Luận văn Thạc sĩ Quản lý kinh tế: Vai trò của Hội Liên hiệp Phụ nữ trong phát triển kinh tế hộ gia đình ở Thị xã Phổ Yên, tỉnh Thái Nguyên

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:97

Thêm vào BST

Báo xấu

21
lượt xem 6
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Từ đánh giá và phân tích thực trạng, tác giả đưa ra các giải pháp để nâng cao vai trò của Hội LHPN trong phát triển kinh tế hộ gia đình nhằm nâng cao thu nhập, đảm bảo chất lượng đời sống và góp phần phát triển kinh tế - xã hội của đất nước.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Quản lý kinh tế: Vai trò của Hội Liên hiệp Phụ nữ trong phát triển kinh tế hộ gia đình ở Thị xã Phổ Yên, tỉnh Thái Nguyên

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐH KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH TN NGUYỄN PHƯƠNG ANH VAI TRÒ CỦA HỘI LIÊN HIỆP PHỤ NỮ TRONG PHÁT TRIỂN KINH TẾ HỘ GIA ĐÌNH Ở THỊ XÃ PHỔ YÊN, TỈNH THÁI NGUYÊN LUẬN VĂN THẠC SĨ THEO ĐỊNH HƯỚNG ỨNG DỤNG NGÀNH: QUẢN LÝ KINH TẾ THÁI NGUYÊN - 2019
1 ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐH KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH TN NGUYỄN PHƯƠNG ANH VAI TRÒ CỦA HỘI LIÊN HIỆP PHỤ NỮ TRONG PHÁT TRIỂN KINH TẾ HỘ GIA ĐÌNH Ở THỊ XÃ PHỔ YÊN, TỈNH THÁI NGUYÊN NGÀNH: QUẢN LÝ KINH TẾ Mã số: 8.31.01.10 LUẬN VĂN THẠC SĨ THEO ĐỊNH HƯỚNG ỨNG DỤNG Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS. TRẦN ĐÌNH TUẤN THÁI NGUYÊN - 2019
i LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là kết quả nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu và kết quả nghiên cứu trong luận văn là có nguồn gốc rõ ràng và hoàn toàn trung thực, chưa một nghiên cứu nào sử dụng để bảo vệ. Tôi xin cam đoan mọi thông tin trích dẫn sử dụng trong luận văn này tác giả đều đã cảm ơn và ghi rõ nguồn gốc. Thái Nguyên, tháng 07 năm 2019 Tác giả luận văn Nguyễn Phương Anh
ii LỜI CẢM ƠN Tôi xin trân trọng cảm ơn Ban Giám hiệu Trường Đại học Kinh tế & Quản trị kinh doanh Thái Nguyên, Khoa Sau đại học và tập thể thầy cô giáo giảng dạy đã giúp tôi suốt thời gian học tập tại Trường. Tôi xin chân thành cảm ơn PGS.TS. Trần Đình Tuấn đã rất tận tình hướng dẫn, giúp đỡ tôi trong suốt thời gian thực hiện và hoàn thành luận văn. Tôi xin cảm ơn Ban lãnh đạo, cán bộ các phòng, ban, ngành của Thị xã Phổ Yên và đặc biệt là Hội LHPN Thị xã Phổ Yên cũng như các tổ chức, cá nhân đã giúp đỡ tôi về nguồn tư liệu phục vụ cho việc thực hiện đề tài. Trong quá trình thực hiện đề tài, tôi còn nhận được sự giúp đỡ và cộng tác của các đồng chí đồng nghiệp cùng cơ quan nơi tôi công tác. Tôi xin chân thành cảm ơn các đồng chí lãnh đạo. Tôi xin cảm ơn sự động viên, giúp đỡ của bạn bè, gia đình và đồng nghiệp đã giúp tôi thực hiện luận văn này. Tôi xin chân thành cảm ơn! Thái Nguyên, tháng 07 năm 2019 Tác giả luận văn Nguyễn Phương Anh
iii MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN ............................................................................................. i LỜI CẢM ƠN .................................................................................................. ii MỤC LỤC ....................................................................................................... iii DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT .......................................................... vii DANH MỤC BẢNG ..................................................................................... viii DANH MỤC SƠ ĐỒ ...................................................................................... ix MỞ ĐẦU ......................................................................................................... 1 1. Tính cấp thiết của đề tài ................................................................................ 