Luận văn Thạc sĩ Quản lý kinh tế: Quản lý nhà nước về quy hoạch đô thị tại thành phố Thái Nguyên, tỉnh Thái Nguyên

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:130

Thêm vào BST

Báo xấu

28
lượt xem 10
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục tiêu chung của luận văn là hoàn thiện công tác quản lý quy hoạch đô thị để góp phần thúc đẩy sự tăng trưởng và phát triển đô thị phù hợp với chương trình phát triển đô thị quốc gia, phát huy các thế mạnh của thành phố Thái Nguyên để phát triển kinh tế - xã hội.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Quản lý kinh tế: Quản lý nhà nước về quy hoạch đô thị tại thành phố Thái Nguyên, tỉnh Thái Nguyên

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH NGUYỄN THỊ KIM DUNG QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC VỀ QUY HOẠCH ĐÔ THỊ TẠI THÀNH PHỐ THÁI NGUYÊN, TỈNH THÁI NGUYÊN LUẬN VĂN THẠC SĨ THEO ĐỊNH HƯỚNG ỨNG DỤNG Ngành: QUẢN LÝ KINH TẾ THÁI NGUYÊN - 2020
ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH NGUYỄN THỊ KIM DUNG QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC VỀ QUY HOẠCH ĐÔ THỊ TẠI THÀNH PHỐ THÁI NGUYÊN, TỈNH THÁI NGUYÊN Ngành: QUẢN LÝ KINH TẾ Mã số: 8340410 LUẬN VĂN THẠC SĨ THEO ĐỊNH HƯỚNG ỨNG DỤNG Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS. Đỗ Thị Thúy Phương THÁI NGUYÊN - 2020
LỜI CAM ĐOAN Tôi cam đoan rằng, luận văn thạc sỹ kinh tế “Quản lý nhà nước về quy hoạch đô thị tại thành phố Thái Nguyên, tỉnh Thái Nguyên” là công trình nghiên cứu của tôi. Những số liệu được sử dụng được chỉ rõ nguồn trích dẫn trong danh mục tài liệu tham khảo. Kết quả nghiên cứu này chưa được công bố trong bất kỳ công trình nghiên cứu nào từ trước đến nay. Thái Nguyên, ngày tháng năm 2020 Người cam đoan Nguyễn Thị Kim Dung
ii LỜI CẢM ƠN Qua quá trình nghiên cứu làm luận văn, tôi đã nhận được sự giúp đỡ, ủng hộ của cô giáo hướng dẫn, Phòng Quản lý đô thị, Phòng Tài chính - Kế hoạch, Ban quản lý dự án đầu tư xây dựng thành phố Thái Nguyên, các đồng nghiệp, bạn bè và gia đình đã tạo điều kiện để tôi có thể hoàn thiện luận văn này. Trước tiên, tôi xin chân thành cảm ơn PGS.TS. Đỗ Thị Thúy Phương, cô giáo hướng dẫn luận văn cho tôi, cô giúp đỡ tôi có phương pháp nghiên cứu hợp lý, nhìn nhận vấn đề một cách khoa học, logic, để đề tài của tôi có ý nghĩa thực tiễn và khả thi. Tiếp theo, tôi xin chân thành cảm ơn ban lãnh đạo, tập thể cán bộ tại phòng Quản lý đô thị thành phố Thái Nguyên, phòng Tài chính - Kế hoạch thành phố Thái Nguyên, Ban quản lý dự án thành phố Thái Nguyên đã giúp tôi nắm bắt được thực trạng việc quản lý quy hoạch chi tiết cũng như những vướng mắc và đề xuất trong công tác quản lý quy hoạch chi tiết tại thành phố Thái Nguyên. Cuối cùng, tôi xin cảm ơn ban lãnh đạo và các đồng nghiệp đã góp ý và tạo điều kiện cho tôi để tôi có thể hoàn thành luận văn. Một lần nữa tôi xin chân thành cảm ơn Ban Giám hiệu, các Thầy, Cô giáo trường Đại học Kinh tế và Quản trị kinh doanh Thái Nguyên, PGS.TS. Đỗ Thị Thúy Phương, cảm ơn ban lãnh đạo, tập thể cán bộ phòng Quản lý đô thị, phòng Tài chính - Kế hoạch, Ban quản lý các dự án đầu tư thành phố Thái Nguyên đã hướng dẫn, giúp đỡ và tạo điều kiện để tôi có thể hoàn thành luận văn tốt nghiệp này. Tôi xin chân thành cảm ơn! Thái Nguyên, tháng 6 năm 2020 Tác văn Nguyễn Thị Kim Dung
