Luận văn Thạc sĩ Tài chính ngân hàng: Hoàn thiện công tác thanh tra, kiểm tra thuế tại Chi cục thuế huyện Vị Xuyên, tỉnh Hà Giang

Chia sẻ: Tomjerry001 | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:98

Thêm vào BST

Báo xấu

30
lượt xem 6
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục đích nghiên cứu của đề tài là đề xuất các giải pháp nhằm hoàn thiện hoạt động thanh tra, kiểm tra thuế tại Chi cục Thuế huyện Vị Xuyên tỉnh Hà Giang. Mời các bạn cùng tham khảo và chia sẻ.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Tài chính ngân hàng: Hoàn thiện công tác thanh tra, kiểm tra thuế tại Chi cục thuế huyện Vị Xuyên, tỉnh Hà Giang

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ --------------------- MAI VIỆT DŨNG HOÀN THIỆN CÔNG TÁC THANH TRA, KIỂM TRA THUẾ TẠI CHI CỤC THUẾ HUYỆN VỊ XUYÊN, TỈNH HÀ GIANG LUẬN VĂN THẠC SĨ TÀI CHÍNH NGÂN HÀNG Hà Nội – 2017
ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ --------------------- MAI VIỆT DŨNG HOÀN THIỆN CÔNG TÁC THANH TRA, KIỂM TRA THUẾ TẠI CHI CỤC THUẾ HUYỆN VỊ XUYÊN, TỈNH HÀ GIANG Chuyên ngành: Tài chính ngân hàng Mã số: 60340201 LUẬN VĂN THẠC SĨ TÀI CHÍNH NGÂN HÀNG NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC: TS. NGUYỄN ANH TUẤN XÁC NHẬN CỦA XÁC NHẬN CỦA CHỦ TỊCH HĐ CÁN BỘ HƢỚNG DẪN CHẤM LUẬN VĂN TS. Nguyễn Anh Tuấn PGS.TS. Trịnh Thị Hoa Mai Hà Nội - 2017
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan luận văn là công trình nghiên cứu khoa học độc lập của tôi. Các số liệu, kết quả nêu trong luận văn là trung thực và có nguồn gốc rõ ràng.
LỜI CẢM ƠN Trong quá trình nghiên cứu và thực hiện luận văn, tôi xin chân thành gửi lời cảm ơn tới lãnh đạo trƣờng Đại học Kinh Tế - Đại học Quốc gia Hà Nội, lãnh đạo và các thầy cô giáo trong khoa Tài chính Ngân hàng, các thầy cô giáo đã trực tiếp giảng dạy, bạn bè và đồng nghiệp đã tạo điều kiện thuận lợi và giúp đỡ tôi trong quá trình học tập và thực hiện luận văn. Tôi xin tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới TS. Nguyễn Anh Tuấn, ngƣời đã nhiệt tình hƣớng dẫn, truyền đạt những kinh nghiệm quý báu trong nghiên cứu khoa học và dành những tình cảm tốt đẹp cho tôi trong thời gian qua. Mặc dù đã hết sức cố gắng nhƣng chắc chắn luận văn còn có những hạn chế, kính mong nhận đƣợc sự chỉ bảo, góp ý của quý thầy cô và bạn bè đồng nghiệp để luận văn đƣợc hoàn thiện hơn nữa. Hà nội, ngày tháng năm 2017 Tác giả Luận văn
MỤC LỤC PHẦN MỞ ĐẦU ............................................................................................... 1 CHƢƠNG 1. TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU VÀ MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ THANH TRA, KIỂM TRA THUẾ .......................... 4 1.1. Tổng quan tình hình nghiên cứu .......................................................... 4 1.2. Một số vấn đề lý luận về công tác thanh tra, kiểm tra thuế ................. 6 1.2.1. Khái niệm thanh tra, kiểm tra thuế ............................................... 6 1.2.2. Vai trò của công tác thanh tra, kiểm tra thuế ............................... 8 1.2.3 Nguyên tắc thanh tra, kiểm tra thuế ............................................ 10 1.2.4. Nội dung thanh tra, kiểm tra thuế ............................................... 12 1.2.5. Phương pháp thanh tra, kiểm tra thuế ....................................... 15 1.2.6. Đặc điểm, yêu cầu của hoạt động thanh tra, kiểm tra thuế ........ 17 1.2.7. Phân loại thanh tra, kiểm tra về thuế ......................................... 