Luận văn Thạc sĩ Quản lý kinh tế: Quản lý hoạt động thanh toán điện tử của Kho bạc Nhà nước Việt Nam

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:131

Thêm vào BST

Báo xấu

22
lượt xem 5
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Luận văn này nghiên cứu và đánh giá về thực trạng công tác quản lý hoạt động thanh toán điện tử của KBNN Việt Nam với các hệ thống Ngân hàng từ năm 2010 đến năm 2016 cụ thể tại các khâu lập kế hoạch, tổ chức thực hiện và kiểm tra đánh giá; những thành quả đã đạt được; những hạn chế và nguyên nhân trong giai đoạn đầu thí điểm và triển khai rộng. Mời các bạn cùng tham khảo!

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Quản lý kinh tế: Quản lý hoạt động thanh toán điện tử của Kho bạc Nhà nước Việt Nam

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ --------o0o--------- THÁI HUYỀN TRANG QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG THANH TOÁN ĐIỆN TỬ CỦA KHO BẠC NHÀ NƢỚC VIỆT NAM LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ KINH TẾ CHƢƠNG TRÌNH ĐỊNH HƢỚNG ỨNG DỤNG Hà Nội – 2018 7
LỜI CAM ĐOAN Cam đoan đề tài: “Quản lý hoạt động thanh toán điện tử của Kho bạc Nhà nước Việt Nam”. Giáo viên hƣớng dẫn: TS. Phan Thế Công Đề tài này là công trình nghiên cứu của riêng tôi, các kết quả nghiên cứu có tính độc lập riêng, không sao chép bất kỳ tài liệu nào và chƣa đƣợc công bố toàn bộ nội dung này bất kỳ ở đâu. Nội dung của luận văn có tham khảo và sử dụng một số thông tin, tài liệu từ các nguồn sách, văn bản pháp luật,… liệt kê trong danh mục các tài liệu tham khảo. Ngoài ra, trong luận văn còn sử dụng một số nhận xét, đánh giá cũng nhƣ số liệu của các tác giả khác, cơ quan tổ chức khác đều có trích dẫn và chú thích nguồn gốc. Tôi xin hoàn toàn chịu trách nhiệm về lời cam đoan của tôi. TÁC GIẢ LUẬN VĂN THÁI HUYỀN TRANG
LỜI CẢM ƠN Luận văn này là tổng hợp kết quả của quá trình học tập, nghiên cứu kết hợp với kinh nghiệm thực tiễn trong quá trình công tác và sự nỗ lực cố gắng của bản thân. Để hoàn thành luận văn này, tôi xin bày tỏ lòng biết ơn chân thành tới quí thầy (cô) giáo, và các cán bộ công chức Trƣờng Đại học Kinh tế - Đại học quốc gia Hà Nội đã nhiệt tình giúp đỡ, hỗ trợ cho tôi. Đặc biệt, tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc nhất đến Thầy giáo –TS. Phan Thế Công là ngƣời trực tiếp hƣớng dẫn khoa học. Thầy đã dày công giúp đỡ tôi trong suốt quá trình nghiên cứu và hoàn thiện đề tài. Tôi cũng xin bày tỏ sự biết ơn đến lãnh đạo Cục Kế toán Nhà nƣớc – Kho bạc Nhà nƣớc, các đồng nghiệp trong cơ quan đã tạo điều kiện giúp đỡ tôi trong công tác để có đủ thời gian và hoàn thành khoá học, thực hiện thành công luận văn này. Cuối cùng, tôi xin đƣợc bày tỏ lòng biết ơn và những tình cảm yêu mến nhất đến gia đình, những ngƣời thân của tôi đã tạo điều kiện, động viên tôi trong suốt quá trình học tập và thực hiện luận văn này. Tuy đã có sự nỗ lực, cố gắng nhƣng luận văn không thể tránh khỏi những khiếm khuyết, tôi rất mong nhận đƣợc sự góp ý chân thành của quý thầy (cô) và các bạn để luận văn này đƣợc hoàn thiện hơn! Xin chân thành cám ơn! 8
