Luận văn Thạc sĩ Quản lý kinh tế: Quản lý dự án đầu tư sử dụng nguồn vốn ODA tại thành phố Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh

Chia sẻ: Phạm Gia Hưng | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:100

Thêm vào BST

Báo xấu

64
lượt xem 12
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Đề tài sẽ đánh giá thực trạng công tác quản lý dự án đầu tư sử dụng nguồn vốn ODA trên địa bàn thành phố Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh, những kết quả đạt được, những hạn chế và tìm ra những nhân tố ảnh hưởng đến công tác quản lý dự án đầu tư sử dụng nguồn vốn ODA nhằm đưa ra giải pháp hoàn thiện phù hợp và những định hướng những năm tiếp theo cho thành phố Hạ Long.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Quản lý kinh tế: Quản lý dự án đầu tư sử dụng nguồn vốn ODA tại thành phố Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ & QUẢN TRỊ KINH DOANH NGUYỄN THỊ QUỲNH TRANG QUẢN LÝ DỰ ÁN ĐẦU TƯ SỬ DỤNG NGUỒN VỐN ODA TẠI THÀNH PHỐ HẠ LONG, TỈNH QUẢNG NINH LUẬN VĂN THẠC SĨ THEO ĐỊNH HƯỚNG ỨNG DỤNG Chuyên ngành: Quản lý kinh tế THÁI NGUYÊN - NĂM 2017
ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ & QUẢN TRỊ KINH DOANH NGUYỄN THỊ QUỲNH TRANG QUẢN LÝ DỰ ÁN ĐẦU TƯ SỬ DỤNG NGUỒN VỐN ODA TẠI THÀNH PHỐ HẠ LONG, TỈNH QUẢNG NINH Chuyên ngành: Quản Lý Kinh tế Mã số: 60.34.04.10 LUẬN VĂN THẠC SĨ THEO ĐỊNH HƯỚNG ỨNG DỤNG Người hướng dẫn khoa học: TS. Đỗ Đình Long THÁI NGUYÊN-NĂM 2017
i LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan rằng, số liệu và kết quả nghiên cứu trong luận văn được thực hiện nghiêm túc, trung thực và mọi số liệu trong này được trích dẫn có nguồn gốc rõ ràng. Tác giả Nguyễn Thị Quỳnh Trang
ii LỜI CẢM ƠN Trong quá trình học tập, nghiên cứu và hoàn thành luận văn này, tôi đã nhận được sự quan tâm, giúp đỡ tận tình từ phía tập thể và cá nhân: Tôi xin trân trọng bày tỏ lòng biết ơn tới tất cả các thầy, cô giáo trường Đại học Kinh tế và Quản trị Kinh doanh Thái Nguyên, Phòng Đào tạo đã giúp đỡ tôi trong quá trình học tập và nghiên cứu. Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đối với TS. Đỗ Đình Long người đã tận tình hướng dẫn, giúp đỡ tôi trong suốt thời gian nghiên cứu đề tài. Tôi xin chân thành cảm ơn Ban Quản lý dự án đầu tư thành phố Hạ Long, các đơn vị, các phòng ban và cán bộ nhân viên các Phòng ban thuộc UBND thành phố Hạ Long đã giúp đỡ, tạo điều kiện thuận lợi cho tôi trong quá trình nghiên cứu đề tài. Tác giả Nguyễn Thị Quỳnh Trang
iii MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN .............................................................................................. i LỜI CẢM ƠN ................................................................................................... ii MỤC LỤC ........................................................................................................ iii DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT ...................................................................... vii DANH MỤC CÁC BẢNG............................................................................. viii DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ, HÌNH VẼ, SƠ ĐỒ ......................................... ix MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1 1.Tính cấp thiết của đề tài ................................................................................. 1 2. Mục tiêu của đề tài ........................................................................................ 2 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu................................................................. 2 4. Ý nghĩa khoa học của luận văn ..................................................................... 3 5. Kết cấu của luận văn ..................................................................................... 3 Chương 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ QUẢN LÝ DỰ ÁN ĐẦU TƯ SỬ DỤNG NGUỒN VỐN ODA ............................................. 4 1.1. Cơ sở lý luận về quản lý dự án đầu tư và nguồn vốn ODA ....................... 