Luận văn Thạc sĩ Quản lý kinh tế: Quản lý vốn đầu tư xây dựng cơ bản từ nguồn ngân sách nhà nước trên địa bàn tỉnh Yên Bái

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:119

Thêm vào BST

Báo xấu

16
lượt xem 12
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Luận văn "Quản lý vốn đầu tư xây dựng cơ bản từ nguồn ngân sách nhà nước trên địa bàn tỉnh Yên Bái" được hoàn thành với mục tiêu nhằm đánh giá thực trạng quản lý vốn đầu tư xây dựng cơ bản từ nguồn NSNN trên địa bàn tỉnh Yên Bái giai đoạn 2016 - 2020; Đề xuất một số giải pháp hoàn thiện quản lý vốn đầu tư xây dựng cơ bản từ nguồn NSNN trên địa bàn tỉnh Yên Bái trong thời gian tới.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Quản lý kinh tế: Quản lý vốn đầu tư xây dựng cơ bản từ nguồn ngân sách nhà nước trên địa bàn tỉnh Yên Bái

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NỘI VỤ ............/............ ....../...... HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA BÙI THÙY TRANG QUẢN LÝ VỐN ĐẦU TƯ XÂY DỰNG CƠ BẢN TỪ NGUỒN NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH YÊN BÁI LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ KINH TẾ HÀ NỘI - NĂM 2023
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NỘI VỤ ............/............ ....../...... HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA BÙI THÙY TRANG QUẢN LÝ VỐN ĐẦU TƯ XÂY DỰNG CƠ BẢN TỪ NGUỒN NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH YÊN BÁI LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ KINH TẾ Ngành : Quản lý kinh tế Mã số : 8310110 NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: TS. ĐINH LÂM TẤN HÀ NỘI - NĂM 2023
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan, Luận văn này được hoàn thành dựa trên các kết quả nghiên cứu độc lập của riêng tôi và các kết quả số liệu trình bày trong Luận văn là trung thực. Tôi xin cam đoan bản luận văn Thạc sĩ chuyên ngành Quản lý kinh tế với đề tài “Quản lý vốn đầu tư xây dựng cơ bản từ nguồn NSNN trên địa bàn tỉnh Yên Bái” là công trình nghiên cứu của cá nhân và chưa từng được công bố trong công trình nghiên cứu khác. Các thông tin trích dẫn và số liệu kết quả nghiên cứu trong luận văn là trung thực, có nguồn gốc trích dẫn rõ ràng và đúng thực tế của địa phương. Hà Nội, ngày tháng năm Tác giả luận văn Bùi Thùy Trang
LỜI CẢM ƠN Trong suốt quá trình nghiên cứu, thu thập tài liệu và hoàn thành luận văn, học viên đã nhận được nhiều ý kiến đóng góp, hướng dẫn và sự giúp đỡ của Thầy, cô giáo, của đơn vị công tác và các đồng chí, đồng nghiệp. Học viên xin bày tỏ lòng kính trọng và biết ơn sâu sắc, lời cảm ơn chân thành tới: - Ban Giám đốc, các thầy, cô giáo của Học viện Hành chính Quốc gia đã giảng dạy, hướng dẫn, đóng góp ý kiến giúp đỡ học viên trong suốt thời gian học tập tại Học viện và quá trình hoàn thành luận văn. - Ban Lãnh đạo, các đồng chí, đồng nghiệp tại Viện Chiến lược và Chính sách dân tộc, Học viện Dân tộc nơi học viên đang công tác đã tạo điều kiện về thời gian, Lãnh đạo và các đồng chí công tác tại phòng Tổng hợp – Quy hoạch; phòng Đấu thầu, Thẩm định và giám sát đầu tư, Sở Kế hoạch và Đầu tư tỉnh Yên Bái; phòng Kế hoạch và Quản lý ngân sách, Sở Tài chính tỉnh Yên Bái đã tạo điều kiện để học viên được tiếp cận tài liệu, số liệu phục vụ cho nghiên cứu và hoàn thành luận văn. - Đặc biệt, xin chân thành cảm ơn đến Tiến sĩ Đinh Lâm Tấn – Bộ Kế hoạch và Đầu tư đã dành thời gian tận tình hướng dẫn, chỉ bảo, đóng góp nhiều ý kiến tâm huyết giúp học viên hoàn thành luận văn của mình. Trong quá trình thực hiện luận văn, bản thân đã cố gắng nghiên cứu, tìm hiểu tuy nhiên với trình độ lý luận cũng như kinh nghiệm thực tiễn còn hạn chế, luận văn không tránh khỏi thiếu sót cần bổ sung. Kính mong nhận được nhiều ý kiến đóng góp của Quý thầy, cô, bạn bè, đồng nghiệp để luận văn được hoàn chỉnh hơn. Trân trọng cảm ơn!
