Luận văn Thạc sĩ Quản lý kinh tế: Phát triển bảo hiểm y tế toàn dân tại Bảo hiểm xã hội thành phố Sông Công, tỉnh Thái Nguyên

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:130

Thêm vào BST

Báo xấu

51
lượt xem 9
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục tiêu của đề tài là đánh giá thực trạng công tác phát triển BHYT trên địa bàn thành phố Sông Công, tỉnh Thái Nguyên. Đề xuất giải pháp phát triển các đối tượng tham gia BHYT trên địa bàn thành phố Sông Công, tỉnh Thái Nguyên trong thời gian tới. Mời các bạn cùng tham khảo.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Quản lý kinh tế: Phát triển bảo hiểm y tế toàn dân tại Bảo hiểm xã hội thành phố Sông Công, tỉnh Thái Nguyên

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH –––––––––––––––––––––––––––––– NGUYỄN THỊ THẢO PHÁT TRIỂN BẢO HIỂM Y TẾ TOÀN DÂN TẠI BẢO HIỂM XÃ HỘI THÀNH PHỐ SÔNG CÔNG, TỈNH THÁI NGUYÊN LUẬN VĂN THẠC SĨ THEO ĐỊNH HƯỚNG ỨNG DỤNG NGÀNH: QUẢN LÝ KINH TẾ THÁI NGUYÊN - 2019 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH –––––––––––––––––––––––––––––– NGUYỄN THỊ THẢO PHÁT TRIỂN BẢO HIỂM Y TẾ TOÀN DÂN TẠI BẢO HIỂM XÃ HỘI THÀNH PHỐ SÔNG CÔNG, TỈNH THÁI NGUYÊN NGÀNH: QUẢN LÝ KINH TẾ Mã số: 8.31.01.10 LUẬN VĂN THẠC SĨ THEO ĐỊNH HƯỚNG ỨNG DỤNG Người hướng dẫn khoa học: TS. TẠ THỊ THANH HUYỀN THÁI NGUYÊN - 2019 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
i LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan Luận văn thạc sĩ này do chính tôi nghiên cứu và thực hiện. Các thông tin, số liệu được sử dụng trong Luận văn là hoàn toàn chính xác và có nguồn gốc rõ ràng. Học viên Nguyễn Thị Thảo Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
ii LỜI CẢM ƠN Trước hết với tình cảm chân thành và lòng biết ơn sâu sắc, tôi xin gửi lời cảm ơn đến TS. Tạ Thị Thanh Huyền - người trực tiếp hướng dẫn và giúp đỡ tôi hoàn thành luận văn này. Xin trân trọng cảm ơn Ban Giám hiệu, Phòng Đào tạo, các Khoa của trường Đại học Kinh tế và Quản trị Kinh doanh - Đại học Thái Nguyên đã tạo điều kiện giúp đỡ tôi về mọi mặt trong quá trình học tập và hoàn thành luận văn này. Tôi xin trân trọng cảm ơn các đồng chí lãnh đạo Thành phố Sông Công, các đồng chí lãnh đạo tại Bảo hiểm xã hội Thành phố Sông Công và đồng nghiệp đã giúp đỡ, cung cấp số liệu liên quan đến mục đích nghiên cứu của luận văn. Và cuối cùng tôi xin chân thành cảm ơn các bạn bè, đồng nghiệp và gia đình đã giúp đỡ tôi trong suốt quá trình học tập và nghiên cứu thực hiện Luận văn tốt nghiệp này. Tác giả luận văn Nguyễn Thị Thảo Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
iii MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN ............................................................................................. i LỜI CẢM ƠN .................................................................................................. ii MỤC LỤC ....................................................................................................... iii DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT ............................................................... vi DANH MỤC CÁC BẢNG SỐ LIỆU ........................................................... vii DANH MỤC CÁC SƠ ĐỒ, BIỂU ĐỒ.......................................................... ix LỜI MỞ ĐẦU .................................................................................................. 1 1. Tính cấp thiết của đề tài ................................................................................ 1 2. Mục tiêu nghiên cứu ...................................................................................... 3 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ................................................................. 3 4. Ý nghĩa khoa học và ý nghĩa thực tiễn của đề tài ......................................... 4 5. Kết cấu của luận văn ..................................................................................... 4 CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ KINH NGHIỆM THỰC TIỄN VỀ PHÁT TRIỂN BẢO HIỂM Y TẾ TOÀN DÂN ................................... 1 1.1. Cơ sở lý luận về phát triển Bảo hiểm y tế toàn dân ................................... 1 1.1.1. Các khái niệm cơ bản .............................................................................. 1 1.1.2 Đặc điểm, vai trò, ý nghĩa của phát triển BHYT toàn dân ...................... 3 1.1.3. Nội dung phát triển BHYT toàn dân ....................................................... 6 1.1.4 Các nhân tố ảnh hưởng đến phát triển BHYT toàn dân ......................... 12 1.2 Cơ sở thực tiễn về phát triển BHYT toàn dân .......................................... 16 CHƯƠNG 2: PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ........................................ 24 2.1. Câu hỏi nghiên cứu .................................................................................. 24 2.2. Phương pháp nghiên cứu .......................................................................... 24 2.2.1. Phương pháp thu thập thông tin ............................................................ 24 2.2.2. Phương pháp xử lý thông tin ................................................................. 30 2.2.3 Phương pháp phân tích thông tin ........................................................... 30 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
iv 2.3. Hệ thống chỉ tiêu nghiên cứu ................................................................... 31 2.3.1. Nhóm chỉ tiêu đánh giá sự phát triển BHYT theo quy mô ................... 31 2.3.2. Nhóm chỉ tiêu đánh giá sự phát triển về chất lượng BHYT ................. 33 2.3.3. Nhóm chỉ tiêu đánh giá công tác quản lý và tổ chức thực hiện về BHYT ................................................................................................................. 34 CHƯƠNG 3: THỰC TRẠNG PHÁT TRIỂN BẢO HIỂM Y TẾ TOÀN DÂN TẠI BHXH THÀNH PHỐ SÔNG CÔNG ............................... 35 3.1. Giới thiệu chung về thành phố Sông Công và Bảo hiểm xã hội thành phố Sông Công ............................................................................................... 35 3.1.1. Đặc điểm phát triển kinh tế, xã hội thành phố Sông Công ................... 35 3.1.2. Quá trình hình thành và phát triển của BHXH thành phố Sông Công ......... 36 3.1.3. Cơ cấu tổ chức, chức năng nhiệm vụ của BHXH thành phố Sông Công ................................................................................................................. 37 3.2. Thực trạng phát triển bảo hiểm y tế toàn dân tại BHXH thành phố Sông Công ........................................................................................................ 40 3.2.1. Thực trạng phát triển về quy mô, số lượng ........................................... 40 3.2.2. Thực trạng phát triển về chất lượng ...................................................... 57 3.3 Phân tích những nhân tố ảnh hưởng đến phát triển BHYT toàn dân tại thành phố Sông Công .............................................................................. 66 3.3.1 Các nhân tố khách quan ......................................................................... 66 3.3.2 Các nhân tố chủ quan ............................................................................. 73 3.4. Đánh giá những kết quả đạt được và hạn chế trong việc thực hiện BHYT toàn dân tại BHXH thành phố Sông Công .............................................. 