Luận văn Thạc sĩ Tài chính Ngân hàng: Các yếu tố ảnh hưởng đến tình trạng nợ xấu của hệ thống NHTM Việt Nam

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:130

Thêm vào BST

Báo xấu

1
lượt xem 0
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục tiêu của nghiên cứu này "Các yếu tố ảnh hưởng đến tình trạng nợ xấu của hệ thống NHTM Việt Nam" là xác định và đánh giá mức độ tác động của các yếu tố ảnh hưởng đến tình trạng nợ xấu trong hệ thống Ngân hàng Thương mại Nhà nước Việt Nam (NHTM). Từ đó, đề xuất các giải pháp nhằm giảm tỷ lệ nợ xấu tại các NHTM Việt Nam.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Tài chính Ngân hàng: Các yếu tố ảnh hưởng đến tình trạng nợ xấu của hệ thống NHTM Việt Nam

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO NGÂN HÀNG NHÀ NƯỚC VIỆT NAM TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGÂN HÀNG TP. HỒ CHÍ MINH HÀ HẢI MINH PHƯƠNG CÁC YẾU TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN NỢ XẤU CỦA HỆ THỐNG NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI VIỆT NAM LUẬN VĂN THẠC SỸ Chuyên ngành: Tài chính ngân hàng Mã ngành: 8 34 02 01 Thành phố Hồ Chí Minh - Năm 2024
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO NGÂN HÀNG NHÀ NƯỚC VIỆT NAM TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGÂN HÀNG TP. HỒ CHÍ MINH HÀ HẢI MINH PHƯƠNG CÁC YẾU TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN NỢ XẤU CỦA HỆ THỐNG NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI VIỆT NAM LUẬN VĂN THẠC SỸ Chuyên ngành: Tài chính ngân hàng Mã ngành: 8 34 02 01 NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: TS. TRẦN VƯƠNG THỊNH Thành phố Hồ Chí Minh - Năm 2024
i LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan rằng toàn bộ nội dung trong luận văn này do chính tôi biên soạn và thực hiện. Tất cả các ý tưởng, quan điểm và kết quả nghiên cứu được trình bày đều dựa trên sự nghiên cứu của tôi, đồng thời trích dẫn đầy đủ các nguồn tham khảo. Tôi xin cam đoan rằng không sử dụng bất kỳ nội dung nào trong luận văn này mà không ghi rõ nguồn gốc. Tất cả các ý tưởng, quan điểm không phải do tôi biên soạn đều được trích dẫn rõ ràng với tác giả và nguồn tham khảo. Tôi xin chịu trách nhiệm về mọi sai sót có thể xảy ra (nếu có) trong quá trình biên soạn luận văn. Hà Hải Minh Phương
ii LỜI CẢM ƠN Trước hết, tôi xin gửi lời cảm ơn sâu sắc nhất đến thầy hướng dẫn luận văn của tôi, thầy TS. Trần Vương Thịnh. Suốt quá trình thực hiện luận văn, thầy đã dành rất nhiều thời gian và tâm huyết để hướng dẫn, định hướng nghiên cứu cho tôi. Nhờ sự lãnh đạo kiên nhẫn và sát sao của thầy, tôi mới có thể hoàn thành được công trình nghiên cứu này. Tôi xin gửi lời cảm ơn chân thành đến Khoa sau đại học của trường Đại học Ngân hàng Tp HCM đã truyền đạt kiến thức và hỗ trợ đào tạo cho tôi trong suốt quá trình học tập. Tôi cũng xin cảm ơn sự động viên, giúp đỡ của gia đình, bạn bè trong quá trình thực hiện luận văn. Sự ủng hộ của mọi người đã tiếp thêm động lực để tôi hoàn thành tốt công trình nghiên cứu này. Cuối cùng, tôi xin chân thành cảm ơn độc giả đã dành thời gian đọc tài liệu nghiên cứu của tôi. Hà Hải Minh Phương
iii TÓM TẮT 1. Tên đề tài: “Các yếu tố ảnh hưởng đến tình trạng nợ xấu của hệ thống NHTM Việt Nam” 2. Tóm tắt: Nghiên cứu này tập trung vào phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến tỷ lệ nợ xấu của các ngân hàng thương mại cổ phần tại Việt Nam từ năm 2009 đến năm 2022. Dữ liệu được thu thập từ 25 ngân hàng với tổng cộng 350 quan sát. Nghiên cứu xây dựng mô hình hồi quy với 7 biến độc lập bao gồm tỷ lệ nợ xấu năm trước, quy mô ngân hàng, tỷ suất lợi nhuận ròng trên vốn chủ sở hữu, tỷ lệ cho vay so với tiền gửi, tốc độ tăng trưởng tín dụng, tốc độ tăng trưởng kinh tế và tỷ lệ lạm phát. Phương pháp nghiên cứu bao gồm lựa chọn mô hình hồi quy phù hợp giữa Pooled OLS, REM và FEM; kiểm tra các giả định của mô hình hồi quy tuyến tính; và sử dụng phương pháp GMM hệ thống để ước lượng các tham số. Kết quả nghiên cứu chỉ ra rằng tỷ lệ nợ xấu tăng cao khi có nợ xấu trong quá khứ, tốc độ tăng trưởng tín dụng, tốc độ tăng trưởng kinh tế và tỷ lệ lạm phát tăng lên; đồng thời giảm khi tỷ lệ cho vay so với tiền gửi tăng lên. Dựa trên các kết quả này, nghiên cứu đề xuất các biện pháp nhằm hỗ trợ ngân hàng và cơ quan quản lý trong việc quản lý hiệu quả tỷ lệ nợ xấu. 3. Từ khóa: Nợ xấu, ngân hàng thương mại, GMM.
