh tranh trong lĩnh vực ngân hàng là đề tài được nhiều tác giả nghiên cứu trong những năm gần đây. Có thể nêu ra một số công trình tiêu biểu: - Tác giả Chu Văn Cấp (2003), Nâng cao sức cạnh tranh của nền kinh tế nước ta trong quá trình hội nhập kinh tế quốc tế, NXB Chính trị Quốc Gia, Hà Nội đưa ra lý thuyết về năng lực cạnh tranh nói chung trong đó có đề cập các lý luận liên quan đến năng lực cạnh tranh và chiến lược nâng cao năng lực cạnh tranh kinh tế. Đây là nguồn tham khảo vô cùng giá trị về mặt lý luận và là căn cứ xây dựng chiến lược nâng cao năng lực cạnh tranh trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế. Tuy nhiên, cuốn sách chỉ dừng lại là những lý thuyết chung và cũng chỉ tập trung nhiều vào năng lực cạnh tranh kinh tế quốc gia. Theo PGS.TS Nguyễn Thị Quy (2005) “Năng lực cạnh tranh của các Ngân hàng thương mại trong xu thế hội nhập”, (NXB Chính trị Quốc gia, Hà Nội) đã trình bày khá sâu về năng lực cạnh tranh của ngân hàng thương mại trong xu thế hội nhập. Cuốn sách vừa có giá trị lý luận, vừa có giá trị thực tiễn về năng lực cạnh tranh của các ngân hàng thương mại và trở thành một tài liệu tham khảo đáng tin cậy. Tuy nhiên, tác giả nghiên cứu khá chung về các ngân hàng thương mại mà chưa có phân tích trong những trường hợp cụ thể. - TS Phạm Thanh Bình và TS Phạm Huy Hùng (2005) nghiên cứu năng lực cạnh tranh ở khía cạnh của cả hệ thống ngân hàng trong đề tài: “Nâng cao năng lực cạnh tranh của hệ thống ngân hàng thương mại Việt Nam trong điều kiện hội nhập kinh tế khu vực và quốc tế”, (Công trình nghiên cứu khoa học ngành ngân hàng, Ngân hàng Nhà nước Việt Nam.) Những năm gần đây, khi suy thoái kinh tế toàn cầu kéo theo khủng hoảng trong lĩnh vực tài chính tiền tệ trong và ngoài nước đã dẫn đến những khó khăn trong 5
hoạt động kinh doanh của các ngân hàng thương mại. Vì thế, nhiều đề tài nghiên cứu ở khía cạnh giải quyết các vấn đề về năng lực cạnh tranh của các ngân hàng trong điều kiện suy thoái kinh tế hoặc trong bối cảnh hội nhập đã ra đời. Có thể nêu ra một số đề tài tiêu biểu nghiên cứu về nâng cao năng lực cạnh tranh của các ngân hàng thương mại trong điều kiện hội nhập như: luận văn Thạc sĩ kinh tế đề tài "Tăng cường năng lực cạnh tranh của hệ thống ngân hàng thương mại Việt Nam trong quá trình hội nhập quốc tế" của tác giả Ths. Trịnh Thuý Hằng, Trường Đại học Kinh tế thành phố Hồ Chí Minh, năm 2007; Luận văn Thạc sĩ kinh tế, đề tài "Nâng cao năng lực cạnh tranh Ngân hàng TMCP Phát triển nhà thành phố Hồ Chí Minh" của tác giả Ths. Phạm Nguyễn Hoàng Thuỵ Khanh, Trường Đại học Kinh tế thành phố Hồ Chí Minh, năm 2007; Luận văn Thạc sĩ kinh tế, đề tài "Năng lực cạnh tranh của các ngân hàng TMCP tại thành phố Hồ Chí Minh trong thời kỳ hội nhập kinh tế quốc tế" của tác giả Ths. Trần Thị Út Hiền, Trường Đại học Kinh tế thành phố Hồ Chí Minh, năm 2008 đã phân tích kỹ càng bối cảnh hội nhập quốc tế ảnh hưởng tới sự phát triển của các ngân hàng thương mại và đối với ngân hàng cụ thể. Từ đó, đề ra các giải pháp nâng cao năng lực cạnh tranh cho các ngân hàng. Tuy nhiên, những nghiên cứu này lại chưa đề cập đến làm thế nào để nâng cao năng lực cạnh tranh cho các ngân hàng thương mại trong giai đoạn phục hồi của nền kinh tế sau suy thoái. Trong các nghiên cứu trên, vấn đề cạnh tranh và nâng cao năng lực cạnh tranh đã được tiếp cận ở những góc độ, ngành và lĩnh vực cụ thể khác nhau. Tuy nhiên chưa có công trình nào đi sâu nghiên cứu một cách cụ thể về mặt lý luận, thực tiễn và đề xuất các giải pháp nhằm nâng cao năng lực cạnh tranh của Ngân hàng TMCP Á Châu giai đoạn 2015-2020 là giai đoạn phục hồi của nền kinh tế. Do vậy, với cách tiếp cận, nội dung và phạm vi nghiên cứu đề tài nâng cao năng lực cạnh tranh của Ngân hàng TMCP Á Châu không trùng với những đề tài đã công bố. 1.2. Cơ sở lý luận về nâng cao năng lực cạnh tranh của NHTM 1.2.1. Ngân hàng thương mại 1.2.1.1. Khái niệm ngân hàng thương mại 6