85 3.4.1. Những kết quả đạt được ........................................................................ 85 3.4.2. Những hạn chế ...................................................................................... 86 3.4.3. Nguyên nhân của những hạn chế .......................................................... 87 CHƯƠNG 4: MỘT SỐ GIẢI PHÁP PHÁT TRIỂN BHYT TOÀN DÂN TẠI BHXH THÀNH PHỐ SÔNG CÔNG .......................................... 89 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
v 4.1. Định hướng, mục tiêu và nhiệm vụ phát triển BHYT toàn dân tại BHXH Thành phố Sông Công............................................................................. 89 4.1.1. Định hướng phát triển BHYT toàn dân tại BHXH Thành phố Sông Công ........................................................................................................ 89 4.1.2. Mục tiêu và nhiệm vụ phát triển BHYT toàn dân tại BHXH Thành phố Sông Công ............................................................................................... 90 4.2. Một số giải pháp phát triển BHYT toàn dân tại BHXH thành phố Sông Công ........................................................................................................ 92 4.2.1. Nhóm giải pháp phát triển quy mô, số lượng đối tượng tham gia BHYT toàn dân ................................................................................................... 92 4.2.2 Nhóm giải pháp về nâng cao chất lượng khám chữa bệnh BHYT ........ 99 4.3. Một số kiến nghị..................................................................................... 104 KẾT LUẬN .................................................................................................. 106 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ................................................... 108 PHỤ LỤC SỐ I ............................................................................................ 110 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
vi DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT Từ viết tắt Nguyên nghĩa BHXH Bảo hiểm xã hội BHYT Bảo hiểm y tế CSSK Chăm sóc sức khỏe KCB Khám chữa bệnh NLĐ Người lao động HĐLĐ Hợp đồng lao động UBND Ủy ban nhân dân CNTT Công nghệ thông tin TYT Trạm y tế Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
vii DANH MỤC CÁC BẢNG SỐ LIỆU Bảng 2.1: Số lượng mẫu thu thập số liệu trên địa bàn Thành phố Sông Công ................................................................................................................. 28 Bảng 2.2 : Một số đặc điểm cơ bản của chủ hộ phỏng vấn ............................ 29 Bảng 3.1: Số lượng người tham gia BHYT từ năm 2016 đến năm 2018 thuộc nhóm Đơn vị, đối tượng đóng ................................................................. 40 Bảng 3.2: Số lượng người tham gia BHYT từ năm 2016 đến năm 2018 thuộc nhóm do tổ chức BHXH đóng ................................................................ 43 Bảng 3.3:Số lượng người tham gia BHYT thuộc nhóm do Ngân sách Nhà nước đóng từ năm 2016 đến năm 2018 tại thành phố Sông Công.......... 44 Bảng 3.4: Số lượng người tham gia BHYT do Ngân sách Nhà nước hỗ trợ đóng từ năm 2016 đến năm 2018 tại thành phố Sông Công ................... 46 Bảng 3.5: Thực hiện kế hoạch phát triển BHYT tại BHXH thành phố Sông Công từ năm 2016 đến năm 2018 ........................................................... 52 Bảng 3.6: Tổng hợp chi phí khám chữa bệnh BHYT từ năm 2016 đến năm 2018 trên địa bàn thành phố Sông Công ................................................. 