4 1.1.1. Khái niệm đầu tư và quản lý dự án đầu tư .............................................. 4 1.1.2. Nguồn vốn ODA ..................................................................................... 5 1.1.3. Nội dung công tác quản lý dự án đầu tư sử dụng nguồn vốn ODA vào địa phương ................................................................................................ 18 1.1.4. Các nhân tố ảnh hưởng đến công tác quản lý dự án đầu tư sử dụng nguồn vốn ODA .............................................................................................. 20 1.2. Tổng quan nghiên cứu về quản lý dự án đầu tư sử dụng nguồn vồn ODA ................................................................................................................ 22 1.2.1. Tổng quan tài liệu nước ngoài............................................................... 22 1.2.2. Tổng quan tài liệu trong nước ............................................................... 23 1.3. Cơ sở thực tiễn về công tác quản lý dự án đầu tư sử dụng nguồn vốn ODA tại thành phố Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh .............................................. 25
iv 1.3.1. Kinh nghiệm của một số địa phương .................................................... 25 1.3.2. Bài học kinh nghiệm về công tác quản lý dự án đầu tư sử dụng nguồn vốn ODA tại thành phố Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh ............................ 29 Chương 2: PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ............................................. 31 2.1. Câu hỏi nghiên cứu .................................................................................. 31 2.2. Phương pháp nghiên cứu.......................................................................... 31 2.2.1. Phương pháp thu thập thông tin ............................................................ 31 2.2.2. Phương pháp tổng hợp và phân tích thông tin ...................................... 31 2.3. Hệ thống các chỉ tiêu nghiên cứu ............................................................. 33 Chương 3: THỰC TRẠNG CÔNG TÁC QUẢN LÝ DỰ ÁN ĐẦU TƯ SỬ DỤNG NGUỒN VỐN ODA TẠI THÀNH PHỐ HẠ LONG, TỈNH QUẢNG NINH ................................................................................... 35 3.1. Khái quát về thành phố Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh ................................ 35 3.1.1. Điều kiện tự nhiên ................................................................................. 35 3.1.2. Điều kiện kinh tế ................................................................................... 39 3.1.3. Điều kiện xã hội .................................................................................... 41 3.1.4. Cơ sở hạ tầng của Thành phố Hạ Long................................................. 42 3.2. Thực trạng công tác quản lý dự án đầu tư sử dụng nguồn vốn ODA tại thành phố Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh ........................................................ 45 3.2.1. Tình hình thu hút và sử dụng nguồn vốn ODA vào TP Hạ Long ......... 45 3.2.2. Quy trình thu hút dự án đầu tư sử dụng nguồn vốn ODA vào thành phố Hạ Long .................................................................................................... 47 3.2.3. Quy trình quản lý thực hiện chương trình, dự án ODA vào thành phố Hạ Long .................................................................................................... 49 3.2.4. Công tác quản lý dự án đầu tư sử dụng nguồn vốn ODA tại thành phố Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh ....................................................................... 53 3.3. Các nhân tố ảnh hưởng đến công tác quản lý dự án đầu tư sử dụng nguồn vốn ODA tại thành phố Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh ............................ 64