1 2. Mục tiêu nghiên cứu...................................................................................... 2 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ................................................................. 3 4. Ý nghĩa khoa học của luận văn ..................................................................... 4 5. Bố cục của luận văn ...................................................................................... 4 Chương 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ VAI TRÒ CỦA HỘI LIÊN HIỆP PHỤ NỮ TRONG PHÁT TRIỂN KINH TẾ HỘ GIA ĐÌNH ........................................................................................................................... 4 1.1. Những vấn đề lý luận cơ bản về vai trò của Hội Liên hiệp Phụ nữ trong phát triển kinh tế hộ gia đình............................................................................. 5 1.1.1. Hội Liên hiệp Phụ nữ và công tác Hội ................................................... 5 1.1.2. Khái niệm về hộ gia đình, kinh tế hộ gia đình ........................................ 7 1.1.3. Vai trò của Hội Liên hiệp Phụ nữ trong phát triển kinh tế hộ gia đình 10 1.1.4. Những yếu tố ảnh hưởng đến vai trò của Hội Liên hiệp Phụ nữ trong phát triển kinh tế hộ gia đình .................................................................................. 15 1.2. Kinh nghiệm để nâng cao vai trò của Hội Liên hiệp Phụ nữ trong phát kinh tế hộ gia đình ................................................................................................... 18 1.2.1. Kinh nghiệm tại một số Hội LHPN trong nước .................................... 18 1.2.2. Bài học kinh nghiệm rút ra cho Hội LHPN Thị xã Phổ Yên ................ 23 Chương 2: PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ........................................... 24
iv 2.1. Câu hỏi nghiên cứu .................................................................................. 24 2.2. Các phương pháp nghiên cứu cụ thể ........................................................ 25 2.2.1. Phương pháp thu thập thông tin ............................................................ 25 2.2.2. Phương pháp xử lý số liệu..................................................................... 29 2.2.3. Phương pháp phân tích đánh giá ........................................................... 29 2.3. Hệ thống các chỉ tiêu phân tích ................................................................ 31 2.3.1. Nhóm chỉ tiêu phản ánh kết quả hoạt động của Hội LHPN trong phát triển kinh tế hộ gia đình .................................................................................. 31 2.3.2. Nhóm chỉ tiêu ý kiến đánh giá hoạt động của Hội LHPN trong phát triển kinh tế hộ gia đình ........................................................................................... 32 Chương 3: THỰC TRẠNG VAI TRÒ CỦA HỘI LIÊN HIỆP PHỤ NỮ TRONG PHÁT TRIỂN KINH TẾ HỘ GIA ĐÌNH Ở THỊ XÃ PHỔ YÊN ......................................................................................................................... 33 3.1. Đặc điểm địa bàn nghiên cứu ................................................................... 33 3.1.1. Đặc điểm địa bàn Thị xã Phổ Yến ........................................................ 33 3.1.2. Khái quát về Hội Liên hiệp Phụ nữ Thị xã Phổ Yên ............................ 37 3.1.3. Tình hình hội viên của Thị xã Phổ Yên ................................................ 41 3.2. Thực trạng vai trò của Hội Liên hiệp Phụ nữ trong phát triển kinh tế hộ gia đình ở Thị xã Phổ Yên .................................................................................... 43 3.2.1. Vai trò của Hội Liên hiệp Phụ nữ trong tuyên truyền hộ gia đình phát triển kinh tế...................................................................................................... 45 3.2.2. Vai trò của Hội Liên hiệp Phụ nữ trong tổ chức tập huấn chuyển giao khoa học kỹ thuật cho hộ gia đình .................................................................. 