MỤC LỤC DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT ................................................................... i DANH MỤC BẢNG ......................................................................................... ii DANH MỤC SƠ ĐỒ ....................................................................................... iii MỞ ĐẦU ........................................................................................................... 1 CHƢƠNG 1....................................................................................................... 9 TỔNG QUAN CÁC CÔNG TRÌNH NGHIÊN CƢ́U; CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG THANH TOÁN ĐIỆN TỬ CỦA KHO BẠC NHÀ NƢỚC ................................................................................... 9 1.1. Tổng quan các công triǹ h nghiên cứu trong và ngoài nƣớc…………9 1.1.1. Tổng quan tình hình nghiên cứu ngoài nƣớc……………………..9 1.1.2. Tổng quan tình hình nghiên cứu trong nƣớc…………………….11 1.1.3. Khoảng trống nghiên cứu………………………………………..14 1.2. Cơ sở lý luận về quản lý hoạt động thanh toán điện tử của Kho bạc Nhà nƣớc……………………………………………………………………..15 1.2.1. Các khái niệm cơ bản về thanh toán điện tử, sự phát triển, các hình thức và vai trò của thanh toán điện tử………………………………………..15 1.2.2. Hoạt động thanh toán điện tử của Kho bạc Nhà nƣớc…………28 1.2.3. Quản lý hoạt động thanh toán điện tử của Kho bạc Nhà nƣớc….30 1.2.4. Các tiêu chí đánh giá công tác quản lý hoạt động thanh toán điện tử của Kho bạc nhà nƣớc……………………………………………………….37 1.2.5. Các nhân tố tác động tới công tác quản lý hoạt động thanh toán điện tử của hệ thống Kho bạc nhà nƣớc……………………………………38 1.2.6. Một số bài học về quản lý thanh toán điện tử có thể áp dụng cho KBNN………………………………………………………………………42 CHƢƠNG 2............................................................................................... …..49 THIẾT KẾ VÀ PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU .................................... ….49 2.1. Nguồn tài liệu và dữ liệu……………………………………………49 2.1.1. Tài liệu và dữ liệu thứ cấp ………………………………………49 2.1.2. Tài liệu và dữ liệu sơ cấp………………………………………..50
2.2. Phƣơng pháp nghiên cứu……………………………………………50 2.2.1. Phƣơng pháp nghiên cứu tài liệu ………………………………..50 2.2.2. Phƣơng pháp so sánh…………………………………………….51 2.2.3. Phƣơng pháp thống kê, mô tả……………………………………51 CHƢƠNG 3................................................................................................ ….53 THỰC TRẠNG CÔNG TÁC QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG THANH TOÁN ĐIỆN TỬ CỦA HỆ THỐNG KHO BẠC NHÀ NƢỚC VIỆT NAM ............ 53 3.1. Khái quát về Kho ba ̣c Nhà nƣớc và hoạt động thanh toán điện tử của Kho bạc Nhà nƣớc Việt nam…………………………………………………53 3.1.1. Khái quát về Kho bạc Nhà nƣớc Việt Nam……………………...53 3.1.2. Khái quát hoạt động thanh toán điện tử của Kho bạc Nhà nƣớc...56 3.2. Thực trạng công tác quản lý thanh toán điện tử của Kho bạc Nhà nƣớc với Ngân hàng………………………………………………………………..71 3.2.1. Về công tác lập kế hoạch………………………………………...71 3.2.2. Về công tác tổ chức thực hiện…………………………………...75 3.2.3. Về công tác kiểm tra, đánh giá…………………………………..85 3.3. Đánh giá công tác quản lý thanh toán điện tử của Kho bạc Nhà nƣớc với Ngân hàng………………………………………………………………..87 3.3.1. Những kết quả đã đạt đƣợc……………………………………...87 3.3.2. Những hạn chế còn tồn tại………………………………………93 3.3.3. Nguyên nhân ………………………………………………….100 CHƢƠNG 4................................................................................................ ..103 PHƢƠNG HƢỚNG PHÁT TRIỂN VÀ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN CÔNG TÁC QUẢN LÝ THANH TOÁN ĐIỆN TỬ CỦA KHO BẠC NHÀ NƢỚC VỚI NGÂN HÀNG ............................................................ ..103 4.1. Phƣơng hƣớng phát triển công tác quản lý thanh toán điện tử giữa KBNN với Ngân hàng………………………………………………………103 4.1.1. Phƣơng hƣớng phát triển về cơ chế và quy trình nghiệp vụ …...103 4.1.2. Phƣơng hƣớng phát triển về tổ chức quản lý…………………...104 4.1.3. Phƣơng hƣớng phát triển về chƣơng trình ứng dụng…………...105 10
4.2. Giải pháp hoàn thiện hệ thống thanh toán điện tử của KBNN với Ngân hàng…………………………………………………………………………107 4.2.1. Giải pháp về công tác lập kế hoạch…………………………….107 4.2.2. Giải pháp về công tác tổ chức thực hiện……………………….108 4.2.3. Giải pháp về công tác kiểm tra, đánh giá………………………114 KẾT LUẬN .................................................................................................. 116 TÀI LIỆU THAM KHẢO ................................................................................ 11
DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT STT Ký hiệu Nguyên nghĩa 1 Agribank Ngân hàng Nông nghiệp và phát triển nông thôn Việt Nam 2 BIDV Ngân hàng Đầu tƣ và phát triển Việt Nam 3 KBNN Kho bạc Nhà nƣớc 4 MB Ngân hàng TMCP Quân đội 5 NHNN Ngân hàng Nhà nƣớc 6 NHTM Ngân hàng thƣơng mại 7 NSNN Ngân sách nhà nƣớc 8 TABMIS Hệ thống Quản lý thông tin Ngân sách và Kho bạc 9 TCS Chƣơng trình quản lý ứng dụng thu NSNN tại KBNN theo dự án Hiện đại hóa thu NSNN của Bộ Tài chính 10 TTBT Thanh toán bù trừ 11 TTĐT Thanh toán điện tử 12 TTLNH Thanh toán điện tử liên ngân hàng 13 TTSPĐT Thanh toán song phƣơng điện tử 14 Vietcombank Ngân hàng TMCP Ngoại thƣơng Việt Nam 15 Vietinbank Ngân hàng TMCP Công thƣơng Việt Nam i
DANH MỤC BẢNG STT Bảng Nội dung Trang 1 Bảng 3.1 Số liệu thanh toán điện tử liên ngân hàng 77 2 Bảng 3.2 Số liệu thanh toán song phƣơng điện tử 78 ii
DANH MỤC SƠ ĐỒ STT Bảng Nội dung Trang 1 Sơ đồ 3.1 Tổ chức bộ máy Kho bạc Nhà nƣớc 55 2 Sơ đồ 3.2 Quy trình xử lý lệnh thanh toán liên ngân hàng đi 64 3 Sơ đồ 3.2 Quy trình xử lý lệnh thanh toán liên ngân hàng đến 65 4 Sơ đồ 3.3 Quy trình xử lý lệnh thanh toán song phƣơng điện 67 tử đi 5 Sơ đồ 3.4 Quy trình xử lý lệnh thanh toán song phƣơng điện 68 tử đến iii
MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Thanh toán là một khâu không thể thiếu trong các hoạt động kinh tế và ngày nay để bắt kịp xu thế phát triển của nền kinh tế số,hệ thống thanh toán ngày càng mở rộng với nhiều hình thức thanh toán mới, linh động hơn, tiện lợi hơn, điển hình là hình thức thanh toán điện tử.Thanh toán điện tử từ khi ra đời đã chứng tỏ đƣợc tính ƣu việt so với thanh toán bằng tiền mặt thông thƣờng nhƣ tăng phạm vi, tính an toàn, chính xác của thanh toán, đồng thời tiết kiệm chi phí, thời gian, giảm gian lận trong thanh toán và thuận lợi trong công tác thống kê, đánh giá. Thanh toán điện tử ngày càng phổ dụng tại nhiều quốc gia và chiếm tỷ trọng lớn trên tổng khối lƣợng thanh toán toàn cầu. Tại Việt Nam, nhận thức đƣợc vai trò của thanh toán điện tử, Chính phủ đã ban hành Nghị định 101/2012/NĐ-CP ngày 22 tháng 11 năm 2012 về Thanh toán không dùng tiền mặt và Nghị định 80/2016/NĐ-CP ngày 01 tháng 07 năm 2016 về