iv ABSTRACT 1. Research Title: “Factors Affecting Non-Performing Loans of the Vietnamese Commercial Banking System” 2. Abstract: This study aims to analyze the determinants of non-performing loans (NPLs) in Vietnamese commercial banks during the period 2009 - 2022. Utilizing secondary data from 25 banks with 350 observations, the study constructs a regression model with seven independent variables, including lagged NPLs, bank size, return on equity, loan-to- deposit ratio, credit growth, economic growth, and inflation rate. The research methodology involves selecting the appropriate regression model among Pooled OLS, REM, and FEM; testing the assumptions of linear regression; and employing the system GMM approach to estimate the parameters. The findings reveal that NPLs are positively influenced by past NPLs, credit growth, economic growth, and inflation rate, while negatively affected by the loan-to-deposit ratio. Based on these results, the study provides recommendations for banks and regulatory authorities to effectively manage NPLs. 3. Keywords: Non-performing loans, commercial banks, GMM.
v DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT STT Ký hiệu Diễn giải 1 ADB Ngân hàng Phát triển châu Á (The Asian Development Bank) 2 BCBS Ủy ban Basel về Giám sát Ngân hàng 3 CIR Chi phí hoạt động 4 CPI Chỉ số giá tiêu dùng 5 FEM Mô hình tác động cố định (Fixed Effects Model) 6 GDP Tốc độ tăng trưởng kinh tế (Gross Domestic Product) Phương pháp hồi quy GMM (Generalized Method of 7 GMM Moments) 8 GROW Tốc độ tăng trưởng tín dụng 9 IMF Quỹ tiền tệ quốc tế (International Monetary Fund) 10 INF Tỷ lệ lạm phát 11 IR Lãi suất thực 12 KH Khách hàng 13 LDR Tỷ lệ cho vay so với tiền gửi 14 LLR Tỷ lệ dự phòng rủi ro tín dụng 15 M&A Sáp nhập và hợp nhất 16 NHNN Ngân hàng nhà nước 17 NHTM Ngân hàng thương mại 18 NHTMCP Ngân hàng thương mại cổ phần 19 NIM Thu nhập lãi cận biên (Net Interest Margin) 20 NPL Tỷ lệ nợ xấu (non-performing loan) 21 OLS mô hình bình phương tổng quát (Ordinary Least Squares) 22 REM Mô hình tác động ngẫu nhiên ( Random Effect Model) 23 RM Tỷ lệ rủi ro tín dụng 24 ROA Suất sinh lời trên tổng tài sản 25 ROE Suất sinh lời trên vốn chủ sở hữu 26 Size Quy mô ngân hàng 27 TCTD Tổ chức tín dụng 28 TMCP Thương mại cổ phần Công ty TNHH MTV Quản lý tài sản của các Tổ chức tín dụng 29 VAMC Việt Nam 30 VIF Chỉ số khuếch đại phương sai (Variance Inflation Factor)
vi STT Ký hiệu Diễn giải 31 WB Ngân hàng thế giới
vii MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN ............................................................................................................ i LỜI CẢM ƠN ................................................................................................................. ii TÓM TẮT ...................................................................................................................... iii ABSTRACT .................................................................................................................. iv DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT ..........................................................................................v MỤC LỤC .................................................................................................................... vii DANH MỤC BẢNG ..................................................................................................... xi DANH MỤC BIỂU ĐỒ ............................................................................................... xii CHƯƠNG 1 – GIỚI THIỆU NGHIÊN CỨU .................................................................1 1.1. Lý do chọn đề tài nghiên cứu ...........................................................................1 1.2. Mục tiêu nghiên cứu .........................................................................................2 1.2.1. Mục tiêu tổng quát .....................................................................................2 1.2.2. Mục tiêu cụ thể ..........................................................................................2 1.3. Câu hỏi nghiên cứu ...........................................................................................3 1.4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ....................................................................3 1.4.1. Đối tượng nghiên cứu ................................................................................3 1.4.2. Phạm vi nghiên cứu ...................................................................................3 1.5. Dữ liệu và phương pháp nghiên cứu.................................................................4 1.5.1. Dữ liệu nghiên cứu ....................................................................................4 1.5.2. Phương pháp nghiên cứu ...........................................................................4 1.6. Đóng góp của đề tài nghiên cứu .......................................................................5 1.7. Bố cục của nghiên cứu ......................................................................................6 TÓM TẮT CHƯƠNG 1 ..................................................................................................8 CHƯƠNG 2 – CƠ SỞ LÝ THUYẾT VỀ CÁC YẾU TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN NỢ XẤU CỦA NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI ...................................................................9 2.1. Tổng quan về ngân hàng thương mại ...............................................................9 2.1.1. Khái niệm ngân hàng thương mại .............................................................9 2.1.2. Chức năng của ngân hàng thương mại ......................................................9 2.2. Tổng quan về nợ xấu trong ngân hàng thương mại ........................................13 2.2.1. Khái niệm và phân loại nợ xấu trong ngân hàng thương mại .................13 2.2.2. Các chỉ tiêu đo lường nợ xấu của ngân hàng thương mại .......................15
viii 2.2.3. Những ảnh hưởng tiêu cực của nợ xấu....................................................16 2.2.4. Tầm quan trọng của kiểm soát nợ xấu ....................................................19 2.3. Lược khảo các nghiên cứu liên quan ..............................................................20 2.3.1. Các nghiên cứu nước ngoài .....................................................................20 2.3.2. Các nghiên cứu trong nước .....................................................................22 2.3.3. Nhận xét chung về các nghiên cứu liên quan ..........................................26 2.4. Các yếu tố ảnh hưởng đến nợ xấu của ngân hàng thương mại .......................32 2.4.1. Các yếu tố vi mô ......................................................................................32 2.4.2. Các yếu tố vĩ mô ......................................................................................35 TÓM TẮT CHƯƠNG 2 ................................................................................................37 CHƯƠNG 3 – MÔ HÌNH VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU................................38 3.1. Cơ sở đề xuất mô hình nghiên cứu .................................................................38 3.2. Mô hình nghiên cứu ........................................................................................39 