Có nhiều khái niệm khác nhau về ngân hàng thương mại: Ở Mỹ: NHTM là công ty kinh doanh tiền tệ, chuyên cung cấp dịch vụ tài chính và hoạt động trong ngành công nghiệp dịch vụ tài chính. Ở Pháp: NHTM là những xí nghiệp và cơ sở nào thường xuyên nhận của công chúng dưới hình thức ký thác hay hình thức khác các số tiền mà họ dùng cho chính họ vào nghiệp vụ chiết khấu, tín dụng hay dịch vụ tài chính. Ở Ấn Độ: NHTM là cơ sở nhận các khoản ký thác để cho vay hay tài trợ đầu tư. Nghị định của Chính phủ số 49/2001NĐ-CP ngày 12/9/2000 định nghĩa: Ngân hàng thương mại là ngân hàng được thực hiện toàn bộ hoạt động ngân hàng và các hoạt động kinh doanh khác có liên quan vì mục tiêu lợi nhuận, góp phần thực hiện các mục tiêu kinh tế của nhà nước 1.2.1.2. Chức năng của ngân hàng thương mại trong nền kinh tế Ngân hàng thương mại thực hiện những chức năng sau: Thứ nhất, chức năng làm trung gian tín dụng Chức năng trung gian tín dụng được xem là chức năng quan trọng nhất của ngân hàng thương mại. Khi thực hiện chức năng trung gian tín dụng, NHTM đóng vai trò là cầu nối giữa người thừa vốn và người có nhu cầu về vốn. Với chức năng này, ngân hàng thương mại vừa đóng vai trò là người đi vay, vừa đóng vai trò là người cho vay và hưởng lợi nhuận là khoản chênh lệch giữa lãi suất nhận gửi và lãi suất cho vay và góp phần tạo lợi ích cho tất cả các bên tham gia: người gửi tiền và người đi vay. Thứ hai, chức năng trung gian thanh toán Ở đây NHTM đóng vai trò là thủ quỹ cho các doanh nghiệp và cá nhân, thực hiện các thanh toán theo yêu cầu của khách hàng như trích tiền từ tài khoản tiền gửi của họ để thanh toán tiền hàng hóa, dịch vụ hoặc nhập vào tài khoản tiền gửi của khách hàng tiền thu bán hàng và các khoản thu khác theo lệnh của họ. Các NHTM cung cấp cho khách hàng nhiều phương tiện thanh toán tiện lợi như séc, ủy nhiệm chi, ủy nhiệm thu, thẻ rút tiền, thẻ thanh toán, thẻ tín dụng… Tùy theo nhu cầu, khách hàng có thể chọn cho mình phương thức thanh toán phù hợp. Nhờ đó mà các chủ thể 7
kinh tế không phải giữ tiền trong túi, mang theo tiền để gặp chủ nợ, gặp người phải thanh toán dù ở gần hay xa mà họ có thể sử dụng một phương thức nào đó để thực hiện các khoản thanh toán. Do vậy các chủ thể kinh tế sẽ tiết kiệm được rất nhiều chi phí, thời gian, lại đảm bảo thanh toán an toàn. Chức năng này vô hình chung đã thúc đẩy lưu thông hàng hóa, đẩy nhanh tốc độ thanh toán, tốc độ lưu chuyển vốn, từ đó góp phần phát triển kinh tế. Thứ ba, chức năng tạo tiền (tạo ra tiền gửi thanh toán) Tạo tiền là một chức năng quan trọng, phản ánh rõ bản chất của ngân NHTM. Với mục tiêu là tìm kiếm lợi nhuận như là một yêu cầu chính cho sự tồn tại và phát triển của mình, các NHTM với nghiệp vụ kinh doanh mang tính đặc thù của mình đã vô hình chung thực hiện chức năng tạo tiền cho nền kinh tế. Chức năng tạo tiền được thực thi trên cơ sở hai chức năng khác của NHTM là chức năng tín dụng và chức năng thanh toán. Thông qua chức năng trung gian tín dụng, ngân hàng sử dụng số vốn huy động