sửa đổi bổ sung một số điều của Nghị định 101/2012/NĐ-CP. Việc Chính phủ ban hành Nghị định quy định hoạt động thanh toán không dùng tiền mặt trong đó bao gồm thanh toán điện tử đã tạo hành lang pháp lý cho các hoạt động thanh toán điện tử và cho thấy sự cần thiết trong quản lý các hoạt động thanh toán điện tử cũng nhƣ tính cấp thiết của hoạt động này đối phát triển kinh tế, từng bƣớc xây dựng nền kinh tế số và xây dựng Chính phủ điện tử, bắt kịp xu thế phát triển của nhân loại. Kho bạc Nhà nƣớc (viết tắt là KBNN) là một tổ chức quản lý nhà nƣớc có vai trò quan trọng trong nền kinh tế quốc gia. Với nhiệm vụquản lý ngân quỹ nhà nƣớc, thực hiện thu chi ngân sách nhà nƣớc, KBNN vừa đóng vai trò quản lý nhà nƣớc đối với nguồn ngân quỹ quốc gia, vừa đóng vai trò là một tổ 1
chức thực hiện thanh toán các khoản chi tiêu ngân sách nhà nƣớc cho các đơn vị hành chính, sự nghiệp có vốn NSNN. Do đó, từ khi thành lập đến nay, hệ thống thanh toán của KBNNđã rất đƣợc coi trọng, là một trong các công cụ hữu hiệu để đánh giá hiệu quả hoạt động của KBNN. Trƣớc xu hƣớng phát triển các hình thức thanh toán của các hệ thống Ngân hàng trong nƣớc và trên thế giới, hệ thống thanh toán của KBNN cũng từng bƣớc chuyển đổi từ thanh toán thủ công sang thanh toán điện tử. Điều này thể hiện rõ trong nhiệm vụ điện tử hóa các giao dịch thanh toán của KBNN tại Chiến lƣợc phát triển KBNN đến năm 2020 đã đƣợc Thủ tƣờng Chính phủ phê duyệt (Quyết định 138/2007/QĐ-TTg).Đó là: “…Hiện đại hóa công tác thanh toán của Kho bạc Nhà nƣớc trên nền tảng công nghệ thông tin hiện đại, theo hƣớng tự động hóa và tăng tốc độ xử lý các giao dịch; bảo đảm dễ dàng kết nối, giao diện với các hệ thống ứng dụng khác; tham gia hệ thống thanh toán điện tử song phƣơng, thanh toán điện tử liên ngân hàng, nghiên cứu triển khai thực hiện mô hình thanh toán tập trung,… theo hƣớng mọi giao dịch của ngân sách nhà nƣớc và các quỹ tài chính nhà nƣớc đều đƣợc thực hiện qua tài khoản thanh toán tập trung”. Trong quá trình tiếp cận và nghiên cứu, từ năm 2010 đến 2016, KBNN đã triển khai thí điểm và mở rộng thành công cáchình thức thanh toán điện tử:Thanh toán điện tử liên ngân hàng, Thanh toán song phƣơng điện tử. Qua thời gian thí điểm và triển khai diện rộng, hệ thống thanh toán điện tử giữa KBNN với các Ngân hàng đã đạt đƣợc những thành tựu bƣớc đầu nhƣ: hỗ trợ công tác thanh toán nhanh, chính xác, an toàn so với các phƣơng thức thủ công; từng bƣớc hình thành tài khoản thanh toán tập trung; tập trung ngân quỹ nhà nƣớc và nâng cao hiệu quả quản lý ngân quỹ. Tuy nhiên, trong quá trình triển khai, việc quản lý hoạt động thanh toán điện tử của KBNN còn bộc lộ nhiều hạn chế, công tác điều hành còn nhiều bất cập.Khi triển khai các hình 2
thức thanh toán điện tử trong phạm vi rộng, bao gồm 63 KBNN tỉnh, thành phố và 704 KBNN quận, huyện trên toàn quốc với đặc điểm kinh tế xã hội và trình độ chuyên môn của các đối tƣợng thực hiện rất khác nhau; nhiều hình thức thanh toán điện tử khác nhau; môi trƣờng pháp lý còn chƣa đầy đủ và thông thoáng…đã dẫn tới rất nhiều khó khăn trong công tác quản lý. Bên cạnh đó, trong điều kiện hiện nay công tác kiểm tra, thanh tra chƣa thực sự thể hiện đƣợc hết vai trò và chức năng của mình, vẫn xảy ra các trƣờng hợp sai phạm và đó cũng là nguyên nhân làm