MỤC LỤC MỞ ĐẦU ........................................................................................................... 1 Chương 1. CƠ SỞ LÝ THUYẾT VÀ KINH NGHIỆM QUẢN LÝ VỐN ĐẦU TƯ XÂY DỰNG CƠ BẢN TỪ NGUỒN NSNN ................................... 7 1.1. Tổng quan về vốn đầu tư xây dựng cơ bản từ nguồn NSNN..................... 7 1.2. Nguyên tắc, công cụ và nội dung quản lý vốn đầu tư xây dựng cơ bản từ nguồn NSNN ................................................................................................... 16 1.3. Các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý vốn đầu tư XDCB từ nguồn NSNN . 31 1.4. Kinh nghiệm quản lý vốn đầu tư XDCB từ nguồn NSNN ở một số địa phương và bài học kinh nghiệm rút ra đối với tỉnh Yên Bái .......................... 36 TIỂU KẾT CHƯƠNG 1.................................................................................. 43 Chương 2. THỰC TRẠNG QUẢN LÝ VỐN ĐẦU TƯ XÂY DỰNG CƠ BẢN TỪ NGUỒN NSNN TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH YÊN BÁI ..................... 44 2.1. Khái quát về quản lý vốn đầu tư XDCB từ nguồn NSNN trên địa bàn tỉnh Yên Bái giai đoạn 2016 - 2020 ....................................................................... 44 2.2. Thực trạng quản lý vốn đầu tư XDCB từ nguồn NSNN tại tỉnh Yên Bái giai đoạn 2016 - 2020 ...................................................................................... 53 2.3. Một số yếu tố ảnh hưởng đến công tác quản lý vốn đầu tư XDCB từ nguồn NSNN trên địa bàn tỉnh Yên Bái ...................................................... 71 TIỂU KẾT CHƯƠNG 2.................................................................................. 79 Chương 3. MỘT SỐ GIẢI PHÁP VÀ KIẾN NGHỊ NHẰM HOÀN THIỆN CÔNG TÁC QUẢN LÝ VỐN ĐẦU TƯ XÂY DỰNG CƠ BẢN TỪ NGUỒN NSNN TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH YÊN BÁI ..................................................... 80 3.1. Bối cảnh, phương hướng, mục tiêu, quan điểm quản lý vốn đầu tư XDCB từ nguồn NSNN trên địa bàn tỉnh Yên Bái trong thời gian tới ....................... 80 3.2. Các giải pháp chủ yếu hoàn thiện quản lý vốn đầu tư XDCB từ nguồn NSNN trên địa bàn tỉnh Yên Bái .................................................................... 96 3.3. Kiến nghị ................................................................................................ 104 TIỂU KẾT CHƯƠNG 3................................................................................ 107 KẾT LUẬN ................................................................................................... 108 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ...................................................... 110
DANH MỤC SƠ ĐỒ, BẢNG BIỂU STT Nội dung Trang 1 Sơ đồ 1.1: Quy trình thực hiện dự án đầu tư xây dựng cơ bản 11 2 Sơ đồ 1.2: Quy trình quản lý, sử dụng vốn đầu tư xây dựng 11 cơ bản từ nguồn NSNN 3 Bảng 2.1: Kế hoạch vốn đầu tư XDCB từ nguồn NSNN tại 55 tỉnh Yên Bái giai đoạn 2016- 2022 4 Bảng 2.2: Bảng tổng hợp phân bổ vốn đầu tư XDCB từ 60 nguồn NSNN giai đoạn 2016 -2022 của tỉnh Yên Bái 5 Bảng 2.3: Tình hình giải ngân vốn so với kế hoạch vốn giao 63 hằng năm giai đoạn 2016 – 2022 6 Bảng 2.4: Kết quả thanh tra, kiểm tra vốn đầu tư XDCB của 70 tỉnh Yên Bái giai đoạn 2016 - 2022
DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT NS Ngân sách NSNN NSNN XDCB Xây dựng cơ bản TSCĐ Tài sản cố định VĐT Vốn đầu tư KHV Kế hoạch vốn KT – XH Kinh tế xã hội HĐND Hội đồng nhân dân UBND Ủy ban nhân dân QLNN Quản lý nhà nước KH Kế hoạch KBNN Kho bạc nhà nước CNH, HĐH Công nghiệp hóa, hiện đại hóa BQLDA Ban quản lý dự án QLDA Quản lý dự án GPMB Giải phóng mặt bằng