3.3. Mô tả các biến và các giả thuyết nghiên cứu ..................................................39 3.3.1. Mô tả các biến nghiên cứu ......................................................................39 3.3.2. Các giả thuyết nghiên cứu .......................................................................40 3.4. Mẫu nghiên cứu và dữ liệu nghiên cứu ..........................................................42 3.5. Trình tự thực hiện kinh tế lượng cho mô hình nghiên cứu .............................42 3.5.1. Phân tích thống kê mô tả .........................................................................42 3.5.2. Phân tích ma trận tương quan ..................................................................42 3.5.3. Phân tích hồi quy đa biến: .......................................................................43 3.5.4. Các kiểm định khuyết tật của mô hình hồi quy .......................................46 3.5.5. Sử dụng phương pháp hồi quy GMM (Generalized Method of Moments) để khắc phục các khuyết tật ....................................................................................48 TÓM TẮT CHƯƠNG 3 ................................................................................................53 CHƯƠNG 4 – KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN ....................................54 4.1. Tổng quan tình hình hoạt động cho vay của hệ thống ngân hàng thương mại Việt Nam ....................................................................................................................54 4.2. Thống kê mô tả các biến .................................................................................56 4.2.1. Tỷ lệ nợ xấu (NPL) .................................................................................57 4.2.2. Quy mô ngân hàng (SIZE) ......................................................................59 4.2.3. Lợi nhuận ròng trên vốn chủ sở hữu (ROE)............................................61 4.2.4. Tỷ lệ cho vay so với tiền gửi (LDR) .......................................................63
ix 4.2.5. Tốc độ tăng trưởng tín dụng (GROW) ....................................................64 4.2.6. Tốc độ tăng trưởng kinh tế (GDP) ..........................................................66 4.2.7. Tỷ lệ lạm phát (INF) ................................................................................68 4.3. Phân tích tương quan ......................................................................................69 4.4. Kết quả phân tích hồi quy ...............................................................................70 4.5. Kiểm định các khuyết tật trong mô hình hồi quy ...........................................71 4.5.1. Kiểm định đa cộng tuyến ........................................................................71 4.5.2. Kiểm định hiện tượng tự tương quan ......................................................71 4.5.3. Kiểm định phương sai sai số thay đổi .....................................................72 4.6. Kiểm định các giả thuyết nghiên cứu .............................................................74 4.7. Thảo luận kết quả nghiên cứu .........................................................................74 4.7.1. Nợ xấu trong quá khứ NPL(t-1) ..............................................................74 4.7.2. Quy mô ngân hàng (SIZE) ......................................................................76 4.7.3. Lợi nhuận ròng trên vốn chủ sở hữu (ROE)............................................77 4.7.4. Tỷ lệ cho vay so với tiền gửi khách hàng (LDR) ....................................78 4.7.5. Tốc độ tăng trưởng tín dụng (GROW) ....................................................79 4.7.6. Tốc độc tăng trưởng kinh tế (GDP).........................................................80 4.7.7. Tỷ lệ lạm phát (INF) ................................................................................80 