18 1.2.8. Quy trình thanh tra, kiểm tra thuế .............................................. 20 1.3. Các tiêu chí đánh giá hoạt động thanh tra, kiểm tra thuế ................... 25 1.3.1. Các tiêu chí định lượng: ............................................................. 25 1.3.2. Các chỉ tiêu định tính:................................................................. 25 1.4. Các nhân tố ảnh hƣởng đến hoạt động thanh tra, kiểm tra thuế ......... 26 1.4.1. Các nhân tố chủ quan ................................................................. 26 1.4.2. Các nhân tố khách quan ............................................................. 28 CHƢƠNG 2. PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ............................................ 32 2.1. Cơ sở phƣơng pháp luận: ................................................................... 32
2.2. Phƣơng pháp thu thập số liệu: ........................................................... 32 2.3. Phƣơng pháp tổng hợp và xử lý số liệu: ............................................ 33 CHƢƠNG 3. THỰC TRẠNG CÔNG TÁC THANH TRA, KIỂM TRA THUẾ TẠI HUYỆN VỊ XUYÊN, TỈNH HÀ GIANG ................................... 34 3.1. Khái quát điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội Huyện Vị Xuyên ........ 34 3.1.1. Khái quát điều kiện tự nhiên ....................................................... 34 3.1.2. Tình hình kinh tế - xã hội ............................................................ 35 3.2. Cơ cấu tổ chức bộ máy quản lý Chi cục thuế huyện Vị Xuyên ......... 38 3.2.1. Chức năng, nhiệm vụ của Chi cục thuế huyện Vị Xuyên ............ 38 3.2.3. Chức năng, nhiệm vụ của Đội kiểm tra ...................................... 38 3.3. Hoạt động thanh tra, kiểm tra thuế tại huyện Vị Xuyên .................... 41 3.3.1. Quy trình thanh tra, kiểm tra thuế .............................................. 41 3.3.2. Công tác xây dựng kế hoạch thanh tra, kiểm tra thuế ................ 41 3.3.3. Thanh tra, kiểm tra tại trụ sở cơ quan thuế ................................ 43 3.3.4. Thanh tra, kiểm tra tại trụ sở người nộp thuế ............................ 45 3.3.5 Các hành vi vi phạm chủ yếu phát hiện qua kiểm tra thuế .......... 49 3.3.6 Tổ chức kiểm tra .......................................................................... 51 3.4. Đánh giá hoạt động thanh tra, kiểm tra thuế ...................................... 52 3.4.1. Những kết quả đạt được .............................................................. 52 3.4.2. Những hạn chế, tồn tại ................................................................ 56 3.4.3. Những nguyên nhân của hạn chế, tồn tại ................................... 60
CHƢƠNG 4. GIẢI PHÁP NHẰM HOÀN THIỆN CÔNG TÁC THANH TRA, KIỂM TRA THUẾ TẠI HUYỆN VỊ XUYÊN, TỈNH HÀ GIANG .... 64 4.1. Định hƣớng, mục tiêu công tác thanh tra, kiểm tra thuế tại huyện Vị Xuyên ....................................................................................................... 64 4.2. Các giải pháp nâng cao hiệu quả công tác thanh tra, kiểm tra thuế ... 66 4.2.1. Đổi mối và tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra người nộp thuế ........................................................................................................ 66 4.2.2. Tăng cường số lượng và thay đổi hình thức thanh tra, kiểm tra 70 4.2.3. Tăng cường hoạt động giám sát trong và sau kiểm tra .............. 75 4.2.4. Nâng cao chất lượng đội ngũ công chức kiểm tra chuyên sâu, chuyên nghiệp ....................................................................................... 