v 3.3.1. Phân cấp quản lý dự án ......................................................................... 64 3.3.2. Năng lực, kinh nghiệm của chủ đầu tư ................................................. 66 3.3.3. Cơ quan quản lý và hoạch định chính sách ........................................... 67 3.3.4. Các yếu tố khác đến từ các bên liên quan ............................................. 69 3.3.5. Nguồn vốn tài trợ của dự án đầu tư....................................................... 70 3.3.6. Quản lý đầu tư xây dựng ....................................................................... 70 3.4. Đánh giá kết quả đạt được, mặt hạn chế trong công tác quản lý dự án đầu tư sử dụng nguồn vốn ODA tại thành phố Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh ... 71 3.4.1. Kết quả đạt được ................................................................................... 71 3.4.2. Những hạn chế ...................................................................................... 72 3.4.3. Nguyên nhân của hạn chế ..................................................................... 73 Chương 4: GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN CÔNG TÁC QUẢN LÝ DỰ ÁN ĐẦU TƯ SỬ DỤNG NGUỒN VỐN ODA TẠI THÀNH PHỐ HẠ LONG, TỈNH QUẢNG NINH ..................................................................... 75 4.1. Quan điểm, phương hướng và mục tiêu về công tác quản lý dự án đầu tư sử dụng nguồn vốn ODA tại thành phố Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh ... 75 4.1.1. Quan điểm, phương hướng ................................................................... 75 4.1.2. Mục tiêu................................................................................................. 75 4.2. Một số giải pháp nhằm hoàn thiện công tác quản lý dự án đầu tư sử dụng nguồn vốn ODA tại thành phố Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh ................... 76 4.2.1. Áp dụng mô hình quản lý dự án ODA phù hợp có tính chuyên nghiệp cao ....................................................................................................... 76 4.2.2. Nâng cao nhận thức đúng đắn về bản chất nguồn vốn ODA ................ 77 4.2.3. Nâng cao năng lực trong việc thu hút và sử dụng ODA ....................... 78 4.2.4. Đào tạo, bố trí, sử dụng có hiệu quả cán bộ làm công tác kinh tế đối ngoại, xúc tiến đầu tư và quản lý các dự án ODA. ................................... 79 4.2.6. Tăng cường công tác giải ngân vốn cho dự án nguồn vốn ODA ......... 79
vi 4.2.7. Kiện toàn bộ máy chính quyền các cấp, các ngành, đẩy mạnh tiến trình cải cách hành chính, cải thiện môi trường đầu tư ................................... 80 4.2.8. Nâng cao năng lực quản lý điều hành của bộ máy quản lý nhà nước và thực hiện dự án .................................................................................. 81 4.3. Kiến nghị .................................................................................................. 82 4.3.1. Đối với Nhà nước, Chính phủ ............................................................... 82 4.3.2. Đối với Nhà tài trợ ................................................................................ 85 4.3.3. Đối với UBND tỉnh Quảng Ninh .......................................................... 85 KẾT LUẬN .................................................................................................... 87 TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................................ 88
vii DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT BOT : Xây dựng-vận hành-chuyển giao BQL : Ban quản lý GTGT : Giá trị gia tăng GTVT :Giao thông vận tải NĐ-CP : Nghị định-Chính phủ NSNN : Ngân sách nhà nước ODA : Vốn viện trợ chính thức PPP : Đối tác công tư QĐ-CP : Quyết định-Chính phủ QH : Quốc hội
viii DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 3.1: Các dự án ODA ưu tiên trong quy hoạch tổng thể phát triển kinh tế xã hội của thành phố Hạ Long từ năm 2014-2016 ............. 46 Bảng 3.2: Vốn đối ứng của dự án đầu tư sử dụng vốn ODA của thành phố Hạ Long ................................................................................... 50 Bảng 3.3: Tiến độ thực hiện các chương trình, dự án so với kế hoạch tính đến 31/12/2016................................................................................ 55 Bảng 3.4: Trình độ nguồn nhân lực tại Ban quản lý dự án thành phố Hạ Long qua các năm 2014-2016 ......................................................... 59