TÓM TẮT CHƯƠNG 4 ................................................................................................82 CHƯƠNG 5 – KẾT LUẬN VÀ ĐỀ XUẤT ..................................................................83 5.1. Kết luận ...........................................................................................................83 5.2. Đề xuất và kiến nghị .......................................................................................83 5.2.1. Đề xuất đối với Ngân hàng thương mại Việt Nam ..................................83 5.2.2. Kiến nghị đối với cơ quan quản lý nhà nước ..........................................87 5.3. Hạn chế của đề tài ...........................................................................................88 5.4. Hướng nghiên cứu tiếp theo ...........................................................................89 TÓM TẮT CHƯƠNG 5 ................................................................................................90 KẾT LUẬN ...................................................................................................................91 TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................................................... i PHỤ LỤC ...................................................................................................................... iv PHỤ LỤC 1 - DANH SÁCH CÁC NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI ĐƯỢC THU THẬP DỮ LIỆU ........................................................................................................ iv PHỤ LỤC 2 – SỐ LIỆU CHẠY MÔ HÌNH ............................................................ viii
x PHỤ LỤC 3 – KẾT QUẢ TÍNH TOÁN .................................................................. xxi
xi DANH MỤC BẢNG Bảng 2.1. Tóm tắt các nghiên cứu liên quan đến đề tài.................................................26 Bảng 3.1. Mô tả các biến trong mô hình nghiên cứu và tương quan kỳ vọng. .............39 Bảng 3.2. Bảng xác định ý nghĩa của hệ số tương quan. ..............................................42 Bảng 4.1. Thống kê mô tả giá trị các biến trong nghiên cứu ........................................56 Bảng 4.2. Ma trận tương quan giữa các biến trong mô hình .........................................69 Bảng 4.3. Kết quả phân tích hồi quy của các mô hình OLS, FEM, REM ....................70 Bảng 4.4. Kết quả kiểm định Hausman lựa chọn mô hình FEM vs REM ....................71 Bảng 4.5. Kết quả phân tích hệ số VIF..........................................................................71 Bảng 4.6. Kết quả kiểm định Wooldridge .....................................................................72 Bảng 4.7. Kết quả kiểm định Wald ................................................................................72 Bảng 4.8. Kết quả phân tích hồi quy của mô hình GMM .............................................73 Bảng 4.9. Kết quả kiểm định các giả thuyết nghiên cứu ...............................................74
xii DANH MỤC BIỂU ĐỒ Biểu đồ 4.1. Tỷ lệ nợ xấu của ngành ngân hàng qua các năm ......................................55 Biểu đồ 4.2. Tỷ lệ bao phủ nợ xấu của ngành ngân hàng qua các năm.........................56 Biểu đồ 4.3. Tỷ lệ nợ xấu của 25 NHTM từ 2009 đến 2022 .........................................57 Biểu đồ 4.4. Tổng hợp quy mô của 25 NHTM..............................................................60 Biểu đồ 4.5. Lợi nhuận ròng trên vốn chủ sở hữu của 25 NHTM ................................62 Biểu đồ 4.6. Tỷ lệ cho vay so với tiền gửi (LDR) .........................................................64 Biểu đồ 4.7. Tốc độ tăng trưởng tín dụng của 25 NHTM .............................................65 Biểu đồ 4.8. Tốc độ tăng trưởng GDP qua các năm ......................................................67 Biểu đồ 4.9. Tỷ lệ lạm phát của Việt Nam qua các năm ...............................................69 Biểu đồ 4.10. Tỷ lệ nợ xấu của ACB qua các năm ........................................................75 Biểu đồ 4.11. Quy mô tài sản của ACB qua các năm ....................................................77