1 MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài luận văn Đầu tư xây dựng cơ bản có vai trò quyết định trong việc tạo ra cơ sở vật chất, kỹ thuật cho xã hội, nó là nhân tố quan trọng làm thay đổi cơ cấu kinh tế, thúc đẩy sự tăng trưởng và phát triển kinh tế của mỗi một quốc gia, mỗi địa phương. Vốn đầu tư xây dựng cơ bản từ NSNN trong giai đoạn vừa qua đã góp phần quan trọng vào công cuộc xây dựng và phát triển KT - XH của nước ta. Đầu tư xây dựng cơ bản có vai trò hết sức quan trọng nhằm xây dựng cơ sở hạ tầng, cơ sở vật chất cho nền kinh tế. Trong cơ cấu nguồn vốn đầu tư phát triển thì nguồn vốn NSNN đóng vai trò chủ lực, làm nền tảng cho các hoạt động đầu tư nói chung, đầu tư của các cơ quan, doanh nghiệp nhà nước nói riêng. Bên cạnh những thành quả đạt được, trong quá trình thực hiện đầu tư xây dựng cơ bản còn bộc lộ nhiều hạn chế, hiệu quả đầu tư còn thấp; thất thoát, lãng phí trong đầu tư xây dựng cơ bản còn lớn và diễn ra ở hầu hết các địa phương, gây bức xúc trong xã hội. Thời gian qua, tỉnh Yên Bái đã triển khai nhiều dự án đầu tư xây dựng cơ bản thuộc nguồn vốn NSNN. Nhìn chung, các cơ quan quản lý địa phương đã vận dụng nhiều biện pháp nhằm tăng cường quản lý vốn đầu tư nên đã có những đóng góp to lớn trong sự nghiệp phát triển KT - XH. Bên cạnh những kết quả đầu tư XDCB từ nguồn NSNN mang lại, trong những năm qua còn nhiều tồn tại và bất cập cần phải khắc phục như: - Xây dựng danh mục đầu tư và kế hoạch vốn đầu tư XDCB tại địa phương chưa bám sát với kế hoạch phát triển KT - XH của tỉnh dẫn đến nhiều dự án không có tính khả thi và phù hợp với định hướng phát triển của địa phương; việc xây dựng kế hoạch vốn đầu tư XDCB chưa sát dẫn đến thiếu
2 vốn đầu tư; việc sắp xếp các thứ tự ưu tiên các dự án công trình cần đầu tư thực hiện mới chỉ dừng lại ở mức đánh giá chủ quan, chưa áp dụng các tiêu chuẩn cụ thể để lượng hóa mức độ ưu tiên của các dự án, công trình cần đầu tư thực hiện. - Công tác thanh toán, quyết toán còn chậm, vướng mắc ở nhiều khâu; hồ sơ thanh quyết toán còn có hiện tượng thiếu sót. Việc giải ngân còn gặp nhiều khó khăn làm quá trình thi công bị kéo dài gây lãng phí vốn đầu tư. - Qua việc thanh tra, kiểm tra, giám sát việc quản lý đầu tư, quản lý chất lượng ở một số nơi chưa được quan tâm đúng mức còn để xảy ra sai phạm trong một số khâu gây ra thất thoát, lãng phí vốn. Việc thanh tra, kiểm tra, giám sát chưa được thường xuyên liên tục, số lượng dự án, công trình được kiểm tra, kiểm toán so với tổng số công trình được đầu tư còn thấp. Từ những cơ sở trên đặt ra yêu cầu phải nâng cao việc quản lý, sử dụng hiệu quả vốn đầu tư XDCB từ nguồn NSNN, đây là vấn đề hết sức phức tạp và khó khăn cần thực hiện đồng bộ ở nhiều khâu. Để góp phần làm sáng tỏ cơ sở lý luận và nâng cao hiệu quả quản lý vốn đầu tư XDCB từ nguồn NSNN, vấn đề: “Quản lý vốn đầu tư xây dựng cơ bản từ nguồn NSNN trên địa bàn tỉnh Yên Bái” được chọn làm đề tài luận văn tốt nghiệp cao học, chuyên ngành quản lý kinh tế. 2. Tổng quan công trình nghiên cứu có liên quan Đầu tư XDCB từ nguồn vốn NSNN là vấn đề đang được Đảng, Nhà nước và các cấp, các ngành, các địa phương rất quan tâm. Hiện nay, đã có một số đề tài nghiên cứu về quản lý đầu tư và vốn đầu tư XDCB từ NSNN trên nhiều phạm vị, góc độ khác nhau như: - Luận văn thạc sĩ kinh tế “Quản lý chi đầu tư xây dựng cơ bản từ NSNN tại Đại học Huế” của Bùi Đức Huy (Học viện Hành chính Quốc gia, năm 2017) [15]. Trên cơ sở nghiên cứu lý luận và thực tiễn luận văn tập