54 Bảng 3.7: Đánh giá về thủ tục tham gia và thủ tục giải quyết hưởng BHYT và chất lượng dịch vụ khám chữa bệnh bằng thẻ BHYT trên địa bàn thành phố Sông Công ........................................................................................ 61 Bảng 3.8: Tổng hợp số lượt người khám chữa bệnh từ năm 2016 đến năm 2018 trên địa bàn thành phố Sông Công ................................................. 64 Bảng 3.9: Kết quả đánh giá về khả năng tương tác của cán bộ BHXH thành phố Sông Công với nhân dân .................................................................. 68 Bảng 3.10: Tổng hợp kết quả hoạt động tuyên truyền chính sách BHYT trên địa bàn Thành phố Sông Công giai đoạn 2016- 2018 ............................ 70 Bảng 3.11: Ảnh hưởng của trình độ học vấn và quyết định tham gia BHYT trên địa bàn thành phố Sông Công .......................................................... 74 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
viii Bảng 3.12: Ảnh hưởng của mức độ hiểu biết về chính sách BHYT trên địa bàn thành phố Sông Công ....................................................................... 75 Bảng 3.10: Ảnh hưởng của thu nhập bình quân hàng tháng và quyết định tham gia BHYT trên địa bàn thành phố Sông Công ........................................ 81 Bảng 3.11: Tỷ lệ hoa hồng chi cho đại lý thu BHYT ..................................... 83 Bảng 3.12: Bảng tổng hợp mức chi thù lao đại lý thu Bảo hiểm y tế giai đoạn 2016 - 2018 ............................................................................................. 83 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
ix DANH MỤC CÁC SƠ ĐỒ, BIỂU ĐỒ Sơ đồ Sơ đồ 3.1. Sơ đồ tổ chức bộ máy của BHXH thành phố Sông Công ............. 38 Biểu đồ Biểu đồ 3.1: Số người tham gia BHYT theo nhóm Hộ gia đình so với tổng số dân tham gia BHYT trên địa bàn thành phố Sông Công từ năm 2016 đến năm 2018 ................................................................................................. 48 Biểu đồ 3.2: Biểu đồ phản ánh hiệu quả công tác truyền thông BHYT tại thành phố Sông Côn ................................................................................ 72 Biểu đồ 3.3: Biểu đồ so sánh số dân tham gia BHYT theo nhóm Hộ gia đình so với các nhóm còn lại trong tổng số người tham gia BHYT từ năm 2016 đến năm 2018 ................................................................................. 78 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
1 LỜI MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Bảo hiểm xã hội (BHXH), Bảo hiểm y tế (BHYT) là hai chính sách lớn của Đảng và Nhà nước Việt Nam trong việc đảm bảo an sinh xã hội cho người dân. Chính sách BHYT được coi một trong hai là trụ cột chính trong hệ thống ấy, với mục tiêu bảo đảm ổn định chính trị - xã hội, bảo đảm sức khỏe của nhân dân trong một quốc gia, bảo đảm trật tự công bằng xã hội, từ đó thúc đẩy kinh tế xã hội phát triển. Trong những năm qua, quá trình chuyển đổi sang nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở nước ta đã thu được nhiều kết quả quan trọng, khẳng định đường lối đúng đắn của Đảng và Nhà nước trong sự nghiệp đổi mới đất nước. Đổi mới cơ chế kinh tế cần thiết phải song song với đổi mới các chính sách khác có liên quan, trong đó có chính sách xã hội. Sự tăng trưởng kinh tế phải đi đôi với tiến bộ và công bằng xã hội. Chủ trương phát triển, đổi mới công tác chăm sóc sức khoẻ (CSSK) nhân dân là một trong những định hướng quan trọng của Đảng. Nếu như trước đây, Nhà nước bao cấp hoàn toàn cho người dân các dịch vụ CSSK, khám chữa bệnh (KCB), thì nay, khi nền kinh tế đất nước chuyển đổi sang kinh tế thị trường, sự bao cấp cho y tế đã không còn phù hợp và càng bộc lộ những hạn chế, đòi hỏi phải có những chính sách mới để tìm kiếm