1 CHƯƠNG 1 – GIỚI THIỆU NGHIÊN CỨU 1.1. Lý do chọn đề tài nghiên cứu Hệ thống trung gian tài chính, đặc biệt là ngành Ngân hàng Thương mại (NHTM), đóng vai trò trụ cột trong tiến bộ kinh tế. Giữ vai trò trung gian, NHTM kết nối nguồn vốn nhàn rỗi với các cá nhân và doanh nghiệp có nhu cầu vốn, thúc đẩy dòng tiền lưu chuyển hiệu quả. Do đó, sự ổn định của hệ thống ngân hàng, đặc biệt là NHTM, đóng vai trò then chốt cho sự phát triển kinh tế bền vững. Hoạt động tín dụng đóng vai trò chủ đạo trong việc tạo thu nhập cho các NHTM, tuy nhiên, nó cũng tiềm ẩn rủi ro tín dụng đáng kể cho hệ thống ngân hàng. Rủi ro này được xem là yếu tố then chốt ảnh hưởng đến hiệu quả hoạt động và lợi nhuận dài hạn của các NHTM. Tại các thị trường và nền kinh tế mới nổi, tổn thất tín dụng đóng vai trò quan trọng, ảnh hưởng trực tiếp đến sự ổn định và tăng trưởng kinh tế vĩ mô. Hệ quả tiêu cực của vấn đề này có thể lan rộng đến toàn bộ nền kinh tế, thậm chí góp phần dẫn đến khủng hoảng tài chính. Kể từ cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu năm 2008, tổn thất tín dụng đã trở thành mối quan tâm cấp bách thu hút sự chú ý của các bên liên quan trên toàn cầu. Nợ xấu ảnh hưởng tiêu cực đến hoạt động của ngân hàng. Khi nợ xấu gia tăng, tài sản của ngân hàng suy giảm, dẫn đến giảm thu nhập và lợi nhuận. Tỷ lệ nợ xấu cao trong hệ thống ngân hàng tiềm ẩn rủi ro hệ thống, ảnh hưởng đến khả năng huy động vốn và hạn chế hoạt động của các tổ chức trung gian tài chính, từ đó tác động tiêu cực đến tăng trưởng đầu tư và phát triển kinh tế. Nếu không được cải thiện, nợ xấu có thể làm sụt giảm uy tín hoạt động kinh doanh của NHTM, thậm chí dẫn đến phá sản. “Xu hướng gia tăng tổn thất tín dụng trong các tổ chức tín dụng đã được dự báo từ trước khi đại dịch COVID-19 bùng phát. Làn sóng dịch Delta vào năm 2021 càng làm trầm trọng thêm tình trạng này, gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến hoạt động sản xuất kinh doanh và sinh kế của doanh nghiệp và người dân. Theo báo cáo kinh tế năm 2021 của các ngân hàng, tổn thất tín dụng trung bình của 28 ngân hàng niêm yết và Agribank đã tăng 17,3% so với năm 2020.” (Cấn Văn Lực, 2022)
2 Mặc dù đã đạt được một số thành tựu trong việc xử lý nợ xấu và cơ cấu lại tổ chức tín dụng trong giai đoạn đại dịch COVID-19, nhiều thách thức và khó khăn vẫn còn tồn tại trong quá trình này. Đánh giá và phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến nợ xấu đóng vai trò quan trọng trong việc xây dựng nền tảng tài chính vững mạnh và đảm bảo hoạt động ổn định cho các ngân hàng. Nghiên cứu này tiếp nối các nghiên cứu trước đây, nhằm đào sâu hiểu biết về vấn đề và đề xuất các giải pháp phù hợp, góp phần xây dựng chiến lược phát triển bền vững và lâu dài cho hệ thống ngân hàng. Mục tiêu nghiên cứu bao gồm: giảm thiểu tổn thất tín dụng, nâng cao hiệu quả quản trị rủi ro và hỗ trợ hoạch định chính sách hiệu quả. Kết quả nghiên cứu không chỉ góp phần củng cố sức khỏe tài chính cho từng ngân hàng mà còn đóng vai trò quan trọng trong việc ổn định toàn bộ hệ thống tài chính. Hơn nữa, việc xác định rõ ràng các yếu tố ảnh hưởng đến nợ xấu sẽ giúp cải thiện quy trình cho vay, hỗ trợ tái cơ cấu ngân hàng và nâng cao năng lực cạnh tranh của các NHTM Việt Nam trong bối cảnh hội nhập quốc tế. Mang tính học thuật và thực tiễn, nghiên cứu này góp phần vào sự phát triển bền vững của hệ thống ngân hàng và nền kinh tế Việt Nam. Do đó, nghiên cứu các yếu tố ảnh hưởng đến nợ xấu tại các NHTM là nhiệm vụ cấp bách và thiết yếu trong giai đoạn hiện nay. Để đạt được mục tiêu này, đề tài nghiên cứu được lựa chọn là "Các yếu tố ảnh hưởng đến tình trạng nợ xấu của hệ thống NHTM Việt Nam". Kết quả nghiên cứu dự kiến sẽ cung cấp những ý tưởng quan trọng, góp phần giảm thiểu tổn thất tín dụng trong hệ thống NHTM Việt Nam và cải thiện tình trạng mất vốn cho vay trong tương lai. 1.2. Mục tiêu nghiên cứu 1.2.1. Mục tiêu tổng quát Mục tiêu của nghiên cứu này là xác định và đánh giá mức độ tác động của các yếu tố ảnh hưởng đến tình trạng nợ xấu trong hệ thống Ngân hàng Thương mại Nhà nước Việt Nam (NHTM). Từ đó, đề xuất các giải pháp nhằm giảm tỷ lệ nợ xấu tại các NHTM Việt Nam. 1.2.2. Mục tiêu cụ thể Với mục tiêu tổng quát nói trên, cần được thực hiện các mục tiêu cụ thể sau đây:
3 Một là, xác định các yếu tố ảnh hưởng tới nợ xấu trong hệ thống NHTM Việt Nam. Hai là, đánh giá mức độ ảnh hưởng của các yếu tố tới nợ xấu trong hệ thống NHTM Việt Nam. Ba là, trên cơ sở kết quả nghiên cứu, đề xuất các giải pháp và khuyến nghị nhằm giảm thiểu tỷ lệ nợ xấu tại các NHTM Việt Nam.. 1.3. Câu hỏi nghiên cứu Bài nghiên cứu “Các yếu tố ảnh hưởng đến nợ xấu của hệ thống NHTM Việt Nam” đặt ra câu hỏi: - Những yếu tố nào thực sự ảnh hưởng đến nợ xấu của hệ thống NHTM Việt Nam? - Mức độ ảnh hưởng của các yếu tố trên đến tỷ lệ nợ xấu tại các NHTM? - Để ứng phó với các vấn đề tiềm ẩn dẫn đến gia tăng nợ xấu trong tương lai gần, hệ thống ngân hàng Việt Nam cùng với các cơ quan quản lý cần phối hợp triển khai các giải pháp nào? 1.4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 1.4.1. Đối tượng nghiên cứu Nghiên cứu này tập trung vào việc xác định các nhân tố tác động đến tỷ lệ nợ xấu tại các ngân hàng thương mại (NHTM). 1.4.2. Phạm vi nghiên cứu Về không gian: Lấy đối tượng nghiên cứu là 25 Ngân hàng Thương mại Cổ phần (NHTM) tiêu biểu tại Việt Nam trong giai đoạn từ năm 2009 đến năm 2022, bài viết này khảo sát và phân tích hệ thống NHTM nước ta. Về thời gian: Nghiên cứu được tiến hành trong khoảng thời gian từ năm 2009 đến năm 2022, một giai đoạn đánh dấu bởi nhiều biến động tích cực trong nền kinh tế. Giai đoạn này bao gồm cả quá trình phục hồi sau khủng hoảng tài chính toàn cầu năm 2008, cũng như các quyết định chính sách như quyết định số 254/QĐ-TTg năm 2012 và quyết định số 986/QĐ-TTg năm 2018 để thúc đẩy phát triển ngành ngân hàng. Trong thời gian này, các tổ chức tín dụng trong ngành ngân hàng đã chứng kiến nhiều điều chỉnh và cơ
4 cấu lại hệ thống, nhằm định hướng phát triển chiến lược đến năm 2030 cho ngành này tại Việt Nam. 1.5. Dữ liệu và phương pháp nghiên cứu 1.5.1. Dữ liệu nghiên cứu Đối với các yếu tố vi mô: Dữ liệu nghiên cứu được thu thập từ các báo cáo tài chính hợp nhất, báo cáo hội đồng quản trị và báo cáo thường niên của 25 Ngân hàng Thương mại Cổ phần (NHTM) trong nước, được công khai trên các website từ năm 2009 đến năm 2022. Tổng số quan sát là 350 (chi tiết xem Phụ lục 1). Đối với các yếu tố vĩ mô: Dữ liệu nghiên cứu được tổng hợp từ báo cáo của các tổ chức uy tín như Ngân hàng Nhà nước Việt Nam (NHNN), World Bank, Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF), Tổng cục Thống kê và các nguồn tài liệu khác trong giai đoạn 2009 - 2022. Cụ thể, chỉ số GDP lấy từ Tổng cục Thống kê (www.gso.gov.vn), tỷ lệ lạm phát dựa trên số liệu của IMF (www.imf.org). 1.5.2. Phương pháp nghiên cứu Luận văn này sử dụng kết hợp hai phương pháp nghiên cứu chính: định tính và định lượng, cụ thể: Phương pháp nghiên cứu định tính: Luận văn sử dụng các kỹ thuật thống kê, mô tả, tổng hợp, so sánh, phân tích và đánh giá, nhằm thu thập, trình bày dữ liệu một cách hệ thống để làm rõ bản chất của vấn đề nghiên cứu; tóm tắt, khái quát thông tin từ nhiều nguồn khác nhau để hình thành bức tranh toàn cảnh về vấn đề; đối chiếu các khía cạnh, đặc điểm của các đối tượng nghiên cứu để tìm ra điểm giống và khác nhau; giải thích, mổ xẻ dữ liệu để hiểu rõ bản chất, nguyên nhân, quy luật chi phối vấn đề; và cuối cùng là đưa ra nhận định, đánh giá về mức độ ảnh hưởng, tầm quan trọng của vấn đề nghiên cứu. Qua đó: - Hệ thống hóa cơ sở lý luận (Chương 2): Xây dựng nền tảng kiến thức vững chắc cho nghiên cứu; - Xây dựng mô hình nghiên cứu (Chương 3): Thiết kế khung nghiên cứu phù hợp để giải quyết vấn đề;
5 - Thảo luận kết quả nghiên cứu (Chương 4): Phân tích, giải thích dữ liệu thu thập được; - Đưa ra đề xuất, kiến nghị (Chương 5): Dựa trên kết quả nghiên cứu, đề xuất giải pháp cho vấn đề. Phương pháp nghiên cứu định lượng: Phân tích kinh tế lượng được ứng dụng trong nghiên cứu này để xây dựng mô hình nghiên cứu ở Chương 4. Quy trình thực hiện như sau: (i) Phân tích hồi quy đa biến cho dữ liệu bảng (panel data): Phân tích mối quan hệ giữa các biến trong mô hình; (ii) Lựa chọn mô hình phù hợp nhất: So sánh các mô hình Pooled OLS, FEM và REM để chọn mô hình tối ưu nhất trong việc giải thích dữ liệu; (iii) Áp dụng phương pháp ước lượng GMM: Khắc phục vấn đề nội sinh do biến giải thích có độ trễ. Kết quả đạt được trong việc ứng dụng phương pháp trên là: Mô hình GMM giúp xác định các yếu tố tác động: Nhận diện các yếu tố ảnh hưởng đến biến phụ thuộc. Đồng thời, đánh giá mức độ tác động: Xác định mức độ ảnh hưởng của từng yếu tố lên biến phụ thuộc. 1.6. Đóng góp của đề tài nghiên cứu Về mặt lý thuyết, cơ sở lý luận và tổng quan các nghiên cứu trước đây trong và ngoài nước về nợ xấu của Ngân hàng Thương mại (NHTM) được sử dụng làm nền tảng cho bài nghiên cứu này. Mục tiêu chính là xác định các yếu tố ảnh hưởng đến tình trạng nợ xấu của NHTM nói chung, từ đó cung cấp cho NHTM cái nhìn tổng quát và hiểu rõ hơn về tác động của các yếu tố này. Phương pháp nghiên cứu định lượng được áp dụng để xác định các vấn đề còn tồn đọng, góp phần giúp NHTM Việt Nam nhận thức được các khía cạnh cần cải thiện trong quản trị rủi ro. Về mặt thực tiễn, nghiên cứu này đóng góp vào việc đánh giá tình trạng nợ xấu hiện tại của hệ thống Ngân hàng Thương mại (NHTM) Việt Nam. Trên cơ sở những phân tích này, nghiên cứu đề xuất các giải pháp cho NHTM Việt Nam và khuyến nghị cho Nhà nước về công tác quản lý, giám sát hoạt động ngân hàng nhằm mục tiêu: Giảm thiểu tỷ lệ nợ xấu, nâng cao hiệu quả hoạt động của NHTM và hướng đến sự phát triển bền vững cho cả hệ thống NHTM Việt Nam và nền kinh tế quốc gia.
6 1.7. Bố cục của nghiên cứu Nghiên cứu này được trình bày gồm 5 chương, nội dung cụ thể như sau: Chương 1. Giới thiệu nghiên cứu. Chương này giới thiệu nghiên cứu bằng cách nêu lý do lựa chọn đề tài, mục tiêu nghiên cứu, ý nghĩa và phạm vi của đề tài. Cuối chương, nghiên cứu trình bày cấu trúc tổ chức của luận văn. Chương 2. Cơ sở lý thuyết về các yếu tố ảnh hưởng đến nợ xấu của NHTM. Chương này tập trung vào việc làm sáng tỏ các yếu tố lý thuyết tác động đến nợ xấu tại các ngân hàng thương mại (NHTM). Bao gồm việc định nghĩa nợ xấu (khái niệm nợ xấu được trình bày rõ ràng theo quy định hiện hành, đồng thời nhấn mạnh vai trò quan trọng của việc quản lý nợ xấu đối với hoạt động của NHTM), phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến nợ xấu (dựa trên tổng hợp các nghiên cứu liên quan trong và ngoài nước, tiến hành phân tích các yếu tố tác động đến nợ xấu của NHTM Việt Nam. Các yếu tố này bao gồm yếu tố vĩ mô, yếu tố vi mô và yếu tố quản lý nội bộ) và đề xuất mô hình nghiên cứu (xây dựng mô hình nghiên cứu phù hợp để đánh giá mức độ ảnh hưởng của các yếu tố được xác định đến tình trạng nợ xấu của NHTM Việt Nam). Chương 3. Mô hình và phương pháp nghiên cứu Chương này giới thiệu mô hình nghiên cứu cùng các giả thuyết nghiên cứu, đưa ra quy trình nghiên cứu, giới thiệu các bước kinh tế lượng chi tiết cần thực hiện trong mô hình. Chương 4. Kết quả nghiên cứu và thảo luận Chương này đã tập trung vào việc trình bày và thảo luận về kết quả nghiên cứu liên quan đến diễn biến và phân tích nợ xấu trong hệ thống ngân hàng thương mại Việt Nam. Qua đó, góp phần cung cấp những thông tin và đánh giá hữu ích về tình trạng nợ xấu, từ đó đề xuất các giải pháp quản lý và kiểm soát nợ xấu hiệu quả, góp phần bảo đảm an toàn và ổn định cho hệ thống ngân hàng.