77 4.2.5. Xây dựng cơ sở dữ liệu tập trung về người nộp thuế ................. 78 4.2.6. Tăng cường phối hợp trong nội bộ chi Cục thuế ........................ 79 4.2.7. Giải pháp về tuyên truyền hỗ trợ người nộp thuế ....................... 80 4.2.8. Hoàn thiện và áp dụng hệ thống tiêu chí đánh giá hiệu quả kiểm tra thuế và dự báo thuế ......................................................................... 81 4.3. Kiến nghị ........................................................................................... 84 KẾT LUẬN ..................................................................................................... 86 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ........................................................ 88
DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT Stt Ký hiệu Nguyên nghĩa 1 CNTT Công nghệ thông tin 2 CQT Cơ quan thuế 3 DN Doanh nghiệp 4 GTGT Giá trị gia tăng 5 HĐND Hội đồng nhân dân 6 NNT Ngƣời nộp thuế 7 NSNN Ngân sách Nhà nƣớc 8 SXKD Sản xuất kinh doanh 9 TNCN Thu nhập cá nhân 10 TNDN Thu nhập doanh nghiệp 11 UBND Uỷ ban nhân dân i
DANH MỤC BẢNG STT Bảng Nội dung Trang Số lƣợng hồ sơ thuế kiểm tra tại cơ quan thuế tại 1 Bảng 3.1 44 Chi cục Thuế Vị Xuyên Số lƣợng hồ sơ thuế kiểm tra tại trụ sở ngƣời nộp 2 Bảng 3.2 46 thuế của Chi cục Thuế Vị Xuyên Tỷ lệ NNT đƣợc kiểm tra trong tổng số NNT 3 Bảng 3.3 47 đang hoạt động của Chi cục thuế Vị Xuyên Số lƣợng NNT đã kiểm tra trên tổng số công 4 Bảng 3.4 49 chức kiểm tra của Chi Cục thuế huyện Vị Xuyên ii
PHẦN MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết và mục đích của đề tài nghiên cứu Thuế là nguồn thu chủ yếu của ngân sách Nhà nƣớc, là công cụ quan trọng điều tiết vĩ mô của nền kinh tế, góp phần đảm bảo công bằng xã hội, từ đó tạo điều kiện để mở rộng sản xuất và phát triển kinh tế xã hội, đất nƣớc. Với vai trò quan trọng của thuế, mọi quốc gia đều rất coi trọng chính sách thuế và các biện pháp quản lý thuế. Quản lý thuế là hoạt động quản lý chuyên ngành, là hoạt động tác động và điều hành hoạt động đóng thuế của ngƣời nộp thuế. Trong hoạt động quản lý thuế, công tác thanh tra, kiểm tra là một nội dung quan trọng, có vai trò đảm bảo các hoạt động quản lý thuế đƣợc triển khai đúng quy định pháp luật. Hoạt động kiểm tra, thanh tra thuế không những giúp cho hoạt động quản lý thuế đạt đƣợc các mục tiêu đã đề ra mà còn giúp Nhà nƣớc phát hiện những hạn chế của chính sách, điều chỉnh kịp thời chính sách, chế độ về thuế, nâng cao ý thức chấp hành pháp luật thuế của cộng đồng và góp phần phòng ngừa, ngăn chặn tình trạng trốn thuế, chống thất thu thuế, đảm bảo nguồn thu cho ngân sách nhà nƣớc, điều tiết các hoạt động kinh tế của các tổ chức, cá nhân trong xã hội. Trong những năm qua Chi cục Thuế huyện Vị Xuyên tỉnh Hà Giang đã đề ra và triển khai đồng bộ, có hiệu quả những nhiệm vụ trọng tâm, những biện pháp công tác, do vậy kết quả thu ngân sách đã hoàn thành vƣợt mức dự toán đƣợc giao, đạt tốc độ tăng trƣởng cao hơn năm trƣớc. Trong đó có đóng góp không nhỏ của công tác thanh tra, kiểm tra thuế. Tuy nhiên, công tác thanh tra, kiểm tra thuế tại Chi cục Thuế huyện Vị Xuyên tỉnh Hà Giang vẫn còn tồn tại những hạn chế nhất định nhƣ phƣơng pháp kiểm tra thuế còn lạc hậu, quy trình kiểm tra thuế còn chƣa hoàn toàn chặt chẽ, dữ liệu quản lý 1