các nguồn tài chính cho các hoạt động KCB đáp ứng nhu cầu về CSSK của nhân dân đồng thời đảm bảo tính công bằng trong lĩnh vực y tế, đó là thu một phần viện phí, phát triển y tế tư nhân, thực hiện bảo hiểm y tế ... Chương trình thí điểm Bảo hiểm y tế (BHYT) ở một số địa phương từ năm 1989, với phương thức huy động đóng góp của nhân dân, hình thành quỹ BHYT, trả tiền viện phí thay cho những người tham gia BHYT bước đầu đã thu được những kết quả khả quan, làm cơ sở cho việc nhân rộng trong phạm vi cả nước sau này. Ngày 15 tháng 8 năm 1992 Hội đồng Bộ trưởng (nay là Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
2 Chính phủ) đã ban hành điều lệ BHYT kèm theo Nghị định 299/HĐBT, đặt nền móng pháp lý cho việc tổ chức thực hiện BHYT ở nước ta. Hệ thống BHYT đã được khai sinh và đi vào hoạt động, năm 2008 Điều lệ BHYT được nâng lên thành Luật BHYT, hơn cả là luật BHYT sửa đổi năm 2014 đã tạo hành lang pháp lý cao nhất trong việc thực hiện chính sách BHYT, theo đó phạm vi, đối tượng, quyền lợi BHYT được mở rộng hơn và ngày càng khẳng định vai trò của một chính sách xã hội ưu việt phù hợp với đường lối đổi mới của Đảng và Nhà nước. Quỹ BHYT đang ngày càng khẳng định là nguồn tài chính quan trọng cho hoạt động KCB của các bệnh viện từ trung ương đến cơ sở, góp phần làm đẩy mạnh hệ thống các cơ sở KCB, giảm sự quá tải ở bệnh viện tuyến Trung ương, hàng trăm triệu lượt người có BHYT đã được chữa trị, trở về với cuộc sống đời thường tiếp tục công tác, sản xuất kinh doanh phục vụ cho xã hội và gia đình. Tuy nhiên, trong quá trình thực hiện chính sách BHYT của tỉnh Thái Nguyên nói chung và thành phố Sông Công nói riêng còn gặp không ít khó khăn trong việc tổ chức triển khai mở rộng đối tượng tham gia tới các tầng lớp dân cư, nhận thức về BHYT của một bộ phận người dân sống ở các vùng nông thôn còn hạn chế, thu nhập thấp. Người dân chưa hiểu rõ tính ưu việt của chính sách BHYT, chưa hiểu được nghĩa vụ và quyền lợi của mình khi tham gia BHYT. Nhiều doanh nghiệp chưa thực hiện tham gia đầy đủ BHYT cho người lao động, còn tình trạng trốn đóng, chậm đóng. Chất lượng KCB cho người có thẻ BHYT còn hạn chế đặc biệt ở các tuyến dưới liên quan đến cơ sở vật chất, trang thiết bị, trình độ chuyên môn, chế độ đối với cán bộ làm công tác y tế… Những trở ngại đó cần có những giải pháp để hoàn thành mục tiêu BHYT toàn dân mà Đảng và Nhà nước đã đề ra. Với kiến thức tiếp thu được trong thời gian học tập, cùng với thực tiễn trong quá trình triển khai chính sách BHYT tại thành phố Sông Công, tôi lựa chọn đề tài “Phát triển bảo hiểm y tế toàn dân tại Bảo hiểm xã hội thành phố Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
3 Sông Công, tỉnh Thái Nguyên” làm đề tài chuyên ngành Quản lý kinh tế nhằm xây dựng các giải pháp thực hiện thành công lộ trình BHYT toàn dân trên địa bàn thành phố Sông Công. 2. Mục tiêu nghiên cứu 2.1. Mục tiêu chung Đánh giá thực trạng công tác phát triển BHYT trên địa bàn thành phố Sông Công, tỉnh Thái Nguyên. Đề xuất giải pháp phát triển các đối tượng tham gia BHYT trên địa bàn thành phố Sông Công, tỉnh Thái Nguyên trong thời gian tới. 2.2. Mục tiêu cụ thể - Hệ thống hóa cơ sở lý luận và thực tiễn về BHYT, BHYT toàn dân và phát triển BHYT toàn dân. - Phân tích thực trạng và xác định các yếu tố ảnh hưởng đến công tác phát triển BHYT toàn dân tại BHXH thành phố Sông Công, tỉnh Thái Nguyên giai đoạn 2016 - 2018. - Đề xuất giải pháp phát triển BHYT toàn dân tại BHXH thành phố Sông Công, tỉnh Thái Nguyên đến năm 2025. 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 3.1. Đối tượng nghiên cứu - Đối tượng nghiên cứu: Thực trạng và giải pháp phát triển BHYT toàn dân tại thành phố Sông Công. - Đối tượng điều tra: Cán bộ chuyên môn về BHYT trên địa bàn thành phố Sông Công, người lao động đang tham gia BHYT. 3.2 Phạm vi nghiên cứu - Về nội dung: Đề tài tập trung nghiên cứu hai nội dung chính: (1) Phát triển BHYT theo quy mô, bao gồm các nội dung: công tác mở rộng và phát triển đối tượng tham gia BHYT; số lượng cơ sở khám chữa bệnh BHYT, (2) Phát triển chất lượng BHXH, bao gồm các nội dung: quyền lợi của người Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