iii MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN ................................................................................................. i LỜI CẢM ƠN ..................................................................................................... ii MỤC LỤC ......................................................................................................... iii DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT .................................................................... vii DANH MỤC BẢNG BIỂU ............................................................................... viii DANH MỤC SƠ ĐỒ .......................................................................................... ix MỞ ĐẦU............................................................................................................ 1 1. Sự cần thiết của đề tài nghiên cứu ................................................................ 1 2. Mục tiêu nghiên cứu ...................................................................................... 2 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ................................................................. 3 4. Ý nghĩa của luận văn ..................................................................................... 4 5. Kết cấu của luận văn ..................................................................................... 4 Chương 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CÔNG TÁC QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC VỀ QUY HOẠCH ĐÔ THỊ .......................................................... 5 1.1. Cơ sở lý luận quản lý nhà nước về quy hoạch đô thị ................................. 5 1.1.1. Khái niệm đô thị ...................................................................................... 5 1.1.2. Quản lý nhà nước về quy hoạch đô thị ................................................... 8 1.1.3. Nội dung quản lý nhà nước về quy hoạch đô thị .................................. 11 1.1.4. Các yếu tố ảnh hưởng đến công tác quản lý nhà nước về quy hoạch đô thị...................................................................................................... 15 1.2. Cơ sở thực tiễn về quản lý Quy hoạch đô thị ........................................... 19 1.2.1. Kinh nghiệm quản lý nhà nước về quy hoạch đô thị tại một số nước trên thế giới ........................................................................................... 19 1.2.2. Kinh nghiệm quản lý nhà nước về quy hoạch đô thị của một số thành phố trong nước ............................................................................ 23 1.2.3. Bài học rút ra từ kinh nghiệm quản lý quy hoạch đô thị tại thành phố Thái Nguyên, tỉnh Thái Nguyên .................................................... 27
iv Chương 2: PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU .................................................. 29 2.1. Câu hỏi nghiên cứu .................................................................................. 29 2.2. Phương pháp nghiên cứu .......................................................................... 29 2.2.1. Phương pháp thu thập thông tin ............................................................ 29 2.2.2. Tổng hợp và xử lý thông tin .................................................................. 32 2.2.3. Phương pháp phân tích thông tin .......................................................... 34 2.3. Hệ thống chỉ tiêu nghiên cứu ................................................................... 35 Chương 3: THỰC TRẠNG CÔNG TÁC QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC VỀ QUY HOẠCH ĐÔ THỊ TẠI THÀNH PHỐ THÁI NGUYÊN, TỈNH THÁI NGUYÊN ......................................................................................................... 37 3.1. Giới thiệu chung về cơ quan quản lý Quy hoạch chi tiết tại thành phố Thái Nguyên .......................................................................................... 37 3.1.1. Đặc điểm tự nhiên và kinh tế xã hội thành phố Thái Nguyên ảnh hưởng đến quản lý Quy hoạch chi tiết .................................................. 