doanh nghiệp còn chƣa đồng bộ, còn tản mạn…do dó, hoạt động thanh tra, kiểm tra thuế còn chƣa đáp ứng đƣợc đầy đủ các yêu cầu đặt ra cho công tác quản lý thuế. Điều này đòi hỏi công tác thanh tra, kiểm tra thuế tại Chi cục Thuế huyện Vị Xuyên cần có sự nghiên cứu, đánh giá, phân tích để chỉ ra những bất cập, hạn chế và nguyên nhân, trên cơ sở đó, có thể đề xuất các giải pháp có tính khả thi nhằm hoàn thiện hơn hoạt động kiểm tra thuế góp phần tăng cƣờng hiệu lực quản lý nhà nƣớc về thuế tại huyện Vị Xuyên, tỉnh Hà Giang. Chính vì vậy, căn cứ kiến thức đã học, xuất phát từ yêu cầu thực tế, học viên lựa chọn đề tài “Hoàn thiện công tác thanh tra, kiểm tra thuế tại Chi cục thuế huyện Vị Xuyên, tỉnh Hà Giang” làm luận văn thạc sĩ kinh tế chuyên ngành tài chính - ngân hàng của mình. 2. Câu hỏi nghiên cứu Câu hỏi đặt ra đối với vấn đề nghiên cứu là: Công tác thanh tra, kiểm tra thuế đối với NNT tại huyện Vị Xuyên tỉnh Hà Giang còn những bất cập, hạn chế gì? Cần có những giải pháp nào để hoàn thiện công tác thanh tra, kiểm tra thuế đối với NNT tại huyện Vị Xuyên. 3. Mục tiêu và nhiệm vụ nghiên cứu. 3.1 Mục tiêu: Đề xuất các giải pháp nhằm hoàn thiện hoạt động thanh tra, kiểm tra thuế tại Chi cục Thuế huyện Vị Xuyên tỉnh Hà Giang. 3.2 Nhiệm vụ: Đề thực hiện mục tiêu trên, đề tài có những nhiệm vụ chính sau: - Hệ thống hóa một số vấn đề lý luận về thanh tra, kiểm tra thuế tại các Chi cục thuế. - Phân tích và đánh giá thực trạng hoạt động thanh tra, kiểm tra thuế tại Chi cục thuế huyện Vị Xuyên. 2
- Khai quát mục tiêu đối với hoạt động thanh tra, kiểm tra thuế Chi cục thuế huyện Vị Xuyên, trên cơ sở đó, đề xuất một số giải pháp và kiến nghị nhằm hoàn thiện hoạt động thanh tra, kiểm tra thuế Chi cục thuế huyện Vị Xuyên. 4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu 4.1 Đối tượng nghiên cứu: Hoạt động thanh tra, kiểm tra thuế 4.2 Phạm vi nghiên cứu: - Về không gian: Tại Chi cục thuế huyện Vị Xuyên, tỉnh Hà Giang - Về thời gian: hoạt động Thanh tra, Kiểm tra thuế đối với NNT tại huyện Vị Xuyên tỉnh Hà Giang từ năm 2013 - 2015 và đề xuất giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả công tác thanh tra, kiểm tra thuế đến năm 2020 - Về nội dung: Luận văn chỉ tập trung nghiên cứu hoạt động thanh tra, kiểm tra thuế đối với ngƣời nộp thuế, trong đó luận văn cũng chỉ tập trung nghiên cứu ngƣời nộp thuế là các doanh nghiệp trên địa bàn do Chi cục thuế huyện Vị Xuyên quản lý. 5. Cấu trúc luận văn Ngoài phần mở đầu và phần kết luận, kết cấu luận văn gồm 4 chƣơng: Chƣơng 1: Tổng quan tình hình nghiên cứu và một số vấn đề lý luận về công tác thanh tra, kiểm tra thuế Chƣơng 2: Phƣơng pháp nghiên cứu Chƣơng 3: Thực trạng công tác thanh tra, kiểm tra thuế tại huyện Vị Xuyên, tỉnh Hà Giang Chƣơng 4: Giải pháp nhằm hoàn thiện công tác thanh tra, kiểm tra thuế tại huyện Vị Xuyên, tỉnh Hà Giang 3
CHƢƠNG 1. TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU VÀ MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ THANH TRA, KIỂM TRA THUẾ 1.1. Tổng quan tình hình nghiên cứu Thanh tra, kiểm tra thuế là một trong những chức năng cơ bản của hoạt động quản lý thuế. Chính vì vậy trong thời gian qua ở Việt Nam đã có khá nhiều công trình khoa học nghiên cứu về thanh tra, kiểm tra thuế dƣới dạng giáo trình, luận ăn tiến sĩ, luận văn thạc sĩ hoặc một số bài báo. Có thể liệt kê một số công trình tiêu biểu sau: - Luận văn của tác giả Nguyễn Chí Dũng (2009) về Thanh tra, kiểm tra nhằm nâng cao tính tuân thủ của người nộp thuế trong điều kiệm Việt Nam đã tập trung vào việc phân tích NNT dƣới giác độ tuân thủ, đã nêu đƣợc vài trò của thanh tra, kiểm tra thuế đối với việc nâng cao tính tuân thủ của NNT. Tác giả đã đƣa ra các nhóm giải pháp xây dựng bộ tiêu chiếu đánh giá hiệu quả thanh tra, kiểm tra nhƣ: Tỷ lệ (%) số cuộc thanh tra/ kiểm tra/ số doanh nghiệp trong vòng 1 năm; tỷ lệ (%) độ chính xác trong việc phân tích hồ sơ so với kết quả thanh tra, kiểm tra - Luận văn của tác giản Lê Thị Phƣơng Thảo (2009) về Đổi mới công tác thanh tra, kiểm tra đối tượng nộp thuế ở Việt Nam cũng đã phân thích thực trạng thanh tra, kiểm tra thuế qua 3 nội dung: Đăng ký thuế, chấp hành chế độ kế toán sổ sách, chứng từ, hóa đơn; kê khai, tính thuế và nộp thuế. Xây dựng bộ tiêu chí, đánh giá, lựa chọn xếp loại donah nghiệp để xây dựng kế hoạch thanh tra, kiểm tra cho phù hợp; phân cấp quản lý doanh nghiệp cho các cấp để chủ động trong việc thực hiện nhiệm vụ ngân sách. - Luận văn của tác giả Ngô Thị Thu Hƣơng (2011) về Nâng cao hiệu quả thanh tra, kiểm tra đối với người nộp thuế trong tiến trình hiện đại học công tác quản lý thuế ở Việt Nam đã tập trung nghiên cứu về hiệu quả thanh tra, 4
kiểm tra thuế là đáng kể so với các công trình trƣớc đó. Tác giả đã kế thừa, đƣa ra những tiêu chí định lƣợng và định tính về hiệu quả thanh tra, kiểm tra thuế, nêu lên đƣợc các nhân tố ảnh hƣởng đến hiệu quả thanh tra, kiểm tra thuế nhƣ điều kiện kinh tế xã hội, trình độ dân trí, mô hình quản lý thuế, cơ chế quản lý thuế - Luận văn thạc sĩ của Nguyễn Thị Tuyết Ánh (2012), về Hoạt động kiểm tra, thanh tra tại Cục Thuế tỉnh Lâm Đồng đã đi đến kết luận Cục Thuế tỉnh Lâm Đồng xác định kiểm tra, thanh tra thuế là một trong những nhiệm vụ trọng tâm của công tác quản lý thu thuế. Công tác kiểm tra, thanh tra thuế của tỉnh Lâm Đồng đƣợc tiến hành thƣờng xuyên, đã góp phần quan trọng vào kết quả chung của ngành thuế. Qua công tác kiểm tra, thanh tra thuế đã phát hiện kịp thời những hành vi vi phạm pháp luật về thuế, kiến nghị sữa đổi bổ sung cơ chế chính sách về thuế...góp phần tích cực trong việc chống thất thu ngân sách nhà nƣớc, nâng cao ý thức chấp hành pháp luật của ngƣời nộp thuế. Tuy nhiên, do nhiều nguyên nhân khác nhau công tác kiểm tra, thanh tra thuế tại Cục Thuế tỉnh Lâm Đồng vẫn còn nhiều bất cập, khiến cho công tác quản lý thuế chƣa thực sự hiệu quả. Trên cơ sở định hƣớng phát triển kinh tế, xã hội của tỉnh, để công tác kiểm tra, thanh tra thuế hiệu quả, Cục Thuế tỉnh Lâm Đồng cần thực hiện các giải pháp nhƣ: kiện toàn đội ngũ kiểm tra, thanh tra đủ phẩm chất, năng lực, trình độ chuyên môn, nghiệp vụ; Tăng cƣờng kiểm tra việc thực hiện các nghiệp vụ quản lý, đồng thời các kiến nghị với ngành thuế, UBND tỉnh Lâm đồng, Bộ Tài chính, Ngân hàng nhà nƣớc và hoàn thiện hệ thống chính sách thuế và Quản lý thuế nhằm thực hiện tốt quá trình hoàn thiện kiểm tra, thanh tra thuế theo cơ chế tự khai tự nộp thuế trên địa bàn tỉnh Lâm Đồng góp phần phát triển kinh tế, xã hội tỉnh - Luận văn của tác giả Lê Hữu Giang (2016) về Kiểm tra thuế đối với doanh nghiệp nhỏ và vừa tại Chi cục Thuế huyện Quảng Xương, tỉnh Thanh Hóa đã khẳng đinh doanh nghiệp nhỏ và vừa đã có đóng góp nhất định cho phát triển kinh tế của huyên Quảng Xƣơng, tuye nhiên hoạt động thanh tra, kiểm tra thuế với đối tƣơng này vẫn còn tồn tại nhiều vấn đề bất cập. Luận văn cho rằng qua thanh tra, kiểm tra 5
thuế tại huyện Quảng Xƣơng tỉnh Thanh Hóa, trong nhiều năm qua đã không ít doanh nghiệp lợi dụng kẽ hở của các chính sách, chế độ, luật thuế hoặc dựa vào tính chất phức tạp trong hoạt động kinh doanh, khó kiểm soát để khai man, trốn lậu thuế, chây ì, chậm nộp thuế làm thất thoát và ảnh hƣởng đến công tác thu ngân sách Nhà nƣớc (NSNN). Mặc dù, Chi cục thuế huyện Quảng Xƣơng đã đƣa ra nhiều giải pháp để quản lý thu thuế đối với doanh nghiệp nhỏ và vừa. Tuy nhiên đến nay chƣa có một đề tài nào nghiên cứu sâu về giải pháp để tăng cƣờng công tác kiểm tra thuế đặc biệt đối với các doanh nghiệp nhỏ và vừa. Chính vì vậy, sau nghiên cứu, tác giả đã đề xuất 5 nhóm giải pháp nhƣ tăng cƣờng hệ thống tin học, đào tạo nâng cao chất lƣợng đội ngũ cán bộ, tăng cƣờng phối hợp giữa các ban ngành.... Qua tổng quan các công trình nghiên cứu về thuế và thanh tra, kiểm tra thuế cho thấy: việc nghiên cứu thƣờng tập trung chính vào nghiên cứu thực trạng cơ quan, địa bàn nghiên cứu để chỉ ra những tồn tại, hạn chế và đề xuất một số giải pháp hoàn công tác kiểm tra thuế đối với phạm vi nghiên cứu đề ra. Với đặc thù một huyện biên giới, địa bàn khó khăn, kinh tế phát triển chƣa cao, huyên Vị Xuyên với mức thu thuế doanh nghiệp khoảng 40 tỷ VNĐ tại chi cục Vị Xuyên là không nhiều nhƣng nghiên cứu về hoạt động thanh tra, kiểm tra vẫn có ý nghĩa thực tiễn. Với đối tƣơng, pham vi nghiên cứu riêng biệt, nên đề tài là không trùng lắp với những công trình đã có. 1.2. Một số vấn đề lý luận về công tác thanh tra, kiểm tra thuế 1.2.1. Khái niệm thanh tra, kiểm tra thuế Công tác thanh tra, kiểm tra thuế có vai trò quan trọng trong công tác quản lý thuế nói chung và công tác đảm bảo tính tuân thủ của ngƣời nộp thuế. Hoạt động kiểm tra, thanh tra thuế đƣợc hiểu đồng nhất trong quan điểm của một số học giả trên thế giới: “Là hoạt động do cơ quan thuế tiến hành nhằm kiểm tra tài liệu của ngƣời nộp thuế để xác định sự tuân thủ pháp luật của ngƣời nộp thuế”. Kiểm tra thuế là hoạt động của cơ quan thuế trong việc xác định tính đầy đủ, chính xác các thông tin, tài liệu trong hồ sơ thuế, từ đó đối chiếu với chức 6
năng, nhiệm vụ, yêu cầu đặt ra đối với đối tƣợng kiểm tra nhằm đánh giá sự tuân thủ pháp luật về thuế của ngƣời nộp thuế. Kiểm tra thuế đƣợc thực hiện tại trụ sở cơ quan thuế và tại trụ sở của ngƣời nộp thuế. Thanh tra thuế là hoạt động giám sát của cơ quan thuế đối với các hoạt động, giao dịch liên quan đến nghĩa vụ thuế của ngƣời nộp thuế, tình hình áp dụng, thực hiện các thủ tục hành chính thuế, việc chấp hành nghĩa vụ thuế của ngƣời nộp thuế, nhằm phát hiện, ngăn chặn và xử lý những hành vi trái pháp luật, bảo đảm luật thuế đƣợc thi hành một cách nghiêm chỉnh trong đời sống xã hội. Nội dung thanh tra, kiểm tra thuế là việc chấp hành pháp luật thuế. Thông qua các phƣơng pháp phân tích, đánh giá tình hình thực tế của đối tƣợng thanh tra, kiểm tra, hoạt động thanh tra, kiểm tra giúp phát hiện, ngăn ngừa, xử lý những vi phạm pháp luật thuế, góp phần thúc đẩy các tổ chức, cá nhân hoàn thành nghĩa vụ thuế đối với Nhà nƣớc. Từ đó, công tác quản lý thuế đƣợc hoàn thiện, tăng cƣờng pháp chế xã hội chủ nghĩa, bảo vệ lợi ích hợp pháp của công dân. Thanh tra là hoạt động kiểm tra, nên giữa kiểm tra và thanh tra có những điểm tương đồng sau: Thanh tra và kiểm tra đều có cùng mục đích là ngăn ngừa, phát hiện và xử lý các hành vi vi phạm về thuế… Góp phần cho tổ chức, cá nhân hoàn thành nhiệm vụ, bảo vệ tài sản của Nhà nƣớc. Cả hai đều đánh giá dựa trên các hoạt động thực tế của đối tƣợng nộp thuế, để từ đó thu thập thông tin, phân tích, đánh giá đúng thực trạng, tình hình thực tế đối tƣợng nộp thuế một cách chính xác, khách quan, trung thực, làm rõ đúng sai, chỉ ra nguyên nhân, từ đó đƣa ra biện pháp khắc phục, xử lý những sai phạm. Dù có những điểm tương đồng nhưng thanh tra, kiểm tra thuế có những điểm khác nhau cơ bản: 7
Hoạt động kiểm tra có phạm vi rộng hơn, diễn ra ở tất cả các hoạt động kinh tế - xã hội và đƣợc thực hiện một cách thƣờng xuyên liên tục. Hoạt động thanh tra có phạm vi nhỏ hơn vì hoạt động thanh tra là hoạt động kiểm tra ở giai đoạn sau khi các hoạt động kinh tế - xã hội đã phát sinh. Về thời gian: thanh tra thƣờng đƣợc tổ chức theo từng cuộc nên thời gian thƣờng kéo dài, theo quy định là không quá 30 ngày và có thể kéo dài thêm trong trƣờng hợp cần thiết, ngƣợc lại kiểm tra thƣờng thời gian ngắn hơn, theo quy định là không quá 05 ngày. Về hình thức tổ chức: Thanh tra khi tiến hành thƣờng đƣợc lập thành Đoàn và Đoàn thanh tra thực hiện việc thanh tra theo quy định. Ngƣợc lại, kiểm tra có thể lập hoặc không, và có khi chỉ cần một ngƣời thực hiện việc kiểm tra theo yêu cầu của cấp trên. Về biện pháp áp dụng: Thanh tra thƣờng áp dụng các biện pháp mạnh hơn (tạm giữ tang vật, tài liệu, khám nơi cất tang vật…). Tính chất của thanh tra là một hoạt động quyền lực của cơ quan quản lý nhà nƣớc. Kiểm tra là hoạt động trung tính, có thể là hoạt động quyền lực quản lý nhà nƣớc, có thể là hoạt động quản lý đơn thuần. Mục đích của thanh tra là phát hiện, ngăn chặn những hành vi trái pháp luật. Mục đích của kiểm tra là phát hiện những sai lệch của đối tƣợng kiểm tra để điều chỉnh và ngăn chặn những sai lệch ấy (sai lệch có thể là vi phạm pháp luật, có thể chỉ là không đúng kế hoạch, không đúng yêu cầu…) 1.2.2. Vai trò của công tác thanh tra, kiểm tra thuế Thanh tra, kiểm tra thuế có vai trò rất quan trọng trong công tác quản lý thuế; cụ thể đƣợc thể hiện ở các vai trò sau: Thanh tra, kiểm tra ngƣời nộp thuế góp phần hoàn thiện cơ chế, chính sách pháp luật về thuế, cải cách thủ tục hành chính thuế. Cơ chế, chính sách pháp luật về thuế bao gồm cơ chế, chính sách pháp luật của nhiều sắc thuế 8
khác nhau và thay đổi theo tình hình kinh tế - xã hội và theo các chính sách thuế quốc tế, đáp ứng yêu cầu hội nhập kinh tế quốc tế. Về cơ bản, mỗi chính sách thuế khi ban hành đều phải đƣợc nghiên cứu kỹ và căn cứ trên tình hình thực tế. Tuy nhiên, do chính sách thuế còn nhiều hạn chế nên trong quá trình thực thi vẫn còn gặp nhiều khó khăn. Công tác thanh tra, kiểm tra thuế chính là công cụ cung cấp các căn cứ, bằng chứng cụ thể phản ánh một cách chân thực, chính xác các diễn biến về tình hình thực hiện nghĩa vụ thuế của ngƣời nộp thuế. Thông qua đó, chính sách thuế sẽ đƣợc bổ sung, hoàn thiện cho phù hợp với tình hình thực tế. Thanh tra, kiểm tra thuế là phƣơng tiện ngăn ngừa, răn đe các hành vi vi phạm pháp luật thuế. Hoạt động thanh tra, kiểm tra thuế trên cơ sở phân tích thông tin, dữ liệu liên quan đến ngƣời nộp thuế, đánh giá việc chấp hành pháp luật thuế của ngƣời nộp thuế, thu thập và xác minh các chứng cứ để xác định hành vi vi phạm pháp luật thuế. Theo đó, công tác thanh tra, kiểm tra thuế vừa phòng ngừa các hành vi vi phạm pháp luật thuế, vừa sử dụng các biện pháp chế tài, các quyết định hành chính nhằm xử lý và răn đe hành vi vi phạm pháp luật thuế. Thanh tra, kiểm tra thuế góp phần tăng thu cho ngân sách nhà nƣớc. Thông qua công tác thanh tra, kiểm tra thuế giúp phát hiện các trƣờng hợp trốn, tránh, lách thuế của ngƣời nộp thuế, góp phần tăng thu rất lớn cho ngân sách nhà nƣớc. Nhƣ vậy, thanh tra, kiểm tra giúp hoàn thiện công tác triển khai thực hiện pháp luật thuế, đồng thời với việc triển khai thực hiện các thủ tục hành chính thuế. Thông qua hoạt động thanh tra, kỉểm tra thuế phát hiện những hành vi vi phạm pháp luật thuế để kịp thời chấn chỉnh, góp phần tăng thu ngân sách nhà nƣớc. 9
1.2.3 Nguyên tắc thanh tra, kiểm tra thuế Bất kỳ một hoạt động kinh tế - xã hội hay hoạt động quản lý nhà nƣớc nào cũng đều phải tuân theo những nguyên tắc nhất định. Trong đó, hoạt động thanh tra, kiểm tra phải tuân theo những nguyên tắc sau: 1.2.3.1. Nguyên tắc tuân thủ pháp luật Thanh tra, kiểm tra thuế là kiểm tra việc thực hiện pháp luật do đó phải tuân theo nguyên tắc tuân thủ pháp luật. Nguyên tắc tuân thủ pháp luật đề cao trách nhiệm của chủ thể thanh tra, kiểm tra; nâng cao hiệu lực của công tác thanh tra, kiểm tra thuế; ngăn chặn tình trạng làm trái pháp luật, vô hiệu hoá hoạt động thanh tra, kiểm tra thuế. Các cơ quan, cán bộ thanh tra, kiểm tra thuế phải thực hiện đúng chức năng, trách nhiệm, quyền hạn mà pháp luật quy định; xem xét sự đúng sai của đối tƣợng kiểm tra phải căn cứ vào quy định của pháp luật, không tuân theo ý kiến của bất cứ cơ quan nào. 1.2.3.2. Nguyên tắc trung thực, chính xác, khách quan Nguyên tắc trung thực, chính xác, khách quan đóng vai trò rất quan trọng trong công tác thanh tra, kiểm tra, đảm bảo đánh giá đúng thực trạng của đối tƣợng kiểm tra, xử lý các sự việc theo đúng pháp luật. Nguyên tắc chính xác, khách quan đòi hỏi hoạt động thanh tra, kiểm tra phải tôn trọng sự thật, đánh giá sự vật, hiện tƣợng nhƣ nó vốn có và phải thực hiện một cách thận trọng. Nguyên tắc trung thực đòi hỏi hoạt động thanh tra, kiểm tra phải phản ánh đúng bản chất của sự vật, hiện tƣợng; khi có đủ căn cứ mới đƣợc phép đƣa ra quyết định. Quyết định đƣa ra không vì quyền lợi cá nhân; đồng thời phải tỉ mỉ, cẩn thận và có kiến thức chuyên môn vững vàng. 1.2.3.3. Nguyên tắc công khai, dân chủ Tính công khai đƣợc thể hiện ở những vấn đề nhƣ: công khai quyết định thanh tra, tiếp xúc công khai với các đối tƣợng có liên quan và công bố công 10
khai kết luận thanh tra, kiểm tra. Trong tuỳ trƣờng hợp cụ thể, việc xác định phạm vi công khai và hình thức công khai cho phù hợp để đảm bảo giữ gìn bí mật quốc gia, bí mật ngƣời tố cáo, đảm bảo lợi ích của Nhà nƣớc và công dân, đảm bảo hiệu quả thanh tra, kiểm tra cao nhất. Tính dân chủ trong hoạt động thanh tra, kiểm tra thể hiện sự tôn trọng khách quan, tôn trọng quần chúng, lấy dân làm gốc. Điều đó đòi hỏi phải coi trọng việc tiếp nhận, thu thập ý kiến của mọi đối tƣợng có liên quan, tạo điều kiện cho đối tƣợng thanh tra, kiểm tra đƣợc trình bày ý kiến của mình. 1.2.3.4. Nguyên tắc tiến hành thanh tra, kiểm tra phải thực hiện đúng quy trình, theo kế hoạch, nội dung đề cương được duyệt Quy trình của hoạt động thanh tra, kiểm tra là xây dựng và chuẩn hoá nội dung, các bƣớc công việc trong hoạt động thanh tra, kiểm tra, trách nhiệm của từng bộ phận, từng cán bộ tham gia quy trình. Thực hiện theo quy trình giúp công tác thanh tra, kiểm tra thuế đƣợc thuận lợi, công việc thực hiện theo chuyên môn, không thiếu sót trong quá trình thanh tra, kiểm tra. Quy trình thanh tra, kiểm tra hợp lý sẽ tạo hiệu quả cao trong quá trình thanh tra, kiểm tra. 1.2.3.5.Nguyên tắc hiệu quả Nguyên tắc hiệu quả là nguyên tắc đƣợc đặt ra trong hầu hết các hoạt động quản lý. Trong hoạt động thanh tra, kiểm tra thuế, nguyên tắc hiệu quả phải đƣợc chú trọng, hiệu quả đƣợc xác định trên cơ sở so sánh giữa kết quả đạt đƣợc với nguồn lực chi phí đã bỏ ra hoặc đƣợc xem xét trên cơ sở tác động thực tế của hoạt động này đến các mục tiêu quản lý thuế. 1.2.3.6.Nguyên tắc bảo vệ bí mật: Những cán bộ thanh tra, kiểm tra thuế thƣờng xuyên tiếp cận với nhiều vấn đề, nhiều tài liệu bí mật, bí quyết kinh doanh của doanh nghiệp, bí mật quốc gia. Việc giữ bí mật thông tin đƣợc phản ánh trong hồ sơ khai thuế của 11