được để cho vay, số tiền cho vay ra lại được khách hàng sử dụng để mua hàng hóa, thanh toán dịch vụ trong khi số dư trên tài khoản tiền gửi thanh toán của khách hàng vẫn được coi là một bộ phận của tiền giao dịch, được họ sử dụng để mua hàng hóa, thanh toán dịch vụ… Với chức năng này, hệ thống NHTM đã làm tăng tổng phương tiện thanh toán trong nền kinh tế, đáp ứng nhu cầu thanh toán, chi trả của xã hội. 1.2.1.3. Vai trò của ngân hàng thương mại trong nền kinh tế Cùng với sự nghiệp đổi mới và đi lên của đất nước thì không thể phủ nhận vai trò đóng góp to lớn của ngành Ngân hàng. Thứ nhất, NHTM là nơi cung cấp vốn cho nền kinh tế, là công cụ quan trọng thúc đẩy phát triển lực lượng sản xuất. Với chức năng tạo nguồn tiền gửi thanh toán, các ngân hàng thương mại rõ ràng tạo được nguồn tài nguyên về vốn dồi dào, nguồn "huyết mạch" duy trì và đẩy mạnh hoạt động của các thành phần kinh tế. Các NHTM góp phần thúc đẩy hoạt động đầu tư, phát triểnsản xuất kinh doanh và hoạt động xuất nhập khẩu. Đây là kết quả tác động nhiềumặt của hoạt động ngân hàng, nhất là những cố gắng của ngành ngân hàng trong việc huy động các nguồn vốn 8
trong và ngoài nước cho đầu tư phát triển, hướng chủ yếu vào tính khả thi và hiệu quả của từng dự án, từng lĩnh vực ngành nghề để quyết định cho vay. Dịch vụ ngân hàng cũng phát triển cả về chất lượng và chủng loại, làm dễ dàng hơn các hoạt động cho vay. Vì thế, sản xuất cũng có điều kiện để phát triển. Thứ hai, NHTM là cầu nối giữa các doanh nghiệp với thị trường thông qua hoạt động tín dụng và làm trung gian thanh toán của Ngân hàng đối với các doanh nghiệp. Khi thực hiện chức năng trung gian tín dụng, hệ thống NHTM có vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy tăng trưởng kinh tế, tạo môi trường đầu tư và sản xuất kinh doanh thuận lợi vì nó đáp ứng nhu cầu vốn để đảm bảo quá trình tái sản xuất được thực hiện liên tục và mở rộng quy mô sản xuất. Để thực hiện tốt vai trò cho vay tín dụng đối với mọi thành phần kinh tế, các NHTM đã huy động và tập trung phần lớn nguồn vốn nhàn rỗi trong khu vực dân cư và doanh nghiệp. Khi đạt chỉ tiêu huy động vốn đặt ra, các NHTM mới có điều kiện, tiền đề tốt để đáp ứng được nhu cầu vốn của nền kinh tế, phục vụ cho hoạt động sản xuất kinh doanh kịp thời. Bên cạnh đó, các NHTM còn có chức năng tạo tiền. Chức năng tạo tiền nhưng không phải là hành động in thêm tiền và phát hành tiền mới của Ngân hàng Nhà nước. Bản thân các NHTM trong quá trình thực hiện các chức năng của mình vẫn có khả năng tạo ra tiền tín dụng (hay tiền ghi sổ) thể hiện trên tài khoản tiền gửi thanh toán của khách hàng tại ngân hàng. Đây chính là một bộ phận của lượng tiền được sử dụng trong các giao dịch. Với chức năng này, hệ thống NHTM đã làm tăng tổng phương tiện thanh toán trong nền kinh tế, đáp ứng nhu cầu thanh toán, chi trả của xã hội. Mức mở rộng tiền gửi phụ thuộc vào hệ số mở rộng tiền gửi. Hệ số này đến lượt nó chịu tác động bởi các yếu tố: tỷ lệ dự trữ bắt buộc, tỷ lệ dự trữ vượt mức và tỷ lệ giữ tiền mặt so với tiền gửi thanh toán của công chúng. Khi làm trung gian thanh toán, hệ thống NHTM tạo ra những côngcụ lưu thông và độc quyền quản lý các công cụ đó (séc, uỷ nhiệm chi, thẻ thanhtoán, lệnh chuyển tiền quốc tế...) đã tiết kiệm cho xã hội rất nhiều về thời gian, chiphí lưu thông, đẩy nhanh tốc độ luân chuyển vốn, thúc đẩy quá trình lưu thông hànghóa và luân chuyển tiền tệ. Do đó, khi sử dụng các công cụ thanh toán hiện đại quangân 9