3 trung phân tích thực trạng quản lý chi đầu tư XDCB từ NSNN và từ đó đề xuất các giải pháp hoàn thiện. Luận văn đã hệ thống hóa các vấn đề lý luận cơ bản về công tác quản lý chi đầu tư XDCB từ NSNN; Phân tích, đánh giá thực trạng về công tác quản lý chi đầu tư XDCB từ NSNN tại Đại học Huế; Đề xuất các giải pháp nhằm hoàn thiện công tác quản lý chi đầu tư XDCB từ NSNN tại Đại học Huế. - Luận văn thạc sĩ kinh tế “Quản lý vốn đầu tư xây dựng cơ bản từ NSNN tại Bộ Tài chính” của Vương Trung Hiếu (Đại học Quốc gia Hà Nội – Đại học Kinh tế, năm 2016) [16]. Trên cơ sở nghiên cứu những vấn đề lý luận và thực tiễn về công tác vốn đầu tư XDCB từ NSNN ở Bộ Tài chính, luận văn đề xuất một số giải pháp và kiến nghị nhằm hoàn thiện công tác quản lý trong những năm tới. Hệ thống hóa và làm rõ vấn đề lý luận cơ bản về quản lý vốn đề tư XDCB từ NSNN ở cấp độ quản lý ngành trong giai đoạn hiện nay. Phân tích, đánh giá thực trạng công tác quản lý vốn đầu tư XDCB từ NSNN ở Bộ Tài chính giai đoạn 2013 – 2015. Đề xuất định hướng và hệ thống các giải pháp để hoàn thiện hoạt động quản lý vốn đầu tư XDCB từ NSNN ở Bộ Tài chính giai đoạn 2016 – 2020. - Luận văn thạc sĩ kinh tế “Quản lý vốn đầu tư xây dựng cơ bản từ NSNN tại tỉnh Hà Nam” của Nguyễn Thị Huyền (Đại học Thương mại, năm 2017) [17]. Đề tài vận dụng những lý luận nhằm hệ thống hóa những vấn đề cơ bản về hoạt động đầu tư xây dựng cơ bản, vốn NSNN đầu tư cho xây dựng cơ bản và cơ chế quản lý vốn đầu tư xây dựng cơ bản từ NSNN. Luận văn phân tích, đánh giá thực trạng tình hình quản lý vốn đầu tư xây dựng cơ bản từ NSNN tại tỉnh Hà Nam trong thời gian qua. Trên cơ sở đó đánh giá những mặt được và những tồn tại cần khắc phục và đưa ra những giải pháp chủ yếu nhằm mục đích hoàn thiện hoạt động quản lý đầu tư xây dựng cơ bản từ nguồn vốn NSNN trên địa bàn tỉnh Hà Nam. Đổi mới cơ chế quản lý
4 để tăng cường quản lý vốn NSNN đầu tư cho các dự án đầu tư xây dựng, giảm thiểu tình trạng thất thoát, lãng phí trong đầu tư. Việc nghiên cứu đề tài cũng giúp tác giả nâng cao được kiến thức về quản lý nhà nước về kinh tế nói chung và về quản lý vốn đầu tư xây dựng cơ bản từ nguồn NSNN nói riêng, từ đó nâng cao kiến thức chuyên môn, thực hiện tốt hơn công việc kiểm soát thanh toán vốn đầu tư XDCB. 3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu 3.1. Mục đích nghiên cứu Giải pháp hoàn thiện quản lý vốn đầu tư xây dựng cơ bản từ nguồn NSNN trên địa bàn tỉnh Yên Bái. 3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu - Hệ thống hóa một số vấn đề lý luận và thực tiễn quản lý vốn đầu tư xây dựng cơ bản từ nguồn NSNN. - Đánh giá thực trạng quản lý vốn đầu tư xây dựng cơ bản từ nguồn NSNN trên địa bàn tỉnh Yên Bái giai đoạn 2016 - 2020. - Đề xuất một số giải pháp hoàn thiện quản lý vốn đầu tư xây dựng cơ bản từ nguồn NSNN trên địa bàn tỉnh Yên Bái trong thời gian tới. 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 4.1. Đối tượng nghiên cứu Luận văn nghiên cứu các hoạt động quản lý vốn đầu tư XDCB từ nguồn NSNN gồm: Lập, thẩm định và giao dự toán vốn đầu tư XDCB từ NSNN; Thực hiện dự toán vốn đầu tư XDCB từ NSNN; Quyết toán vốn đầu tư XDCB từ NSNN; Kiểm tra, giám sát, xử lý vi phạm trong quản lý vốn đầu tư XDCB từ NSNN. 4.2. Phạm vi nghiên cứu - Nội dung nghiên cứu: Đánh giá quản lý vốn đầu tư xây dựng cơ bản từ NSNN tại tỉnh Yên Bái trong giai đoạn 2016 – 2020.