4 tham gia BHYT; khả năng tiếp cận dịch vụ y tế; chất lượng khám chữa bệnh BHYT. - Về thời gian: Các số liệu nghiên cứu được sử dụng từ năm 2016 đến năm 2018. - Về không gian: Luận văn nghiên cứu tình hình phát triển bảo hiểm y tế toàn dân tại thành phố Sông Công. 4. Ý nghĩa khoa học và ý nghĩa thực tiễn của đề tài Luận văn là công trình khoa học có ý nghĩa lý luận và thực tiễn thiết thực, là tài liệu giúp tăng cường đối tượng tham gia BHYT xây dựng quy hoạch và kế hoạch tăng cường đối tượng tham gia BHYT, trên địa bàn thành phố Sông Công, tỉnh Thái Nguyên đến năm 2025 có cơ sở khoa học. Luận văn nghiên cứu khá toàn diện và có hệ thống, tăng cường đối tượng tham gia BHYT trên địa bàn thành phố Sông Công, tỉnh Thái Nguyên, có ý nghĩa thiết thực nhằm đưa ra giải pháp tăng cường đối tượng tham gia BHYT trên địa bàn thành phố Sông Công, tỉnh Thái Nguyên, là tài liệu tham mưu, đóng góp với Bảo hiểm xã hội thành phố Sông Công cũng như các cơ quan Bảo hiểm xã hội khác và đối với các địa phương có điều kiện tương tự. 5. Kết cấu của luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận kiến nghị, danh mục tài liệu tham khảo, danh mục bảng, luận văn được kết cấu theo 4 chương: Chương 1: Cơ sở lý luận và thực tiễn về BHYT và phát triển BHYT toàn dân. Chương 2: Phương pháp nghiên cứu Chương 3: Thực trạng phát triển BHYT toàn dân tại BHXH Thành phố Sông Công. Chương 4: Giải pháp phát triển bảo hiểm y tế toàn dân tại Bảo hiểm xã hội thành phố Sông Công. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
1 CHƯƠNG 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ KINH NGHIỆM THỰC TIỄN VỀ PHÁT TRIỂN BẢO HIỂM Y TẾ TOÀN DÂN 1.1. Cơ sở lý luận về phát triển Bảo hiểm y tế toàn dân 1.1.1. Các khái niệm cơ bản 1.1.1.1. Bảo hiểm y tế Khái niệm BHYT, theo Từ điển bách khoa Việt Nam, “là loại bảo hiểm do Nhà nước tổ chức, quản lý nhằm huy động sự đóng góp của cá nhân, tập thể và cộng đồng xã hội để chăm lo sức khỏe, khám bệnh và chữa bệnh cho nhân dân". Theo Luật BHYT do Quốc hội ban hành ngày 14/11/2008, “BHYT là hình thức bảo hiểm được áp dụng trong lĩnh vực chăm sóc sức khỏe, không vì mục đích lợi nhuận, do Nhà nước tổ chức thực hiện và các đối tượng có trách nhiệm tham gia theo quy định của Luật”. Về bản chất: “BHYT có thể xem như đây là một hình thức tiết kiệm một khoản tiền trong tổng số tiền thu nhập của mỗi cá nhân hay mỗi hộ gia đình để đóng vào một quỹ chung do Nhà nước đứng ra quản lý, với mục đích giúp mọi thành viên tham gia quỹ có ngay một khoản tiền trả trước cho các cơ sở cung cấp dịch vụ chăm sóc sức khỏe, khi người tham gia không may gặp rủi ro về sức khỏe cần sử dụng các dịch vụ đó, mà không phải trực tiếp chi trả hết toàn bộ chi phí khám chữa bệnh”. Cơ quan bảo hiểm xã hội sẽ thanh toán khoản chi phí này theo quy định của Luật BHYT. 1.1.1.2. Bảo hiểm y tế toàn dân Có nhiều cách khác nhau để tiếp cận với thuật ngữ BHYT toàn dân. Thứ nhất, có thể coi BHYT toàn dân là 1 chương trình của quốc gia với mục đích đảm bảo cho tất cả nhân dân trong quốc gia đó được tiếp cận với các dịch vụ y tế cơ bản như: tăng cường sức khỏe, dự phòng, điều trị và phục Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
