Luận văn Thạc sĩ Tài chính ngân hàng: Đánh giá hiệu quả hoạt động quản lý danh mục tín dụng tại Ngân hàng TMCP Ngoại thương Việt Nam

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:127

Thêm vào BST

Báo xấu

14
lượt xem 8
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục đích nghiên cứu chính của luận văn "Đánh giá hiệu quả hoạt động quản lý danh mục tín dụng tại Ngân hàng TMCP Ngoại thương Việt Nam" là đánh giá hiệu quả hoạt động quản lý danh mục của NHTMCP Ngoại thương Việt Nam, từ đó đề xuất một số giải pháp nâng cao hiệu quả hoạt động quản lý danh mục cho NHTMCP Ngoại thương Việt Nam.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Tài chính ngân hàng: Đánh giá hiệu quả hoạt động quản lý danh mục tín dụng tại Ngân hàng TMCP Ngoại thương Việt Nam

BỘ GIÁO DỤC ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGOẠI THƯƠNG ---------***-------- LUẬN VĂN THẠC SĨ ĐÁNH GIÁ HIỆU QUẢ HOẠT ĐỘNG QUẢN LÝ DANH MỤC TÍN DỤNG TẠI NGÂN HÀNG TMCP NGOẠI THƯƠNG VIỆT NAM Ngành: Tài chính ngân hàng ĐINH THỊ HÀ GIANG Hà Nội, 2023
BỘ GIÁO DỤC ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGOẠI THƯƠNG ---------***-------- LUẬN VĂN THẠC SĨ ĐÁNH GIÁ HIỆU QUẢ HOẠT ĐỘNG QUẢN LÝ DANH MỤC TÍN DỤNG TẠI NGÂN HÀNG TMCP NGOẠI THƯƠNG VIỆT NAM Ngành: Tài chính ngân hàng Mã số: 8340201 Họ và tên học viên: Đinh Thị Hà Giang Người hướng dẫn: TS. Nguyễn Thu Thủy Hà Nội, 2023
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan luận văn này là công trình của riêng tôi. Mọi số liệu sử dụng trong luận văn và kết quả nghiên cứu là do tôi tự tìm hiểu, tham khảo, tổng hợp, phân tích một cách khách quan, trung thực, có nguồn gốc rõ ràng và được trích dẫn đầy đủ. Các đánh giá, kết luận chưa từng được công bố tại các công trình nghiên cứu khác. Tôi xin chịu hoàn toàn trách nhiệm nếu có sự không trung thực trong thông tin sử dụng trong công trình nghiên cứu này. Hà Nội, tháng năm 2023 Học viên thực hiện Đinh Thị Hà Giang
LỜI CẢM ƠN Trong thời gian thực hiện luận văn thạc sỹ này, tôi đã nhận được nhiều sự giúp đỡ và hỗ trợ của các thầy cô, đồng nghiệp, bạn bè và người thân trong gia đình. Trước hết tôi xin bày tỏ lòng biết ơn tới TS. Nguyễn Thu Thủy, người đã chỉ bảo, hướng dẫn và đồng hành cùng tôi trong quá trình hoàn thành luận văn thạc sỹ của mình. Tôi xin gửi lời cảm ơn chân thành tới các thầy cô giảng viên trường Đại học Ngoại thương đã trực tiếp giảng dạy lớp cao học Tài chính Ngân hàng Khóa 27B và các bạn học viên lớp cao học Tài chính Ngân hàng Khóa 27B đã có những sự hỗ trợ trực tiếp và gián tiếp trong suốt quá trình tôi theo học chương trình thạc sỹ của trường. Đồng thời xin cảm ơn đến các anh chị là cán bộ, nhân viên, quản lý của các doanh nghiệp ngân hàng đã giúp tôi trong quá trình thực hiện đề tài luận văn này. Xin gửi lời cảm ơn chân thành đến Công ty TNHH KPMG đã tạo điều kiện thuận lợi và các đồng nghiệp đã hỗ trợ tôi trong suốt quá trình tôi theo học chương trình thạc sỹ tại trường Đại học Ngoại thương và hoàn thành luận văn. Lời cuối cùng tôi dành cho gia đình đã động viên, hỗ trợ tôi rất nhiều trong suốt quá trình tôi học tập và làm luận văn. Gia đình là động lực, tiếp thêm sức mạnh để tôi có thể vượt qua những khó khăn, vất vả trong cuộc sống và tiếp tục theo đuổi con đường học tập.
MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN ........................................................................................................ LỜI CẢM ƠN ............................................................................................................. i DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT..................................................................................... i DANH MỤC HÌNH ................................................................................................. iii DANH MỤC BẢNG BIỂU ...................................................................................... iv DANH MỤC BẢNG BIỂU (tiếp theo)..................................................................... v TÓM TẮT KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU .................................................................. vi MỞ ĐẦU .................................................................................................................... 1 1. Tính cấp thiết của đề tài ....................................................................................1 2. Tổng quan tình hình nghiên cứu .......................................................................3 3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu ....................................................................5 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu.....................................................................5 5. Phương pháp nghiên cứu ..................................................................................5 6. Đóng góp mới và ý nghĩa của nghiên cứu ........................................................6 7. Cấu trúc của luận văn ........................................................................................6 CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ HIỆU QUẢ QUẢN LÝ DANH MỤC TÍN DỤNG CỦA NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI ......................................................... 7 1.1. Hoạt động tín dụng và danh mục tín dụng của ngân hàng thương mại ............7 1.1.1. Hoạt động tín dụng của ngân hàng thương mại .........................................7 1.1.2. Danh mục tín dụng của Ngân hàng thương mại .........................................9 1.2. Quản lý danh mục tín dụng tại các ngân hàng thương mại ............................12 1.2.1. Khái niệm, vai trò, ứng dụng của quản lý danh mục tín dụng .................12 1.2.2. Quy trình quản lý danh mục tín dụng trong ngân hàng thương mại ........13 1.2.3. Phương pháp quản lý danh mục tín dụng .................................................16
1.3. Hiệu quả hoạt động quản lý danh mục tín dụng của ngân hàng thương mại .18 1.3.1. Khái niệm hiệu quả hoạt động quản lý danh mục tín dụng ......................18 1.3.2. Các tiêu chí để đánh giá hiệu quả hoạt động quản lý danh mục tín dụng 19 1.3.3. Các nhân tố ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý danh mục tín dụng ...........20 1.4. Kinh nghiệm của một số ngân hàng thương mại trên thế giới về quản lý danh mục tín dụng và bài học cho Ngân hàng Thương mại Cổ phần Ngoại thương Việt Nam .......................................................................................................................22 1.4.1. Kinh nghiệm của một số ngân hàng thương mại trên thế giới về quản lý danh mục tín dụng ..............................................................................................23 1.4.2. Bài học cho Ngân hàng thương mại Cổ phần Ngoại thương Việt Nam ..26 CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG HIỆU QUẢ HOẠT ĐỘNG QUẢN LÝ DANH MỤC TÍN DỤNG TẠI NGÂN HÀNG TMCP NGOẠI THƯƠNG VIỆT NAM.. 27 2.1. Tổng quan về tình hình hoạt động của Ngân hàng Thương mại Cổ phần Ngoại thương Việt nam .........................................................................................27 2.1.1. Lịch sử thành lập và phát triển của Ngân hàng thương mại Cổ phần Ngoài thương Việt Nam ................................................................................................27 2.1.2. Mô hình tổ chức hoạt động.......................................................................29 2.1.3. Tình hình hoạt động kinh doanh của Ngân hàng giai đoạn 2017-2021 ...32 2.2. Thực trạng hiệu quả quản lý danh mục tín dụng tại ngân hàng thương mại cổ phần ngoại thương giai đoạn 2017-2021 ...............................................................40 2.2.1. Thực trạng danh mục tín dụng VCB giai đoạn 2017-2021 ......................40 2.2.2. Thực trạng hiệu quả quản lý danh mục tín dụng tại Vietcombank ..........68 2.2.3. Các nhân tố tác động đến hiệu quả hoạt động quản lý danh mục tín dụng tại Vietcombank .................................................................................................79 2.3. Đánh giá hiệu quả hoạt động quản lý danh mục tín dụng tại Ngân hàng Thương mại Cổ phần Ngoại thương Việt Nam .....................................................80
2.3.1. Những kết quả đạt được ...........................................................................80 2.3.2. Những hạn chế ..........................................................................................83 2.3.3. Nguyên nhân.............................................................................................85 CHƯƠNG 3: GIẢI PHÁP NÂNG CAO HIỆU QUẢ QUẢN LÝ DANH MỤC TÍN DỤNG TẠI NGÂN HÀNG TMCP NGOẠI THƯƠNG VIỆT NAM ......... 87 3.1. Định hướng phát triển của Ngân hàng TMCP Ngoại thương Việt Nam đến năm 2025 tầm nhìn 2030 .......................................................................................87 3.1.1. Định hướng phát triển và nhiệm vụ trọng tâm của Ngân hàng Thương mại Cổ phần Ngoại thương Việt Nam đến năm 2025, tầm nhìn 2030 ......................87 3.1.2. Định hướng hoàn thiện quản lý danh mục tín dụngs của Ngân hàng Thương mại Cổ phần Ngoại thương Việt Nam ..................................................88 3.2. Đề xuất một số giải pháp nâng cao hiệu quả hoạt động quản lý danh mục tín dụng Ngân hàng Thương mại Cổ phần Ngoại thương Việt Nam .........................89 3.2.1. Nhóm giải pháp có tính chiến lược ..........................................................89 3.2.2. Nhóm giải pháp về tổ chức hoạt động quản lý danh mục tín dụng ..........90 3.2.3. Nhóm giải pháp xây dựng và ứng dụng các kỹ thuật quản lý danh mục tín dụng hiện đại ......................................................................................................92 3.2.4. Một số khuyến nghị khác cho Ngân hàng Vietcombank .........................95 3.3. Một số kiến nghị với Ngân hàng nhà nước và bộ ban ngành liên quan .........97 3.3.1. Kiến nghị với ngân hàng nhà nước ..........................................................97 3.3.2. Một số kiến nghị với Chính phủ và bộ ban ngành liên quan ................ 100 3.4. Một số hạn chế của luận văn và hướng nghiên cứu tiếp theo ..................... 101 KẾT LUẬN ............................................................................................................ 103 TÀI LIỆU THAM KHẢO .................................................................................... 105 PHỤ LỤC ............................................................................................................... 108
i DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT BCTC : Báo cáo tài chính Chi nhánh : CN CNTT : Công nghệ thông tin CR : Hệ thống xếp hạng tín dụng CSSPBB : Chính sách sản phẩm bán buôn CSSPBL : Chính sách sản phẩm bán lẻ CSTCKT : Chính sách tài chính kế toán DMTD : Danh mục tín dụng EAD : Exposure at Default – Tổng dư nợ tại thời điểm khách hàng vỡ nợ EL : Expected Loss – Tổn thất kỳ vọng EP : Economic Profit – lợi nhuận kinh tế EWS : Hệ thống cảnh báo sớm rủi ro tín dụng (Early Warning System) GA : Granularity Adjustment – Điều chỉnh ở mức độ chi tiết HĐQT : Hội đồng quản trị VCB HHI : Herfindahl-Hirschman Index KHDN : Khách hàng doanh nghiệp LGD : Loss Given Default – Tỉ trọng tổn thất ước tính NHNNVN : Ngân hàng Nhà nước Việt Nam PD : Probability of Default – Xác suất vỡ nợ PDTD : Phê duyệt tín dụng QLDACN : Quản lý Đề án công nghệ QLDMTD : Quản lý danh mục tín dụng QLRR : Quản lý rủi ro RAROC : Risk adjusted return on capital – Tỷ suất lợi nhuận điều chỉnh rủi ro trên vốn kinh tế RR : Recovery rate – Tỷ lệ thu hồi RRTD : Rủi ro tín dụng
ii RRTK : Rủi ro thanh khoản RRTT : Rủi ro tập trung RWA : Risk-weighted asset – Tài sản tính theo rủi ro TMCP : Thương mại Cổ phần TSBĐ : Tài sản bảo đảm TSC : Trụ sở chính UBRR : Ủy ban Rủi ro UL : Unexpected Loss – Tổn thất ngoài dự kiến VAR : Value at Risk – Giá trị chịu rủi ro VCB/Vietcombank : Ngân hàng Thương mại Cổ phần Ngoại Thương Việt Nam WACC : Weighted Average Cost of Capital – Chi phí sử dụng vốn bình quân XHTDNB : Xếp hạng tín dụng nội bộ
iii DANH MỤC HÌNH Hình 1.1: Cơ cấu các loại rủi ro trong hoạt động tín dụng của ngân hàng ...............11 Hình 1.2: Sơ đồ quy trình phân tích danh mục tín dụng ...........................................14 Hình 1.3: Quy trình quản lý danh mục tín dụng áp dụng mô hình Trí tuệ nhân tạo/ Học máy ....................................................................................................................15 Hình 1.4: Quá trình phát triển phương pháp quản trị danh mục tín dụng .................16 Hình 2.1: Sơ đồ tổ chức Ngân hàng thương mại cổ phần Ngoại thương 2021 .........30 Hình 2.2: Các bước quản lý danh mục tín dụng theo phương pháp hiện đại............69 Hình 2.3: Các bước triển khai giám sát danh mục tín dụng của Vietcombank ........72
iv DANH MỤC BẢNG BIỂU Bảng 2.1: Xếp hạng tín nhiệm quốc tế của VCB năm 2021 .....................................28 Bảng 2.2: Một số chỉ tiêu hoạt động của Vietcombank ............................................32 Bảng 2.3: Các chỉ tiêu về hiệu quả sinh lời trong 5 năm gần nhất ...........................35 Bảng 2.4: Cơ cấu nguồn vốn chủ sở hữu tại ngày 31 tháng 12 ................................38 Bảng 2.5: Mức tăng trưởng về nguồn vốn huy động giai đoạn 2018 - 2021 ............39 Bảng 2.6: Kết quả phân loại nợ qua các năm 2017 - 2021 .......................................41 Bảng 2.7: Tỷ lệ nợ xấu tại các thời điểm và số liệu xử lý các khoản cho vay khó thu hồi bằng nguồn dự phòng qua các năm .....................................................................43 Bảng 2.8: Tỷ lệ dự phòng cụ thể/dư nợ qua các năm................................................45 Bảng 2.9: So sánh chỉ tiêu với các ngân hàng khác tại Việt Nam ............................46 Bảng 2.10: Phân tích danh mục tín dụng theo ngành nghề kinh tế ..............................50 Bảng 2.11: Phân tích tỷ lệ nợ xấu theo ngành nghề kinh tế ......................................57 Bảng 2.12: Phân tích tỷ lệ dự phòng cụ thể trên dư nợ theo ngành nghề kinh tế .....58 Bảng 2.13: Cơ cấu danh mục tín dụng theo khu vực địa lý ......................................62 Bảng 2.14: Phân tích danh mục tín dụng theo tình trạng tài sản bảo đảm ................64 Bảng 2.15: Tỷ lệ nợ xấu theo tình trạng tài sản bảo đảm..........................................65 Bảng 2.16: 10 khách hàng có dư nợ lớn nhất tại ngày 31 tháng 12 năm 2021 .........66 Bảng 2.17: Lãi suất cho vay trung bình 2019-2021 ..................................................68 Bảng 2.18: HHI danh mục cho vay phân theo nhóm ngành kinh tế (2017-2021) ....75 Bảng 3.1: Các chỉ tiêu cơ bản đến năm 2025 của ngân hàng VCB ..........................87
v DANH MỤC BẢNG BIỂU (tiếp theo) Biểu đồ 2.1: Cơ cấu cổ đông VCB 2022 ...................................................................28 Biểu đồ 2.2: Tăng trưởng lợi nhuận của một số ngân hàng có cùng quy mô ...........33 Biểu đồ 2.3: Cơ cấu thu nhập từ năm 2018 đến 2021 ...............................................34 Biểu đồ 2.4: So sánh chỉ tiêu về hiệu quả hoạt động của một số ngân hàng (%) .....35 Biểu đồ 2.5: Cơ cấu tài sản của Vietcombank 2019-2021 ........................................37 Biểu đồ 2.6: Mức tăng trưởng về nguồn vốn huy động của một số ngân hàng ........39 Biểu đồ 2.7: Tổng dư nợ VCB giai đoạn từ năm 2017 đến năm 2021 .....................40 Biểu đồ 2.8: Kết quả phân loại nợ qua các năm theo tỷ trọng (%) ...........................42 Biểu đồ 2.9: Tỷ lệ nợ xấu tại các thời điểm và số liệu xử lý các khoản cho vay khó thu hồi bằng nguồn dự phòng qua các năm...............................................................44 Biểu đồ 2.10: Tỷ lệ nợ xấu (nợ từ nhóm 3 đến nhóm 5) và nợ từ nhóm 2 đến nhóm 5 của các ngân hàng năm 2021 ....................................................................................48 Biểu đồ 2.11: Tỷ trọng dư nợ từng ngành kinh tế 2017-2021 ..................................52 Biểu đồ 2.12: Cơ cấu dư nợ theo ngành kinh tế 2021 ...............................................52 Biểu đồ 2.13: Cơ cấu danh mục tín dụng theo thời hạn 2017-2021 .........................61 Biểu đồ 2.14: Dư nợ cho vay theo khu vực địa lý ....................................................62 Biểu đồ 2.15: Phân tích danh mục tín dụng theo tình trạng tài sản bảo đảm ............64 Biểu đồ 2.16: Cơ cấu thu nhập lãi 2017-2021 ..........................................................67 Biểu đồ 2.17: Biến động của thu nhập lãi cho vay tương ứng với đầu gốc qua các năm 2017-2021..........................................................................................................67
vi TÓM TẮT KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU Luận văn “Đánh giá hiệu quả hoạt động Quản lý danh mục tín dụng tại Ngân hàng TMCP Ngoại thương Việt Nam” hệ thống hóa những vấn đề chung về phương pháp quản lý danh mục tín dụng, nghiên cứu thực trạng và đánh giá hiệu quả hoạt động quản lý danh mục tín dụng của Ngân hàng thương mại cổ phần Ngoại thương Việt Nam. Luận văn gồm các nội dung chính như sau: Chương 1: Cơ sở lý luận về hiệu quả quản lý danh mục tín dụng. Tại chương này, tác giả trình bày các lý thuyết quản lý danh mục tín dụng, nêu ra các khái niệm về cho vay, danh mục tín dụng, rủi ro danh mục tín dụng, đo lường rủi ro danh mục, khái niệm về quản lý danh mục tín dụng, quy trình quản lý danh mục tín dụng, phương pháp quản lý danh mục tín dụng thụ động và chủ động. Bên cạnh đó, luận văn còn chỉ ra các nhân tố chủ quan và khách quan ảnh hưởng đến hiệu quả hoạt động này và rút ra một số bài học kinh nghiệm của các ngân hàng tiên tiến trên thế giới áp dụng cho Vietcombank. Chương 2: Nghiên cứu thực trạng hiệu quả hoạt động quản lý danh mục ở Vietcombank giai đoạn 5 năm 2017-2021. Đầu tiên là mô tả tổng quan về tình hình hoạt động của ngân hàng, sau đó đi sâu phân tích rà soát cơ cấu danh mục tín dụng của Vietcombank giai đoạn này theo đa chiều: chất lượng nợ vay, ngành/lĩnh vực kinh tế, thời hạn, khu vực vùng miền địa lý, theo chi nhánh, tình trạng tài sản đảm bảo, ngành dư nợ lớn, thu nhập lãi vay…Cuối cùng là mô tả lại thực trạng quản lý danh mục ở Vietcombank qua các bước: xây dựng danh mục tín dụng mục tiêu, tổ chức thực hiện và giám sát, điều chỉnh danh mục. Từ đây tác giả đánh giá những kết quả đạt được, hạn chế và nguyên nhân của hoạt động này. Chương 3: Đề xuất các giải pháp cụ thể với ngân hàng VCB, kiến nghị với Ngân hàng nhà nước và với Chính phủ cùng cơ quan chính quyền địa phương. Luận văn sử dụng nhiều tài liệu tham khảo và các thông tin thứ cấp, kết quả phân tích tổng hợp từ thực tế được trình bày chi tiết dưới đây.
1 MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Trong các ngân hàng thương mại (NHTM), hoạt động tín dụng là hoạt động kinh doanh chủ yếu mang lại nguồn thu đáng kể cho ngân hàng. Hoạt động tín dụng của ngân hàng không chỉ đóng vai trò là kênh dẫn vốn chủ đạo cho nền kinh tế. Với sự phát triển của nền kinh tế thị trường mở cửa, hội nhập ngày càng sâu, rộng, sự gia tăng dân số lên tới hơn 90 triệu dân, mức thu nhập và nhu cầu tiêu dùng ngày càng cao, tỷ lệ người dân sử dụng dịch vụ ngân hàng còn khiêm tốn, các doanh nghiệp nước ngoài, doanh nghiệp nhỏ và vừa thành lập mới ngày càng nhiều… việc phát triển hoạt động tín dụng của các ngân hàng Việt Nam nói chung là xu thế tất yếu, cần được mở rộng nhằm gia tăng thị phần, đa dạng hóa các loại hình sản phẩm dịch vụ ngân hàng, góp phần tăng sức cạnh tranh và phát triển ngân hàng một cách bền vững. Một trong những chức năng cơ bản trong hoạt động NHTM là đi vay để cho vay, nên không thể vì tiềm ẩn rủi ro, phức tạp mà không triển khai hoạt động tín dụng. Điều đó đòi hỏi các NHTM cần phải nâng cao hiệu quả quản lý danh mục tín dụng, hạn chế, ngăn ngừa rủi ro trong hoạt động tín dụng, cần phải thực hiện động bộ các biện pháp hữu hiệu để nâng cao hiệu quả kinh doanh, giữ vững thương hiệu, uy tín của ngân hàng, tăng khả năng cạnh tranh cũng như sự phát triển bền vững của ngân hàng trong tương lai. Sau cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu 2007-2008, chức năng quản lý danh mục tín dụng (QLDMTD) đã trở thành một trong những chức năng chính quan trọng nhất của ngân hàng và các tổ chức tài chính. Các ngân hàng không còn có thể chỉ theo dõi từng khoản vay một cách riêng lẻ mà cần quản lý và kiểm soát trạng thái danh mục tín dụng (DMTD) thông qua các báo cáo rủi ro, công cụ đo lường rủi ro. Một danh mục cho vay tối ưu đối với ngân hàng phải đảm bảo yêu cầu là đa dạng hóa nhằm phân tán rủi ro cũng như khai thác tốt nhất thế mạnh để tìm kiếm lợi nhuận và tuân thủ qui định pháp luật trong cho vay. Thực tế chưa bao giờ có một khuôn mẫu duy nhất cho chức năng QLDMTD mà phải phụ thuộc vào tổ chức, mô hình kinh doanh và khẩu vị rủi ro của từng ngân hàng. Trong khi phần lớn các ngân hàng châu Âu đã tiến tới giai đoạn quản trị chủ động, các giao dịch thị trường được tiến hành
2 chủ động và bộ phận QLDMTD dần trở thành chức năng của bộ phận kinh doanh, thì phần lớn các ngân hàng châu Á mới bắt đầu ý thức được tầm quan trọng của QLDMTD và đang dịch chuyển từ quản trị thụ động sang quản trị chủ động, bộ phận QLDMTD hỗ trợ quản lý cấp cao thực hiện phân tích DMTD và tham gia vào giao dịch thị trường (theo Báo cáo Tư vấn Danh mục VCB của Oliver Wyman, 2016). Do vậy, việc nghiên cứu cơ sở lý luận của QLDMTD tại ngân hàng thương mại (NHTM) để tìm hiểu thêm về các thông lệ quốc tế và nền tảng xây dựng quản lý hệ thống danh mục hiện đại là cần thiết. Ngân hàng Thương mại Cổ phần (TMCP) Ngoại thương Việt Nam (Vietcombank hoặc VCB) hiện nay là ngân hàng có hiệu quả hoạt động dẫn đầu hệ thống ngân hàng Việt Nam. Đây là một trong những Ngân hàng lớn của nhà nước, hoạt động đa năng, cung cấp các dịch vụ tài chính ngân hàng với chất lượng cao, hoạt động kinh doanh có hiệu quả, đóng góp đáng kể vào quá trình phát triển kinh tế xã hội của đất nước. Tuy nhiên, thực tế hiện nay cho thấy, hoạt động kinh doanh của Ngân hàng TMCP Ngoại thương Việt Nam nói riêng, các NHTM nói chung, bên cạnh kết quả đạt được rất lớn của hoạt động tín dụng, ngân hàng luôn phải đối mặt với nhiều khó khăn, bất cập trong quản lý danh mục tín dụng ngày càng đa dạng, phức tạp, những rủi ro tiềm ẩn trong hoạt động tín dụng, không thể tránh khỏi. Ban lãnh đạo của Ngân hàng rất quan tâm tới công tác QLDMTD và các phương pháp, kỹ thuật QLDMTD theo xu thế mới để giải quyết một cách hài hòa mối quan hệ giữa rủi ro và lợi nhuận từ hoạt động cho vay, giúp nâng cao năng lực cạnh tranh của mình trên thị trường trong nước và quốc tế. Thực tế, Vietcombank đã triển khai khung quản lý và giám sát DMTD, quản lý rủi ro tập trung, tuy nhiên việc tối ưu hóa danh mục mới đang được triển khai ở mức sơ khai. Bên cạnh đó, đại dịch Covid-19 và những biến động kinh tế vĩ mô đã đặt ra các thách thức mới và mang lại nguy cơ tiềm ẩn trong lĩnh vực tài chính ngân hàng, đòi hỏi các NHTM nói chung và Vietcombank nói riêng phải tăng cường đổi mới, củng cố hệ thống QLDMTD của mình. Với mong muốn tìm hiểu rõ thêm về lý luận quản trị danh mục tín dụng của NHTM và nghiên cứu thực trạng và hiệu quả hoạt động QLDMTD tại Vietcombank giai đoạn 2017-2021, từ đó đề xuất giải pháp nhằm hoàn thiện và nâng cao hoạt động
3 hiệu quả QLDMTD trong điều kiện hiện nay và theo xu hướng của nền kinh tế hiện đại, tác giả chọn chủ đề “Đánh giá hiệu quả hoạt động quản lý danh mục tín dụng tại Ngân hàng TMCP Ngoại thương Việt Nam” làm đề tài nghiên cứu của luận văn. 2. Tổng quan tình hình nghiên cứu Mặc dù tín dụng là một chủ đề được quan tâm sâu rộng, QLDMTD vẫn là một vấn đề mới mẻ ở Việt Nam và các công trình nghiên cứu về QLDMTD còn khá ít. Tìm hiểu về hoạt động này tại NHTM, tác giả cũng tiếp cận được một số công trình nghiên cứu các vấn đề có liên quan đến đề tài được công bố dưới nhiều hình thức, ở các cấp độ và giác độ khác nhau như: đề tài khoa học, luận án tiến sĩ, luận văn thạc sỹ, các bài báo đăng trên tạp chí chuyên ngành về tài chính – ngân hàng. Dưới đây là tóm tắt một số công trình khoa học có tính chất đại diện: - Luận án tiến sĩ “Quản trị danh mục cho vay tại Ngân hàng Thương mại Cổ phần Ngoại thương Việt Nam” của tác giả Phùng Thu Hà, năm 2020, Học viện tài chính. Luận án đã nêu ra các lý thuyết cơ bản về hoạt động quản trị danh mục cho vay. Bên cạnh đó, luận án sử dụng phương pháp phân tích bao dữ liệu (DEA) để đánh giá quản trị danh mục cho vay theo ngành kinh tế ở một số chi nhánh của Vietcombank dựa trên số liệu 2013-2018, kết quả cho thấy một số khách hàng kém hiệu quả do lãi suất thấp và dư nợ thấp, điểm xếp hạng tín dụng chưa cao. Từ đó, tám giải pháp được đề xuất dựa vào tình hình thực tế của Vietcombank. - Luận án tiến sĩ kinh tế “Quản trị danh mục cho vay tại các Ngân hàng thương mại Cổ phần Việt Nam” của tác giả Bùi Diệu Anh, năm 2012, Học viện ngân hàng TP Hồ Chí Minh. Luận án đã tổng hợp những lý luận căn bản nhất về quản trị danh mục cho vay và phân tích thực trạng danh mục cho vay của các ngân hàng thương mại Việt Nam giai đoạn 2006-2010, không bao gồm các ngân hàng lớn. Luận án đã đửa ra một cách tương đối toàn diện các giải pháp cho từng ngân hàng và cho toàn hệ thống ngân hàng. - Luận văn thạc sĩ “Tăng cường công tác quản trị danh mục cho vay tại Ngân hàng TMCP kỹ thương Việt Nam” của tác giả Bùi Thị Kim Chi, năm 2016, Đại học Kinh tế quốc dân. Luận văn hệ thống hóa lại cơ sở lý thuyết về quản trị danh mục cho
4 vay, thực trạng danh mục cho vay tại Ngân hàng thương mại cổ phần Kỹ thương Việt Nam và đưa ra các đề xuất, kiến nghị để nâng cao và cải thiện công tác quản trị danh mục tại ngân hàng. - Luận văn thạc sĩ “Quản trị danh mục tín dụng tại Ngân hàng Thương mại Cổ phần Việt Á” của tác giả Phạm Thị Kim Ngân, năm 2014, Đại học kinh tế TP Hồ Chí Minh. Luận văn nghiên cứu thực trạng quản trị DMTD tại Ngân hàng TMCP Việt Á giai đoạn 2010-2013 và rút ra được các khó khăn, vướng mắc cũng như nguyên nhân tồn tại ngân hàng đang gặp phải và đưa ra một số giải pháp hoàn thiện quản trị DMTD tại Ngân hàng TMCP Việt Á. Các luận án, luận văn trên về cơ bản đã đưa ra được lý thuyết cơ bản nhất của QLDMTD và đề cập tới thực trạng và giải pháp cho quản trị danh mục cho vay tại một số ngân hàng thương mại Việt Nam nhưng mới dừng lại ở thời điểm 2018 trở về trước và chưa đề cập tới quản lý danh mục nâng cao. Trên thế giới, một số cuốn sách viết về quản lý danh mục có thể kể tới như cuốn sách “Credit Portfolio Management”, tác giả Charles W. Smithson được John Wiley & Sons, Inc xuất bản năm 2002. Cuốn sách đề cập các vấn đề liên quan của quản trị danh mục tài sản của ngân hàng trong bối cảnh của hệ thống tài chính Mỹ và ít liên quan tới các nước ngoài Mỹ. Tuy nhiên, cuốn sách chỉ có một phần khá nhỏ liên quan tới tín dụng mà tập trung chủ yếu vào danh mục đầu tư chứng khoán. Trên cơ sở xem xét tình hình nghiên cứu về các nội dung liên quan QLDMTD tại ngân hàng thương mại, người viết khẳng định việc nghiên cứu đề tài: “Đánh giá hiệu quả hoạt động quản lý danh mục tín dụng tại Ngân hàng TMCP Ngoại thương Việt Nam” là không trùng lặp với các công trình đã công bố. Tác giả kế thừa một số kết quả nghiên cứu liên quan tới lý luận quản lý danh mục từ đề tài nêu trên, sau đó hệ thống lại, phân tích và đưa ra các giải pháp mang tính toàn diện nhằm nâng cao hoạt động QLDMTD tại VCB.
5 3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu 3.1. Mục đích nghiên cứu Mục đích nghiên cứu chính của luận văn là đánh giá hiệu quả hoạt động QLDMTD của NHTMCP Ngoại thương Việt Nam, từ đó đề xuất một số giải pháp nâng cao hiệu quả hoạt động QLDMTD cho NHTMCP Ngoại thương Việt Nam. 3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu Để thực hiện được mục đích trên, luận văn có nhiệm vụ nghiên cứu cụ thể là: - Hệ thống hóa những lý luận căn bản về hiệu quả QLDMTD theo xu hướng hiện đại đang áp dụng tại ngân hàng thương mại các nước trên thế giới. - Phân tích thực trạng hiệu quả DMTD của Ngân hàng TMCP Việt Nam trong giai đoạn 2017 – 2021, từ đó chỉ ra những kết quả đạt được cũng như hạn chế trong hiệu quả QLDMTD của Ngân hàng. - Đề xuất các giải pháp nhằm nâng cao hoạt động hiệu quả QLDMTD trong điều kiện của Vietcombank hiện tại. 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 4.1. Đối tượng nghiên cứu Đối tượng nghiên cứu cụ thể hiệu quả hoạt động QLDMTD của Ngân hàng TMCP Ngoại thương Việt Nam. 4.2. Phạm vi nghiên cứu Phạm vi nghiên cứu: với thời gian tiến hành nghiên cứu từ tháng 6/2022 đến tháng tháng 12/2022, đề tài này tập trung phân tích và đánh giá hiệu quả hoạt động QLDMTD của Ngân hàng thương mại cổ phần Ngoại thương Việt Nam giai đoạn 2017-2021 trên cơ sở dữ liệu lịch sử của ngân hàng được trích xuất từ hệ thống phân loại nợ, báo cáo tài chính và các nguồn bổ sung khác. 5. Phương pháp nghiên cứu - Phương pháp nghiên cứu: Tác giả sử dụng các phương pháp nghiên cứu khác nhau như phương pháp thống kê, phương pháp phân tích, tổng hợp, phương pháp đối
6 chiếu, so sánh số liệu qua các năm giúp cho đề tài có cái nhìn rõ nét về sự thay đổi DMTD Vietcombank. Phương pháp phân tích và tổng hợp gồm 2 giai đoạn: Phân tích và tổng hợp. Giai đoạn phân tích: Đối tượng nghiên cứu trước hết được phân chia thành những bộ phận, yếu tố, điều kiện áp dụng để phát hiện ra bản chất, quy luật và tính phù hợp của đối tượng phục vụ mục tiêu nghiên cứu. Ở đề tài này, đối tượng nghiên cứu là hoạt động QLDMTD của Ngân hàng thương mại cổ phần Ngoại thương Việt Nam. Giai đoạn tổng hợp: Từ kết quả phân tích để xác định được tính phù hợp và hiệu quả của đối tượng nghiên cứu nhằm đề xuất áp dụng. - Phương pháp thu thập số liệu: Nguồn số liệu sử dụng cho nghiên cứu trong đề tài này bao gồm: (1) nguồn dữ liệu sơ cấp do người viết trực tiếp tổng hợp từ danh mục tín dụng của ngân hàng (2) nguồn số liệu thứ cấp do các tổ chức, cá nhân khác thu thập nhưng tác giả sử dụng cho nghiên cứu, ví dụ: thông tin tài chính của các ngân hàng thương mại công bố; số liệu tổng hợp của Công ty kiểm toán KPMG, Báo cáo thường niên của các NHTM…). Bên cạnh đó, tác giả cũng có cuộc phỏng vấn trực tiếp với lãnh đạo/cán bộ của Ngân hàng thương mại cổ phần Ngoại thương để tìm hiểu thêm về thực trạng và quan điểm của họ đối với hoạt động QLDMTD. 6. Đóng góp mới và ý nghĩa của nghiên cứu Qua quá trình tìm hiểu tác giả nhận thấy đến thời điểm hiện nay chưa có nhiều công trình nghiên cứu nào ở cấp độ thạc sĩ đề cập tới QLDMTD hiện đại mặc dù đây là xu thế quản trị không thể thiếu của các ngân hàng trong tương lai. Chính vì luận văn này sẽ có đóng góp mới cho việc nghiên cứu về phương pháp QLDMTD. 7. Cấu trúc của luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục bảng biểu và tài liệu tham khảo, luận văn gồm 3 chương sau: Chương 1: Cơ sở lý luận về hiệu quả quản lý danh mục tín dụng của NHTM Chương 2: Thực trạng hiệu quả hoạt động quản lý danh mục tín dụng tại Ngân hàng TMCP Ngoại thương Việt Nam Chương 3: Giải pháp nâng cao hiệu quả hoạt động quản lý danh mục tín dụng tại Ngân hàng TMCP Ngoại thương Việt Nam
7 CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ HIỆU QUẢ QUẢN LÝ DANH MỤC TÍN DỤNG CỦA NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI 1.1. Hoạt động tín dụng và danh mục tín dụng của ngân hàng thương mại 1.1.1. Hoạt động tín dụng của ngân hàng thương mại 1.1.1.1. Khái niệm cấp tín dụng và cho vay Căn cứ Điều 4, Luật các tổ chức tín dụng số 47/2010/QH12 năm 2010, “Cấp tín dụng là việc thỏa thuận để tổ chức, cá nhân sử dụng một khoản tiền hoặc cam kết cho phép sử dụng một khoản tiền theo nguyên tắc có hoàn trả bằng nghiệp vụ cho vay, chiết khấu, cho thuê tài chính, bao thanh toán, bảo lãnh ngân hàng và các nghiệp vụ cấp tín dụng khác…Cho vay là hình thức cấp tín dụng, theo đó tổ chức tín dụng giao hoặc cam kết giao cho khách hàng một khoản tiền để sử dụng vào mục đích xác định trong một thời gian nhất định theo thỏa thuận với nguyên tắc có hoàn trả cả gốc và lãi.” Theo đó, có thể định nghĩa cho vay là một trong những hình thức cấp tín dụng, các bên thực hiện thỏa thuận để người đi vay sử dụng hoặc cam kết cho phép sử dụng một khoản tiền trên nguyên tắc là có hoàn trả gốc và lãi. Do tại các ngân hàng thương mại, cho vay chiếm phần lớn trong danh mục tín dụng nên luận văn này sẽ sử dụng thuật ngữ cho vay và tín dụng là tương đương nhau. Cách hiểu này sẽ được sử dụng trong toàn bài. 1.1.1.2. Nguyên tắc cho vay Hoạt động cho vay của ngân hàng được hình thành từ rất sớm. Thời kỳ sơ khai, các ngân hàng sử dụng khoản tiền gửi của khách hàng để cho những người có nhu cầu mượn lại, từ đó hình thành nên hoạt động cho vay. Với xu hướng phát triển của nền kinh tế, nghiệp vụ cho vay ngày càng đa dạng, phong phú, hoàn thiện, đầu tư vào tất cả các lĩnh vực ngành nghề. Trên bảng cân đối tài khoản, khoản mục cho vay khách hàng thường chiếm trên ½ giá trị tổng tài sản, thu nhập lãi từ cho vay cũng chiếm hơn 2/3 tổng thu nhập của ngân hàng. Như vậy, đây là nghiệp vụ chính yếu của ngân hàng. Cho vay là hoạt động sinh lời lớn nhất song cũng chứa đựng rủi ro cao nhất của ngân hàng thương mại. Do