5 - Không gian nghiên cứu: Dưới góc độ chuyên ngành Quản lý kinh tế, luận văn nghiên cứu quản lý vốn đầu tư xây dựng cơ bản từ NSNN với chủ thể là chính quyền cấp tỉnh, tạo các điều kiện, môi trường về kết cấu hạ tầng phục vụ phát triển KT - XH trên địa bàn tỉnh. - Thời gian nghiên cứu: Luận văn nghiên cứu thực trạng quản lý vốn đầu tư từ NSNN giai đoạn 2016-2020 có cập nhật số liệu năm 2021, 2022; đề xuất, kiến nghị giải pháp thực hiện trong thời gian tới. 5. Phương pháp nghiên cứu Phương pháp phân tích số liệu được sử dụng trong đề tài chủ yếu là thống kê, so sánh, phân tích kết quả với mục tiêu, kết quả đạt được. - Phương pháp thống kê, thu thập thông tin: Phân tích xử lý thông tin chủ yếu từ ba văn bản báo cáo: Kế hoạch kinh tế xã hội 2021-2025; Báo cáo 5 năm phát triển kinh tế xã hội tỉnh Yên Bái và Báo cáo đánh giá đầu tư công 2016-2020. - Phương pháp so sánh: được sử dụng trong phân tích kinh nghiệm thực tế ở một số tỉnh có điều kiện tương đồng; cũng như sử dụng các số liệu thu thập được để so sánh giữa các năm trong giai đoạn nghiên cứu đưa ra nhận định khâu nào đã thực hiện tốt, khâu nào chưa thực hiện tốt, thấy được những hạn chế và đánh giá được nguyên nhân để có giải pháp khắc phục. - Phương pháp phân tích, mô tả tổng hợp: Phương pháp phân tích lý thuyết thành những mặt, những bộ phận, những mối quan hệ theo lịch sử thời gian để nhận thức, phát hiện và khai thác các khía cạnh khác nhau của lý thuyết từ đó chọn lọc những thông tin cần thiết phục vụ cho đề tài nghiên cứu. Kết hợp với những mặt, những bộ phận, những mối quan hệ thông tin từ các lý thuyết đã thu thập được thành một chỉnh thể để tạo ra một hệ thống lý thuyết mới đầy đủ và sâu sắc về chủ đề nghiên cứu. Luận văn chủ yếu sử dụng các phương pháp này để đánh giá kết quả đạt được, tồn tại hạn chế và
6 nguyên nhân hạn chế về quản lý vốn đầu tư XDCB từ NSNN tại tỉnh Yên Bái trong thời gian qua. 6. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài 6.1. Ý nghĩa khoa học Kết quả nghiên cứu của đề tài Luận văn góp phần phân tích tình trạng thực tế quản lý vốn đầu tư cơ bản từ nguồn ngân sách của tỉnh Yên Bái góp phần đưa ra giải pháp khắc phục những khuyết điểm, hạn chế trong quá trình quản lý trong điều kiện hiện nay. 6.2. Ý nghĩa thực tiễn Các giải pháp và kiến nghị của đề tài luận văn trực tiếp góp phần đẩy mạnh quản lý vốn đầu tư XDCB từ NSNN tại tỉnh Yên Bái trong thời gian tới. Bên cạnh đó, kết quả nghiên cứu của đề tài luận văn cũng có ý nghĩa tham khảo đối với các cơ quan quản lý và các đơn vị có liên quan. 7. Kết cấu của luận văn Luận văn bao gồm các phần như: phần mở đầu; phần nội dung (3 chương), phần kết luận; Danh mục tài liệu tham khảo và phụ lục. Chương 1: Cơ sở lý thuyết và kinh nghiệm quản lý vốn đầu tư xây dựng cơ bản từ nguồn NSNN Chương 2: Thực trạng quản lý vốn đầu tư xây dựng cơ bản từ nguồn NSNN trên địa bàn tỉnh Yên Bái Chương 3: Phương hướng và giải pháp hoàn thiện quản lý vốn đầu tư xây dựng cơ bản từ NSNN trên địa bàn tỉnh Yên Bái
7 Chương 1 CƠ SỞ LÝ THUYẾT VÀ KINH NGHIỆM QUẢN LÝ VỐN ĐẦU TƯ XÂY DỰNG CƠ BẢN TỪ NGUỒN NSNN 1.1. Tổng quan về vốn đầu tư xây dựng cơ bản từ nguồn NSNN 1.1.1. Khái niệm về vốn đầu tư xây dựng cơ bản từ nguồn NSNN 1.1.1.1. Khái niệm vốn đầu tư Vốn đầu tư: Theo điều 3, Luật Đầu tư số 67/2014/QH13 do Quốc hội ban hành ngày 26 tháng 11 năm 2014, “Vốn đầu tư là tiền và tài sản khác để thực hiện hoạt động đầu tư kinh doanh.” [2] 1.1.1.2. Khái niệm vốn đầu tư xây dựng cơ bản Vốn đầu tư XDCB: là một bộ phận quan trọng của vốn đầu tư trong nền kinh tế quốc dân, đồng thời là một nguồn lực tài chính đầu tư phát triển quan trọng của quốc gia. Vốn đầu tư xây dựng cơ bản là những chi phí bằng tiền để xây dựng mới, mở rộng, xây dựng lại hoặc khôi phục năng lực sản xuất của tài sản cố định (TSCĐ) trong nền kinh tế quốc dân để đạt được mục đích đầu tư, nó bao gồm chi phí cho việc thăm dò, khảo sát và quy hoạch xây dựng chuẩn bị cho việc đầu tư, chi phí thiết kế công trình, chi phí xây dựng, chi phí mua sắm lắp đặt máy móc, thiết bị và những chi phí khác thuộc nguồn vốn đầu tư XDCB; chi phí cho việc sửa chữa lớn nhà cửa, vật kiến trúc và máy móc thiết bị, sửa chữa lớn các TSCĐ khác được ghi trong tổng dự toán. 1.1.1.3. Khái niệm vốn đầu tư xây dựng cơ bản từ nguồn NSNN - Vốn đầu tư XDCB từ NSNN là một phần vốn tiền tệ từ nguồn NSNN để đầu tư xây dựng và phát triển cơ sở vật chất - kỹ thuật, xây dựng hệ thống các công trình thuộc kết cấu hạ tầng KT - XH mà khả năng thu hồi vốn chậm hoặc thấp, thậm chí không có khả năng thu hồi vốn nhưng cần thiết phục vụ các mục tiêu phát triển, cũng như các khoản chi đầu tư khác theo quy định của Luật NSNN.