48 3.2.3. Vai trò của Hội LHPN trong hỗ trợ các hộ gia đình vay vốn ............... 50 3.2.4. Vai trò của Hội Liên hiệp Phụ nữ trong huy động các nguồn vốn ...... 52 3.2.5. Vai trò của của Hội Liên hiệp Phụ nữ trong dạy nghề và giới thiệu việc làm ................................................................................................................... 55 3.3. Đánh giá các yếu tố ảnh hưởng đến vai trò của Hội Liên hiệp Phụ nữ trong
v phát triển kinh tế hộ gia đình ở Thị xã Phổ Yên ............................................. 57 3.3.1. Các yếu tố khách quan .......................................................................... 58 3.3.2. Các yếu tố chủ quan .............................................................................. 60 3.4. Phân tích SWOT về vai trò của Hội Liên hiệp Phụ nữ trong phát triển kinh tế hộ gia đình ở Thị xã Phổ Yên ..................................................................... 63 3.5. Đánh giá chung về vai trò của Hội Liên hiệp Phụ nữ trong phát triển kinh tế hộ gia đình ở Thị xã Phổ Yên ..................................................................... 65 3.5.1. Kết quả đạt được ................................................................................... 65 3.5.2. Những hạn chế và nguyên nhân ............................................................ 66 Chương 4: GIẢI PHÁP NHẰM NÂNG CAO VAI TRÒ CỦA HỘI ....... 67 LIÊN HIỆP PHỤ NỮ TRONG PHÁT TRIỂN KINH TẾ HỘ GIA ĐÌNH Ở THỊ XÃ PHỔ YÊN, TỈNH THÁI NGUYÊN ......................................... 67 4.1. Quan điểm và định hướng nâng cao vai trò của Hội Liên hiệp phụ nữ trong phát triển kinh tế hộ gia đình ở Thị xã Phổ Yên ............................................. 68 4.2. Mục tiêu nâng cao vai trò Hội LHPN trong phát triển kinh tế hộ gia đình ở Thị xã Phổ Yên................................................................................................ 69 4.2.1. Mục tiêu chung ...................................................................................... 69 4.2.2. Mục tiêu cụ thể ...................................................................................... 70 4.3. Giải pháp nhằm nâng cao vai trò Hội LHPN trong phát triển kinh tế hộ gia đình ở Thị xã Phổ Yên .................................................................................... 71 4.3.1. Nâng cao chất lượng, trình độ, năng lực của đội ngũ cán bộ Hội ........ 71 4.3.2. Đổi mới nội dung, hình thức tuyên truyền, giáo dục vận động phụ nữ 72 4.3.3. Giải pháp về huy động các nguồn vốn .................................................. 73 4.3. 4. Đẩy mạnh công tác tập huấn chuyển giao tiến bộ khoa học kỹ thuật .. 73 4.3.5. Tăng cường phối hợp và khai thác nguồn lực để thực hiện có hiệu quả các chủ trương công tác Hội ........................................................................... 74 4.3.6. Tăng cường công tác đào tạo nghề cho lao động .................................. 75 4.3.7. Tổ chức thực hiện có hiệu quả các hoạt động, các chương trình và phong
vi trào thi đua của Hội ......................................................................................... 76 4.4. Một số kiến nghị....................................................................................... 77 4.4.1. Đối với Đảng và Nhà nước ................................................................... 77 4.4.2. Đối với tổ chức Hội LHPN ................................................................... 77 KẾT LUẬN .................................................................................................... 79 TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................................ 81 PHỤ LỤC ....................................................................................................... 83