ix DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ, HÌNH VẼ, SƠ ĐỒ Biều đồ 3.1: Cơ cấu kinh tế thành phố Hạ Long năm 2016............................ 39 Biểu đồ 3.2: Vốn đối ứng của dự án đầu tư sử dụng vốn ODA của thành phố Hạ Long ............................................................................... 51 Biểu đồ 3.3: Cơ cấu trình độ nguồn nhân lực tại Ban quản lý dự án thành phố Hạ Long qua các năm 2014-2016 ........................................ 60
1 MỞ ĐẦU 1.Tính cấp thiết của đề tài Trong giai đoạn hiện nay, Việt Nam đang bước vào thời kì phát triển kinh tế với tốc độ cao. Điều kiện không thể thiếu để phục vụ cho phát triển kinh tế là nhu cầu về vốn nhưng nguồn vốn trong nước lại không đủ đáp ứng được nhu cầu trong giai đoạn này. Do đó, một nhiệm vụ quan trọng được đặt ra là phải thu hút được một cách có hiệu quả các nguồn vốn từ bên ngoài. Hiện nay một nguồn vốn có vai trò hết sức quan trọng trong sự phát triển của các quốc gia đó là vốn hỗ trợ phát triển chính thức (ODA), nguồn vốn này đã và đang có vai trò quan trọng trong tiến trình tăng trưởng và hội nhập của nền kinh tế Việt Nam. Phát triển cơ sở hạ tầng, giao thông vận tải là một trong những lĩnh vực ưu tiên hàng đầu được đầu tư bằng nguồn ODA đã có những bước phát triển vượt bậc, góp phần đáng kể vào sự phát triển của nền kinh tế quốc dân. Tuy nhiên, ODA không chỉ là một khoản cho vay, mà đi kèm theo nó là các điều kiện ràng buộc về chính trị, kinh tế. Sẽ là gánh nặng nợ nần cho các thế hệ sau hoặc phải chịu sự chi phối của nước ngoài nếu chúng ta không biết cách quản lý và sử dụng vốn ODA. Để đảm bảo nguồn đầu tư xây dựng kết cấu hạ tầng, phục vụ nhiệm vụ phát triển kinh tế, xã hội, trong những năm qua, Quảng Ninh đã tích cực phối kết hợp chặt chẽ với các bộ, ngành Trung ương trong việc đẩy mạnh vận động, thu hút nguồn vốn ODA và vốn vay ưu đãi. Nguồn vốn này đã góp phần thúc đẩy kinh tế, xã hội của tỉnh ngày càng phát triển và đạt được nhiều kết quả trên nhiều lĩnh vực. Thành phố Hạ Long là trung tâm văn hoá, kinh tế, chính trị của tỉnh Quảng Ninh; đang tích cực hoàn thiện các quy hoạch, cân đối, điều chỉnh việc thực hiện nguồn vốn ODA hợp lý, khoa học, quản lý chặt chẽ trong đầu tư vào các lĩnh vực đảm bảo hiệu quả cao nhất. Các lĩnh vực về phát triển du lịch, nông nghiệp nông thôn, môi trường rất cần đến nguồn vốn hỗ trợ này. Trước
2 yêu cầu thực tiễn đó, tác giả đã chọn đề tài: “Quản lý dự án đầu tư sử dụng nguồn vốn ODA tại thành phố Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh” làm luận văn thạc sỹ. 2. Mục tiêu của đề tài 2.1. Mục tiêu chung Đề tài sẽ đánh giá thực trạng công tác quản lý dự án đầu tư sử dụng nguồn vốn ODA trên địa bàn thành phố Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh, những kết quả đạt được, những hạn chế và tìm ra những nhân tố ảnh hưởng đến công tác quản lý dự án đầu tư sử dụng nguồn vốn ODA nhằm đưa ra giải pháp hoàn thiện phù hợp và những định hướng những năm tiếp theo cho thành phố Hạ Long. 2.2. Mục tiêu cụ thể - Hệ thống hóa cơ sở lý luận và thực tiễn về dự án đầu tư và quản lý dự án đầu tư sử dụng nguồn vốn ODA; - Thực trạng công tác quản lý dự án đầu tư sử dụng nguồn vốn ODA tại thành phố Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh; - Một số giải pháp hoàn thiện công tác quản lý dự án đầu tư sử dụng nguồn vốn ODA tại thành phố Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh; 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 3.1. Đối tượng nghiên cứu Đối tượng nghiên cứu là quản lý dự án đầu tư sử dụng nguồn vốn ODA tại thành phố Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh. 3.2. Phạm vi nghiên cứu - Về thời gian: Luận văn nghiên cứu số liệu từ năm 2014-2016 - Về không gian: Luận văn nghiên cứu tại thành phố Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh - Về nội dung: Luận văn sẽ tập trung nghiên cứu công tác quản lý dự án đầu tư sử dụng nguồn vốn ODA tại thành phố Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh.