37 3.1.2. Giới thiệu về phòng Quản lý đô thị thành phố Thái Nguyên................ 41 3.2. Thực trạng công tác quản lý nhà nước về quy hoạch đô thị tại thành phố Thái Nguyên, tỉnh Thái Nguyên giai đoạn 2017 - 2019 ................ 50 3.2.1. Xây dựng và chỉ đạo thực hiện định hướng, chiến lược phát triển đô thị...................................................................................................... 51 3.2.2. Ban hành và tổ chức thực hiện văn bản quy phạm pháp luật về quản lý hoạt động quy hoạch đô thị ...................................................... 61 3.2.3. Quản lý nhà nước về hoạt động quy hoạch đô thị theo đúng trình tự ......... 67 3.2.4. Tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật và thông tin về quy hoạch đô thị ........................................................................................... 78 3.2.5. Kiểm tra, thanh tra quản lý nhà nước về quy hoạch và phát triển đô thị tại thành phố Thái Nguyên, tỉnh Thái Nguyên ........................... 79 3.3. Các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý nhà nước về quy hoạch và phát triển đô thị tại thành phố Thái Nguyên, tỉnh Thái Nguyên ................... 81 3.3.1. Yếu tố chủ quan .................................................................................... 81
v 3.3.2. Nhân tố khách quan ............................................................................... 83 3.4. Đánh giá về công tác quản lý Quy hoạch chi tiết tại thành phố Thái Nguyên, tỉnh Thái Nguyên .................................................................... 86 3.4.1. Một số kết đạt được ............................................................................... 86 3.4.2. Những hạn chế và nguyên nhân ............................................................ 87 3.4.3. Phân tích SWOT đối với phát triển quy hoạch đô thị thành phố Thái Nguyên .......................................................................................... 88 Chương 4: GIẢI PHÁP TĂNG CƯỜNG CÔNG TÁC QUẢN LÝ QUY HOẠCH ĐÔ THỊ TẠI THÀNH PHỐ THÁI NGUYÊN, TỈNH THÁI NGUYÊN ........ 91 4.1. Định hướng, mục tiêu tăng cường công tác quản lý nhà nước về Quy hoạch chi tiết tại thành phố Thái Nguyên, tỉnh Thái Nguyên ............... 91 4.1.1. Định hướng tăng cường công tác quản lý nhà nước về Quy hoạch đô thị tại thành phố Thái Nguyên, tỉnh Thái Nguyên ........................... 91 4.1.2.Mục tiêu tăng cường công tác quản lý nhà nước về Quy hoạch chi tiết tại thành phố Thái Nguyên, tỉnh Thái Nguyên ............................. 100 4.2. Giải pháp tăng cường công tác quản lý nhà nước về Quy hoạch chi tiết tại thành phố Thái Nguyên, tỉnh Thái Nguyên ............................. 102 4.2.1. Giải pháp về nguồn vốn ...................................................................... 102 4.2.2. Tăng cường công tác quản lý thực hiện quy hoạch đô thị đối với các khu công nghiệp trong khu đô thị ................................................. 103 4.2.3. Nâng cao năng lực của đội ngũ tư vấn làm công tác quy hoạch đô thị....... 105 4.2.4. Nâng cao năng lực, trình độ chuyên môn cán bộ làm công tác quản lý quy hoạch đô thị .............................................................................. 105 4.2.5. Các giải pháp thực hiện quy hoạch ..................................................... 107 4.3. Một số kiến nghị..................................................................................... 109 4.3.1. Kiến nghị với Nhà nước, Quốc hội và Chính phủ .............................. 109 4.3.2. Kiến nghị với Quy hoạch chi tiết Việt Nam ...................................... 109 4.3.3. Kiến nghị với cấp ủy, chính quyền địa phương .................................. 110