vii DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT Dạng viết tắt Dạng đầy đủ CNH Công nghiệp hóa GTSX Giá trị sản xuất HĐH Hiện đại hóa KCN Khu công nghiệp KDC Khu dân cư KHKT Khoa học kỹ thuật LHPN Liên hiệp phụ nữ SL Số lượng UBND Uỷ ban Nhân dân
viii DANH MỤC BẢNG Bảng 2.1. Số lượng mẫu điều tra hộ tại các điểm điều tra .............................. 27 Bảng 3.1. Tốc độ tăng trưởng giá trị sản xuất một số ngành kinh tế .............. 36 Bảng 3.2. Tình hình Ban Chấp hành Hội LHPN Thị xã Phổ Yên .................. 40 Bảng 3.3. Tình hình rà soát hội viên năm 2018 .............................................. 41 Bảng 3.4. Tình hình hội viên Hội LHPN Thị xã Phổ Yên .............................. 42 Bảng 3.5. Tổng hợp kết quả khảo sát .............................................................. 44 Bảng 3.6. Công tác tuyên truyền về phát triển kinh tế.................................... 46 Bảng 3.7: Đánh giá của hội viên về công tác tuyên truyền............................. 47 Bảng 3.8: Đánh giá về tập huấn chuyển giao KHKT ..................................... 49 Bảng 3.9: Công tác hỗ trợ các gia đình vay vốn ............................................. 50 Bảng 3.10: Đánh giá về công tác hỗ trợ các gia đình vay vốn ....................... 52 Bảng 3.11: Công tác huy động vốn và cho vay phát triển kinh tế .................. 54 Bảng 3.12: Đánh giá công tác huy động vốn và cho vay phát triển kinh tế ... 54 Bảng 3.13. Công tác triển khai hoạt động dạy nghề và giới thiệu việc làm ... 56 Bảng 3.14: Đánh giá về công tác triển khai các hoạt động dạy nghề và giới thiệu việc làm ........................................................................................................... 57 Bảng 3.15. Kinh phí cấp cho hoạt động của Hội ............................................ 61 Bảng 3.16. Chế độ phụ cấp cho cán bộ Chi hội .............................................. 62 Bảng 3.17. Phân tích SWOT ........................................................................... 63 Bảng 3.18. Đánh giá chung của hộ gia đình về vai trò của Hội ..................... 65
ix DANH MỤC SƠ ĐỒ Sơ đồ 3.1. Bản đồ hành chính Thị xã Phổ Yên, tỉnh Thái Nguyên................. 35 Sơ đồ 3.2. Cơ cấu tổ chức Hội LHPN Thị xã Phổ Yên .................................. 39 Sơ đồ 3.3. Các hoạt động đánh giá thực trạng vai trò của Hội LHPN ............ 43
1 MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Xã hội ngày càng phát triển, vai trò của người phụ nữ ngày càng được khẳng định và nâng cao. Không chỉ dừng lại ở vai trò là người vợ, người mẹ, người lao động hỗ trợ cho gia đình, lực lượng sản xuất cho xã hội mà người phụ nữ còn tham gia vào công tác quản lý, lãnh đạo, nắm giữ các chức vụ chủ chốt của nhiều tổ chức, doanh nghiệp. Và hơn cả, họ đem lại nhiều thành quả và đóng góp tích cực giúp địa phương, đất nước phát triển trên mọi lĩnh vực: kinh tế, văn hoá, xã hội, an ninh, quốc phòng… Tuy nhiên, không phải ở đâu và lúc nào vai trò của người phụ nữ cũng được phát huy, bởi các quan điểm truyền thống về phụ nữ, về bình đẳng giới vẫn còn tồn tại ở các nước kém phát triển như Việt Nam. Hội LHPN Việt Nam được thành lập đã đánh dấu bước ngoặt lịch sử, ghi nhận một đoàn thể quần chúng tập hợp các tầng lớp phụ nữ được hoạt động hợp pháp và công khai nhằm đoàn kết, động viên lực lượng phụ nữ đóng góp tích cực vào sự nghiệp cách mạng của đất nước. Hội LHPN Việt Nam là một tổ chức chính trị - xã hội, là một thành tố trong hệ thống chính trị của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam (Nghị quyết Trung ương 8, khóa VI). Trải qua quá trình hoạt động hơn 80 năm, Hội đã có những đóng góp đáng kể từ công cuộc chung tay xây dựng, kiến thiết đất nước và đến nay là