8 Gắn với hoạt động đầu tư XDCB, nguồn vốn này chủ yếu được sử dụng để đầu tư phát triển tài sản cố định trong nền kinh tế. Đầu tư XDCB là hoạt động đầu tư vào máy móc, thiết bị, nhà xưởng, kết cấu hạ tầng... Đây là hoạt động đầu tư phát triển, đầu tư cơ bản và chủ yếu có tính dài hạn. Gắn với hoạt động NSNN, vốn đầu tư XDCB từ NSNN được quản lý và sử dụng đúng luật, theo các quy trình rất chặt chẽ. Khác với đầu tư trong kinh doanh, đầu tư từ NSNN chủ yếu nhằm tạo lập môi trường, điều kiện cho nền kinh tế, trong nhiều trường hợp không mang tính sinh lãi trực tiếp. 1.1.1.4. Khái niệm Quản lý vốn đầu tư xây dựng cơ bản từ nguồn NSNN Quản lý vốn đầu tư XDCB từ NSNN là sự tác động có mục đích của chủ thể quản lý là các cơ quan quản lý nhà nước vào đối tượng quản lý là vốn đầu tư XDCB trong cả 3 quá trình phân bổ vốn, sử dụng vốn và quyết toán vốn, nhằm đạt được hiệu quả sử dụng vốn NSNN một cách cao nhất trong điều kiện cụ thể xác định. 1.1.1.5. Mục tiêu của Quản lý vốn đầu tư xây dựng cơ bản từ nguồn NSNN Mục tiêu của quản lý vốn đầu tư XDCB, là nâng cao hiệu quả kinh tế xã hội nhằm phục vụ lợi ích của người dân, xã hội, góp phần phát triển kinh tế với tốc độ tăng GDP cao và ổn định với cơ cấu kinh tế phù hợp, nâng cao đời sống nhân dân. Đối với từng dự án, mục tiêu cụ thể là với một số vốn nhất định của Nhà nước có thể tạo ra được công trình có chất lượng tốt nhất, thực hiện nhanh nhất và rẻ nhất. 1.1.2. Đặc điểm quản lý vốn đầu tư xây dựng cơ bản từ nguồn NSNN 1.1.2.1. Đặc điểm vốn đầu tư xây dựng cơ bản từ nguồn NSNN. Vốn đầu tư XDCB từ NSNN là một bộ phận trong vốn đầu tư và có những đặc điểm sau:
9 - Vốn đầu tư XDCB từ NSNN về cơ bản không vì mục tiêu lợi nhuận, được sử dụng vì mục đích chung của mọi người, lợi ích lâu dài cho một ngành, địa phương và cả ngành kinh tế. - Vốn đầu tư XDCB từ NSNN tập trung chủ yếu để phát triển kết cấu hạ tầng kỹ thuật hoặc định hướng đầu tư vào những ngành, lĩnh vực chiến lược. - Vốn đầu tư XDCB từ NSNN thường có quy mô lớn, có tính chất cố định, dài hạn và sản phẩm đầu tư XDCB có giá trị sử dụng lâu dài - Chủ thể sở hữu của vốn đầu tư XDCB từ NSNN là Nhà nước, do đó vốn đầu tư được nhà nước quản lý, điều hành theo các quy định của Luật NSNN và các quy định khác của pháp luật. - Vốn đầu tư XDCB từ NSNN được gắn bó chặt chẽ với NSNN và được cấp thẩm quyền quyết định đầu tư vào các lĩnh vực xây dựng cơ bản phục vụ cho việc phát triển KT - XH, vốn đầu tư XDCB được đầu tư từ ban đầu cho đến khi hoàn thành bàn giao đưa vào sử dụng. - Vốn đầu tư XDCB từ nguồn NSNN gắn với các quy trình đầu tư và dự án, chương trình đầu tư rất chặt chẽ từ khâu chuẩn bị đầu tư, thực hiện dự án đến khâu kết thúc đầu tư, nghiệm thu dự án và đưa vào sử dụng. Việc sử dụng vốn này gắn với quá trình thực hiện và quản lý dự án đầu tư với các khâu liên hoàn với nhau từ khâu quy hoạch, khảo sát thiết kế, chuẩn bị đầu tư, thực hiện dự án, kết thúc dự án. Các dự án này có thể hình thành dưới nhiều hình thức như: + Các dự án về điều tra, khảo sát để lập quy hoạch như các dự án quy hoạch tổng thể phát triển KT - XH vùng, lãnh thổ, ngành quy hoạch xây dựng đô thị và nông thôn mới, quy hoạch ngành được Chính phủ cho phép. + Dự án đầu tư xây dựng các công trình kết cấu hạ tầng KT – XH như đường giao thông, mạng lưới điện, hệ thống cấp nước... + Dự án cho vay chính phủ để đầu tư phát triển một số ngành nghề, lĩnh vực hay sản phẩm. + Dự án hỗ trợ các doanh nghiệp đầu tư vào các lĩnh vực cần có sự tham gia của Nhà nước theo quy định của pháp luật.