vi 4.3.4. Kiến nghị với cơ quan quản lý Quy hoạch chi tiết Thái Nguyên ....... 110 KẾT LUẬN.................................................................................................... 112 TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................................. 114 PHỤ LỤC ...................................................................................................... 116
vii DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT ATGT An toàn giao thông CBCC Cán bộ công chức CCN Cụm công nghiệp KBNN Kho bạc nhà nước KT-XH Kinh tế - xã hội NSNN Ngân sách nhà nước QH Quy hoạch QHĐT Quy hoạch đô thị QLĐT Quản lý đô thị QLNN Quản lý nhà nước TP Thành phố UBND Ủy ban nhân dân XD Xây dựng
viii DANH MỤC BẢNG BIỂU Bảng 2.1. Bảng thống kê mẫu nghiên cứu .................................................. 31 Bảng 2.2. Mức ý nghĩa của điểm bình quân................................................ 32 Bảng 3.1: Tình hình nhân lực tại phòng Quản lý đô thị thành phố Thái Nguyên thời điểm 31/12/2019 .................................................... 49 Bảng 3.2: Thực trạng quản lý cảnh quan và môi trường đô thị thành phố Thái Nguyên................................................................................ 55 Bảng 3.3: Tổng hợp ý kiến về công tác lập kế hoạch về quy hoạch và phát triển đô thị tại thành phố Thái Nguyên ............................... 60 Bảng 3.4: Danh mục một số văn bản liên quan đến công tác quy hoạch đô thị tại thành phố Thái Nguyên giai đoạn 2017-2019 ............. 62 Bảng 3.5: Điều tra về thực hiện quy hoạch và phát triển đô thị tại thành phố Thái Nguyên ........................................................................ 76 Bảng 3.6: Tổng hợp ý kiến về quy trình, quy hoạch và phát triển đô thị tại thành phố Thái Nguyên ......................................................... 77 Bảng 3.7: Thực trạng công trình công cộng cấp đô thị TP Thái Nguyên ... 78 Bảng 3.8: Thực hiện các cuộc thanh tra, kiểm tra, giám sát của thành phố Thái Nguyên giai đoạn 2017 - 2019 .................................... 80 Bảng 3.9: Bảng thống kê rà soát các dự án trên địa bàn thành phố Thái Nguyên năm 2019 ....................................................................... 80 Bảng 3.10: Tổng hợp ý kiến về công tác kiểm tra, thanh tra về quy hoạch và phát triển đô thị tại thành phố Thái Nguyên, tỉnh Thái Nguyên năm 2019 ........................................................................ 81 Bảng 3.11: Tổng hợp kinh phí đầu tư xây dựng năm 2019........................... 82 Bảng 4.1: Dự báo nhu cầu đất xây dựng thành phố Thái Nguyên .............. 92 Bảng 4.2: Định hướng quy hoạch hệ thống y tế thành phố Thái Nguyên ....... 98
ix DANH MỤC SƠ ĐỒ Sơ đồ 3.1. Cơ cấu tổ chức của phòng Quản lý đô thị thành phố Thái Nguyên........ 42 Sơ đồ 3.2. Sơ đồ các phân vùng phát triển thành phố Thái Nguyên............ 52 Sơ đồ 3.3. Sơ đồ phân bố hệ thống thương mại, dịch vụ thành phố Thái Nguyên ........................................................................................ 54 Sơ đồ 3.4. Sơ đồ phân bố các khu công nghiệp thành phố Thái Nguyên ......... 57 Sơ đồ 3.5. Sơ đồ phân bố khu du lịch thành phố Thái Nguyên ................... 58