cho hoạt động thanh toán điện tử chƣa mang lại hiệu quả mong đợi. Từ những vấn đề nêu trên, đòi hỏi phải có những nghiên cứu cụ thể về quản lý, điều hành hoạt động thanh toán điện tử của hệ thống KBNN với các ngân hàng để tìm ra những nguyên nhân, bất cập cần giải quyết và từ đó có những giải pháp hoàn thiện hiệu quả. Bên cạnh đó, về mặt lý luận, Việt Nam và quốc tếđã có những nghiên cứu về thanh toán điện tử trong thời gian qua. Tuy nhiên, các nghiên cứu của các tổ chức thanh toán quốc tế và một số quốc gia có hệ thống thanh toán điện tử phát triển thƣờng tập trung vào nội dung nâng cao hiệu quả kết nối giữa các bên tham gia trong hệ thống thanh toán mà chủ yếu là các ngân hàng và tổ chức tín dụng. Việt Nam cũng có nhiều nghiên cứu về thanh toán điện tử, tập trung vào thực trạng và các giải pháp đồng bộ thanh toán không dùng tiền mặt hoặc nghiên cứusơ bộ về các hình thức thanh toán điện tử tại Kho bạc Nhà nƣớc hoặc tại các ngân hàng. Vấn đề về quản lýhoạt động thanh toán điện tử trong KBNN - một đơn vị vừa đóng vai trò là một chủ thể tham gia thanh toán điện tử với hệ thống khác vừa thông qua đó để thực hiện nhiệm vụ quản lý nhà nƣớc chƣa đƣợc đề cập chuyên sâu trong một công trình nghiên cứu nào trƣớc đây. Do vậy, việc 3
nghiên cứu, hoàn thiện công tác quản lý hoạt động thanh toán điện tử của Kho bạc nhà nước là thực sự cần thiết, đảm bảo hoàn thành nhiệm vụ quản lý ngân quỹ nhà nƣớc của KBNN một cách hiệu quả nói chung và thực hiện chủ trƣơng mở rộng phạm vi thanh toán Liên ngân hàng, thanh toán song phƣơng điện tử với nhiều hệ thống Ngân hàng, đáp ứng xu hƣớng phát triển thanh toán điện tử nói riêng. Xuất phát từ những lý do trên, tác giả lựa chọn đề tài “Quản lý hoạt động thanh toán điện tử của Kho bạc Nhà nước Việt Nam” tập trung trong phạm vi công tác quản lý hoạt động thanh toán điện tử của hệ thống KBNN với hệ thống Ngân hàng nhà nƣớc và các Ngân hàng thƣơng mại với mong muốn đề tài có những đóng góp thiết thực trong công tác quản lý Nhà nƣớc,chỉ ra đƣợc những nguyên nhân và hạn chế, từ đó đề xuất những giải pháp nhằm hoàn thiện và nâng cao công tác quản lý thanh toán điện tử của KBNN. 2. Câu hỏi nghiên cứu của đề tài Để đạt đƣợc mục tiêu đặt ra, câu hỏi nghiên cứu của đề tài đƣợc xác định là: Thực trạng công tác quản lý hoạt động thanh toán điện tử của KBNN Việt Nam với các hệ thống Ngân hàng hiện nay nhƣ thế nào?KBNN Việt Nam cần làm gì để hoàn thiện công tác quản lý hoạt động thanh toán điện tử với các hệ thống Ngân hàng, nhằm nâng cao hiệu quả quản lý ngân quỹ nhà nƣớc? 3. Mục tiêu và nhiệm vụ nghiên cứu 3.1. Mục tiêu nghiên cứu - Xây dựng cơ sở lý luận tổng quát về quản lý hoạt động thanh toán điện tử của KBNN; - Thực trạng công tác quản lý hoạt động thanh toán điện tử của KBNNViệt Nam với hệ thống Ngân hàng; 4
- Giải pháp hoàn thiện và phát triển công tác quản lý thanh toán điện tử của KBNN Việt Nam trong giai đoạn tới; 3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu Để đạt đƣợc mục tiêu nghiên cứu đã đặt ra, đề tài xác định nhiệm vụ nghiên cứu cụ thể nhƣ sau: - Hệ thống hóa một số cơ sở lý luận và thực tiễn về thanh toán điện tử trong nền kinh tế hiện đại và công tác quản lý hoạt động thanh toán điện tử của KBNN: các khái niệm cơ bản về hoạt động thanh toán điện tử, quản lý hoạt động