3 4. Ý nghĩa khoa học của luận văn Đề tài: “Quản lý dự án đầu tư sử dụng nguồn vốn ODA tại thành phố Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh” là một đề tài còn mới, chưa có đề tài nghiên cứu về lĩnh vực dự án đầu tư sử dụng vốn ODA tại địa bàn nghiên cứu. Luận văn đã xây dựng hệ thống các quan điểm và đề xuất những giải pháp phù hợp nhằm hoàn thiện quản lý dự án đầu tư sử dụng nguồn vốn ODA tại thành phố Hạ Long trong điều kiện kinh tế xã hội địa phương hiện nay. Các quan điểm được xây dựng cùng với những tồn tại đã phân tích là định hướng để hoàn thiện công tác quản lý dự án đầu tư cho địa phương khi thu hút và sử dụng nguồn vốn này. Các giải pháp đề xuất mang tính trực tiếp đối với thành phố Hạ Long được xây dựng từ nhận thức của các cơ quan trên địa bàn và tầm quan trọng của công tác này đối với thành phố Hạ Long nói riêng và tỉnh Quảng Ninh nói chung. 5. Kết cấu của luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận và danh mục các tài liệu tham khảo, luận văn có kết cấu 4 chương, bao gồm: Chương 1: Cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý dự án đầu tư sử dụng nguồn vốn ODA; Chương 2: Phương pháp nghiên cứu Chương 3: Thực trạng công tác quản lý dự án đầu tư sử dụng nguồn vốn ODA tại thành phố Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh; Chương 4: Giải pháp hoàn thiện công tác quản lý dự án đầu tư sử dụng nguồn vốn ODA tại thành phố Hạ Long, tỉnh Quảng Ninh.
4 Chương 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ QUẢN LÝ DỰ ÁN ĐẦU TƯ SỬ DỤNG NGUỒN VỐN ODA 1.1. Cơ sở lý luận về quản lý dự án đầu tư và nguồn vốn ODA 1.1.1. Khái niệm đầu tư và quản lý dự án đầu tư 1.1.1.1. Đầu tư Đầu tư là một quyết định bỏ vốn (tiền, trí tuệ,...) trong hiện tại nhằm mục đích thu được những lợi ích lâu dài trong tương lai. Lợi ích ở đây được hiểu là một phạm trù rất rộng, song suy cho cùng thì lợi ích đó không ngoài lợi ích tài chính và lợi ích kinh tế xã hội. Đối với các cá nhân và doanh nghiệp thì đầu tư chủ yếu là nhằm mục đích lợi nhuận; phân tích, so sánh, tổng hợp, khái quát hóa….. còn đối với Nhà nước thì đầu tư phải đồng thời nhằm cả mục đích lợi nhuận lẫn kinh tế xã hội, đôi khi mục đích kinh tế xã hội còn được xem trọng hơn.[3] 1.1.1.2. Quản lý dự án đầu tư  Khái niệm Dự án đầu tư là tập hợp những đề xuất có liên quan đến việc bỏ vốn để tạo mới, mở rộng hoặc cải tạo những cơ sở vật chất nhất định nhằm đạt được sự tăng trưởng về số lượng, duy trì, cải tiến hoặc nâng cao chất lượng của sản phẩm hay dịch vụ nào đó trong khoản thời gian xác định. Quản lý dự án là sự vận dụng lý luận, phương pháp, quan điểm có tính hệ thống để tiến hành quản lý có hiệu quả toàn bộ công việc liên quan tới dự án dưới sự ràng buộc về nguồn lực có hạn. Để thực hiện mục tiêu dự án, các nhà đầu tư phải lên kế hoạch tổ chức, chỉ đạo, phối hợp, điều hành, khống chế và đánh giá toàn bộ quá trình từ lúc bắt đầu đến lúc kết thúc dự án. Nói cách khác, quản lý dự án đầu tư là quá trình lập kế hoạch, điều phối thời gian, nguồn lực và giám sát quá trình phát triển của dự án nhằm đảm bảo cho dự án hoàn thành đúng thời hạn, trong phạm vi ngân sách được