1 MỞ ĐẦU 1. Sự cần thiết của đề tài nghiên cứu Thành phố Thái Nguyên được xác định là trung tâm chính trị, kinh tế, văn hóa - thể dục thể thao, giáo dục, khoa học kỹ thuật, y tế, du lịch, dịch vụ du lịch, đầu tàu phát triển của vùng trung du và miền núi Bắc Bộ; là một cực phát triển của vùng Thủ đô Hà Nội; là đô thị cửa ngõ, có vai trò kết nối giữa vùng Thủ đô Hà Nội và vùng trung du và miền núi Bắc Bộ; có vị trí quan trọng về an ninh, quốc phòng. Trong thời gian qua, việc đầu tư xây dựng, phát triển đô thị trên địa bàn thành phố Thái Nguyên đã có nhiều bước phát triển rõ rệt, góp phần thúc đẩy sự phát triển kinh tế - xã hội của thành phố nói riêng và của cả tỉnh nói chung. Tuy nhiên, bên cạnh đó, công tác quy hoạch xây dựng và quản lý phát triển đô thị còn một số tồn tại, hạn chế như: Việc lập quy hoạch xây dựng (quy hoạch đô thị, quy hoạch xây dựng khu chức năng, quy hoạch nông thôn) chưa đồng bộ; công tác điều chỉnh quy hoạch, nhất là điều chỉnh cục bộ quy hoạch tại một số địa phương trên địa bàn thành phố còn nhiều bất cập, điều chỉnh nhiều lần, có xu hướng gia tăng dân số, tầng cao, mật độ sử dụng đất và giảm các quỹ đất hạ tầng xã hội, hạ tầng kỹ thuật gây nguy cơ quá tải hạ tầng đô thị trong thời gian tới; nhiều địa phương chưa hoàn thiện việc lập chương trình phát triển đô thị và khu vực phát triển đô thị dẫn tới các đô thị phát triển thiếu tầm nhìn và tính bền vững, chưa gắn phát triển đô thị với quy hoạch và kế hoạch. Để khắc phục những tồn tại, hạn chế nêu trên, với mục tiêu chấn chỉnh công tác quy hoạch xây dựng, quản lý phát triển đô thị trên địa bàn theo quy hoạch được duyệt, UBND tỉnh Thái Nguyên đã yêu cầu Sở Xây dựng: Chủ trì, phối hợp với các ngành, đơn vị liên quan kiểm tra, đôn đốc, hướng dẫn các địa phương tổ chức lập, thẩm định, phê duyệt đồng bộ các quy hoạch xây dựng đảm bảo phù hợp với các loại quy hoạch cao hơn, phù hợp với quy hoạch sử
2 dụng đất được cấp có thẩm quyền phê duyệt; tổ chức lập Chương trình phát triển đô thị từng đô thị phù hợp với Chương trình phát triển đô thị tỉnh Thái Nguyên giai đoạn 2018 - 2020 định hướng đến năm 2035 đã được phê duyệt. Quy hoạch tổng thể phát triển kinh tế-xã hội thành phố Thái Nguyên đến năm 2020, tầm nhìn đến năm 2030 đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt tại Quyết định số 260/QĐ-TTg ngày 27/02/2015 đã xác định: Xây dựng thành phố Thái Nguyên là thành phố sinh thái, có chức năng tổng hợp (quản lý nhà nước, đào tạo, y tế chuyên sâu, khoa học-công nghệ, dịch vụ tài chính, ngân hàng và thương mại). Việc mở rộng thành phố sang phía Đông và phía Bắc để khai thác có hiệu quả cảnh quan sinh thái dòng sông Cầu là bước cụ thể hóa và hoàn toàn phù hợp với mục tiêu, yêu cầu Thủ tướng đặt ra đối với thành phố Thái Nguyên. Vì vậy, công tác quản lý quy hoạch đô thị tại thành phố Thái Nguyên cần được trú trọng và quản lý một cách rõ ràng, khoa học, tránh việc chồng chéo, điều chỉnh quy hoạch nhiều lần lãng phí nguồn kinh phí cho công tác lập, quản lý quy hoạch; góp phần xác định các khu vực phát triển đô thị, tạo điều kiện thuận lợi hơn trong thu hút đầu tư, phát triển kinh tế xã hội của thành phố. Quản lý nhà nước về quy hoạch đô thị đóng vai trò quan trọng đến chất lượng công tác quy hoạch và phát triển đô thị. Chính vì vậy, tác giả đã lựa chọn đề tài “Quản lý nhà nước về quy hoạch đô thị tại thành phố Thái Nguyên, tỉnh Thái Nguyên” làm luận văn thạc sỹ, với mong muốn đề tài sẽ phần nào đóng góp xây dựng thành phố ngày càng tốt đẹp hơn. 2. Mục tiêu nghiên cứu 2.1. Mục tiêu chung Mục tiêu chung của luận văn là hoàn thiện công tác quản lý quy hoạch đô thị để góp phần thúc đẩy sự tăng trưởng và phát triển đô thị phù hợp với chương trình phát triển đô thị quốc gia, phát huy các thế mạnh của thành phố Thái Nguyên để phát triển kinh tế - xã hội. 2.2. Mục tiêu cụ thể - Góp phần hệ thống hóa những vấn đề lý luận và thực tiễn về công tác