thanh toán điện tử của KBNN, các tiêu chí đánh giá và nhân tố ảnh hƣởng đến công tác quản lý hoạt động thanh toán điện tử của KBNN; kinh nghiệm về quản lý thanh toán điện tử. - Nghiên cứu và đánh giá về thực trạng công tác quản lý hoạt động thanh toán điện tử của KBNN Việt Nam với các hệ thống Ngân hàng từ năm 2010 đến năm 2016 cụ thể tại các khâu lập kế hoạch, tổ chức thực hiện và kiểm tra đánh giá; những thành quả đã đạt đƣợc; những hạn chế và nguyên nhân trong giai đoạn đầu thí điểm và triển khai rộng. - Đƣa ra những quan điểm, phƣơng hƣớng và mục tiêu hoàn thiện công tác quản lý thanh toán điện tử của KBNN Việt Nam với các hệ thống Ngân hàng giai đoạn từ năm2017 đến năm 2020về cơ chế, quy trình nghiệp vụ, tổ chức quản lý, chƣơng trình ứng dụng; đồng thời đề xuất giải pháp có tính khả thi để hiện thực hóa mục tiêu đó. 4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu 4.1. Đối tƣợng nghiên cứu Đối tƣợng nghiên cứu: Vấn đề lý luận về quản lý hoạt động thanh toán điện tử của KBNN và thực tiễn công tác quản lý hoạt động thanh toán điê ̣n tƣ̉ 5
của KBNNViệt Nam với các hệ thống Ngân hàng (Ngân hàng Nhà nƣớc Việt Nam; Ngân hàng TMCP Công thƣơng Việt Nam; Ngân hàng TMCP Đầu tƣ và phát triển Việt Nam; Ngân hàng Nông nghiệp và phát triển nông thôn Việt Nam; Ngân hàng TMCP Ngoại thƣơng Việt Nam; Ngân hàng TMCP Quân đội). 4.2. Phạm vi nghiên cứu  Phạm vi không gian Đề tài tập trung nghiên cứu công tác quản lý hoạt động thanh toán điện tử tại KBNN Trung ƣơng với các hệ thống Ngân hàng (Ngân hàng Nhà nƣớc Việt Nam; Ngân hàng TMCP Công thƣơng Việt Nam; Ngân hàng TMCP Đầu tƣ và phát triển Việt Nam; Ngân hàng Nông nghiệp và phát triển nông thôn Việt Nam; Ngân hàng TMCP Ngoại thƣơng Việt Nam; Ngân hàng TMCP Quân đội).  Phạm vi nội dung - Tập trung nghiên cứu một số vấn đề lý luận về công tác quản lý hoạt động thanh toán điện tử của KBNN. - Thực trạng quản lý hoạt động thanh toán điện tử của KBNN Việt Nam với Ngân hàng Nhà nƣớc Việt Nam và 5 Ngân hàng thƣơng mại. - Phƣơng hƣớng và đề xuất một số giải pháp nhằm hoàn thiện công tác quản lý hoạt động thanh toán điện tử của KBNN Việt Nam với các hệ thống Ngân hàng.  Phạm vi thời gian Giai đoa ̣n tƣ̀ 2014 - 2016, khi triển khai thí điểm thanh toán Liên ngân hàng với một số đơn vị KBNN cấp tỉnh; triển khai rộng Thanh toán song phƣơng điện tử với hầu hết các KBNN cấp huyện và đề xuất những quan 6
điểm, phƣơng hƣớng và mục tiêu nâng cao hiệu quả công tác quản lý thanh toán điện tử đến năm 2020. 5. Những đóng góp của đề tài Là một đề tài nghiên cứu có tính hệ thống về công tác quản lý hoạt động thanh toán điện tử của KBNN Việt Nam với các hệ thống Ngân hàng, đề tài có những đóng góp về cả lý luận và thực tiễn nhƣ sau:  Về lý luận: - Đề tài khái quát hóa và phát triển những vấn đề lý luận liên quan đến nội dung thanh toán điện tử; thanh toán điện tử của KBNN; quản lý hoạt động thanh toán điện tử của KBNN; những bài học kinh nghiệm trong và ngoài nƣớc cho việc quản lý thanh toán điện tử tại KBNN. - Những nội dung lý luận trong đề tài sẽ trở thành nguồn tài liệu tham khảo thiết thực và bổ ích cho những nghiên cứu sau này về quản lý thanh toán điện tử của KBNN.  