5 duyệt và đạt được các yêu cầu đã định về kỹ thuật và chất lượng sản phẩm dịch vụ, bằng những phương pháp và điều kiện tốt nhất cho phép. [3] Quản lý dự án sử dụng vốn ODA là quá trình lập kế hoạch, điều phối thời gian, nguồn lực và giám sát quá trình phát triển của dự án sử dụng vốn ODA nhằm đảm bảo cho dự án hoàn thành đúng thời hạn, trong phạm vi vốn ODA được duyệt và đạt được các yêu cầu đã định về kỹ thuật và chất lượng sản phẩm dịch vụ, bằng những phương pháp và điều kiện tốt nhất cho phép  Đặc trưng cơ bản của quản lý dự án đầu tư Quản lý dự án bao gồm những đặc trưng cơ bản sau: - Chủ thể của quản lý dự án chính là người quản lý dự án. - Khách thể của quản lý dự án liên quan đến phạm vi công việc của dự án (tức là toàn bộ nhiệm vụ công việc của dự án). Những công việc này tạo thành quá trình vận động của hệ thống dự án. Quá trình vận động này được gọi là chu kỳ tồn tại của dự án. - Mục đích của quản lý dự án là để thực hiện mục tiêu của dự án, tức là sản phẩm cuối cùng phải đáp ứng được yêu cầu của khách hàng. Bản thân việc quản lý không phải là mục đích mà là cách thực hiện mục đích. - Chức năng của quản lý dự án có thể khái quát thành nhiệm vụ lên kế hoạch, tổ chức, chỉ đạo, điều tiết, khống chế dự án. Nếu tách rời các chức năng này thì dự án không thể vận hành có hiệu quả, mục tiêu quản lý cũng không được thực hiện. Quá trình thực hiện mỗi dự án đều cần có tính sáng tạo, vì thế chúng ta thường coi việc quản lý dự án là quản lý sáng tạo. [3] 1.1.2. Nguồn vốn ODA 1.1.2.1. Định nghĩa Hỗ trợ phát triển chính thức hay viện trợ phát triển chính thức được gọi tắt là ODA được bắt nguồn từ cụm từ tiếng Anh–Official Development Assistance. Có rất nhiều Định nghĩa khác nhau về ODA:
6 - Theo Uỷ ban Viện trợ Phát triển: Viện trợ phát triển chính thức ODA là nguồn vốn hỗ trợ chính thức từ bên ngoài bao gồm các khoản Viện trợ và cho vay được ưu đãi, được hiểu là nguồn vốn dành cho các nước đang và kém phát triển, được các cơ quan chính thức của các Chính phủ trung ương và địa phương hoặc các cơ quan thừa hành của Chính phủ, các tổ chức liên Chính phủ, các tổ chức phi Chính phủ tài trợ. Vốn ODA phát sinh từ nhu cầu cần thiết của một quốc gia, một địa phương, một ngành-được tổ chức quốc tế hay nước bạn xem xét và cam kết tài trợ, thông qua một hiệp định quốc tế được đại diện có thẩm quyền hai bên nhận và hỗ trợ vốn ký kết. Hiệp định quốc tế hỗ trợ này được chi phối bởi Công pháp quốc tế. - Theo “Báo cáo hợp tác phát triển năm 1998” của chương trình phát triển Liên hiệp quốc (UNDP) thì Hỗ trợ phát triển chính thức lại được định nghĩa là các nguồn hỗ trợ cho các nước đang phát triển từ các tổ chức đa phương của các cơ quan chính thức, Chính phủ và chính quyền địa phương hay của các cơ quan điều hành Chính phủ. - Theo nghị định 17/CP ban hành ngày 4/5/2001 thay thế cho nghị định 87/CP của Chính phủ ban hành ngày 5/8/1997 về qui chế “Quản lý và sử dụng nguồn vốn hỗ trợ phát triển chính thức” thì: Hỗ trợ phát triển chính thức (ODA) được hiểu là sự hợp tác phát triển giữa Nhà nước hoặc Chính phủ nước Cộng hoà Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam với Nhà tài trợ, bao gồm: + Chính phủ nước ngoài + Các tổ chức liên Chính phủ hoặc liên Quốc gia Mặc dù có nhiều quan điểm khác nhau nhưng ODA có những đặc điểm chính là: + Do Chính phủ một nước hoặc các tổ chức cấp cho các cơ quan chính thức của một nước.
7 + Không cấp cho những chương trình, dự án mang tính chất thương mại, mà chỉ cấp nhằm mục đích nhân đạo, giúp phát triển kinh tế, khắc phục khó khăn về tài chính hoặc nâng cao lợi ích kinh tế - xã hội của nước nhận viện trợ. + Tính ưu đãi chiếm trên 25% giá trị của khoản vốn vay. 1.1.2.2. Mục tiêu và phân loại ODA  Mục tiêu Mục tiêu cơ bản của ODA là thúc đẩy sự phát triển bền vững và giảm nghèo ở các nước đang phát triển. Thông qua viện trợ ODA, các nhà tài trợ mang đến cho các nước đang phát triển vốn, khả năng tiếp thu những thành tựu kỹ thuật, công nghệ tiên tiến. ODA còn giúp các nước nghèo hoàn thiện cơ cấu kinh tế, phát triển nguồn nhân lực và tăng khả năng thu hút FDI. Ngoài việc lấy thúc đẩy phát triển kinh tế và phúc lợi xã hội ở các nước đang phát triển làm mục đích chính. Trong nhiều trường hợp, nguồn vốn ODA còn hướng tới những mục tiêu sau: - Củng cố mối quan hệ giữa các quốc gia -Tăng cường lợi ích Kinh tế – Chính trị của các nước tài trợ Các nước Viện trợ nói chung đều không quên mưu cầu lợi ích cho mình thông qua: -Việc gây ảnh hưởng Chính trị: xác định ảnh hưởng, vị trí của mình tại khu vực tiếp nhận ODA - Đem lại lợi nhuận cho hàng hoá, dịch vụ và tư vấn trong nước mình (Yêu cầu dùng vốn viện trợ mua hàng hoá dịch vụ của nước mình). [2]  Phân loại  Theo tính chất nguồn vốn: - Viện trợ không hoàn lại: là hình thức cung cấp ODA không hoàn lại cho nhà tài trợ. Bên nhận tài trợ phải thực hiện theo các chương trình, dự án
8 đã được thỏa thuận trước giữa các bên. ODA không hoàn lại cũng là một nguồn thu của ngân sách nhà nước, được sử dụng trực tiếp cho chương trình, dự án đã ký kết nhắm phục vụ cho các nhu cầu phát triển kinh tế - xã hội của đất nước. - Viện trợ có hoàn lại: là khoản cho vay ưu đãi (hay còn gọi là tín dụng ưu đãi), tức là cho vay với những điều kiện ưu đãi và rõ ràng hơn, khoản vay này có lãi suất ưu đãi thấp hơn lãi suất thị trường, hoặc không lãi mà chịu phí dịch vụ, thời hạn vay và thời hạn trả nợ dài. Tín dụng ưu đãi chiếm tỷ trọng lớn trong tổng số vốn vay ODA trên thế giới, mục đích khoản vay giúp các nước đi vay bù đắp thâm hụt ngân sách nhà nước, đầu tư phát triển cơ sở hạ tầng kinh tế xã hội thông qua chương trình, dự án. - Viện trợ hỗn hợp: là các khoản vay vừa cho không, vừa cho vay (có thể vay ưu đãi, hoặc cho vay thông thường), thậm chí có dự án ODA kết hợp 3 loại hình gồm một phần ODA không hoàn lại, một phần vốn ưu đãi và một phần vốn tín dụng thương mại. Hiện nay, yếu tố không hoàn lại thường chiếm khoảng 20-25% trong các dự án ODA. Cách phân loại theo tính chất nêu trên giúp các quốc gia nhận ODA nắm rõ được tình trạng nợ nần của mình trong từng thời kỳ, qua đó xây dựng kế hoạch huy động và sử dụng từng nguồn cho phù hợp.  Phân loại theo mục đích sử dụng Theo mục đích sử dụng, ODA được phân thành 8 loại: Hỗ trợ đầu tư phát triển, hỗ trợ cán cân thanh toán, hỗ trợ nhập khẩu, hỗ trợ theo chương trình, hỗ trợ theo dự án, hỗ trợ kỹ thuật, Viện trợ nhân đạo và cứu trợ và Viện trợ quân sự. Hỗ trợ đầu tư phát triển: thường chiếm khoảng 50-60% tổng vốn ODA, được chính phủ các nước tiếp nhận trực tiếp tổ chức đầu tư, quản lý dự án và có trách nhiệm trả nợ phần vốn vay. Hỗ trợ đầu tư phát triển thường được dành để đầu tư cho xây dựng kết cấu hạ tầng, phát triển bền vững (như
9 tạo việc làm, xóa đói giảm nghèo, bảo vệ tài nguyên môi trường) và cho các dự án thuộc lĩnh vực nông, lâm, ngư nghiệp hoặc lĩnh vực mũi nhọn của nền kinh tế. Đối với một số dự án thuộc lĩnh vực nông, lâm, ngư nghiệp hoặc lĩnh vực mũi nhọn khác, Chính phủ giao cho các doanh nghiệp tổ chức kinh doanh, đầu tư, quản lý dự án và có trách nhiệm thu hồi vốn để trả nợ. Hỗ trợ cán cân thanh toán (còn gọi là vốn tín dụng điều chỉnh cơ cấu tài chính): loại vốn này được cung cấp nhằm giúp chính phủ các nước thanh toán các khoản nợ đến hạn và các loại lãi suất được tính lãi từ những năm trước (cộng dồn). Trong một số trường hợp, đây là vốn tài trợ giúp các nước khắc phục khủng hoảng tài chính (như các khoản IMF cho Inđônêxia, Hàn Quốc, Thái Lan vay trong cuộc khủng hoảng tài chính - tiền tệ năm 1997- 1998), nguồn vốn này chủ yếu được lấy từ vốn ODA đa phương. Hỗ trợ nhập khẩu (viện trợ hàng hóa): là khoản hỗ trợ bằng hàng hóa, Chính phủ các nước được tài trợ ODA tiếp nhận một lượng hàng hóa có giá trị tương đương với các khoản cam kết, mang bán cho thị trường nội địa và thu nội tệ cho ngân sách. Hỗ trợ theo chương trình: là hỗ trợ theo khuôn khổ đạt được bằng Hiệp định với các nhà tài trợ nhằm cung cấp một lượng ODA trong một khoảng thời gian mà không phải xác định trước một cách chính xác nó sẽ được sử dụng như thế nào, đây là loại ODA trong đó các bên lồng ghép một hay nhiều mục tiêu với tập hợp nhiều dự án. Loại hỗ trợ này được ADB và WB áp dụng trong lĩnh vực nông nghiệp và phát triển nông thôn để tăng hiệu quả sử dụng nguồn ODA và tránh sự chồng chéo. Hỗ trợ theo dự án: là khoản hỗ trợ mà để nhận được nó thì trước đó các nước phải chuẩn bị chi tiết dự án. Hỗ trợ theo dự án thường chiếm tỷ trọng cao nhất trong tổng nguồn ODA và chủ yếu tập trung vào các lĩnh vực cơ sở hạ tầng kinh tế - xã hội như giao thông, thủy lợi, nước sạch, giáo dục, y tế và môi trường. Hỗ trợ theo dự án cũng thường là những khoản vay ưu đãi.