3 quản lý quy hoạch đô thị. - Phân tích thực trạng quản lý nhà nước về quy hoạch đô thị tại thành phố Thái Nguyên, tỉnh Thái Nguyên giai đoạn 2017 - 2019 định hướng đến năm 2035. - Tìm ra các yếu tố tác động tới công tác quản lý nhà nước về quy hoạch đô thị tại thành phố Thái Nguyên, tỉnh Thái Nguyên. - Đề xuất những giải pháp nhằm tăng cường công tác quản lý nhà nước về quy hoạch đô thị tại thành phố Thái Nguyên, tỉnh Thái Nguyên. 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 3.1. Đối tượng nghiên cứu Quy hoạch đô thị là việc tổ chức không gian, kiến trúc, cảnh quan đô thị, hệ thống công trình hạ tầng kỹ thuật, công trình hạ tầng xã hội và nhà ở để tạo lập môi trường sống thích hợp cho người dân sống trong đô thị, được thể hiện thông qua đồ án quy hoạch đô thị (Theo Luật Quy hoạch đô thị số 30/2009/QH12). Vì vậy, đối tượng nghiên cứu của luận văn tập trung vào công tác quản lý nhà nước về các đồ án quy hoạch đô thị tại thành phố Thái Nguyên, tỉnh Thái Nguyên cùng với các vấn đề cấu thành và những yếu tố ảnh hưởng đến công tác quy hoạch đô thị. 3.2. Phạm vi nghiên cứu - Phạm vi không gian: Luận văn tập trung nghiên cứu công tác quản lý nhà nước về quy hoạch đô thị tại thành phố Thái Nguyên, tỉnh Thái Nguyên. - Phạm vi thời gian: Luận văn nghiên cứu công tác Quy hoạch đô thị giai đoạn từ 2017 - 2019, định hướng và giải pháp thực hiện đến năm 2035. - Phạm vi nội dung: Luận văn tập trung nghiên cứu công tác quản lý nhà nước về QHĐT tại TP Thái Nguyên, tỉnh Thái Nguyên. Luận văn chỉ ra những kết quả đạt được và những hạn chế tồn tại và nguyên nhân, cũng như những nhân tố ảnh hưởng đến công tác quản lý QHĐT tại TP Thái Nguyên. Từ đó, đề xuất các giải pháp để quy hoạch đô thị tại TP Thái Nguyên ngày càng hoàn
4 thiện và phát triển hơn. 4. Ý nghĩa của luận văn Luận văn: “Quản lý nhà nước về công tác quy hoạch đô thị tại Thành phố Thái Nguyên, tỉnh Thái Nguyên” là một đề tài còn mới có ý nghĩa lý luận và thực tiễn thiết thực, cung cấp các luận chứng khoa học nhằm đưa ra các giải pháp tăng cường quản lý nhà nước về quy hoạch đô thị. Kết quả nghiên cứu của luận văn sẽ giúp cho công tác quản lý quy hoạch đô thị tại Thành phố Thái Nguyên có một cái nhìn mới, tổng quan hơn và toàn diện hơn, nâng cao công tác quản lý nhà nước về quy hoạch đô thị tại Thành phố Thái Nguyên, tỉnh Thái Nguyên. 5. Kết cấu của luận văn Để phục vụ cho quá trình nghiên cứu ngoài phần mở đầu, mục lục, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo và các phụ lục, luận văn bao gồm 4 chương như sau: Chương 1: Cơ sở lý luận và thực tiễn công tác quản lý nhà nước về quy hoạch đô thị. Chương 2: Phương pháp nghiên cứu Chương 3: Thực trạng công tác quản lý nhà nước về quy hoạch đô thị tại thành phố Thái Nguyên, tỉnh Thái Nguyên. Chương 4: Giải pháp tăng cường công tác quản lý nhà nước về quy hoạch đô thị tại thành phố Thái Nguyên, tỉnh Thái Nguyên.
5 Chương 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CÔNG TÁC QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC VỀ QUY HOẠCH ĐÔ THỊ 1.1. Cơ sở lý luận quản lý nhà nước về quy hoạch đô thị 1.1.1. Khái niệm đô thị 1.1.1.1. Khái niệm đô thị và tiêu chuẩn, phân loại đô thị a) Khái niệm đô thị Đô thị là khu vực tập trung dân cư sinh sống có mật độ cao và chủ yếu hoạt động trong lĩnh vực kinh tế phi nông nghiệp, là trung tâm chính trị, hành chính, kinh tế, văn hoá hoặc chuyên ngành, có vai trò thúc đẩy sự phát triển kinh tế - xã hội của quốc gia hoặc một vùng lãnh thổ, một địa phương, bao gồm nội thành, ngoại thành của thành phố; nội thị, ngoại thị của thị xã; thị trấn. (Nguyễn Đình Hương, 2003) Theo góc độ về quản lý kinh tế thì đô thị là điểm tập trung dân cư với mật độ cao, chủ yếu là lao động phi nông nghiệp có cơ sở hạ tầng thích hợp và là trung tâm chuyên ngành có vai trò và tầm quan trọng thúc đẩy sự phát triển kinh tế, xã hội của cả nước, hay của một miền lãnh thổ. Ở Việt Nam đô thị được nhà nước quy định là các thành phố, thị xã, thị trấn có dân số từ 4000 người trở