Về thực tiễn: - Qua phân tích, đề tài xem xét và đánh giá tổng thể thực trạng công tác quản lý thanh toán điện tử của KBNN Việt Nam với các hệ thống Ngân hàng hiện nay, đánh giá những kết quả đã đạt đƣợc và những hạn chế còn tồn tại. Đề tài cũng đƣa ra những giải pháp nhằm hoàn thiện công tác quản lý hoạt động thanh toán điện tử của KBNN Việt Nam với các hệ thống Ngân hàng, đáp ứng yêu cầu trong tình hình mới nhằm nâng cao hiệu quả quản lý ngân quỹ nhà nƣớc. - Việc ứng dụng kết quả nghiên cứu góp phần giải quyết những hạn chế, bất cập phát sinh trong thực tiễn mở rộng các hệ thống thanh toán điện tử của KBNN Việt Nam, tạo cơ sở thực tiễn cho việc xây dựng cơ chế quản lý hoạt 7
động thanh toán tối ƣu, nâng cao hiệu quả quản lý ngân quỹ theo tinh thần của Chiến lƣợc phát triển KBNN đến năm 2020. 6. Kết cấu của đề tài Ngoài phần mở đầu, mục lục, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo, đề tài dự kiến kết cấu 04 chƣơng nhƣ sau: Chƣơng 1: Tổng quan các công trình nghiên cứu; cơ sở lý luận và thực tiễn vềquản lý hoạt động thanh toán điện tử của Kho bạc Nhà nƣớc. Chƣơng 2:Thiết kế và phƣơng pháp nghiên cứu Chƣơng 3: Thực trạng công tác quản lý hoạt động thanh toán điện tử của Kho bạc Nhà nƣớcViệt Nam Chƣơng 4:Phƣơng hƣớng phát triển và giải pháp nâng cao hiệu quả công tác quản lý hoạt động thanh toán điện tử củaKho bạc Nhà nƣớcViệt Nam. 8
CHƢƠNG 1 TỔNG QUAN CÁC CÔNG TRÌNH NGHIÊN CƢ́U;CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG THANH TOÁN ĐIỆN TỬ CỦA KHO BẠC NHÀ NƢỚC 1.1. Tổng quan các công trin ̀ h nghiên cứu trong và ngoài nƣớc 1.1.1. Tổng quan tình hình nghiên cứu ngoài nƣớc Theo kết quả nghiên cứu của Citigroup (Digital money index, 2017) về chỉ số tiền số cho thấy các quốc gia phát triển luôn tiên phong trong thanh toán điện tử nhƣ Singapore đứng đầu về chỉ số tiền số, thứ hai là Mỹ, thứ ba là Phần Lan và thứ tƣ là Vƣơng quốc Anh. Ngoài ra, theo báo cáo trên ((Digital money index, 2017, trang 9), từ năm 2014 đến 2017, tại một số quốc gia có sự tăng trƣởng về chỉ số giao dịch không dùng tiền mặt nhƣ Ấn Độ tăng 9,7%; Băng-La-Đét tăng 8%; Trung quốc tăng 4,6% và Việt Nam tăng 4,5%. Nhƣ vậy, so với chỉ số tăng trung bình toàn cầu là 2%, từ 2014 đến 2017, Việt Nam cho thấy là một quốc gia đang đẩy mạnh quá trình chuyển đổi sang thanh toán không dùng tiền mặt. Nhận thức đƣợc tầm quan trọng và lợi ích của Thanh toán điện tử, tháng 8/1998, Chủ tịch Ủy ban Kinh tế, Tiền tệ và Chính sách Công nghiệp của Liên minh Châu Âu đã yêu cầu Viện nghiên cứu và triển khai công nghệ SEVILLE thực hiện nghiên cứu về Hệ thống Thanh toán Điện tử để hoàn thành vào đầu năm 1999 (Study on Electronic Payment Systems for the Committee on Economic and Monetary Affairs and Industrial Policy of the European Parliament, Alman Metten MEP, 1999). Tháng 5 năm 1999, báo cáo nghiên cứu do Tiến sỹ Alman Metten và các nghiên cứu viên đã đƣa ra tổng quan về các chính sách thƣơng mại điện tử và các phân tích đối với việc 9