10 - Vốn đầu tư XDCB từ NSNN rất đa dạng. Căn cứ tính chất, nội dung, đặc điểm của từng giai đoạn trong quá trình đầu tư XDCB mà người ta phân thành các loại vốn như: Vốn để thực hiện các dự án quy hoạch, vốn để chuẩn bị đầu tư, vốn thực hiện đầu tư. Vốn đầu tư XDCB từ NSNN có thể sử dụng cho đầu tư xây mới hoặc sửa chữa lớn; xây dựng kết cấu hạ tầng hoặc mua sắm thiết bị. - Vốn đầu tư XDCB từ NSNN được hình thành từ các nguồn khác nhau, bao gồm nguồn bên trong quốc gia và bên ngoài quốc gia. Các nguồn bên trong quốc gia chủ yếu là từ thuế và các nguồn thu khác của Nhà nước như bán tài nguyên, cho thuê tài sản quốc gia, thu từ các hoạt động kinh doanh khác. Nguồn từ bên ngoài chủ yếu từ nguồn cho vay nước ngoài, hỗ trợ phát triển chính thức (ODA) và một số nguồn khác. - Chủ thể sử dụng vốn đầu tư XDCB từ NSNN rất đa dạng, bao gồm cả các cơ quan nhà nước và các tổ chức ngoài nhà nước, nhưng trong đó đối tượng sử dụng nguồn vốn này chủ yếu là các tổ chức nhà nước. 1.1.2.2. Đặc điểm của quản lý vốn đầu tư XDCB từ nguồn NSNN Quản lý vốn đầu tư XDCB từ NSNN là một quy trình phức tạp vừa tuân thủ quy trình quản lý trong các dự án đầu tư XDCB, vừa đảm bảo các quy định chi của nguồn vốn NSNN. Do đó, có thể khái quát đặc điểm của việc quản lý vốn đầu tư XDCB từ NSNN trên các khía cạnh sau: Thứ nhất, đối tượng quản lý ở đây là vốn đầu tư xây dựng từ NSNN, là nguồn vốn được cấp phát theo kế hoạch NSNN với quy trình rất chặt chẽ gồm nhiều khâu: xây dựng cơ chế chính sách, xây dựng kế hoạch, xây dựng dự toán, định mức tiêu chuẩn, chế độ kiểm tra báo cáo, phân bổ dự toán năm, thực hiện tập trung nguồn thu, cấp phát, hạch toán kế toán thu chi quỹ NSNN, báo cáo quyết toán. Quản lý vốn đầu tư xây dựng là một vấn đề nằm trong nội dung quản lý chi NSNN. Vốn đầu tư XDCB thường gắn với các dự án đầu tư với quy trình chặt chẽ gồm 5 bước sau:
11 Quy Lập dự Triển Nghiệm hoạch án và khai thực thu bàn Đánh giá và chủ chuẩn hiện dự giao sử đầu tư trương bị đầu án dụng đầu tư tư Sơ đồ 1.1: Quy trình thực hiện dự án đầu tư xây dựng cơ bản Quan hệ giữa vốn đầu tư và quy trình dự án rất chặt chẽ. Vốn đầu tư thường chỉ được giải ngân và cấp phát cho việc sử dụng sau khi dự án đầu tư được cấp có thẩm quyền phê duyệt. Việc tạm ứng, thanh toán vốn đầu tư xây dựng được tiến hành cùng với quá trình đầu tư xây dựng. Việc quyết toán công trình chỉ được thực hiện khi dự án đã được nghiệm thu và bàn giao đưa vào sử dụng. Thứ hai, chủ thể quản lý vốn đầu tư XDCB từ NSNN bao gồm các cơ quan chính quyền, các cơ quan chức năng được phân cấp quản lý vốn đầu tư từ NSNN. Mỗi cơ quan chức năng thực hiện quản lý ở từng khâu trong quy trình quản lý vốn. Cụ thể như sau: Chủ đầu tư (1a) (1b) (1c) Xây dựng Quản lý, Điều hành danh mục dự (2a) thanh toán và (2b) nguồn vốn và án và phân tất toán tài quyết toán bổ KHV năm khoản vốn vốn đầu tư (Cơ quan kế đầu tư XDCB (Cơ quan tài hoạch đầu tư) (Cơ quan chính) KBNN) Sơ đồ 1.2 Quy trình quản lý, sử dụng vốn đầu tư xây dựng cơ bản từ nguồn NSNN
