Luận văn Thạc sĩ Quản lý kinh tế: Tăng cường thanh tra ngân sách nhà nước cấp huyện trên địa bàn tỉnh Hưng Yên

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:125

Thêm vào BST

Báo xấu

31
lượt xem 8
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục tiêu nghiên cứu của đề tài là đánh giá thực thực trạng và phân tích các yếu tố ảnh hưởng, đề xuất các giải pháp nhằm tăng cường công tác thanh tra ngân sách nhà nước cấp huyện trên địa bàn tỉnh Hưng Yên trong thời gian tới. Mời các bạn cùng tham khảo.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Quản lý kinh tế: Tăng cường thanh tra ngân sách nhà nước cấp huyện trên địa bàn tỉnh Hưng Yên

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ --------------------- PHẠM VIỆT CƢỜNG TĂNG CƢỜNG THANH TRA NGÂN SÁCH NHÀ NƢỚC CẤP HUYỆN TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH HƢNG YÊN LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ KINH TẾ CHƢƠNG TRÌNH ĐỊNH HƢỚNG ỨNG DỤNG Hà Nội - 2019
ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ --------------------- PHẠM VIỆT CƢỜNG TĂNG CƢỜNG THANH TRA NGÂN SÁCH NHÀ NƢỚC CẤP HUYỆN TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH HƢNG YÊN Chuyên ngành: Quản lý kinh tế Mã số: 60 34 04 10 LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ KINH TẾ CHƢƠNG TRÌNH ĐỊNH HƢỚNG ỨNG DỤNG NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS. TS. NGUYỄN TRÚC LÊ Hà Nội - 2019
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam kết nội dung bản luận văn „„Tăng cường thanh tra ngân sách nhà nước cấp huyện trên địa bàn tỉnh Hưng Yên’’ là công trình nghiên cứu của riêng bản thân tôi, với nỗ lực của chính mình để vận dụng những kiến thức đã đƣợc học tập ở chƣơng trình cao học Quản lý kinh tế, Trƣờng Đại học kinh tế - Đại học Quốc gia Hà Nội và những số liệu thực tế thu thập đƣợc của tỉnh Hƣng Yên để hoàn thành bản luận văn này. Đồng thời, tôi cũng cam kết bản luận văn này chƣa đƣợc nộp cho bất kỳ một chƣơng trình nào khác. Hà Nội, ngày 28 tháng 06 năm 2019 Tác giả luận văn Phạm Việt Cƣờng
LỜI CẢM ƠN Trong suốt quá trình học tập, nghiên cứu và thực hiện luận văn thạc sỹ, tác giả đã tiếp thu đƣợc rất nhiều kiến thức thực tế quý báu và bổ ích của chƣơng trình đào tạo, sự quan tâm giúp đỡ của các thầy cô giáo khoa Quản lý kinh tế, Trƣờng Đại học kinh tế - Đại học Quốc gia Hà Nội, ban lãnh đạo tỉnh Hƣng Yên, các đồng nghiệp cơ quan Thanh tra tỉnh Hƣng Yên và gia đình và bạn bè. Với tình cảm và lòng biết ơn, tác giả xin trân trọng cảm ơn các thầy, cô giáo trong khoa Quản lý kinh tế, Trƣờng Đại học kinh tế - Đại học Quốc gia Hà Nội, đặc biệt là PGS.TS Nguyễn Trúc Lê đã dành nhiều thời gian, công sức và tâm huyết để hƣớng dẫn, giúp đỡ tận tình trong quá trình tác giả thực hiện luận văn này. Tác giả trân trọng cảm ơn Ban lãnh đạo tỉnh Hƣng Yên, Thanh tra tỉnh Hƣng Yên và các anh chị khối Văn phòng Thanh tra tỉnh, nơi tác giả tiến hành điều tra, khảo sát đã giúp đỡ, tạo mọi điều kiện cho tác giả thu thập thông tin để hoàn thành luận văn. Xin chân thành cảm ơn bạn bè và gia đình đã giúp đỡ tác giả trong suốt thời gian nghiên cứu và thực hiện đề tài. Xin chân thành cảm ơn!
MỤC LỤC DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT ............................................................. i DANH MỤC BẢNG BIỂU ............................................................... ii DANH MỤC SƠ ĐỒ, HÌNH VẼ ..................................................... iv PHẦN MỞ ĐẦU ............................................................................... 1 1. Tính cấp thiết của đề tài ............................................................. 1 2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu ............................................ 2 3. Đối tƣợng và phạm vi, câu hỏi nghiên cứu ............................... 3 4. Những đóng góp của Luận văn .................................................. 3 5. Kết cấu của luận văn .................................................................. 4 CHƢƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ THANH TRA NGÂN SÁCH NHÀ NƢỚC CẤP HUYỆN ............................ 5 1.1. Tổng quan tình hình nghiên cứu ............................................. 5 1.2. Cơ sở lý luận về Thanh tra ngân sách nhà nƣớc cấp huyện ... 7 1.2.1. Một số khái niệm cơ bản .................................................. 7 1.2.2. Nội dung cơ bản và quy trình thanh tra ngân sách nhà nước cấp huyện......................................................................... 13 1.2.3. Các yếu tố ảnh hưởng tới thanh tra ngân sách nhà nước cấp huyện .................................................................................. 18 1.2.4. Kinh nghiệm tăng cường thanh tra ngân sách nhà nước cấp huyện của một số tỉnh thành tại Việt Nam ........................ 24 CHƢƠNG 2. PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU VÀ THIẾT KẾ LUẬN VĂN 31 2.1. Thiết kế luận văn ................................................................... 31 2.2. Phƣơng pháp thu thập dữ liệu ............................................... 32
2.2.1. Phương pháp thu thập dữ liệu thứ cấp .......................... 32 2.2.2. Phương pháp thu thập dữ liệu sơ cấp ............................ 32 2.3. Phƣơng pháp xử lý dữ liệu .................................................... 33 2.3.1. Phương pháp xử lý dữ liệu sơ cấp ................................. 33 2.3.2. Phương pháp xử lý dữ liệu thứ cấp ................................ 34 CHƢƠNG 3. THỰC TRẠNG CÔNG TÁC THANH TRA NGÂN SÁCH NHÀ NƢỚC CẤP HUYỆN TẠI TỈNH HƢNG YÊN ........ 35 3.1. Tổng quan về tỉnh Hƣng Yên ............................................... 35 3.1.1. Điều kiện tự nhiên tỉnh Hưng Yên .................................. 35 3.1.2. Điều kiện kinh tế xã hội tỉnh Hưng Yên ......................... 36 3.2. Tổng quan về Cơ quan thanh tra tỉnh Hƣng Yên ................. 44 3.2.1. Sơ đồ tổ chức bộ máy Thanh tra tỉnh Hưng Yên............ 44 3.2.2. Nhân lực thanh tra tỉnh Hưng Yên ................................. 47 3.3. Phân tích thực trạng hoạt động thanh tra ngân sách nhà nƣớc cấp huyện trên địa bàn tỉnh Hƣng Yên ........................................ 48 3.3.1. Thực trạng công tác khảo sát, xây dựng kế hoạch thanh tra ngân sách nhà nước cấp huyện .......................................... 48 3.3.2. Thực trạng công tác tiến hành các nội dung thanh tra ngân sách nhà nước cấp huyện trên địa bàn tỉnh Hưng Yên ... 51 3.3.3. Việc kiểm tra, giám sát thực hiện kết luận, kiến nghị xử lý vi phạm sau thanh tra ............................................................... 62 3.4. Đánh giá thực trạng hoạt động thanh tra ngân sách nhà nƣớc cấp huyện tại tỉnh Hƣng Yên ....................................................... 64 3.4.1. Những hiệu quả hoạt động thanh tra ngân sách nhà nước cấp huyện tỉnh Hưng Yên ......................................................... 64
3.4.2. Thực trạng các yếu tố ảnh hưởng tới thanh tra ngân sách nhà nước cấp huyện trên địa bàn tỉnh Hưng Yên .................... 73 3.4.3. Những tồn tại, hạn chế và nguyên nhân trong c ng tác thanh tra ngân sách nhà nước cấp huyện tại tỉnh Hưng Yên .. 79 CHƢƠNG 4: MỘT SỐ GIẢI PHÁP TĂNG CƢỜNG THANH TRA NGÂN SÁCH NHÀ NƢỚC CẤP HUYỆN TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH HƢNG YÊN .................................................................................... 88 4.1. Định hƣớng chung ................................................................ 88 4.2. Các giải pháp tăng cƣờng thanh tra ngân sách nhà nƣớc cấp huyện trên địa bàn tỉnh Hƣng Yên ............................................... 89 4.2.1. Giải pháp nâng cao chất lượng và hiệu quả cuộc thanh tra.............................................................................................. 89 4.2.2. Tăng cường c ng tác đào tạo, bồi dưỡng, nâng cao năng lực cán bộ thanh tra ................................................................. 95 4.2.3. Giải pháp tăng cường quản lý ngân sách nhà nước cấp huyện ......................................................................................... 97 4.3. Một số kiến nghị ................................................................... 98 4.3.1. Đối với Nhà nước ........................................................... 98 4.3.2. Đối với U N tỉnh Hưng Yên...................................... 101 4.3.3. Đối U N các huyện, thị xã, thành phố ..................... 103 KẾT LUẬN ................................................................................... 104 TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................. 106 PHỤ LỤC
DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT Từ viết tắt Nghĩa tiếng Việt BQ Bình quân HĐND Hội đồng nhân dân LĐNN Lao động nông nghiệp NĐ-CP Nghị định - Chính phủ NN Nông nghiệp NS Ngân sách PCTN Phòng chống tham nhũng PL Pháp lệnh QĐ-BTC Quyết định - Bộ Tài Chính QĐ-TTT Quyết định - Thanh tra tỉnh QH Quốc hội SL Sắc lệnh TT-TTCP Thông tƣ - Thanh tra chính phủ UBND Ủy ban nhân dân XHCN Xã hội chủ nghĩa i
DANH MỤC BẢNG BIỂU Bảng 3.1. Tình hình phát triển và cơ cấu kinh tế tỉnh Hƣng Yên năm 2016 - 2018 .........................................................................................................37 Bảng 3.2. Tình hình dân số và lao động tỉnh Hƣng Yên qua các năm 2016 - 2018 .........................................................................................................38 Bảng 3.3. Trình độ cán bộ thanh tra của Thanh tra tỉnh Hƣng Yên năm 2019 .........48 Bảng 3.4. Dự toán và thực hiện chi ngân sách cấp tỉnh Hƣng Yên qua 3 năm 2016 - 2018 ..............................................................................................51 Bảng 3.5. Dự toán chi ngân sách năm 2019 của tỉnh Hƣng Yên ..............................52 Bảng 3.6. Dự toán chi ngân sách các huyện, thành phố của tỉnh Hƣng Yên năm 2019 .........................................................................................................53 Bảng 3.7. Tình hình chi ngân sách tỉnh Hƣng Yên qua 3 năm 2016 - 2018 .............56 Bảng 3.8. Tình hình chi ngân sách các huyện, thành phố của tỉnh Hƣng Yên qua 3 năm 2016 -2018 ....................................................................................58 Bảng 3.9. Kết quả hoạt động thanh tra ngân sách nhà nƣớc cấp huyện trên địa bàn tỉnh Hƣng Yên ..................................................................................59 Bảng 3.10. Kết quả hoạt động thanh tra ngân sách nhà nƣớc cấp huyện tại các huyện, thành phố điều tra (Văn Giang, Khoái Châu, thành phố Hƣng Yên) .........................................................................................................59 Bảng 3.11. Đánh giá của cán bộ điều tra về hoạt động thanh tra ..............................66 Bảng 3.12. Các chỉ tiêu phản ánh hiệu quả hoạt động thanh tra ...............................67 Bảng 3.13. Ý kiến của cán bộ điều tra về vấn đề nâng cao quản lý ngân sách nhà nƣớc cấp huyện tại địa phƣơng .........................................................68 Bảng 3.14. Ý kiến của cán bộ điều tra về tăng cƣờng hoạt động thanh tra ngân sách nhà nƣớc cấp huyện .........................................................................69 Bảng 3.15. Đánh giá của cán bộ thanh tra về quy trình thực hiện thanh tra .............70 Bảng 3.16. Đánh giá về thu chi ngân sách nhà nƣớc cấp huyện ở địa phƣơng ........72 Bảng 3.17. Đánh giá của cán bộ huyện về cán bộ thanh tra tỉnh ..............................73 Bảng 3.18. Đánh giá của cán bộ thanh tra về cán bộ huyện đƣợc thanh tra .............74 ii
Bảng 3.19. Trình độ cán bộ thanh tra và cán bộ huyện.............................................75 Bảng 3.20. Ý kiến của cán bộ điều tra về các yếu tố ảnh hƣởng đến hiệu quả thanh tra ngân sách nhà nƣớc cấp huyện .................................................76 Bảng 3.21. Ý kiến của cán bộ điều tra về nguyên nhân hiệu quả hoạt động thanh tra chƣa cao ..............................................................................................82 iii
DANH MỤC SƠ ĐỒ, HÌNH VẼ Hình 2.1. Sơ đồ quy trình nghiên cứu Đề tài ............................................................31 Hình 3.1. Sơ đồ Bộ máy tổ chức Thanh tra tỉnh Hƣng Yên......................................44 iv
PHẦN MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Tham nhũng là một hiện tƣợng xã hội tiêu cực, ăn sâu bám rễ trong mọi chế độ xã hội, không phân biệt chế độ giàu hay nghèo, phát triển hay kém phát triển. Một số nơi trên thế giới, tham nhũng làm suy kiệt cơ thể xã hội, gây xáo trộn chính trị. Ở Việt Nam, tham nhũng có những đánh giá cho là đang trở thành quốc nạn, là những lực cản nặng nề nhất cho sự phát triển, là một tệ nạn có nguy cơ đe dọa sự tồn vong của quốc gia, dân tộc. Ngân sách nhà nƣớc có đƣợc từ nguồn thu trong nƣớc và từ nguồn thu do đƣợc tài trợ hoặc đi vay ở nƣớc ngoài. Trong giai đoạn phát triển nền kinh tế thị trƣờng hiện nay, với một cơ chế chính sách quản lý tài chính chƣa đƣợc chuyển biến kịp thời để đáp ứng cho yêu cầu quản lý ngân sách nhà nƣớc thì ngân sách của nhà nƣớc bỏ ra không những không tạo hiệu quả kinh tế để phát triển đất nƣớc mà còn tạo ra một sự bất tín nhiệm từ các nƣớc trên thế giới, ảnh hƣởng đến vị thế của Việt Nam trên trƣờng quốc tế; đồng thời làm giảm những nguồn tài trợ của các nƣớc phát triển dành cho Việt Nam, tạo gánh nặng trả nợ cho thế hệ mai sau. Thanh tra, kiểm tra là một trong những nội dung cơ bản, thiết yếu của quản lý nhà nƣớc, có liên hệ chặt chẽ với việc thực hiện chủ trƣơng, đƣờng lối lãnh đạo của Đảng và chính sách, pháp luật của Nhà nƣớc. Ngành thanh tra đƣợc Đảng và Nhà nƣớc giao nhiệm vụ nhƣ là một công cụ quan trọng trong công cuộc phòng chống tham nhũng, lãng phí, thất thoát, những vấn đề mà trong thời gian qua gây bức xúc, làm xói mòn niềm tin của quần chúng nhân dân vào sự lãnh đạo của Đảng và sự quản lý của Nhà nƣớc. Thanh tra ngân sách nhà nƣớc là một phần trong hoạt động thanh tra tài chính, thuộc lĩnh vực thanh tra nhà nƣớc. Trong thời gian qua, xã hội đã chứng kiến rất nhiều vụ án với giá trị sai phạm rất lớn, mà chủ yếu phát sinh trong lĩnh vực chi tiêu ngân sách nhà nƣớc, gây thiệt hại rất lớn cho ngân sách nhà nƣớc. Ngân sách Nhà nƣớc chi không mang lại hiệu quả phục vụ cho sự phát triển của đất nƣớc, bị thất thoát và lãng phí rất nhiều. Việc phòng chống tham nhũng, lãng phí, thất thoát 1
hiện nay đƣợc Đảng và Nhà nƣớc đặc biệt quan tâm và xem nhƣ là nhiệm vụ để bảo vệ sự sống còn của Đảng, của Nhà nƣớc và sự phát triển bền vững về kinh tế - chính trị - xã hội ở chính địa phƣơng mình. Tại Nghị quyết Đại hội Đảng bộ tỉnh Hƣng Yên lần thứ XVII, nhằm thực hiện Kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội 5 năm (2011 - 2015) và định hƣớng tới năm 2020 đạt kết quả cao nhất, hội nghị chỉ rõ cần tập trung vào các vấn đề sau: "Nâng cao hiệu quả sử dụng vốn đầu tư từ ngân sách nhà nước; đẩy nhanh tiến độ thực hiện các dự án đầu tư; đẩy mạnh công tác vận động, xúc tiến đầu tư, đặc biệt là các dự án đầu tư có quy m lớn về vốn, công nghệ tiên tiến, hiện đại; về việc tập trung làm tốt công tác giải phóng mặt bằng...; hoàn thành tốt kế hoạch thu, chi ngân sách hàng năm...." Tuy nhiên, trong thời gian qua, công tác quản lý thu, chi ngân sách nhà nƣớc cấp huyện của tỉnh Hƣng Yên còn bất cập, trong đó nổi cộm còn nhiều khoản chi chƣa phù hợp nhƣ sai đối tƣợng, sai thời điểm, sai số lƣợng, gây ảnh hƣởng không nhỏ tới hoạt động phát triển chung của từng huyện trong tỉnh nói riêng và cả tỉnh Hƣng Yên nói chung. Để xảy ra tình trạng thu, chi ngân sách chƣa hợp lý có trách nhiệm không nhỏ của công tác thanh tra. Chính vì vậy, nhằm đóng góp một phần nhỏ bé của mình trong công cuộc phòng chống tham nhũng, lãng phí và thất thoát cũng nhƣ đẩy mạnh công tác thanh tra ngân sách nhà nƣớc cấp huyện tại tỉnh Hƣng Yên, tôi chọn đề tài: "Tăng cường thanh tra ngân sách nhà nước cấp huyện trên địa bàn tỉnh Hưng Yên" làm luận văn nghiên cứu tốt nghiệp thạc sỹ của mình. 2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu a) Mục đích nghiên cứu Đánh giá thực thực trạng và phân tích các yếu tố ảnh hƣởng, đề xuất các giải pháp nhằm tăng cƣờng công tác thanh tra ngân sách nhà nƣớc cấp huyện trên địa bàn tỉnh Hƣng Yên trong thời gian tới. b) Nhiệm vụ nghiên cứu - Góp phần hệ thống hoá lý luận về thanh tra ngân sách nhà nƣớc cấp huyện. - Đánh giá thực trạng và phân tích các yếu tố ảnh hƣởng đến công tác thanh 2
tra ngân sách nhà nƣớc cấp huyện trên địa bàn tỉnh Hƣng Yên. - Đề xuất các giải pháp nhằm tăng cƣờng công tác thanh tra ngân sách nhà nƣớc cấp huyện trên địa bàn tỉnh Hƣng Yên. 3. Đối tƣợng và phạm vi, câu hỏi nghiên cứu a) Đối tượng nghiên cứu Đối tƣợng nghiên cứu của đề tài là công tác thanh tra ngân sách nhà nƣớc cấp huyện tại tỉnh Hƣng Yên. b) Phạm vi nghiên cứu - Phạm vi nội dung: Nghiên cứu công tác thanh tra ngân sách nhà nƣớc cấp huyện. Phạm vi giới hạn: thanh tra chi ngân sách nhà nƣớc cấp huyện. - Phạm vi không gian: Đề tài thực hiện nghiên cứu trên địa bàn các huyện thuộc tỉnh Hƣng Yên. - Phạm vi thời gian: Các thông tin, số liệu nghiên cứu đƣợc thu thập trong 03 năm từ năm 2016 đến năm 2018. Các giải pháp đề xuất thực hiện đến năm 2022. c, Câu hỏi nghiên cứu - Thanh tra ngân sách cấp huyện là gì? - Thanh tra ngân sách cấp huyện bao gồm các nội dung và đặc điểm gì? - Thực trạng thanh tra ngân sách cấp huyện trên địa bàn tỉnh Hƣng Yên? - Yếu tố nảo ảnh hƣởng đến thanh tra ngân sách cấp huyện trên địa bàn tỉnh Hƣng Yên? - Giải pháp nào tăng cƣờng thanh tra ngân sách huyện trên địa bàn tỉnh Hƣng Yên trong thời gian tới? 4. Những đóng góp của Luận văn - Tổng hợp lý luận về Thanh tra ngân sách nhà nƣớc cấp huyện. - Nghiên cứu cụ thể thực trạng công tác thanh tra ngân sách nhà nƣớc cấp huyện trên địa bàn tỉnh Hƣng Yên. - Đề xuất cho tỉnh Hƣng Yên những giải pháp hoàn thiện công tác thanh tra ngân sách nhà nƣớc cấp huyện trong giai đoạn 2019 - 2022. 3
5. Kết cấu của luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận, lời cam đoan, lời cảm ơn, mục lục, phụ lục,danh mục bảng, biểu, hình minh họa, giải thích từ viết tắt,danh mục tài liệu tham khảo thì luận văn gồm bốn chƣơng nhƣ sau: Chương 1: Cơ sở lý luận và thực tiễn về thanh tra ngân sách nhà nước cấp huyện. Chương 2: Phương pháp nghiên cứu và thiết kế luận văn. Chương 3: Thực trạng c ng tác thanh tra ngân sách nhà nước cấp huyện tại tỉnh Hưng Yên. Chương 4: Một số giải pháp tăng cường thanh tra ngân sách nhà nước cấp huyện trên địa bàn tỉnh Hưng Yên. 4
CHƢƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ THANH TRA NGÂN SÁCH NHÀ NƢỚC CẤP HUYỆN 1.1. Tổng quan tình hình nghiên cứu Thực tiễn và lý luận về Thanh tra ngân sách Nhà nƣớc đã đƣợc nhiều nhà nghiên cứu, các giảng viên, nghiên cứu sinh… trong và ngoài nƣớc quan tâm và nghiên cứu. Bởi những nguyên lý của nó là nền tảng cho sự thành công của bất kể địa phƣơng nào trong vấn đề thu ngân sách để làm tiền đề phát triển kinh tế - xã hội địa phƣơng. Các công trình nghiên cứu khoa học về lĩnh vực này đƣợc thể hiện chủ yếu dƣới các hình thức nhƣ: Luận văn tiến sỹ, luận văn thạc sỹ, đề tài nghiên cứu khoa học... Có thể kể tới một số nghiên cứu nhƣ sau: - Nguyễn Văn Kỷ, 2001. Một số biện pháp nhằm hoàn thiện về tổ chức và kiểm tra ngân sách nhà nước cấp huyện. Đề tài khoa học cấp cơ sở, mã số 2000-32- 111, kiểm toán nhà nƣớc khu vực miền Trung. Nghiên cứu gồm 3 phần: Cơ sở khoa học về tổ chức và kiểm tra ngân sách nhà nƣớc cấp huyện; Thực trạng tổ chức và kiểm tra ngân sách nhà nƣớc cấp huyện thuộc khu vực miền Trung; Một số giải pháp nhằm hoàn thiện tổ chức và kiểm tra ngân sách nhà nƣớc cấp huyện khu vực miền Trung. Đây là một đề tài nghiên cứu với mức độ sơ bộ, góc độ tiếp cận rộng nhƣng nhóm tác giả đi thẳng vào vấn đề nên có nhiều giá trị về mặt thực tiễn. Các giải pháp đƣa ra đƣợc áp dụng tại khu vực miền Trung nhƣng lại là bài học kinh nghiệm có thể áp dụng cho các Huyện của các tỉnh thành khu vực miền Bắc, miền Nam. Tuy nhiên, nghiên cứu này đã từ khá lâu, tình hình kinh tế- xã hội hiện tại ở khắp các Huyện, tỉnh thành trong cả nƣớc đều không còn phù hợp. Nhƣng giá trị về mặt lý luận của nghiên cứu này là rất lớn và đƣợc tác giả nghiên cứu, áp dụng trong luận văn này. - Đỗ Đức Quang, 2018. Thực trạng và giải pháp chủ yếu nhằm tăng cường công tác thanh tra ngân sách nhà nước cấp huyện ở tỉnh Thái Nguyên. Luận văn thạc sỹ kinh tế. Nghiên cứu của tác giả đƣợc bố cục thành 03 chƣơng. Nội dung chủ yếu chính là việc phân tích công tác thanh tra ngân sách nhà nƣớc cấp huyện ở tỉnh 5
Thái Nguyên và sau đó kết hợp cùng với các yếu tố ảnh hƣởng để đề ra những giải pháp chủ yếu nhằm tăng cƣờng công tác này cho tỉnh Thái Nguyên. Tuy nhiên, luận văn này lấy hai đơn vị hành chính trong tỉnh là thành phố Thái Nguyên và huyện Định Hóa để làm điển hình nghiên cứu cũng dẫn tới những điểm đƣợc và mất. Đƣợc chính là sự cụ thể trong số liệu, dữ liệu đánh giá phân tích thực trạng nhƣng mất chính là việc đánh giá không có tính bao quát cao bởi thành phố Thái Nguyên và huyện Định Hóa có nhiều nét không tƣơng đồng trong vị trí, mức thu - chi ngân sách, điều kiện kinh tế - xã hội so với các huyện còn lại trong tỉnh. Ngoài ra, chỉ nghiên cứu điển hình tại hai đơn vị hành chính làm cho luận văn thiếu đi các số liệu tổng hợp giữa các huyện trên địa bàn toàn tỉnh Thái Nguyên, dẫn đến công tác đánh giá, so sánh còn hạn chế. Các giải pháp mà luận văn đƣa ra đƣợc vận dụng hiệu quả hơn ở hai đơn vị điển hình nghiên cứu, các huyện khác có thể tham khảo, chọn lọc và vận dụng theo. - Nguyễn Minh Tuấn, 2017.Giải pháp tăng cường quản lý ngân sách cấp xã trên địa bàn huyện Thanh Ba, tỉnh Phú Thọ. Luận văn thạc sỹ quản lý kinh tế. Trong nghiên cứu này, tác giả tập trung vào hoạt động quản lý ngân sách cấp xã trên địa bàn huyện Thanh Ba, tỉnh Phú Thọ. Góc độ tiếp cận của nghiên cứu rất rõ ràng. Chính vì thế, hệ thống cơ sở lý luận mà tác giả dẫn dắt cô đọng, tập trung vào lý thuyết về ngân sách Nhà nƣớc, quản lý ngân sách Nhà nƣớc. Nội dung nghiên cứu có giá trị cả về thực tiễn lẫn lý luận. Các giải pháp tác giả đƣa ra để tăng cƣờng quản lý ngân sách cấp xã trên địa bàn nghiên cứutuy không nhiều nhƣng sát về thực tế tại địa phƣơng. - Nguyễn Đăng Huệ, 2016.Tăng cường thanh tra ngân sách cấp xã trên địa bàn huyện Yên Định, tỉnh Thanh Hóa.Luận văn thạc sỹ quản lý kinh tế. Nghiên cứu này đi sâu vào phân tích công tác thanh tra ngân sách cấp xã trên địa bàn huyện Yên Định, tỉnh Thanh Hóa. Luận văn có góc độ tiếp cận rõ ràng, nội dung về cơ sở lý luận đƣợc sử dụng một cách trọng tâm, liên quan mật thiết tới vấn đề thanh tra ngân sách cấp xã. Tuy nhiên, nghiên cứu không đƣợc đặt trong môi trƣờng những nhân tố ảnh hƣởng tới hoạt động thanh tra ngân sách cấp xã trên địa bàn nên phần phân tích thực trạng hoạt động cũng nhƣ đánh giá những thành công, hạn chế của công tác này trên địa bàn chƣa thực sự thuyết phục. Những nội dung giải pháp đƣa ra để tăng 6
cƣờng thanh tra ngân sách cấp xã trên địa bàn nghiên cứu chƣa mang nhiều sức nặng và giải quyết triệt để vấn đề. Nhƣ vậy, những nghiên cứu trên có những điểm mạnh và điểm yếu khác nhau, những vấn đề đã giải quyết và những vấn đề chƣa làm rõ. Rút kinh nghiệm từ những nghiên cứu này, tác giả đã đƣa ra một đối tƣợng nghiên cứu cụ thể cùng góc độ tiếp cận rõ ràng hơn. Hơn thế nữa, yếu tố môi trƣờng kinh tế - xã hội, những yếu tố ảnh hƣởng tới hoạt động thanh tra ngân sách Nhà nƣớc, những tác động của chính sách của Nhà nƣớc cũng đƣợc tác giả tập trung đào sâu trong nghiên cứu này để những phân tích thực trạng vềthanh tra ngân sách nhà nƣớc cấp huyện trên địa bàn tỉnh Hƣng Yên và những giải pháp hoàn thiện công tác này có sức thuyết phục hơn. 1.2. Cơ sở lý luận về Thanh tra ngân sách nhà nƣớc cấp huyện 1.2.1. Một số khái niệm cơ bản 1.2.1.1. Khái niệm Thanh tra Thanh tra có nghĩa là "nhìn vào bên trong" chỉ là một sự xem xét từ bên ngoài vào hoạt động của một đối tƣợng nhất định. Là sự bị kiểm soát đối với đối tƣợng bị thanh tra trên cơ sở thẩm quyền (quyền hạn và nghĩa vụ) đƣợc giao nhằm đạt đƣợc mục đích nhất định. Thanh tra mang tính quyền lực, thông qua công tác thanh tra thƣờng là phát hiện, ngăn chặn những gì trái với quy định (Hoàng Phê, 2000, Từ điển tiếng Việt của Viện Ngôn ngữ học. Nhà xuất bản Đà Nẵng, Đà Nẵng). Từ những nghĩa nhƣ vậy, thanh tra với vai trò là danh từ chung có thể đƣợc hiểu là một thực thể pháp lý, một thiết chế nhà nƣớc về thanh tra để chỉ cơ quan, tổ chức thanh tra hoặc bộ phận, lĩnh vực thanh tra nhất định. Tùy thuộc vào chế độ chính trị, cấu trúc Nhà nƣớc hoặc quan niệm về quyền lực mà các quốc gia hiện đại đã sử dụng thiết chế thanh tra theo những cách khác nhau. Có quốc gia chỉ sử dụng thanh tra nhà nƣớc (thanh tra của Quốc hội); thanh tra của Chính phủ (thanh tra hành pháp); kiểm toán; có quốc gia chỉ sử dụng thanh tra chuyên ngành; có quốc gia sử dụng thanh tra nhƣ một lực lƣợng cảnh sát (hoặc bán cảnh sát) hoặc phân về các 7
ngành quản lý để phục vụ quyền lực. Đồng thời, thanh tra với ý nghĩa là một động từ còn là khái niệm để chỉ hoạt động kiểm tra, kiểm soát của cơ quan, tổ chức, ngƣời đƣợc giao nhiệm vụ, quyền hạn nhằm xem xét và phát hiện, ngăn chặn với những gì trái với quy định của các tổ chức, cá nhân là đối tƣợng của thanh tra. Trong Pháp lệnh Thanh tra năm 1990, hoạt động thanh tra của các tổ chức Thanh tra đƣợc xác định là một chức năng thiết yếu của cơ quan quản lý Nhà nƣớc. Điều 8 Pháp lệnh Thanh tra năm 1990 quy định nhiệm vụ của các tổ chức thanh tra nhà nƣớc là: "thanh tra việc thực hiện chính sách, pháp luật, nhiệm vụ, kế hoạch nhà nước của các cơ quan, tổ chức và cá nhân, trừ hoạt động điều tra, truy tố, xét xử của các cơ quan Điều tra, Kiểm sát, Toà án và việc giải quyết tranh chấp hợp đồng kinh tế, xử lý vi phạm hợp đồng kinh tế của cơ quan trọng tài kinh tế". Theo Điều 3, Chƣơng I, Luật Thanh tra số 56/2010/QH12 của Quốc hội nƣớc Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam khóa XII, kỳ họp thứ 8 thông qua ngày 15 tháng 11 năm 2010 có ghi rõ “Thanh tra Nhà nước là hoạt động xem xét, đánh giá, xử lý theo trình tự, thủ tục do pháp luật quy định của cơ quan nhà nước có thẩm quyền đối với việc thực hiện chính sách, pháp luật, nhiệm vụ, quyền hạn của cơ quan, tổ chức, cá nhân. Thanh tra nhà nước bao gồm thanh tra hành chính và thanh tra chuyên ngành”. Từ khái niệm trên cho thấy, thanh tra không đồng nhất với hoạt động điều hành, quản lý, khác với hoạt động kiểm tra chuyên môn, nghiệp vụ. Hoạt động thanh tra không chỉ xem xét tính hợp lý của hành vi, của đối tƣợng quản lý, bản chất của hoạt động Thanh tra không phải chỉ là phát hiện, xử lý vi phạm; mà điều quan trọng hơn là tìm ra nguyên nhân để từ đó đề xuất các giải pháp phòng ngừa, ngăn chặn vi phạm. Nếu cho rằng, thanh tra là phát hiện hành vi vi phạm hành chính thì đó là việc nhận thức không đúng với bản chất của hoạt động thanh tra. Ngƣợc lại, thanh tra phải chỉ ra đƣợc những thiếu sót, khuyết điểm và nguyên nhân của nó và phải thực sự trở thành tai mắt của trên, là ngƣời bạn của dƣới. 8
1.2.1.2. Khái niệm Ngân sách nhà nước cấp huyện Căn cứ vào Luật Ngân sách Nhà nƣớc năm 2002, Luật Ngân sách Nhà nƣớc năm 2015: Ngân sách nhà nƣớc cấp huyện là một bộ phận cấu thành của NSNN, do đó nó phản ánh các mối quan hệ giữa ngân sách cấp huyện với các tổ chức, cá nhân trên địa bàn huyện trong quá trình phân bổ, sử dụng của cải xã hội. Ngân sách nhà nƣớc cấp huyện là quỹ tiền tệ tập trung của huyện đƣợc hình thành bằng các nguồn thu và đảm bảo các khoản chi trong phạm vi huyện. Ngân sách nhà nƣớc cấp huyện thực hiện vai trò, chức năng, nhiệm vụ của Ngân sách Nhà nƣớc trên phạm vi địa bàn huyện. Đó là mối quan hệ giữa ngân sách với các tổ chức, cá nhân trong quá trình phân bổ, sử dụng các nguồn lực kinh tế của huyện. Ngân sách nhà nƣớc cấp huyện không có bội chi ngân sách. Ngân sách nhà nƣớc cấp huyện có vai trò rất quan trọng trong hoạt động kinh tế, xã hội, an ninh, quốc phòng. Ngân sách nhà nƣớc cấp huyện là công cụ quan trọng của chính quyền cấp huyện trong việc ổn định, phát triển kinh tế trên địa bàn huyện. Chi ngân sách huyện là việc Nhà nƣớc cấp huyện phân phối và sử dụng quỹ ngân sách nhằm đảm bảo thực hiện các chức năng của Nhà nƣớc, đáp ứng nhu cầu đời sống kinh tế - xã hội theo các nguyên tắc nhất định. Chi ngân sách huyện gồm các khoản chi chủ yếu: Chi đầu tƣ phát triển theo phân cấp, chi thƣờng xuyên đảm bảo hoạt động của bộ máy quản lý cấp huyện, chi bổ sung cho ngân sách cấp dƣới, và chi chuyển nguồn của huyện. a. Nguồn thu Ngân sách nhà nước cấp huyện bao gồm: Các nguồn thu ngân sách địa phương được hưởng 100% - Thuế Nhà đất. - Thuế môn bài. - Thuế chuyển quyền sử dụng đất. - Thuế sử dụng đất nông nghiệp. - Tiền sử dụng đất. 9