áp dụng các hệ thống thanh toán mới. Nghiên cứu này cung cấp một bức tranh toàn cảnh về hệ thống thanh toán điện tử, vị trí của các bên tham gia, các vấn đề về an toàn thanh toán, thƣơng mại điện tử xuyên biên giới, vấn đề tiêu chuẩn hóa cùng với các quy định, chính sách tiền tệ để ổn định hệ thống. Các nghiên cứu của tiến sỹ Alman Menten mới chỉ dự báo đƣợc một phần của sự phát triển thanh toán điện tử. Sự bùng nổ của Internet, thƣơng mại điện tử và các giao dịch xuyên biên giới đã khiến thanh toán điện tử trở nên quan trọng hơn bao giờ hết. Cũng từ đó phát sinh nhiều nguy cơ tiềm ẩn trong giao dịch thanh toán điện tử. Nhìn nhận từ góc độ kỹ thuật, giáo sƣ Hariom Tyagi, tiến sĩ Abhishek Shukla và trợ lý Mamta thuộc Đại học kỹ thuật Abdul Kalam, Ấn Độ đã thực hiện một Nghiên cứu về các hệ thống thanh toán điện tử của Ấn độ (The Study of Electronic Payment Systems; Hariom Tyagi, Abhishek Shukla & Mamta, 2016). Nghiên cứu đã chỉ rõ các nguy cơ và thách thức của các hệ thống thanh toán điện tử; các gian lận trong thanh toán điện tử và đƣa ra các khuyến nghị để tạo ra các thanh toán trực tuyến an toàn, nâng cao chất lƣợng hệ thống thanh toán điện tử. Đối với các nghiên cứu về phƣơng thức thanh toán điện tử, tháng 11/2015, tổ chức Worldpay (Anh) thông qua nghiên cứu hơn 300 chƣơng trình thanh toán tại 30 quốc gia (Global payments report preview, Worldpay, 2015) đã đƣa ra dự báo về thanh toán toàn cầu và các khuyến nghị về phƣơng thức thanh toán điện tử phù hợp nhu cầu thực tế của một số quốc gia. Theo dự báo của Worldpay, các phƣơng thức thanh toán không dùng tiền mặt sẽ chiếm 59% tổng doanh thu Thƣơng mại Điện tử toàn cầu vào năm 2017 (Global payments report preview, Worldpay, 2015, trang 10). Ngoài ra, báo cáo của Worldpay cũng tổng hợp xu hƣớng thanh toán hiện tại ở các quốc gia này từ đó khuyến nghị về phƣơng thức thanh toán điện tử phù hợp. Tuy nhiên, nghiên cứu này tập trung vào các phƣơng thức thanh toán điện tử phổ biến 10
trong thƣơng mại điện tử, kết nối khách hàng, doanh nghiệp với ngân hàng mà chƣa đề cập đến kết nối giữa ngƣời dân – ngân hàng – kho bạc. Về nghiên cứu kết nối thanh toán giữa ngân hàng và kho bạc, tổ chức FIS&SUNGARD năm 2014 đã đƣa ra khuyến nghị về phƣơng thức quản lý hoàn chỉnh các kết nối ngân hàng thông qua các dịch vụ SWIFT (Treasury and payments - Managed Bank Connectivity, Fis&Sungard, 2014) trong đó có kết nối ngân hàng – kho bạc. Ngoài ra, nghiên cứu còn đƣa ra các khuyến nghị về kênh truyền đảm bảo kết nối an toàn và tin cậy giữa kho bạc và các đối tác ngân hàng thông qua kết nối trực tiếp hoặc gián tiếp (mạng SWIFT hoặc các mạng trao đổi khác). Đối với nghiên cứu về thanh toán điện tử trong hệ thống kho bạc, báo cáo nghiên cứu về Mô hình tham chiếu trong Kho bạc (Ali Hashim và Bill Allan, 2001) đã đƣa ra các mô hình tham chiếu dành cho kho bạc, cụ thể là mô hình cho kho bạc Hoa Kỳ. Nghiên cứu này cũng nêu rõ các vấn đề liên quan đến thanh toán, thanh toán điện tử trong hệ thống kho bạc và ngân hàng. Đồng thời khuyến nghị áp dụng cho các quốc gia đang phát triển. Mô hình thanh toán của kho bạc Hoa Kỳ cũng là mô hình tham chiếu khuyến nghị áp dụng cho Việt Nam khi xây dựng hệ thống thanh toán điện tử của KBNN với các ngân hàng. Có thể thấy, đối với lĩnh vực thanh toán điện tử đã có nhiều nghiên cứu chuyên sâu dƣới nhiều khía cạnh cụ thể khác nhau, tuy nhiên các nghiên cứu này tập trung chủ yếu vào đối tƣợng nghiên cứu là thanh toán điện tử tại các hệ thống Ngân hàng; mô hình kết nối thanh toán điện tử. 1.1.2. Tổng quan tình hình nghiên cứu trong nƣớc Thực hiện Đề án phát triển thanh toán không dùng tiền mặt ta ̣i Viê ̣t Nam theo từng giai đoạn của Thủ tƣớng Chính Phủ, trong đó có mục tiêu phát triển 11