12 * Ghi chú: - 1a, 1b, 1c: Quan hệ công việc giữa chủ đầu tư với từng cơ quan chức năng - 2a, 2b: Trình tự giải ngân vốn đầu tư cho các chủ đầu tư - Cơ quan kế hoạch và đầu tư (ở cấp tỉnh là Sở Kế hoạch và Đầu tư, cấp huyện là Phòng Tài chính - kế hoạch) chịu trách nhiệm quản lý khâu phân bổ kế hoạch vốn đối với ngân sách địa phương; - Kho bạc Nhà nước quản lý, kiểm soát thanh toán, hạch toán kế toán, tất toán tài khoản vốn đầu tư xây dựng từ NSNN. - Cơ quan tài chính (Sở Tài chính, phòng Tài chính) chịu trách nhiệm quản lý điều hành nguồn vốn và quyết toán vốn đầu tư. - Chủ đầu tư có chức năng quản lý sử dụng vốn đúng nguyên tắc, đúng mục đích sử dụng vốn và đúng định mức. Thứ ba, mục tiêu quản lý vốn đầu tư xây dựng từ NSNN là bảo đảm sử dụng vốn đúng mục đích, đúng nguyên tắc, đúng tiêu chuẩn, chế độ quy định và có hiệu quả cao. Đối với vốn đầu tư xây dựng từ NSNN, hiệu quả không đơn thuần là lợi nhuận hay hiệu quả kinh tế nói chung mà là hiệu quả tổng hợp, hiệu quả KT - XH. Trên thực tế, có thể sử dụng một số chỉ tiêu đánh giá hiệu quả sử dụng vốn đầu tư xây dựng từ NSNN như: các chỉ tiêu về giá thành, đơn vị công suất... trên một đơn vị vốn đầu tư; tỷ lệ số dự án quyết toán và thực hiện đúng kế hoạch; tỷ lệ thất thoát vốn đầu tư xây dựng từ NSNN; mối quan hệ giữa cơ cấu vốn đầu tư xây dựng với chuyển đổi cơ cấu kinh tế. Ngoài ra, cần kết hợp với phương pháp phân tích định tính về hiệu quả KT - XH trước mắt và lâu dài, cũng như những tác động về môi trường để đánh giá hiệu quả. 1.1.2.3. Vai trò của vốn đầu tư xây dựng cơ bản từ nguồn vốn NSNN Vai trò của vốn đầu tư XDCB từ NSNN là hết sức quan trọng, nó được thể hiện thông qua các tác động kép: vừa là nguồn động lực để phát triển KT-
13 XH, lại vừa là công cụ để điều tiết, điều chỉnh nền kinh tế và định hướng trong xã hội. Cụ thể : Một là, vốn đầu tư XDCB từ NSNN góp phần quan trọng vào việc xây dựng và phát triển cơ sở vật chất kỹ thuật, hình thành kết cấu hạ tầng chung cho đất nước như giao thông, thuỷ lợi, hệ thống điện, trường học, trạm y tế… Thông qua việc duy trì và phát triển hoạt động đầu tư XDCB, vốn đầu tư XDCB từ NSNN góp phần quan trọng vào việc tạo ra năng lực sản xuất mới, thúc đẩy sự phát triển nền kinh tế quốc dân, tái tạo và tăng cường năng lực sản xuất, tăng năng suất lao động, tăng thu nhập quốc dân và tổng sản phẩm xã hội. Hai là, vốn đầu tư XDCB từ NSNN góp phần quan trọng vào việc chuyển dịch cơ cấu kinh tế giữa các ngành nhằm giải quyết những vấn đề mất cân đối trong phát triển giữa các vùng lãnh thổ, phát huy một cách tối đa những lợi thế so sánh về tài nguyên, địa thế, kinh tế, chính trị...của từng vùng lãnh thổ. Căn cứ tình hình cụ thể của từng giai đoạn, Đảng và Nhà nước sẽ có định hướng đầu tư vào những ngành, lĩnh vực trọng điểm, mũi nhọn. Thông qua việc phát triển kết cấu hạ tầng để tạo lập môi trường thuận lợi, tạo sự lan toả đầu tư và phát triển kinh doanh, thúc đẩy phát triển xã hội. Ba là, vốn đầu tư XDCB từ NSNN có vai trò định hướng hoạt động đầu tư trong nền kinh tế. Vốn đầu tư từ NSNN đã chiếm một tỷ trọng khá lớn trong tổng vốn đầu tư của quốc gia, đặc biệt là tại các nước đang phát triển như Việt Nam. Việc Nhà nước bỏ vốn đầu tư vào kết cấu hạ tầng và các ngành, lĩnh vực có tính chiến lược không những có vai trò dẫn dắt hoạt động đầu tư trong nền kinh tế mà còn góp phần định hướng hoạt động của nền kinh tế. Thông qua đầu tư XDCB vào các ngành, lĩnh vực khu vực quan trọng, vốn đầu tư từ nguồn NSNN có tác dụng kích thích các chủ thể kinh tế, các lực lượng trong xã hội đầu tư phát triển sản xuất - kinh doanh, tham gia liên kết