công cuộc công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước. Hội LHPN Việt Nam không chỉ hoạt động chính trị, Hội còn là đầu mối quy tụ, tổ chức thực hiện những hoạt động xã hội sâu rộng trong mọi tầng lớp phụ nữ tạo nên sức mạnh tổng hợp nhằm thực hiện mục tiêu “Dân giàu, nước mạnh, xã hội công bằng, dân chủ, văn minh”. Hội luôn quan tâm thu hút các tầng lớp phụ nữ tham gia thực hiện các hoạt động nhân đạo từ thiện, các hoạt động xã hội phù hợp với yêu cầu xã hội trong từng giai đoạn lịch sử cụ thể. Thị xã Phổ Yên có diện tích tự nhiên là 258,869 km2, dân số là trên 17,1
2 vạn người, trong đó có hơn 50% dân số là nữ giới. Là địa phương có vị trí địa lý thuận lợi, tiếp giáp với thủ đô Hà Nội và các tỉnh lân cận. Phổ Yên là địa bàn lớn mạnh thu hút được nhiều doanh nghiệp đầu tư trong nước và quốc tế, kể như: công ty điện tử Sam Sung electronic, nhà máy gạch Prime, nhà máy sữa Elovi, công ty Mani Hà Nội… theo số liệu thống kê năm 2018 của Hội Phụ nữ Thị xã Phổ Yên, số hộ gia đình hội viên trên địa bàn 18 xã, phường của thị xã là 328 chi hội có 15.242 hội viên; có tổng số hộ trên địa bàn là 39.047 hộ, trong đó hộ có phụ nữ trên 18 tuổi là 38.538 hộ, có 1.093 phụ nữ là đảng viên và các đối tượng khác.Thực tế cho thấy, trong những năm qua, phụ nữ trên địa bàn thị xã Phổ Yên đã có rất nhiều cống hiến cho sự phát triển kinh tế - xã hội của địa phương. Tuy nhiên, vẫn có nhiều khó khăn, cản trở trên địa bàn để người phụ nữ có thể đóng vai trò quan trọng trong công tác phát triển kinh tế hộ gia đình. Qua thời gian công tác và nghiên cứu các vấn đề liên quan đến phụ nữ, nhiều câu hỏi được đưa ra cho các cấp Hội phụ nữ là: Vai trò quản lý của Hội Liên hiệp phụ nữ (Hội LHPN) trong công tác phát triển kinh tế hộ gia đình hiện nay như thế nào?; Những thuận lợi và khó khăn để người phụ nữ có thể thực hiện được vai trò của mình?; Những yếu tố tác động đến việc nâng cao vai trò của người phụ nữ như thế nào?; Để nâng cao vai trò của Hội LHPN trong công tác phát triển kinh tế hộ gia đình trên địa bàn Thị xã Phổ Yên, tỉnh Thái Nguyên cần thực hiện những giải pháp gì?. Để có thể trả lời các câu hỏi đặt ra trên địa bàn trên, tôi đã thực hiện nghiên cứu đề tài: “Vai trò của Hội Liên hiệp Phụ nữ trong phát triển kinh tế hộ gia đình ở Thị xã Phổ Yên, tỉnh Thái Nguyên” nhằm góp phần khẳng định vị thế và vai trò của Hội LHPN Thị xã trong công tác phát triển kinh tế hộ gia đình và phát triển kinh tế - xã hội của địa phương. 2. Mục tiêu nghiên cứu 2.1. Mục tiêu chung Từ đánh giá và phân tích thực trạng, tác giả đưa ra các giải pháp để nâng cao vai trò của Hội LHPN trong phát triển kinh tế hộ gia đình nhằm nâng cao
3 thu nhập, đảm bảo chất lượng đời sống và góp phần phát triển kinh tế - xã hội của đất nước. 2.2. Mục tiêu cụ thể - Hệ thống các cơ sở lý luận và các kinh nghiệm thực tiễn về vai trò của Hội LHPN trong công tác phát triển kinh tế hộ gia đình. - Đánh giá thực trạng vai trò của Hội LHPN trong phát triển kinh tế hộ gia đình trên địa bàn Thị xã Phổ Yên, tỉnh Thái Nguyên giai đoạn 2016-2018. - Đánh giá các nhân tố ảnh hưởng đến vai trò của Hội LHPN trong phát triển kinh tế hộ gia đình tại địa bàn Thị xã Phổ Yên, tỉnh Thái Nguyên. - Đưa ra các giải pháp để nâng cao vai trò quản lý của Hội LHPN trong phát triển kinh tế hộ gia đình trong giai đoạn tới. 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 3.1. Đối tượng nghiên cứu Luận văn tập trung nghiên cứu lý luận và kinh nghiệm thực tiễn về thực trạng của Hội LHPN trong phát triển kinh tế hộ gia đình tại địa bàn Thị xã Phổ Yên, tỉnh Thái Nguyên. 