Luận văn Thạc sĩ Quản lý văn hóa: Quản lý di tích lịch sử Khu Văn hóa tưởng niệm Chủ tịch Hồ Chí Minh tại thành phố Thanh Hóa, tỉnh Thanh Hóa

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:141

Thêm vào BST

Báo xấu

11
lượt xem 4
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Luận văn tập trung nghiên cứu cơ sở lý luận và pháp lý công tác quản lý di tích lịch sử - văn hóa; đánh giá thực trạng, ưu điểm và hạn chế của công tác quản lý di tích lịch sử Khu Văn hóa tưởng niệm Chủ tịch Hồ Chí Minh trên địa bàn thành phố Thanh Hóa; đề xuất các giải pháp nhằm góp phần nâng cao hiệu quả công tác quản lý, bảo vệ và khai thác hữu hiệu di tích lịch sử Khu Văn hóa tưởng niệm Chủ tịch Hồ Chí Minh tại Thành Phố Thanh Hóa, Tỉnh Thanh Hóá.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Quản lý văn hóa: Quản lý di tích lịch sử Khu Văn hóa tưởng niệm Chủ tịch Hồ Chí Minh tại thành phố Thanh Hóa, tỉnh Thanh Hóa

UBND TỈNH THANH HÓA BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƢỜNG ĐẠI HỌC VĂN HÓA, THỂ THAO VÀ DU LỊCH THANH HÓA Trịnh Thị Dung QUẢN LÝ DI TÍCH LỊCH SỬ KHU VĂN HÓA TƢỞNG NIỆM CHỦ TỊCH HỒ CHÍ MINH TẠI THÀNH PHỐ THANH HÓA, TỈNH THANH HÓA LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ VĂN HÓA Thanh Hóa, 2023
UBND TỈNH THANH HÓA BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC VĂN HÓA, THỂ THAO VÀ DU LỊCH THANH HÓA Trịnh Thị Dung QUẢN LÝ DI TÍCH LỊCH SỬ KHU VĂN HÓA TƢỞNG NIỆM CHỦ TỊCH HỒ CHÍ MINH TẠI THÀNH PHỐ THANH HÓA, TỈNH THANH HÓA Chuyên ngành: Quản lý văn hóa Mã số: 8229042 LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ VĂN HÓA Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: PGS.TS Nguyễn Thị Thục Thanh Hóa, 2023
i LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của tôi dƣới sự hƣớng dẫn khoa học của PGS.TS Nguyễn Thị Thục. Những nội dung trong Luận văn là kết quả nghiên cứu của tôi, đảm bảo tính trung thực và chƣa từng đƣợc ai công bố dƣới bất kỳ hình thức nào. Những chỗ sử dụng kết quả nghiên cứu của ngƣời khác, tôi đều trích dẫn rõ ràng. Tôi hoàn toàn chịu trách nhiệm về sự cam đoan này. Tác giả luận văn Trịnh Thị Dung
ii MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN ............................................................................................. i MỤC LỤC ........................................................................................................ ii DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT ...................................................................... v DANH MỤC BẢNG ....................................................................................... vi DANH MỤC SƠ ĐỒ, BIỂU ĐỒ ................................................................. vii MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1 1. Lý do chọn đề tài ................................................................................... 1 2. Lịch sử vấn đề nghiên cứu .................................................................... 2 3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu ........................................................ 6 4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu......................................................... 6 5. Phƣơng pháp nghiên cứu ...................................................................... 7 6. Những đóng góp của luận văn .............................................................. 8 7. Bố cục của luận văn .............................................................................. 8 Chƣơng 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ DI TÍCH LỊCH SỬ VÀ TỔNG QUAN VỀ DI TÍCH LỊCH SỬ KHU VĂN HÓA TƢỞNG NIỆM CHỦ TỊCH HỒ CHÍ MINH TẠI THÀNH PHỐ THANH HÓA, TỈNH THANH HÓA .................................................................................................. 9 1.1. Cơ sở lý luận về quản lý di tích lịch sử.............................................. 9 1.1.1. Một số khái niệm cơ bản ................................................................. 9 1.1.2. Các căn cứ pháp lý về Quản lý Di tích lịch sử - văn hóa.............. 16 1.1.3. Nội dung quản lý nhà nƣớc về di tích lịch sử - văn hóa .............. 24 1.2. Khái quát về thành phố Thanh Hóa và tổng quan về Di tích lịch sử Khu văn hóa tƣởng niệm Chủ tịch Hồ Chí Minh tại thành phố Thanh Hóa, Tỉnh Thanh Hóa.............................................................................. 26 1.2.1. Khái quát về thành phố Thanh Hóa .............................................. 26 1.2.2. Về cảnh quan, kiến trúc di tích ..................................................... 31
iii 1.2.3. Vai trò của di tích lịch sử Khu văn hóa tƣởng niệm Chủ tịch Hồ Chí Minh trong đời sống cộng đồng ....................................................... 36 *Tiểu kết chƣơng 1 ................................................................................. 37 Chƣơng 2. THỰC TRẠNG CÔNG TÁC QUẢN LÝ DI TÍCH LỊCH SỬ KHU VĂN HÓA TƢỞNG NIỆM CHỦ TỊCH HỒ CHÍ MINH TẠI THÀNH PHỐ THANH HÓA, TỈNH THANH HÓA ................................ 38 2.1. Phân cấp quản lý và cơ cấu tổ chức quản lý .................................... 38 2.1.1. Phân cấp quản lý ........................................................................... 38 2.1.2. Cơ cấu tổ chức tổ quản lý ............................................................. 44 2.2. Công tác quản lý Di tích lịch sử Khu văn hóa tƣởng niệm Chủ tịch Hồ Chí Minh ........................................................................................... 46 2.2.1. Tổ chức lập quy hoạch .................................................................. 46 2.2.2. Các hoạt động bảo quản, tu bổ, tôn tạo di tích.............................. 48 2.2.3. Thực trạng các hoạt động sƣu tầm, trƣng bày và tổ chức các hoạt động tham quan, học tập, báo công......................................................... 51 2.2.4. Quản lý, sử dụng các nguồn lực.................................................... 55 2.2.5. Các hình thức phát huy giá trị di tích lịch sử Khu văn hóa tƣởng niệm Chủ Tịch Hồ Chí Minh .................................................................. 57 2.2.6. Thanh tra, kiểm tra, xử lý vi phạm, giải quyết khiếu nại, tố cáo về công tác quản lý di tích ........................................................................... 62 2.3. Đánh giá chung ................................................................................ 64 2.3.1. Kết quả đạt đƣợc ........................................................................... 64 2.3.2. Hạn chế và nguyên nhân ............................................................... 67 *Tiểu kết chƣơng 2 ................................................................................. 70
iv Chƣơng 3. GIẢI PHÁP NÂNG CAO HIỆU QUẢ QUẢN LÝ DI TÍCH LỊCH SỬ KHU VĂN HÓA TƢỞNG NIỆM CHỦ TỊCH HỒ CHÍ MINH TẠI THÀNH PHỐ THANH HÓA, TỈNH THANH HÓA ....................... 71 3.1. Quan điểm và mục tiêu nâng cao hiệu quả quản lý Di tích lịch sử khu văn hóa tƣởng niệm Chủ tịch Hồ Chí Minh .................................... 71 3.1.1. Quan điểm ..................................................................................... 71 3.1.2. Mục tiêu ........................................................................................ 73 3.2. Giải pháp nâng cao hiệu quả công tác quản lý di tích lịch sử - văn hóa Khu văn hóa tƣởng niệm Chủ tịch Hồ Chí Minh thành phố Thanh Hóa ... 74 3.2.1. Nhóm giải pháp về tổ chức quản lý và chỉ đạo thực hiện ............. 74 3.2.2. Nhóm giải pháp về huy động các nguồn lực ................................ 78 3.2.3. Tăng cƣờng công tác thanh tra, kiểm tra, khen thƣởng và xử lý vi phạm trong quản lý Di tích lịch sử Khu văn hóa tƣởng niệm Chủ tịch Hồ Chí Minh tại thành phố Thanh Hóa ........................................................ 83 3.2.4. Phát huy giá trị của khu di tích lịch sử văn hóa khu văn hóa tƣởng niệm Chủ Tịch Hồ Chí Minh gắn với phát triển du lịch bền vững ........ 86 *Tiểu kết chƣơng 3 ................................................................................. 89 KẾT LUẬN .................................................................................................... 90 TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................................ 93 PHỤ LỤC ....................................................................................................... 98
v DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT TỪ VIẾT TẮT ĐƢỢC HIỂU LÀ BQL Ban quản lý CNH Công nghiệp hóa DLTC Danh lam thắng cảnh DSVH Di sản văn hóa ĐTH Đô thị hóa DTLN Di tích lƣu niệm DTLS Di tích lịch sử DTLSVH Di tích lịch sử Văn hóa DTTN Di tích tƣởng niệm HĐH Hiện đại hóa KHXH Khoa học Xã hội Nxb Nhà xuất bản PGS Phó Giáo sƣ Pl Phụ lục STT Số thứ tự TP Thành phố Tr Trang UBND Ủy ban nhân dân VHTT Văn hóa -Thông tin VHTTDL Văn hóa, Thể thao và Du lịch
vi DANH MỤC BẢNG Bảng 2.1. Tiến trình thực hiện công tác quy hoạch Di tích ............................ 46
vii DANH MỤC SƠ ĐỒ, BIỂU ĐỒ Sơ đồ 2.1. Tổ chức bộ máy quản lý di tích lịch sử Khu văn hóa tƣởng niệm chủ tịch Hồ Chí Minh ........................................ 44 Biểu đồ 2.1. Cơ cấu các chuyên ngành đƣợc đào tạo của cán bộ ............. 45
1 MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Chủ tịch Hồ Chí minh đã sinh sống, làm việc ở nhiều nơi cả trong nƣớc và nƣớc ngoài trong suốt sự nghiệp hoạt động cách mạng. Để tri ân, ghi nhớ và tôn vinh những công lao đóng góp to lớn cho sự nghiệp cách mạng giải phóng dân tộc Việt Nam, nhiều công trình đã đƣợc Đảng, Nhà nƣớc, Nhân dân xây dựng để lƣu giữ những hiện vật, tài liệu liên quan đến thân thế, cuộc đời và sự nghiệp của Ngƣời. Tính đến thời điểm hiện nay trong cả nƣớc có 858 di tích/32 tỉnh, thành phố và địa điểm di tích có liên quan đến Chủ tịch Hồ Chí Minh, trong đó có 5 Di tích Quốc gia đặc biệt. Những di tích cách mạng này mang nhiều giá trị lịch sử, là nơi nhân dân trong nƣớc, kiều bào nƣớc ngoài và bè bạn quốc tế học tập, nghiên cứu về sự nghiệp cách mạng của Chủ tịch Hồ Chí Minh, có ý nghĩa tuyên truyền giáo dục đến các tầng lớp nhân dân mà đặc biệt là thế hệ trẻ về thân thế, sự nghiệp, tƣ tƣởng, đạo đức, phong cách của Chủ tịch Hồ Chí Minh, góp phần đẩy mạnh phong trào “Học tập và làm theo tƣ tƣởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh”. Thanh Hóa là tỉnh có vị trí địa lý quan trọng, chiến lƣợc trên mọi phƣơng diện: chính trị - kinh tế - văn hóa - quốc phòng an ninh. Trong suốt cuộc đời làm cách mạng của mình, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã bốn lần về thăm xứ Thanh và dành nhiều tình cảm đặc biệt cho quân và dân. Nhằm thể hiện tấm lòng thành kính biết ơn sâu sắc công lao to lớn của Bác, Đảng bộ và nhân dân các dân tộc tỉnh Thanh Hóa đã xây dựng công trình Di tích lịch sử Khu văn hóa tƣởng niệm Chủ tịch Hồ Chí Minh đúng vào dịp kỷ niệm 110 năm ngày sinh nhật của Ngƣời 19/5/2000. Đây là nơi tƣởng niệm, lƣu giữ hơn 400 hiện vật, hình ảnh, tƣ liệu về hoạt động của Chủ tịch Hồ Chí Minh trong những lần Ngƣời về thăm Thanh Hóa và những thành tựu
2 mà Đảng bộ và nhân các dân tộc tỉnh Thanh Hóa đã làm đƣợc theo những lời di huấn của Ngƣời, với 2 chủ đề chính: “Bác Hồ với Thanh Hóa và Thanh Hóa làm theo lời Bác Hồ”. Năm 2018 Khu Văn hóa tƣởng niệm Chủ tịch Hồ Chí Minh đƣợc xếp hạng là di tích lịch sử và danh lam thắng cảnh cấp tỉnh theo Quyết định số 3192/QĐ-UBND ngày 23/8/2018 Chủ tịch UBND tỉnh Thanh Hoá Hàng năm, nơi đây tiếp đón rất nhiều khách trong nƣớc và quốc tế tới tham quan, dâng hƣơng nghiên cứu và học tập. Mặc dù là công trình có ý nghĩa lớn đối với nhân dân trong tỉnh, nhƣng Khu di tích lịch sử văn hóa tƣởng niệm Chủ tịch Hồ Chí Minh vẫn chƣa phát huy đƣợc giá trị xứng tầm với một di tích đƣợc xếp hạng cấp tỉnh; công tác quản lý tại đây vẫn còn những khó khăn, bất cập cần đƣợc nghiên cứu để có những giải pháp phát huy hiệu quả giá trị, ý nghĩa của di tích trong tƣơng lai. Với những lý do trên, tôi lựa chọn đề tài: “Quản lý di tích lịch sử Khu Văn hóa tưởng niệm Chủ tịch Hồ Chí Minh tại thành phố Thanh Hóa, tỉnh Thanh Hóa” làm luận văn tốt nghiệp bậc Cao học của mình. 2. Lịch sử vấn đề nghiên cứu * Các công trình nghiên cứu về di sản văn hóa Di tích LS-VH, quản lý DSVH là đối tƣợng nhận đƣợc nhiều sự quan tâm nghiên cứu của các học giả quốc tế và trong nƣớc, do vậy đã có nhiều công trình đề cập đến vấn đề này đƣợc công bố rộng rãi và từ khá sớm. Dƣới đây là một số công trình tiêu biểu tác giả luận văn đã đƣợc tiếp cận: “Nghiên cứu về quản lý du lịch di sản” của Brian Garrod và Alan Fyall lại đi tìm sự cân bằng và thừa nhận trong thời kỳ CNH-HĐH bảo tồn và phát huy giá trị DSVH là hai khía cạnh cần đƣợc quan tâm, từ đó các đơn vị, tổ chức có thể đƣa ra những kiến nghị, giải pháp cho từng trƣờng hợp cụ thể [46]. Giáo trình “Quản lý công nghiệp văn hóa” của tác giả Zhan Chang Yuan tuy bàn về quản lý công nghiệp văn hóa, song tác giả cũng đã dành một
3 phần nội dung đề cập đến việc quản lý DSVH, trong đó các vấn đề cần đƣợc coi trọng trong quản lý đó là nhân lực, tài nguyên, chính sách thực hiện. Bên cạnh đó, bảo tồn và phát huy giá trị DSVH là hai vấn đề cũng đƣợc nhắc đến trong giáo trình [48]. GS Lƣu Trần Tiêu trong bài viết “Một số vấn đề về di tích LS-VH” có đề cập đến vấn đề quản lý, bảo tồn di tích và vấn đề bảo vệ di tích đƣợc thể hiện ở ba mặt: (1) pháp lý và khoa học; (2) Vật chất kỹ thuật; (3) Sử dụng di tích phục vụ nhu cầu của con ngƣời và xã hội. Riêng vấn đề quản lý di tích tác giả cũng nhấn mạnh ba nội dung: (1) Công nhận di tích; (2) Quản lý cổ vật; (3) Phân cấp quản lý. Bên cạnh đó, Ông cũng nhấn mạnh, di tích chỉ đƣợc bảo vệ và phát huy giá trị cao nhất khi thực hiện đầy đủ, đồng bộ, nhất quan các mặt/ vấn đề đƣợc nêu trên. Tác giả Đặng Văn Bài trong bài viết “Vấn đề quản lý nhà nước trong lĩnh vực bảo tồn DSVH” đã trực tiếp đề cập đến các nội dung trong quản lý nhà nƣớc về di tích cần sử dụng hệ thống văn bản pháp quy từ Luật đến các văn bản hƣớng dẫn dƣới Luật. Đồng thời vấn đề phân cấp quản lý cũng đƣợc tác giả nhấn mạnh, xem đó là cơ sở để triển khai các hoạt động quản lý di tích; Hệ thống bảo tồn - bảo tàng và đầu tƣ ngân sách cho các cơ quan quản lý di tích thực thi nhiệm vụ là yếu tố then chốt quyết định đến việc bảo vệ di tích hiệu quả [5, tr.13]. Tác giả Nguyễn Thị Kim Loan đã cho ra mắt cuốn giáo trình “Quản lý DSVH”. Nội dung cuốn sách đề cập phần lớn đến các lý thuyết về DSVH; những vấn đề cơ bản trong quản lý DSVH theo quy trình và hệ thống phân cấp quản lý hiện nay ở Việt Nam. Đây là một tài liệu tham khảo hữu ích đối với các nội dung về quản lý DSVH khi tác giả thực hiện viết luận văn [24]. “Quản lý văn hóa Việt Nam trong tiến trình đổi mới và hội nhập quốc tế” là cuốn sách do hai tác giả Phan Hồng Giang và Bùi Hoài Sơn biên soạn.
4 Nội dung cuốn sách đề cập đến các lĩnh vực của hoạt động quản lý văn hóa ở Việt Nam và quản lý DSVH là một trong các mảng hoạt động ấy. Trong nội phần viết về quản lý DSVH hai tác giả tập trung đề cập đến thực trạng quản lý di tích LS-VH và quản lý DSVH phi vật thể [21]. Năm 2013, tác giả Nguyễn Quốc Hùng đã có một công bố trên Tạp chí DSVH “Tầm nhìn tƣơng lai đối với DSVH và hệ thống bảo vệ di tích ở nƣớc ta”. Bài viết phân tích sâu sắc của CNH-HĐN đã tác động, làm tổn thƣơng tới hệ thống DSVH nói chung, di tích LS-VH nói riêng. Và nguyên nhân cụ thể dẫn đến thực trạng trên là do sự thiếu ý thức, thiếu quan tâm, thiếu đồng bộ trong quản lý, bảo vệ DSVH của một số chính quyền địa phƣơng, ngành trong quá trình xây dựng hạ tầng, cơ sở vật chất. Bên cạnh đó, ba nhóm giải pháp để nâng cao hiệu quả quản lý DSVH cũng đƣợc tác giả đƣa ra với sự tâm huyết dành cho DSVH nƣớc nhà trong giai đoạn hiện nay [22]. Tác giả Nguyễn Thế Hùng trong công trình nghiên cứu cấp Bộ “Bảo vệ DSVH trong quá trình phát triển kinh tế - xã hội và hội nhập quốc tế” cũng đã đề cập khá sâu sắc về sự ảnh hƣởng, tác động của đổi mới, CNH, HĐH đến việc bảo vệ DSVH [23]. Do vấn đề nghiên cứu về DSVH, quản lý DSVH không phải là vấn đề quá mới mẻ, do vậy, bên cạnh những công trình tác giả luận văn đề cập ở trên còn có rất nhiều các công trình đã đƣợc công bố bằng các hình thức và loại hình khác nhau: Luận án, Luận văn, bài viết khoa học, bài viết tham gia các Hội thảo đề cập trực tiếp hoặc gián tiếp đến DSVH, quản lý DSVH. * Các công trình nghiên cứu về chủ tịch Hồ Chí Minh Năm 1990 và năm 2000 Nxb Chính trị quốc gia - Sự thật đã tập trung xuất bản ấn phẩm “Hồ Chí Minh toàn tập” và chính thức cho ra mắt bạn đọc vào năm 2011. Đây là công trình đồ sộ đƣợc sƣu tầm, tổng hợp từ nhiều bài viết, bài diễn văn, báo cáo đã công bố, thƣ từ, bài phỏng vấn báo chí, truyền
5 thông trong nƣớc và nƣớc ngoài của Hồ Chí Minh đƣợc lƣu lại từ các bản ghi âm, số bài cũ... hiện đang đƣợc các bảo tàng bảo quản. Đây là nguồn tƣ liệu quý, kinh điển cho những tác giả nghiên cứu về Hồ Chí Minh và những ngƣời quan tâm. Những năm tiếp theo, Nxb Chính trị quốc gia - Sự thật tiếp tục tái bản những cuốn sách và tài liệu về cuộc đời, sự nghiệp , tƣ tƣởng, đạo đức, phong cách của Chủ tịch Hồ Chí Minh rất có giá trị, nhƣ năm 2019 cuốn sách : “Những mẩu chuyện về tấm gƣơng đạo đức Hồ Chí Minh” đã ra đời. Bên cạnh đó, nhiều nghiên cứu về Bác gắn với ngành nghề, lĩnh vực hay từng địa phƣơng nhƣ: “Bác Hồ nguồn sức mạnh của bộ đội phòng không” ( 2012) của Mai Đông Hải; “Bác Hồ ở Việt Bắc” (2011) của Lê Quảng Ba; “Bác Hồ với Hà Nội” (2010) của Bùi Kim Hồng; “Bác Hồ với mọi miền đất nƣớc” (2019) của Lƣu Đức Hạnh... Riêng chủ đề Bác Hồ với Thanh Hóa có các nghiên cứu: “Bác Hồ với Thanh Hóa” (1990) của Ban Tuyên giáo tỉnh ủy Thanh Hóa; “Bác Hồ với Thanh Hóa - Thanh Hóa làm theo lời Bác” (2017) của Tỉnh ủy Thanh Hóa. Có thể nói, đã có hàng trăm công trình nghiên cứu về quản lý các bảo tàng, di tích, về tƣ tƣởng, đạo đức, phong cách của Chủ tịch Hồ Chí Minh và các di tích lƣu niệm của Ngƣời ở khắp cả nƣớc. Cùng với các ấn phẩm còn có Đề tài khoa học các cấp, Luận án, Luận văn, Khóa luận tốt nghiệp các chuyên ngành quản lý văn hóa, bảo tồn - bảo tàng, quản lý di tích.... Tuy nhiên, chƣa có công trình chuyên sâu này nghiên cứu về công tác quản lý di tích lịch sử khu văn hóa tƣởng niệm Chủ Tịch Hồ Chí Minh tại thành phố Thanh Hóa, tỉnh Thanh Hóa. Tuy nhiên, các công trình đi trƣớc rất có ý nghĩa về lý luận và thực tiễn giúp cho tác giả Luận văn có thể tham khảo trong suốt quá trình nghiên cứu, đồng thời để luận văn khoa học và khả thi, tôi đã tham khảo, trích dẫn các nội dung từ các công trình của các tác giả trong và ngoài nƣớc.
6 3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu 3.1. Mục đích nghiên cứu Luận văn tập trung nghiên cứu cơ sở lý luận và pháp lý công tác quản lý di tích lịch sử - văn hóa; đánh giá thực trạng, ƣu điểm và hạn chế của công tác quản lý di tích lịch sử Khu Văn hóa tƣởng niệm Chủ tịch Hồ Chí Minh trên địa bàn thành phố Thanh Hóa; đề xuất các giải pháp nhằm góp phần nâng cao hiệu quả công tác quản lý, bảo vệ và khai thác hữu hiệu di tích lịch sử Khu Văn hóa tƣởng niệm Chủ tịch Hồ Chí Minh tại Thành Phố Thanh Hóa, Tỉnh Thanh Hóa . 3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu Luận văn thực hiện các nhiệm vụ cơ bản sau. - Hệ thống hóa và chỉ ra cơ sở lý thuyết và căn cứ pháp lý về quản lý di tích LS-VH và giới thiệu tổng quan về Di tích lịch sử Khu Văn hóa tƣởng niệm Chủ tịch Hồ Chí Minh tại thành phố Thanh Hóa, Tỉnh Thanh Hóa. - Đánh giá, phân tích thực trạng công tác quản lý di tích lịch sử Khu Văn hóa tƣởng niệm Chủ tịch Hồ Chí Minh tại Thành Phố Thanh Hóa hiện nay. - Đề xuất đƣợc giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả quản lý di tích lịch sử Khu Văn hóa tƣởng niệm Chủ tịch Hồ Chí Minh tại thành phố Thanh Hóa, Tỉnh Thanh Hóa trong thời gian tới. 4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu 4.1. Đối tượng nghiên cứu Đối tƣợng nghiên cứu của Luận văn là toàn bộ công tác quản lý Di tích lịch sử Khu Văn hóa tƣởng niệm Chủ tịch Hồ Chí Minh tại thành phố Thanh Hóa. 4.2. Phạm vi nghiên cứu - Không gian: Di tích lịch sử Khu Văn hóa tƣởng niệm Chủ tịch Hồ Chí Minh tại thành phố Thanh Hóa, Tỉnh Thanh Hóa
7 - Thời gian: Số liệu từ năm 2018 đến nay. (kể từ khi đƣợc công nhận là di tích lịch sử cấp tỉnh) 5. Phƣơng pháp nghiên cứu Để nghiên cứu hiệu quả các mục đích nghiên cứu đã xác định, luận văn sử dụng nhiều phƣơng pháp nghiên cứu: - Phƣơng pháp luận của chủ nghĩa duy vật biện chứng và chủ nghĩa duy vật lịch sử: Lấy quan điểm của Đảng và Nhà nƣớc, tƣ tƣởng Hồ Chí Minh làm cơ sở lý luận để tiếp cận, phân tích, đánh giá một cách khoa học, khách quan các vấn đề nghiên cứu của đề tài. - Phƣơng pháp nghiên cứu liên ngành: Luận văn sử dụng phƣơng pháp của nhiều ngành khoa học để giải quyết các nội dung nghiên cứu, trong đó các ngành khoa học chủ yếu đƣợc áp dụng: Quản lý, quản lý văn hóa, văn hóa học, lịch sử, nghệ thuật học, xã hội học... - Phƣơng pháp thu thập, thống kê và phân tích tài liệu: Triển khai thu thập, thống kê, phân loại và đánh giá nguồn tài có liên qua đến quản lý di tích, giá trị di tích, và các nguồn tài liệu liên quan trực tiếp đến Di tích lịch sử Khu Văn hóa tƣởng niệm Chủ tịch Hồ Chí Minh trên cả nƣớc và tại Thanh Hóa. - Phƣơng pháp khảo sát, điền dã: Tiến hành công tác điền dã, khảo sát bằng phỏng vấn, điều tra xã hội học về hiệu quả cũng nhƣ hạn chế tồn tại của công tác quản lý, khai thác; bảo vệ và phát huy giá trị di tích lịch sử Khu Văn hóa tƣởng niệm Chủ tịch Hồ Chí Minh tại thành phố Thanh Hóa, Tỉnh Thanh Hóa . - Phƣơng pháp chuyên gia: Trong quá trình thu thập tƣ liệu và tổ chức nghiên cứu, đề tài thƣờng xuyên tranh thủ, lĩnh hội ý kiến, quan điểm của các chuyên gia, nhà khoa học, nhà quản lý văn hóa- du lịch của địa phƣơng để thảo luận, đánh giá các nội dung liên quan đến đề tài.
8 6. Những đóng góp của luận văn 6.1. Về mặt lý luận - Luận văn đã tổng hợp đƣợc một hệ thống lý thuyết và các phƣơng pháp nghiên cứu; khung lý thuyết áp dụng trong nghiên cứu Di tích lịch sử Khu Văn hóa tƣởng niệm Chủ tịch Hồ Chí Minh tại thành phố Thanh Hóa, tỉnh Thanh Hóa. - Đƣa ra đƣợc các nhóm giải pháp có tính thực tiễn cao để góp phần nâng cao hiệu quả quản lý tại Di tích lịch sử Khu Văn hóa tƣởng niệm Chủ tịch Hồ Chí Minh tại thành phố Thanh Hóa, Tỉnh Thanh Hóa. 6.2. Về mặt thực tiễn. Cung cấp tài liệu tham khảo có tính ứng dụng thực tiễn với công tác quản lý di tích lịch sử - văn hóa tại địa phƣơng. Và có thể sử dụng nhƣ một tài liệu tham khảo cho những cá nhân, đơn vị, nhà trƣờng ... quan tâm đến Khu Văn hóa tƣởng niệm Chủ tịch Hồ Chí Minh. 7. Bố cục của luận văn Ngoài các phần Mở đầu, Kết luận, Phụ lục và Tài liệu tham khảo, nội dung luận văn bao gồm 3 chƣơng nhƣ sau: Chƣơng 1. Cơ sở lý luận về quản lý di tích lịch sử và tổng quan về Di tích lịch sử Khu Văn hóa tƣởng niệm Chủ tịch Hồ Chí Minh tại thành phố Thanh Hóa, Tỉnh Thanh Hóa Chƣơng 2. Thực trạng công tác quản lý Di tích lịch sử Khu Văn hóa tƣởng niệm Chủ tịch Hồ Chí Minh tại thành phố Thanh Hóa, Thanh Hóa Chƣơng 3. Giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý Di tích lịch sử Khu Văn hóa tƣởng niệm Chủ tịch Hồ Chí Minh tại thành phố Thanh Hóa, tỉnh Thanh Hóa
9 Chƣơng 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ DI TÍCH LỊCH SỬ VÀ TỔNG QUAN VỀ DI TÍCH LỊCH SỬ KHU VĂN HÓA TƢỞNG NIỆM CHỦ TỊCH HỒ CHÍ MINH TẠI THÀNH PHỐ THANH HÓA, TỈNH THANH HÓA 1.1. Cơ sở lý luận về quản lý di tích lịch sử 1.1.1. Một số khái niệm cơ bản 1.1.1.1. Khái niệm Di tích Khái niệm di tích đƣợc đề cập rất nhiều ở các công trình nghiên cứu về DSVH. Trong cuốn Từ điển Tiếng Việt của Viện Ngôn ngữ học Việt Nam có có phân tích khái niệm di tích: “Di tích là dấu vết của quá khứ còn lƣu lại trong lòng đất hoặc trên mặt đất có ý nghĩa về mặt văn hóa và lịch sử”. Theo từ điển Bách Khoa, tại tr. 667 thì: “Di tích là các loại dấu vết của quá khứ, là đối tƣợng nghiên cứu của khảo cổ học, sử học… Di tích là di sản LS-VH đƣợc pháp luật bảo vệ, không ai đƣợc tùy tiện dịch chuyển, thay đổi, phá hủy”. Trang điện tử tại địa chỉ https://vi.wikipedia.org thì “Di tích là dấu vết của quá khứ còn lƣu lại trong lòng đất hoặc trên mặt đất có ý nghĩa về mặt văn hóa và lịch sử”. Di tích có nhiều loại khác nhau, Nghị định 98/2010/NĐ-CP hƣớng dẫn Luật DSVH và Luật DSVH, sửa đổi, tại Điều 11, việc phân loại di tích đƣợc quy định cụ thể nhƣ sau: - Loại hình di tích lịch sử: bao gồm: Những công trình địa điểm gắn với sự kiện lịch sử tiêu biểu trong quá trình dựng nƣớc và giữ nƣớc; gắn với thân thế và sự nghiệp của anh hùng dân tộc, danh nhân đất nƣớc; gắn với lịch sử tiêu biểu của các thời kỳ cách mạng, kháng chiến. - Loại hình di tích kiến trúc nghệ thuật: Bao gồm: quần thể các công trình kiến trúc hoặc công trình kiến trúc đơn lẻ có giá trị tiêu biểu về kiến trúc, nghệ thuật của một hoặc nhiều giai đoạn lịch sử.
10 - Loại hình di tích khảo cổ học. - Loại hình di tích danh lam thắng cảnh: là cảnh quan thiên nhiên hoặc địa điểm có sự kết hợp giữa cảnh quan thiên nhiên với công trình kiến trúc có giá trị thẩm mỹ tiêu biểu hoặc địa điểm ghi dấu hoạt động của con ngƣời trong lịch sử để lại có giá trị về lịch sử, văn hóa, khoa học. Theo đầu mối quản lý và giá trị của di tích đƣợc chia thành 3 loại: - Di tích quốc gia đặc biệt: Là di tích có giá trị đặc biệt tiêu biểu của quốc gia. Các di tích này đƣợc địa phƣơng lập hồ sơ xếp hạng và trên cơ sở đề nghị của Bộ trƣởng Bộ VHTT&DL, Thủ tƣớng chính phủ quyết định xếp hạng di tích quốc gia đặc biệt và quyết định đề nghị tổ chức Giáo dục, Khoa học và Văn hóa của Liên Hợp Quốc xem xét đƣa di tích tiêu biểu của Việt Nam vào Danh mục di sản thế giới [44]. - Di tích quốc gia: là di tích có giá trị tiêu biểu của quốc gia. Các di tích này đƣợc địa phƣơng lập hồ sơ, trên cơ sở đề nghị của Chủ tịch UBND tỉnh, Bộ trƣởng Bộ VHTT&DL ra quyết định xếp hạng di tích Quốc gia [44]. Di tích cấp tỉnh: là di tích của địa phƣơng. Địa phƣơng lập hồ sơ trên cơ sở đề nghị của Giám đốc Sở VHTT&DL, Chủ tịch UBND tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ƣơng xếp hạng di tích cấp tỉnh [44]. Các di tích xuất hiện, hình thành từ những hoạt động lao động sáng tạo của con ngƣời trong quá trình dựng nƣớc và giữ nƣớc. Di tích tồn tại dƣới cả hai dạng thức: vật chất và phi vật chất, rất phong phú, đa dạng về loại hình. Có những di tích mang giá trị sâu sắc, đặc trƣng về lịch sử - văn hóa - khoa học và trƣờng tồn cùng thời gian. 1.1.1.2. Di tích lịch sử - văn hóa Di tích là những gì còn lại qua thời gian và đƣợc xem là một bộ phận quan trọng của DSVH dân tộc. Sự tồn tại lâu dài của hệ thống di tích LS-VH còn đƣợc xem là nguồn sử liệu quý giá, trực tiếp cung cấp những thông tin
11 quan trọng góp phần khôi phục các trang sử hào hùng đã đi qua của dân tộc. Đây cũng là những tài sản quý giá mà lịch sử và cha ông đã để lại cho hậu thế, từ những giá trị của di tích LS-VH mà các thế hệ có thể hiểu sâu sắc hơn về bản sắc văn hóa dân tộc. Khái niệm Di tích LS-VH đƣợc đề cập ngay trong Điều 1 của Hiến chƣơng Venice - Hiến chƣơng quốc tế về bảo tồn và trùng tu di tích và di chỉ năm 1964: Di tích lịch sử không chỉ là một công trình kiến trúc mà còn cả các khu đô thị hoặc nông thôn trong đó đƣợc tìm thấy bằng chứng của một nền văn minh cụ thể, phát triển quan trọng hay một sự kiện lịch sử. Khái niệm này không chỉ áp dụng với những công trình nghệ thuật lớn mà cả với những công trình khiêm tốn đã hội tụ đƣợc các ý nghĩa văn hóa của quá khứ. Nhƣ vậy, di tích LS - VH là dấu tích, vết tích còn lại. Mỗi nƣớc cũng đƣa ra những khái niệm về di tích lịch sử văn hóa của dân tộc mình. [8, tr. 12]. Luật DSVH do Quốc hội nƣớc Cộng hòa Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam ban hành năm 2001 và sửa đổi, bổ sung Luật DSVH 2009 quy định: Di tích LS -VH là những công trình xây dựng, địa điểm và các di vật, cổ vật, bảo vật quốc gia thuộc công trình, địa điểm có giá trị lịch sử, văn hóa, khoa học. Trong đó, danh lam thắng cảnh đƣợc hiểu “là cảnh quan thiên nhiên hoặc địa điểm có sự kết hợp giữa cảnh quan thiên nhiên với công trình kiến trúc có giá trị lịch sử, thẩm mỹ khoa học. Các công trình xây dựng, địa điểm đó là các tòa nhà, đài tƣởng niệm, quảng trƣờng, khu phố… gắn với các sự kiện lịch sử, các di chỉ khảo cổ, các địa điểm gắn với hoạt động tôn giáo tín ngƣỡng [44, tr. 13]. Thực tế có rất nhiều khái niệm khác nhau về di tích, song điểm chung dễ bắt gặp ở tất cả các khái niệm đó là, đều khẳng định di tích LS-VH chứa đựng các giá trị điển hình của lịch sử do tập thể hoặc cá nhân sáng tạo ra