2 hồi chức năng với chi phí hợp lý. Hay nói theo một phương diện khác, BHYT toàn dân là hình thức tất cả mọi người dân đều có quyền được tham gia và được bảo vệ sức khỏe bởi hệ thống BHYT, và giảm thiểu nỗi lo gánh nặng tài chính mang lại. Theo quan điểm của Tổ chức Y tế thế giới (WHO) “vấn đề BHYT toàn dân phải được tiếp cận đầy đủ trên cả ba phương diện về chăm sóc sức khỏe toàn dân, bao gồm: Bao phủ về dân số, tức là tỷ lệ dân số tham gia BHYT; Bao phủ gói quyền lợi về BHYT, tức là phạm vi dịch vụ y tế được đảm bảo; và Bao phủ về chi phí hay mức độ được bảo hiểm để giảm mức chi trả từ tiền túi của người bệnh”. Điều 2 Luật BHYT năm 2008 quy định: “BHYT toàn dân là việc các đối tượng quy định trong Luật này đều tham gia BHYT”. Hệ thống BHYT toàn dân do Nhà nước đứng ra tổ chức thực hiện và được đảm bảo bằng hệ thống pháp luật. Người lao động khi có việc làm, được giao kết bằng hợp đồng lao động với chủ sử dụng lao động đều có nghĩa vụ và trách nhiệm đóng góp một phần tài chính vào quỹ BHYT. Với những nhóm đối tượng khác trong xã hội, tùy thuộc vào điều kiện thu nhập, hoàn cảnh cụ thể sẽ được nhận sự hỗ trợ theo tỷ lệ % quy định để tham gia đóng góp vào quỹ BHYT. BHYT toàn dân được đánh giá như một chất xúc tác với mục đích tái phân phối thu nhập, thu hẹp khoảng cách về thu nhập trong việc chăm sóc sức khỏe người dân, từ đó duy trì ổn định về mặt xã hội. 1.1.1.3. Phát triển BHYT toàn dân Theo Từ điển Bách khoa Việt Nam thì “phát triển là phạm trù triết học chỉ ra tính chất của những biến đổi đang diễn ra trong thế giới. Phát triển là một thuộc tính của vật chất. Mọi sự vật và hiện tượng của hiện thực không tồn tại trong trạng thái khác nhau từ khi xuất hiện đến lúc tiêu vong,… nguồn gốc của phát triển là sự thống nhất và đấu tranh giữa các mặt đối lập”. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
3 Khái niệm phát triển BHYT toàn dân phải phản ánh được các nội dung cơ bản sau: - Sự tăng lên về quy mô số lượng người dân tham gia BHYT, số lượng cơ sở KCB BHYT, và sự phát triển của nguồn quỹ chi trả BHYT, làm tăng thêm hiệu quả thực thi chính sách BHYT và sự biến đổi tích cực về độ bao phủ chính sách BHYT mang lại. - Sự tác động của chính sách BHYT làm thay đổi cơ cấu xã hội, cải thiện đời sống dân cư, cải thiện chất lượng sức khỏe của người dân. - Sự phát triển chính là một quy luật tiến hoá, tuy nhiên lại chịu ảnh hưởng bởi nhiều nhân tố, trong đó nhân tố nội lực của chính sách BHYT giữ vị trí quyết định, còn nhân tố bên ngoài có vai trò quan trọng. Từ đó thấy rằng phát triển BHYT toàn dân chính là sự phát triển về độ bao phủ BHYT, sự bảo đảm an toàn nguồn quỹ BHYT của cộng đồng, quyền lợi của người bệnh BYT và quan trọng hơn cả là chất lượng dịch vụ y tế phải đáp ứng được sự hài lòng và tin tưởng của người tham gia. Do vậy cần thiết phải có sự gắn kết chặt chẽ, cộng đồng trách nhiệm, hài hòa lợi ích giữa các chủ thể tham gia BHYT, cung ứng dịch vụ BHYT và tổ chức quản lý quỹ BHYT. Tóm lại, khái niệm phát triển BHYT toàn dân còn khá mới mẻ, song xét 1 cách chung nhất phát triển BHYT toàn dân được xem là tiến trình mà theo đó các quốc gia nước tăng cường khả năng mở rộng đối tượng tham gia, số lượng cơ sở KCB, tăng nguồn quỹ BHYT đáp ứng nhu cầu ngày càng tăng của xã hội. Vì vậy, phát triển BHYT toàn dân kinh tế là phương thức tốt nhất giúp cho người dân tại các quốc gia nâng cao chất lượng sức khỏe tốt hơn, đặc biệt là các nước có mức thu nhập thấp và trung bình. 1.1.2 Đặc điểm, vai trò, ý nghĩa của phát triển BHYT toàn dân 1.1.2.1 Đặc điểm của BHYT toàn dân BHYT ra đời trên cơ sở chia sẻ sự rủi ro. Nhìn từ góc độ là một sản phẩm thì BHYT có những đặc điểm sau: Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