lên trong đó trên 65% lao động trong lĩnh vực phi nông nghiệp, và ngày nay được bổ sung thêm nhiều chỉ tiêu trong đó có chỉ tiêu phải có quy hoạch chung cho tương lai. (Phạm Thị Chung Anh, 2019). b) Tiêu chuẩn đô thị Theo Điều 6 Nghị định số 42/2009/NĐ-CP ban hành ngày 07/5/2009 các tiêu chuẩn cơ bản để phân loại đô thị được xem xét, đánh giá trên cơ sở hiện trạng phát triển đô thị tại năm trước liền kề năm lập đề án phân loại đô thị hoặc tại thời điểm lập đề án phân loại đô thị, bao gồm: 1. Chức năng đô thị Là trung tâm tổng hợp hoặc trung tâm chuyên ngành, cấp quốc gia, cấp vùng liên tỉnh, cấp tỉnh, cấp huyện hoặc là một trung tâm của vùng trong tỉnh; có
6 vai trò thúc đẩy sự phát triển kinh tế - xã hội của cả nước hoặc một vùng lãnh thổ nhất định. 2. Quy mô dân số toàn đô thị tối thiểu phải đạt 4 nghìn người trở lên. 3. Mật độ dân số phù hợp với quy mô, tính chất và đặc điểm của từng loại đô thị và được tính trong phạm vi nội thành, nội thị và khu phố xây dựng tập trung của thị trấn. 4. Tỷ lệ lao động phi nông nghiệp được tính trong phạm vi ranh giới nội thành, nội thị, khu vực xây dựng tập trung phải đạt tối thiểu 65% so với tổng số lao động. 5. Hệ thống công trình hạ tầng đô thị gồm hệ thống công trình hạ tầng xã hội và hệ thống công trình hạ tầng kỹ thuật: a) Đối với khu vực nội thành, nội thị phải được đầu tư xây dựng đồng bộ và có mức độ hoàn chỉnh theo từng loại đô thị; b) Đối với khu vực ngoại thành, ngoại thị phải được đầu tư xây dựng đồng bộ mạng hạ tầng và bảo đảm yêu cầu bảo vệ môi trường và phát triển đô thị bền vững. 6. Kiến trúc, cảnh quan đô thị: việc xây dựng phát triển đô thị phải theo quy chế quản lý kiến trúc đô thị được duyệt, có các khu đô thị kiểu mẫu, các tuyến phố văn minh đô thị, có các không gian công cộng phục vụ đời sống tinh thần của dân cư đô thị; có tổ hợp kiến trúc hoặc công trình kiến trúc tiêu biểu và phù hợp với môi trường, cảnh quan thiên nhiên. (Nghị định số 42/2009/NĐ- CP, 2009). c) Phân loại đô thị Theo luật Quy hoạch đô thị năm 2009. Đô thị được đánh giá theo các tiêu chí sau: Vị trí, chức năng, vai trò cơ cấu và trình độ phát triển kinh tế - xã hội của đô thị. a) Dân số và lao động
7 b) Chất lượng hệ thống hạ tầng kỹ thuật và môi trường đô thị c) Chất lượng hệ thống hạ tầng xã hội d) Quản lý đô thị Theo Luật Quy hoạch đô thị năm 2009 và Nghị định 42/2009/NĐ-CP ngày 07/05/2009 của Chính phủ về phân loại đô thị, dựa trên các nhóm tiêu chí trên đô thị Việt Nam được phân thành 6 loại sau: Loại đặc biệt, loại I, loại II, loại III, loại IV, loại V. Cụ thể: * Đô thị loại đặc biệt Đô thị loại đặc biệt là thành phố trực thuộc Trung ương có các quận nội thành, ngoại thành và các đô thị trực thuộc. Thủ đô hoặc đô thị với chức năng là trung tâm chính trị, kinh tế, văn hóa, khoa học-kỹ thuật, đào tạo, du lịch, dịch vụ, đầu mối giao thông, giao lưu trong nước và quốc tế, có vai trò thúc đẩy sự phát triển kinh tế-xã hội của cả nước. Hà Nội và thành phố Hồ Chí Minh là hai đô thị được xếp vào loại đặc biệt của Việt Nam. * Đô thị loại I, loại II Đô thị loại I, loại II là thành phố thuộc tỉnh có các phường nội thành và các xã ngoại thành. Đô thị loại I: Đô thị với chức năng là trung tâm chính trị, kinh tế, văn hóa, khoa học kỹ thuật, du lịch, dịch vụ, đầu mối giao thông, giao lưu trong nước và quốc tế có vai trò thúc đẩy sự phát triển kinh tế-xã hội của một vùng miền lãnh thổ liên tỉnh hoặc cả nước. Đô thị loại II: Đô thị với chức năng là trung tâm chính trị, kinh tế, văn hóa, khoa học kỹ thuật, du lịch, dịch vụ, đầu mối giao thông, giao lưu trong vùng tỉnh, vùng liên tỉnh hoặc cả nước, có vai trò thúc đẩy sự phát triển kinh tế-xã hội của một vùng lãnh thổ liên tỉnh hoặc một số lĩnh vực đối với cả nước.
8 * Đô thị loại III Đô thị loại III là thành phố hoặc thị xã thuộc tỉnh có các phường nội thành, nội thị và các xã ngoại thành, ngoại thị. Đô thị với chức năng là trung tâm chính trị, kinh tế, văn hóa, khoa học kỹ thuật, dịch vụ, đầu mối giao thông, giao lưu trong tỉnh hoặc vùng liên tỉnh, có vai trò thúc đẩy sự phát triển kinh tế, xã hội của một tỉnh hoặc một số lĩnh vực đối với vùng liên tỉnh. * Đô thị loại IV Đô thị loại IV là thị xã thuộc tỉnh có các phường nội thị và các xã ngoại thị. Đô thị với chức năng là trung tâm tổng hợp hoặc chuyên ngành về chính trị, kinh tế, văn hóa, khoa học kỹ thuật, dịch vụ, đầu mối giao thông, giao lưu trong tỉnh, có vai trò thúc đẩy sự phát triển kinh tế, xã hội của một tỉnh hoặc một vùng trong tỉnh. * Đô thị loại V Đô thị loại V là thị trấn thuộc thành phố có các khu phố xây dựng tập trung và có thể có các điểm dân cư nông thôn. Đô thị với chức năng là trung tâm tổng hợp hoặc chuyên ngành về chính trị, kinh tế, văn hóa và dịch vụ, có vai trò thúc đẩy sự phát triển kinh tế xã hội của một thành phố hoặc một cụm xã. Trong đó, đô thị loại I và loại II phải do Thủ tướng Chính phủ ra quyết định công nhận; Các kiểu đô thị loại III và IV do Bộ trưởng Bộ Xây dựng ra quyết định công nhận; Loại V do Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp tỉnh công nhận. (Luật Quy hoạch đô thị, 2009). 1.1.2. Quản lý nhà nước về quy hoạch đô thị 1.1.2.1. Khái niệm quy hoạch đô thị Theo Luật Quy hoạch đô thị năm 2009 “Quy hoạch đô thị là việc tổ chức không gian, kiến trúc, cảnh quan đô thị, hệ thống công trình hạ tầng kỹ thuật, công trình hạ tầng xã hội và nhà ở để tạo lập môi trường sống thích hợp cho người dân sống trong đô thị, được thể hiện thông qua đồ án quy hoạch đô thị”.
9 Quy hoạch đô thị là một khái niệm được dùng để chỉ các hoạt động kiểm soát hay tổ chức môi trường sống đô thị. Các hoạt động này bao gồm: quy định kiểm soát phát triển, ban hành luật, quản lý quy hoạch đô thị, lập phê duyệt quy hoạch, đề ra tiêu chí, lập và phê duyệt quy hoạch, nghiên cứu đào tạo phát triển đô thị….vv. Trong các bối cảnh khác nhau thì các hoạt động này được thực hiện theo các phương pháp khác nhau. Do việc nhìn nhận, đánh giá, giải quyết các vấn đề đô thị không chỉ phụ thuộc vào năng lực các bộ máy chuyên môn mà còn lệ thuộc nhiều vào chủ trương của bộ máy cầm quyền và khả năng đáp ứng của nền kinh tế. Trong các hoạt động trên có thể nói hoạt động quản lý quy hoạch là quan trọng nhất trong quản lý đô thị vì nó mang tính quyết định đến sự phát triển của mỗi vùng miền, ảnh hưởng đến tất cả các lĩnh vực từ giao thông, đô thị đến kinh tế, xã hội. Công tác quản lý quy hoạch đô thị trong thực tế được cụ thể thành những nhiệm vụ như sau: lập và xét duyệt Quy hoạch đô thị, soạn thảo và ban hành hệ thống các văn bản pháp quy về quản lý quy hoạch xây dựng đô thị, Xây dựng hệ thống kiểm soát và phát triển đô thị theo quy hoạch và pháp luật, tổ chức quản lý nhà nước về quy hoạch và xây dựng đô thị. 1.1.2.2. Quản lý nhà nước về quy hoạch đô thị Theo Nghị định số 11/2013/NĐ-CP ngày 14/01/2013 của Chính phủ về quản lý đầu tư phát triển đô thị, quản lý quy hoạch đô thị là “quá trình thiết lập các quy định bắt buộc, lập kế hoạch, điều phối thời gian, nguồn lực và giám sát quá trình phát triển xã hội nhằm đảm bảo cho các đồ án, đề án quy hoạch, các phân khu đô thị… đã được cấp có thẩm quyền phê duyệt được thực hiện. Quản lý quy hoạch đô thị là quá trình nghiên cứu những bất cập của các đồ án, đề án quy hoạch, các phân khu đô thị, nghiên cứu các bất cập của những chính sách áp dụng trong quá trình triển khai thực hiện công tác quản lý, đề xuất với các cấp có thẩm quyền để giải quyết một cách kịp thời”. 1.1.2.3. Vai trò của quản lý Nhà nước về quy hoạch đô thị