3.2. Phạm vi nghiên cứu - Về không gian: Đề tài được nghiên cứu tại Thị xã Phổ Yên, tỉnh Thái Nguyên. - Về thời gian: Số liệu nghiên cứu được thu thập trong giai đoạn 2016- 2018. Số liệu sơ cấp được tiến hành điều tra trong năm 2019. - Về nội dung nghiên cứu: Nghiên cứu vai trò của Hội LHPN trong phát triển kinh tế hộ gia đình Thị xã Phổ Yên, tỉnh Thái Nguyên theo các nội dung: Vai trò của Hội LHPN trong công tác tuyên truyền hộ gia đình phát triển kinh tế; Vai trò trong tổ chức tập huấn chuyển giao khoa học kỹ thuật cho hộ gia đình; Vai trò trong hỗ trợ các hộ gia đình vay vốn; Vai trò của Hội LHPN trong huy động các nguồn vốn và cho vay phát triển kinh tế; Vai trò của hội LHPN trong triển khai các hoạt động đào tạo nghề và giới thiệu việc làm; Chỉ ra những kết quả đạt được, hạn chế và nguyên nhân; từ đó đưa ra các giải pháp nâng cao
4 vai trò của Hội LHPN trong phát triển kinh tế hộ gia đình ở Thị xã Phổ Yên trong giai đoạn tới. 4. Ý nghĩa khoa học của luận văn - Luận văn góp phần hệ thống hoá một số vấn đề lý luận và thực tiễn đối với phụ nữ và vai trò của Hội LHPN trong phát triển kinh tế - xã hội nói chung và phát triển kinh tế gia đình, kinh tế địa phương nói riêng. - Thông qua việc nghiên cứu và phân tích, đánh giá thực trạng các hoạt động của Hội và vai trò của Hội LHPN trong công tác phát triển kinh tế hộ gia đình tại Thị xã Phổ Yên, tỉnh Thái Nguyên để đề xuất những giải pháp chung nhằm nâng cao vai trò của Hội LHPN trong công tác phát triển kinh tế hộ gia đình và phát triển kinh tế địa phương. - Kết quả nghiên cứu luận văn là dữ liệu giúp cho các cơ quan của địa phương đặc biệt là Hội LHPN Thị xã Phổ Yên tham khảo trong việc tham mưu về chính sách liên quan đến phụ nữ và huy động phụ nữ tham gia xây dựng kinh tế cho gia đình và kinh tế của địa phương trong quá trình thực hiện công nghiệp hóa – hiện đại hóa, hội nhập với nền kinh tế thế giới. Luận văn là công trình nghiên cứu khoa học có ý nghĩa thiết thực về mặt lý luận và thực tiễn, là tài liệu hỗ trợ Hội LHPN Thị xã Phổ Yên đưa ra các giải pháp nhằm nâng cao vai trò của Hội LHPN trong phát triển kinh tế hộ trên địa bàn Thị xã. 5. Bố cục của luận văn Luận văn được chia thành 4 chương: Chương 1. Cơ sở lý luận và thực tiễn về vai trò của Hội Liên hiệp Phụ nữ trong phát triển kinh tế hộ gia đình. Chương 2. Phương pháp nghiên cứu. Chương 3. Thực trạng vai trò của Hội Liên hiệp Phụ nữ trong phát triển kinh tế hộ gia đình ở Thị xã Phổ Yên, tỉnh Thái Nguyên. Chương 4. Giải pháp nhằm nâng cao vai trò của Hội Liên hiệp Phụ nữ trong phát triển kinh tế hộ gia đình ở Thị xã Phổ Yên, tỉnh Thái Nguyên. Chương 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ VAI TRÒ CỦA HỘI
5 LIÊN HIỆP PHỤ NỮ TRONG PHÁT TRIỂN KINH TẾ HỘ GIA ĐÌNH 1.1. Những vấn đề lý luận cơ bản về vai trò của Hội Liên hiệp Phụ nữ trong phát triển kinh tế hộ gia đình 1.1.1. Hội Liên hiệp Phụ nữ và công tác Hội 1.1.1.1. Khái niệm Hội Liên hiệp Phụ nữ Theo Điều lệ Hội LHPN Việt Nam thì “Hội Liên hiệp Phụ nữ Việt Nam (tên tiếng Anh là Vietnam Women’s Union, viết tắt VWU) là tổ chức chính trị - xã hội trong hệ thống chính trị, đại diện cho quyền và lợi ích hợp pháp, chính đáng của các tầng lớp phụ nữ Việt Nam; mục đích hoạt động vì sự bình đẳng, phát triển của phụ nữ. Hội là thành viên của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, thành viên của Liên đoàn phụ nữ Dân chủ quốc tế và Liên đoàn các tổ chức phụ nữ ASEAN. Hội tham gia tích cực trong các hoạt động vì hòa bình, đoàn kết hữu nghị giữa các dân tộc và tiến bộ xã hội trên toàn thế giới”. (Điều lệ Hội LHPN Việt Nam, 2012). Hội LHPN Việt Nam tổ chức và hoạt động theo nguyên tắc “tự nguyện, dân chủ, liên hiệp, thống nhất hành động”. Cơ quan lãnh đạo Hội LHPN các cấp do bầu cử lập ra, tổ chức và hoạt động theo nguyên tắc tập trung dân chủ. Hội LHPN Việt Nam chia thành các cấp: “- Cấp Trung ương; - Cấp Tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương và tương đương (gọi chung là cấp tỉnh); - Cấp Huyện, quận, Thị xã, Thành phố trực thuộc Tỉnh và tương đương (gọi chung là cấp huyện); - Cấp Xã, phường, thị trấn và tương đương (gọi chung là cấp cơ sở). Bộ phận chuyên trách của Hội cấp Trung ương, tỉnh, huyện là nơi tham mưu, hỗ trợ, giúp việc cho Ban Chấp hành, Đoàn Chủ tịch hoặc Ban Thường vụ cùng cấp. (Điều lệ Hội LHPN Việt Nam, 2012).” Sau khoảng 80 năm thành lập, xây dựng và phát triển, Hội Liên hiệp phụ
6 nữ Việt Nam trải qua 12 kỳ Đại hội đại biểu Phụ nữ toàn quốc. Đại hội đại biểu phụ nữ toàn quốc lần thứ XII (nhiệm kỳ 2017-2022) khai mạc vào ngày 07/3/2017 với chủ đề “Đoàn kết - Đổi mới - Bình đẳng - Hội nhập” với 1.153 đại biểu tham dự, là những người đại diện cho các dân tộc, tôn giáo, các tầng lớp phụ nữ với nhiều độ tuổi, ngành nghề công tác tại khắp mọi miền khác nhau trên cả nước. 1.1.1.2. Chức năng, nhiệm vụ của Hội Liên hiệp Phụ nữ Hội Liên hiệp Phụ nữ có chức năng, nhiệm vụ sau: “Về chức năng: - Đại diện chăm lo, bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp, chính đáng của các tầng lớp phụ nữ, tham gia xây dựng Đảng, tham gia quản lý Nhà nước. - Đoàn kết, vận động phụ nữ thực hiện đường lối, chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước; vận động xã hội thực hiện bình đẳng giới. Về nhiệm vụ: - Tuyên truyền, giáo dục chính trị, tư tưởng, lý tưởng cách mạng, phẩm chất đạo đức, lối sống; đường lối, chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước; - Vận động các tầng lớp phụ nữ chủ động, tích cực thực hiện đường lối, chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước, tham gia xây dựng Đảng, Nhà nước, phát triển kinh tế - xã hội và bảo vệ Tổ quốc; vận động, hỗ trợ phụ nữ nâng cao năng lực, trình độ, xây dựng gia đình hạnh phúc; chăm lo cải thiện đời sống vật chất, tinh thần của phụ nữ; - Tham mưu đề xuất, tham gia xây dựng, phản biện xã hội và giám sát việc thực hiện đường lối, chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước có liên quan đến quyền, lợi ích hợp pháp, chính đáng của phụ nữ, gia đình và trẻ em; - Xây dựng, phát triển tổ chức Hội vững mạnh; - Đoàn kết, hợp tác với phụ nữ các nước, các tổ chức, cá nhân tiến bộ trong
7 khu vực và thế giới vì bình đẳng, phát triển và hòa bình”. (Điều lệ Hội LHPN Việt Nam, 2012). 1.1.1.3. Vị trí của Hội Liên hiệp Phụ nữ trong phát triển kinh tế hộ gia đình Chiếm 50,6% dân số trong cả nước và có khoảng 48,3% là lực lượng lao động (Tổng cục thống kê, 2017), phụ nữ Việt Nam đã và đang có những đóng góp hết sức quan trọng trong quá trình phát triển của đất nước. Điều này đã được khẳng định trong “báo cáo Hội nghị thượng đỉnh phụ nữ” diễn ra tại Hà Nội vào năm 2008 cũng như trong “báo cáo của Ban chấp hành Trung ương Hội LHPN Việt Nam tại Đại hội đại biểu phụ nữ toàn quốc lần thứ XII” (Hội LHPN Việt Nam, 2017). Phụ nữ ngày càng có vai trò và thế mạnh trong phát triển kinh tế hộ gia đình tại các khu vực nông thôn do phụ nữ chiếm 50,2% lực lượng lao động nông lâm nghiệp và đang có nhiều đóng góp tích cực cho các phong trào xây dựng nông thôn mới; phụ nữ hỗ trợ nhau, cùng nhau phát triển kinh tế hộ gia đình, cũng nhau giảm nghèo, bảo vệ môi trường, phát triển kinh tế vùng nông thôn. Để có được những đóng góp quan trọng đó thì không thể không nhắc tới vai trò hết sức quan trọng của hội LHPN ở các địa phương trong việc tổ chức các phong trào, các hoạt động thi đua, tuyên truyền, hỗ trợ. Từ đó, nhận thức người phụ nữ được nâng cao và phát huy vai trò của họ trong phát triển kinh tế - xã hội ở các địa phương (Tạp chí khoa học Nông nghiệp Việt Nam, 2018). 1.1.2. Khái niệm về hộ gia đình, kinh tế hộ gia đình 1.1.2.1. Hộ gia đình Theo “từ điển ngôn ngữ Mỹ” thì: “Hộ là tất cả những người sống chung trong một mái nhà. Nhóm người đó bao gồm người chung huyết tộc và những người làm ăn chung”. (Oxford Press, 1987). Luật Đất đai quy định “Hộ gia đình sử dụng đất là những người có quan hệ hôn nhân, huyết thống, nuôi dưỡng theo quy định của pháp luật về hôn nhân và gia đình, đang sống chung và có quyền sử dụng đất chung tại thời điểm được
8 Nhà nước giao đất, cho thuê đất, công nhận quyền sử dụng đất; nhận chuyển quyền sử dụng đất” (Luật đất đai, 2013). Còn trong Bộ Luật dân sự, khái niệm Hộ gia đình không được định nghĩa một cách chính thức, mà chỉ khẳng định Hộ gia đình có thể là chủ thể trong quan hệ pháp luật dân sự “Hộ gia đình mà các thành viên có tài sản chung, cùng đóng góp công sức để hoạt động kinh tế chung trong sản xuất nông, lâm, ngư nghiệp hoặc một số lĩnh vực sản xuất, kinh doanh khác do pháp luật quy định là chủ thể khi tham gia quan hệ dân sự thuộc các lĩnh vực này” (Luật Dân sự, 2005). Theo Luật hôn nhân và gia đình “Gia đình là tập hợp những người gắn bó với nhau do hôn nhân, quan hệ huyết thống hoặc do quan hệ nuôi dưỡng, làm phát sinh các nghĩa vụ và quyền giữa họ với nhau theo quy định”. (Luật hôn nhân và gia đình, 2014). Như vậy, có nhiều quan điểm về hộ gia đình, tuy nhiên có thể nói chung “hộ gia đình là tập hợp những người có quan hệ vợ chồng, họ hàng huyết thống, cùng chung nơi ở và một số sinh hoạt cần thiết khác như ăn, uống…”. Tuy nhiên, trong thực tế xã hội cũng có một số trường hợp đặc biệt như có thành viên trong hộ gia đình cùng sinh hoạt chung nhưng không có họ hàng huyết thống. 1.1.2.2. Kinh tế hộ gia đình Từ khi Bộ chính trị ban hành “Nghị quyết số 10/NQ-TW năm 1988 về đổi mới quản lý kinh tế nông nghiệp”, với mục đích “giải phóng sức sản xuất trong nông nghiệp, nông thôn chuyển giao đất đai và các tư liệu sản xuất khác cho hộ nông dân quản lý và sử dụng lâu dài”, thì các hộ nông dân đã tự mình thực hiện các hoạt động trong sản xuất nông nghiệp, tức là thừa nhận hộ gia đình là “đơn vị kinh tế cơ sở” (gọi là kinh tế hộ gia đình). Từ đó, các hộ gia đình tự mình thực hiện mọi hoạt động trong quá trình sản xuất kinh doanh, toàn quyền quyết định trong việc sản xuất, mua sắm vật tư kỹ thuật, sử dụng lao động, hợp tác
9 kinh doanh sản xuất và bán các sản phẩm do họ làm ra (Mai Thị Thanh Xuân và Đặng Thị Thu Hiền, 2013). “Kinh tế hộ nông dân là hình thức tổ chức kinh tế cơ sở của nền sản xuất xã hội, trong đó các nguồn lực như đất đai, lao động, tiền vốn và tư liệu sản xuất được coi là chung để tiến hành sản xuất. Có chung ngân quỹ, ở chung nhà, ăn chung, mọi quyết định trong sản xuất kinh doanh và đời sống là tùy thuộc vào chủ hộ, được nhà nước thừa nhận, hỗ trợ và tạo điều kiện phát triển”. (Nguyễn Thu Hằng, 2008). Từ các phân tích trên, có thể hiểu “Kinh tế hộ gia đình là một tổ chức kinh doanh thuộc sở hữu của hộ gia đình, trong đó các thành viên có tài sản chung, cùng đóng góp công sức để hoạt động kinh tế chung trong sản xuất nông, lâm, ngư nghiệp hoặc một số lĩnh vực sản xuất, kinh doanh khác do pháp luật quy định”. Như vậy, sự phát triển và tồn tại của kinh tế hộ gia đình là phụ thuộc vào lao động của gia đình, họ cùng nhau khai thác nguồn tài nguyên và đất đai mình sở hữu nhằm phát triển sản xuất, nâng cao mức sống. Một đặc tính của kinh tế hộ gia đình là họ không có tư cách pháp nhân; chủ hộ là người sở hữu, nhưng đồng thời là người trực tiếp lao động, tùy và từng hoàn cảnh và điều kiện họ có thể thuê mướn thêm lao động. Do đặc thù chung của các hộ gia đình là thường có vốn ít, không tập trung vào ngành nghề cụ thể hoặc sản xuất với quy mô nhỏ… nên kinh tế hộ có tính ổn định không cao. Kinh tế hộ gia đình đóng vai trò hết sức quan trọng trong quá trình phát triển kinh tế ở nông thôn. Bởi đây là nơi chứa đựng nhiều nguồn nhân lực và nguồn lực để phát triển. Họ nắm giữ và sở hữu các tài sản, tư liệu sản xuất và các nguồn thu nhập. Do vậy, kinh tế hộ là nhân tố chủ yếu trong kinh tế nông nghiệp nông thôn tại mọi thời đại và phát triển kinh tế hộ là điều cần thiết và tất yếu để phát triển kinh tế xã hội của đất nước. (Mai Thị Thanh Xuân và Đặng Thị Thu Hiền, 2013)