4 - Về mặt kinh tế xã hội: BHYT là công cụ quan trọng để quản lý xã hội và kênh phân phối thu nhập hiệu quả. Sự đói nghèo khi không may gặp rủi ro về sức khỏe, về tài chính, tất yếu sẽ dẫn đến sự chậm phát triển của nền kinh tế quốc gia, đó không chỉ là trách nhiệm của mỗi cá nhân gặp phải mà còn là trách nhiệm chung của Nhà nước, quốc gia ấy. BHYT toàn dân hoạt động theo phương thức huy động nguồn tiền đóng vào quỹ BHYT căn cứ theo thu nhập của người tham gia, riêng với những những đối tượng như người nghèo và người hưởng chính sách xã hội sẽ được ngân sách Nhà nước hỗ trợ; và khi khám chữa bệnh sẽ được hưởng theo quyền lợi quy định. - Về đối tượng tham gia, để thực hiện mục tiêu BHYT toàn dân, các Văn kiện, Chỉ thị, Nghị quyết của Đảng chỉ rõ: “Có chính sách khuyến khích người dân, nhất là người có thu nhập dưới mức trung bình tham gia BHYT. Nâng cao hiệu quả sử dụng BHYT đối với đồng bào dân tộc thiểu số, vùng miền núi, các hộ nghèo… Mở rộng chính sách hỗ trợ của Nhà nước đối với người tham gia BHYT, nhất là BHYT cho các đối tượng chính sách, người thuộc hộ gia đình cận nghèo, nông dân, học sinh, sinh viên, đồng bào ở các vùng đặc biệt khó khăn, vùng núi. Có chính sách khuyến khích người tham gia BHYT tự nguyện thường xuyên dài hạn, hạn chế tình trạng người bị ốm đau mới mua BHYT”. Đặc biệt quan tâm đến nhóm yếu thế là một nét đặc trưng nổi bật trong quan điểm của Đảng về thực hiện BHYT toàn dân. Nhằm đảm bảo cho những đối tượng này được tiếp cận với các dịch vụ y tế cơ bản, nhằm nâng cao hơn nữa tính công bằng trong việc chăm sóc sức khỏe người dân. - Chú trọng xây dựng nền y tế phục vụ cho toàn dân, trong đó, quan tâm đặc biệt tới người được hưởng chính sách xã hội, người nghèo “xây dựng và hoàn thiện chính sách trợ cấp và BHYT cho người hưởng chính sách xã hội và người nghèo trong khám, chữa bệnh. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
5 - Bảo đảm quyền khám, chữa bệnh và nâng cao chất lượng khám, chữa bệnh BHYT cũng được hết sức chú trọng để thu hút ngày càng đông người dân tham gia BHYT, tạo đà thực hiện BHYT toàn dân một cách bền vững, xóa bỏ sự phân biệt giữa khám, chữa bệnh theo chế độ BHYT và theo chế độ thu phí dịch vụ” 1.1.2.2 Vai trò của BHYT toàn dân Vai trò của BHYT toàn dân được thể hiện qua một số khía cạnh sau: - Phục vụ xã hội: do BHYT là một chính sách với mục tiêu đảm bảo an sinh xã hội, nên vai trò đầu tiên và quan trọng hơn cả chính là phục vụ xã hội, phục vụ nhân dân trong một quốc gia, hướng đến những người khó khăn thu nhập thấp với mục đích nhân văn cao cả. - Bảo vệ sức khỏe nhân dân: BHYT hoạt động với mục đích chính là đảm bảo về mặt sức khỏe cho những người tham gia BHYT và gia đình của họ không may gặp rủi ro về sức khỏe được khám chữa bệnh và điều trị chăm sóc kịp thời. - Góp phần thực hiện chính sách an sinh xã hội: cụ thể là hướng đến những đối tượng có hoàn cảnh khó khăn như người nghèo, người cận nghèo, người có công, thương bệnh binh, Bà mẹ Việt Nam anh hùng…cũng nhận được những sự ưu đãi của Nhà nước. - Góp phần thực hiện chủ trương xã hội hóa lĩnh vực y tế: thông qua chính sách BHYT sẽ huy động được các nguồn lực về tài chính cho việc phát triển hệ thống y tế quốc gia, phát triển đa dạng thành phần tham gia khám chữa bệnh. Tạo nhiều cơ hội lựa chọn cơ sở khám chữa bệnh cho người tham gia BHYT, và giúp người tham gia BHYT không bị phân biệt trong việc thanh toán chi phí khám chữa bệnh giữa các cơ sở công lập hay tư nhân. - Điều tiết thu nhập: Với những người có năng lực về sức khỏe, về khả năng tài chính, có thu nhập tiền lương cao hơn sẽ đóng góp nhiều hơn cho xã hội thông qua việc thu nộp vào quỹ BHYT để trợ giúp cho những người yếu Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn