Luận văn Thạc sĩ Tài chính ngân hàng: Mối quan hệ giữa lạm phát và giá vàng tại Việt Nam

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:132

Thêm vào BST

Báo xấu

52
lượt xem 9
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục tiêu tổng quát của bài nghiên cứu là muốn đánh giá chính xác mối quan hệ thực sự giữa lạm phát và giá vàng tại Việt Nam, tạo bằng chứng thực nghiệm chứng minh vàng có phải là hàng rào chống lạm phát, giúp đảm bảo giá trị tài sản hiệu quả hay không. Đồng thời, giúp người dân có nhận định chính xác hơn khi có ý định đầu cơ lướt sóng trong ngắn hạn, đặc biệt là khi lạm phát tăng cao.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Tài chính ngân hàng: Mối quan hệ giữa lạm phát và giá vàng tại Việt Nam

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO NGÂN HÀNG NHÀ NƢỚC VIỆT NAM TRƢỜNG ĐẠI HỌC NGÂN HÀNG TP.HỒ CHÍ MINH TRỊNH THỊ PHƢƠNG THẢO MỐI QUAN HỆ GIỮA LẠM PHÁT VÀ GIÁ VÀNG TẠI VIỆT NAM LUẬN VĂN THẠC SĨ TÀI CHÍNH NGÂN HÀNG TP. HỒ CHÍ MINH – NĂM 2017
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO NGÂN HÀNG NHÀ NƢỚC VIỆT NAM TRƢỜNG ĐẠI HỌC NGÂN HÀNG TP.HỒ CHÍ MINH TRỊNH THỊ PHƢƠNG THẢO MỐI QUAN HỆ GIỮA LẠM PHÁT VÀ GIÁ VÀNG TẠI VIỆT NAM LUẬN VĂN THẠC SĨ Chuyên ngành: Tài chính – Ngân hàng Mã số: 60340201 Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: PGS. TS. HẠ THỊ THIỀU DAO TP. HỒ CHÍ MINH – NĂM 2017
i TÓM TẮT Lạm phát ngày nay đã trở thành một vấn đề kinh tế vĩ mô quen thuộc với tất cả mọi ngƣời. Lạm phát tăng cao sẽ ảnh hƣởng xấu đến đời sống của ngƣời dân và nền kinh tế của một quốc gia. Nhằm bảo vệ giá trị tài sản của mình, nhiều ngƣời đã tìm đến vàng nhƣ một hàng rào chống lạm phát hiệu quả. Rất nhiều ngƣời, bao gồm các nhà kinh tế học nổi tiếng và các nhà đầu tƣ, đều cho rằng lạm phát và vàng có mối quan hệ chặt chẽ. Tuy nhiên, các nghiên cứu trên thế giới lại cho thấy mối quan hệ giữa vàng và lạm phát không thực sự tồn tại ở tất cả các quốc gia. Đặc biệt, tại Việt Nam, khi thị trƣờng vàng có một đặc trƣng riêng và chịu sự quản lý chặt chẽ từ Ngân hàng Nhà nƣớc thì mối quan hệ này có tồn tại hay không là một nghi vấn lớn. Xuất phát từ thực tế trên, nghiên cứu đƣợc thực hiện nhằm xác định mối quan hệ giữa lạm phát và giá vàng tại Việt Nam. Nghiên cứu đƣợc thực hiện dựa trên bộ số liệu theo tần suất tháng từ tháng 01/2007 đến tháng 12/2016. Bên cạnh đó, lãi suất, tỷ giá và biến giả (đại diện cho sự quản lý chặt chẽ thị trƣờng vàng của NHNN từ sau khi Nghị định 24/2012/NĐ-CP đƣợc ban hành) cũng đƣợc đƣa vào mô hình nghiên cứu. Mối quan hệ giữa lạm phát và giá vàng sẽ đƣợc xem xét thông qua việc thực hiện ƣớc lƣợng mô hình VAR, kiểm định nhân quả Granger, phân tích phản ứng đẩy và phân rã phƣơng sai. Kết quả nghiên cứu chỉ ra rằng sự thay đổi của lạm phát không có tác động đến giá vàng. Trong khi đó, biến động giá vàng có ảnh hƣởng không đáng kể đến lạm phát. Kết quả cũng cho thấy, trong khi giá vàng chịu tác động từ sự quản lý của NHNN thì lạm phát chịu ảnh hƣởng bởi biến động lạm phát và lãi suất trong quá khứ.
ii LỜI CAM ĐOAN Luận văn này chƣa từng đƣợc trình nộp để lấy học vị thạc sĩ tại bất cứ một trƣờng đại học nào. Luận văn này là công trình nghiên cứu riêng của tác giả, kết quả nghiên cứu là trung thực, trong đó không có các nội dung đã đƣợc công bố trƣớc đây hoặc các nội dung do ngƣời khác thực hiện ngoại trừ các trích dẫn đƣợc dẫn nguồn đầy đủ trong luận văn. TP. Hồ Chí Minh, năm 2017 Trịnh Thị Phƣơng Thảo
iii LỜI CẢM ƠN Đầu tiên, em xin chân thành cảm ơn tất cả quý Thầy, Cô lớp CH17A, Khoa Sau đại học, Trƣờng Đại Học Ngân hàng TP. HCM, đã tận tình giảng dạy, truyền đạt cho em nhiều kiến thức bổ ích và thú vị Kế đến, em xin cảm ơn cô PGS. TS. Hạ Thị Thiều Dao đã tận tình hƣớng dẫn, giúp đỡ em trong suốt quá trình thực hiện đề tài nghiên cứu này. Ngoài ra, em cũng xin cảm ơn gia đình, bạn bè, cơ quan và đồng nghiệp đã tận tình giúp đỡ, tạo điều kiện thuận lợi cho em trong suốt quá trình học tập và thực hiện nghiên cứu này. Trân trọng, Trịnh Thị Phƣơng Thảo
iv MỤC LỤC TÓM TẮT .........................................................................................................................i LỜI CAM ĐOAN ........................................................................................................... ii LỜI CẢM ƠN ................................................................................................................ iii MỤC LỤC .......................................................................................................................iv DANH SÁCH TỪ VIẾT TẮT ........................................................................................ix DANH MỤC BẢNG BIỂU ............................................................................................xi DANH MỤC HÌNH VẼ ................................................................................................ xii CHƢƠNG 1: GIỚI THIỆU CHUNG............................................................................... 1 1.1. Giới thiệu đề tài ....................................................................................................... 1 1.1.1. Lý do chọn đề tài ................................................................................................... 1 1.1.2. Vấn đề nghiên cứu ................................................................................................ 3 1.2. Mục tiêu của đề tài ................................................................................................... 4 1.2.1. Mục tiêu tổng quát ................................................................................................ 4 1.2.2. Mục tiêu cụ thể ...................................................................................................... 5 1.3. Câu hỏi nghiên cứu .................................................................................................. 5 1.4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu ........................................................................... 5 1.5. Phƣơng pháp nghiên cứu và nguồn dữ liệu ............................................................. 5 1.5.1. Phƣơng pháp nghiên cứu ...................................................................................... 5 1.5.2. Nguồn dữ liệu ........................................................................................................ 6 1.6. Đóng góp của đề tài ................................................................................................. 6 1.7. Bố cục của đề tài ...................................................................................................... 7 CHƢƠNG 2: CƠ SỞ LÝ THUYẾT VỀ LẠM PHÁT VÀ GIÁ VÀNG ......................... 8
v 2.1. Giới thiệu khái quát về lạm phát và giá vàng .......................................................... 8 2.1.1. Khái quát về lạm phát ........................................................................................... 8 2.1.1.1. Khái niệm ........................................................................................................... 8 2.1.1.2. Các chỉ số đo lƣờng lạm phát ............................................................................. 8 2.1.2. Khái quát về vàng và giá vàng ............................................................................ 11 2.1.2.1. Khái quát về vàng ............................................................................................. 11 2.1.2.2. Khái quát về giá vàng ....................................................................................... 12 2.2. Các học thuyết liên quan........................................................................................ 13 2.2.1. Lý thuyết về lƣợng cầu tài sản ............................................................................ 13 2.2.2. Học thuyết số lƣợng về cầu tiền tệ ...................................................................... 13 2.2.2.1. Thuyết số lƣợng tiền tệ của Fisher ................................................................... 14 2.2.2.2. Lý thuyết về sự ƣa thích tiền mặt của Keynes ................................................. 15 2.2.2.3. Phƣơng trình cầu tiền của Friedman ................................................................ 15 2.2.3. Ứng dụng phƣơng trình Fisher vào lợi suất của tài sản và mối quan hệ giữa lạm phát và giá vàng ...................................................................................................... 16 2.3. Lƣợc khảo các nghiên cứu thực nghiệm liên quan ................................................ 20 2.3.1. Các nghiên cứu thực nghiệm trên thế giới .......................................................... 20 2.3.2. Các nghiên cứu thực nghiệm tại Việt Nam ......................................................... 23 CHƢƠNG 3: XÂY DỰNG MÔ HÌNH VÀ PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ........... 29 3.1. Xây dựng mô hình nghiên cứu .............................................................................. 29 3.1.1. Xác định các biến trong mô hình ........................................................................ 29 3.1.2. Mô hình nghiên cứu thực nghiệm ....................................................................... 30 3.2. Mô tả biến và nguồn dữ liệu .................................................................................. 31
vi 3.3. Phƣơng pháp nghiên cứu ....................................................................................... 32 3.3.1. Kiểm định tính dừng của các chuỗi thời gian ..................................................... 32 3.3.1.1. Tính dừng ......................................................................................................... 32 3.3.1.2. Kiểm định Dickey-Fuller mở rộng (ADF) ....................................................... 34 3.3.1.3. Kiểm định Phillips – Perron (kiểm định PP) .................................................... 35 3.3.2. Kiểm định quan hệ nhân quả Granger ................................................................ 35 3.3.3. Phản ứng đẩy và phân rã phƣơng sai .................................................................. 36 3.3.3.1. Phản ứng đẩy .................................................................................................... 36 3.3.3.2. Phân rã phƣơng sai ........................................................................................... 37 CHƢƠNG 4: TRÌNH BÀY VÀ THẢO LUẬN KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU ................ 38 4.1. Thống kê mô tả và tình hình diễn biến các biến số ............................................... 38 4.1.1. Thống kê mô tả các biến số ................................................................................. 38 4.1.2. Tình hình diễn biến các biến số .......................................................................... 38 4.1.2.1. Diễn biến chỉ số CPI tại Việt Nam ................................................................... 39 4.1.2.2. Diễn biến giá vàng tại Việt Nam ...................................................................... 41 4.1.2.3. Diễn biến lãi suất huy động tại Việt Nam ........................................................ 45 4.1.2.4. Diễn biến tỷ giá tại Việt Nam .......................................................................... 47 4.2. Kết quả kiểm định tính dừng ................................................................................. 50 4.3. Kết quả hồi quy mô hình VAR .............................................................................. 51 4.4. Kiểm định nhân quả Granger ................................................................................. 52 4.5. Kết quả phản ứng đẩy và phân rã phƣơng sai ........................................................ 53 4.5.1. Kết quả phản ứng đẩy ......................................................................................... 53 4.5.2. Kết quả phân rã phƣơng sai ................................................................................ 56
vii 4.6. Phân tích kết quả và thảo luận ............................................................................... 60 CHƢƠNG 5: KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ.......................................................... 64 5.1. Kết luận ................................................................................................................... 64 5.2. Khuyến nghị ............................................................................................................ 65 5.3. Hạn chế của đề tài và hƣớng nghiên cứu trong tƣơng lai ....................................... 66 TÀI LIỆU THAM KHẢO.............................................................................................. 67 PHỤ LỤC ....................................................................................................................... 74 Phụ lục 1: Kết quả thống kê mô tả giá vàng, lạm phát, tỷ giá và lãi suất ...................... 74 Phụ lục 2: Kết quả kiểm định nghiệm đơn vị chuỗi chỉ số giá tiêu dùng bậc gốc và chuỗi chỉ số giá tiêu dùng sai phân bậc 1 ....................................................................... 76 Phụ lục 3: Kết quả kiểm định nghiệm đơn vị chuỗi giá vàng bậc gốc và chuỗi giá vàng sai phân bậc 1 ........................................................................................................ 84 Phụ lục 4: Kết quả kiểm định nghiệm đơn vị chuỗi tỷ giá bậc gốc và chuỗi tỷ giá sai phân bậc 1 ...................................................................................................................... 92 Phụ lục 5: Kết quả kiểm định nghiệm đơn vị chuỗi lãi suất bậc gốc và chuỗi lãi suất sai phân bậc 1 ............................................................................................................... 100 Phụ lục 6: Lựa chọn độ trễ tối ƣu mô hình VAR theo các tiêu chuẩn thông tin .......... 108 Phụ lục 7: Kết quả ƣớc lƣợng mô hình VAR ............................................................... 109 Phụ lục8: Kết quả hồi quy mô hình với biến phụ thuộc là D(CPI) .............................. 110 Phụ lục 9: Kết quả hồi quy mô hình với biến phụ thuộc là D(GP) .............................. 110 Phụ lục 10: Kết quả hồi quy mô hình với biến phụ thuộc là D(ER) ............................ 111 Phụ lục 11: Kết quả hồi quy mô hình với biến phụ thuộc là D(IR) ............................. 111 Phụ lục 12: Kiểm định tính ổn định của mô hình VAR ............................................... 112 Phụ lục 13: Kiểm định Portmanteau tính tự tƣơng quan phần dƣ của mô hình ........... 112
viii Phụ lục 14: Kiểm định Lagrange tính tự tƣơng quan phần dƣ của mô hình ................ 113 Phụ lục 15: Kết quả kiểm định nhân quả Granger ....................................................... 114 Phụ lục 16: Phản ứng phân rã phƣơng sai theo thứ tự D(CPI) D(GP) D(ER) D(IR) .. 115 Phụ lục 17: Phản ứng phân rã phƣơng sai theo thứ tự D(IR) D(ER) D(GP) D(CPI) .. 116 Phụ lục 18: Số liệu nghiên cứu .................................................................................... 117
ix DANH SÁCH TỪ VIẾT TẮT TỪ VIẾT TẮT TIẾNG ANH TIẾNG VIỆT ACB Ngân hàng TMCP Á Châu Kiểm định nghiệm đơn vị Dickey ADF Augmented Dickey Fuller Fuller mở rộng AR Autoregressive Mô hình tự hồi quy BOG Board of Governors Hội đồng Thống đốc CPI Consumer Price Index Chỉ số giá tiêu dùng Kiểm định nghiệm đơn vị Dickey DF Dickey Fuller Fuller NHTMCP Xuất Nhập Khẩu Việt Eximbank Nam Fed Federal Reserve System Cục Dự trữ liên bang Mỹ GDP Gross Domestic Product Tổng sản phẩm nội địa GSO General Statistics Office Tổng cục Thống kê IMF International Monetary Fund Quỹ tiền tệ quốc tế International Financial IFS Thống kê tài chính quốc tế Statistics Mô hình hồi quy bội chuỗi dữ liệu MLR Multiple Linear Regressions thời gian NHTW Ngân hàng trung ƣơng NHNN Ngân hàng nhà nƣớc NHTM Ngân hàng thƣơng mại NHTMCP Ngân hàng thƣơng mại cổ phần NHTMNN Ngân hàng thƣơng mại nhà nƣớc
x Organization for Economic Co- Tổ chức Hợp tác và Phát triển OECD operation and Development Kinh tế. Phƣơng pháp bình phƣơng tối OLS Ordinary Least Square thiểu Kiểm định nghiệm đơn vị Phillips PP Phillips - Perron - Perron Saigon Jewelry Company Công Ty TNHH Một Thành Viên SJC Limited Vàng Bạc Đá Quý Sài Gòn Techcombank NHTMCP Kỹ thƣơng Việt Nam Threshold Vecto Error Mô hình hiệu chỉnh sai số dạng TVECM Components Model vecto có ngƣỡng TCTD Tổ chức tín dụng VAR Vector autoregression Mô hình vectơ tự hồi quy Vecto Error Components VECM Mô hình vectơ hiệu chỉnh sai số Model NHTMCP Ngoại thƣơng Việt Vietcombank Nam WGC World Gold Council Hội đồng vàng thế giới
xi DANH MỤC BẢNG BIỂU Bảng 2.2: Tóm tắt các nghiên cứu liên quan đến đề tài ............................................25 Bảng 4.1: Thống kê mô tả các chuỗi dữ liệu gốc ......................................................38 Bảng 4.2: Kết quả kiểm định nghiệm đơn vị ............................................................50 Bảng 4.3: Kết quả ƣớc lƣợng mô hình VAR ............................................................51 Bảng 4.4: Kết quả kiểm định nhân quả Granger .......................................................52 Bảng 4.5: Kết quả phân rã phƣơng sai của CPI ........................................................57 Bảng 4.6: Kết quả phân rã phƣơng sai của giá vàng .................................................58 Bảng 4.7: Kết quả phân rã phƣơng sai của tỷ giá .....................................................58 Bảng 4.8: Kết quả phân rã phƣơng sai của lãi suất ...................................................59
xii DANH MỤC HÌNH VẼ Hình 1.1: Diễn biến giá vàng và chỉ số CPI tại Việt Nam giai đoạn 2007 - 2016 ......3 Hình 2.1: Sản lƣợng tiêu thụ vàng miếng và vàng trang sức Việt Nam ...................12 Hình 4.1: Diễn biến chỉ số CPI và tỷ lệ CPI so với tháng trƣớc từ 2007 -2016 .......39 Hình 4.2: Diễn biến giá vàng tại Việt Nam từ năm 2007 – 2016 .............................42 Hình 4.3: Diễn biến lãi suất huy động kỳ hạn 3 tháng tại Việt Nam từ năm 2007 – 2016 ...........................................................................................................................45 Hình 4.4: Diễn biến tỷ giá tại Việt Nam từ năm 2007 – 2016 ..................................48 Hình 4.5: Kết quả phản ứng đẩy của lạm phát với các cú sốc ..................................53 Hình 4.6: Kết quả phản ứng đẩy của giá vàng với các cú sốc ..................................54 Hình 4.7: Kết quả phản ứng đẩy của tỷ giá với các cú sốc .......................................55 Hình 4.8: Kết quả phản ứng đẩy của lãi suất với các cú sốc.....................................56
1 CHƢƠNG 1: GIỚI THIỆU CHUNG Chƣơng này đƣợc thực hiện nhằm giới thiệu tổng quan và những nét chính về công trình nghiên cứu bao gồm cơ sở khoa học của vấn đề nghiên cứu, lý do chọn đề tài, mục tiêu nghiên cứu, câu hỏi nghiên cứu, đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu, phƣơng pháp nghiên cứu và những đóng góp của nghiên cứu này. Đồng thời, cuối chƣơng sẽ trình bày khái quát về kết cấu và nội dung của đề tài. 1.1. Giới thiệu đề tài 1.1.1. Lý do chọn đề tài Từ nhiều năm trƣớc, vàng đã chứng minh vai trò quan trọng của mình trong đời sống vật chất và tinh thần của con ngƣời. Vàng có nhiều tính chất vật lý đặc biệt nên đƣợc sử dụng trong nhiều lĩnh vực nhƣ: khoa học công nghệ, y học, điện tử,... Ngoài ra, các loại trang sức chế tác từ vàng đƣợc rất nhiều ngƣời ƣa chuộng. Đặc biệt, vàng còn đƣợc xem là một công cụ đầu tƣ hiệu quả, giúp đa dạng hóa danh mục đầu tƣ. George Gero, giám đốc điều hành của Ngân hàng đầu tƣ RBC Capital Markets, cho rằng “Hầu hết sức mạnh của đồng bạc xanh đã khiến vàng giảm giá, và lạm phát có thể giúp vàng trở thành một trong những nhân tố của đa dạng hóa danh mục đầu tƣ một lần nữa” (Mai Phƣơng 2016). Năm 2008, cuộc khủng hoảng tài chính thế giới bắt đầu nổ ra và ngày càng trầm trọng, thị trƣờng bất động sản đóng băng, giá trị đồng USD suy yếu, thị trƣờng chứng khoán liên tục mất điểm … Khi đó, với vai trò là nơi trú ẩn an toàn, nhu cầu đầu tƣ vào vàng gia tăng khiến cho giá vàng tăng lên. Tuy nhiên, Richard Baker, biên tập viên của Eureka Miner, cho rằng các chƣơng trình nới lỏng tiền tệ trong thời gian đó đã tạo nên đà tăng giá của vàng nhiều hơn so với tác động của cầu vàng tăng để làm tài sản an toàn (Mai Phƣơng 2014). Lý giải cho nhận định này, Baker cho rằng các chƣơng trình nới lỏng tiền tệ của Chính phủ Mỹ đã khiến cho lạm phát tăng cao. Điều này đã giúp tạo ra một mức giá sàn đối với vàng và các loại hàng hóa khác.
2 Ngoài ra, nhiều chuyên gia kinh tế cho rằng giá vàng là một chỉ số dự báo lạm phát hiệu quả, là cơ sở giúp các nhà hoạch định chính sách đƣa ra các quyết định chính xác nhằm ổn định nền kinh tế. Điển hình, Cựu chủ tịch Hội đồng thống đốc Cục dự trữ Liên bang Mỹ (BOG), Alan Greenspan đã thực hiện chính sách thắt chặt tiền tệ của mình vào tháng 5/1993 khi nhận thấy giá vàng tăng cao. Đến năm 1994, Greenspan lại nhấn mạnh trƣớc BOG rằng giá vàng tăng lên là một tín hiệu cuả lạm phát kỳ vọng tăng (Papadimitriou và Wray 1994). Tại Việt Nam, vàng cũng đƣợc xem là một phƣơng tiện cất trữ an toàn, giúp bảo vệ giá trị tài sản qua thời gian. Ngƣời dân thƣờng có thói quen quy đổi giá trị tài sản, vật chất ra vàng và giao dịch bằng vàng. Từ khi Nghị định 24/2012/NĐ-CP về quản lý hoạt động kinh doanh vàng có hiệu lực từ ngày 25/05/2012, hiện tƣợng giao dịch tài sản bằng vàng đã có suy giảm. Tuy nhiên, nhu cầu mua bán và tích trữ vàng mặt vẫn chƣa bao giờ hạ nhiệt, đặc biệt là khi lạm phát tăng cao. Nguyên nhân là ngƣời dân chƣa tin tƣởng vào giá trị của tiền đồng và cho rằng vàng giúp bảo vệ của cải tích trữ khỏi sự mất giá do lạm phát. Điều này cho thấy phần lớn ngƣời Việt Nam luôn nhận thức giá vàng và lạm phát có mối quan hệ với nhau và luôn sử dụng vàng nhƣ công cụ bảo hiểm rủi ro lạm phát. Nhận thức trên đôi khi bị giới đầu cơ lợi dụng đẩy giá vàng lên cao để thu lợi. Việc giá vàng bị lợi dụng làm giá không những gây bất lợi cho ngƣời dân, mà còn ảnh hƣởng không tốt đến thị trƣờng, gây bất ổn cho nền kinh tế. Nhìn vào thực tế tình hình nền kinh tế Việt Nam từ năm 2007 – 2016, giai đoạn nền kinh tế Việt Nam trải qua hai đợt lạm phát tăng cao trên 2 con số, ta sẽ thấy có những giai đoạn lạm phát và giá vàng lại không có cùng một xu hƣớng nhƣ nhiều ngƣời vẫn mong đợi. Điển hình vào tháng 04/2008, khi lạm phát (tính theo chỉ số giá tiêu dùng (CPI) so với cùng kỳ năm trƣớc) tăng cao ở mức gần 15% thì giá vàng lại quay đầu giảm từ đỉnh là 1,95 triệu đồng/chỉ xuống còn 1,78 triệu đồng/chỉ vào cuối tháng. Hoặc vào tháng 10/2008, khi tình trạng lạm phát vẫn còn cao khoảng 19%, thì giá vàng lại giảm từ 1,83 triệu đồng/chỉ xuống còn 1,67 triệu đồng/chỉ. Hay vào thời kì lạm phát cao năm 2011 – 2012, tình trạng tƣơng tự cũng
3 xảy ra. Vào tháng 09/2011, giá vàng đã giảm 273 ngàn đồng/chỉ so với cuối tháng trƣớc đó trong khi nền kinh tế đang đối mặt với mức lạm phát trên 22% (CPI tăng trên 0,8% so với tháng trƣớc đó). Và đến cuối năm 2011, giá vàng lại giảm gần 300 ngàn đồng/chỉ trong khi chỉ số CPI tăng 0,53% so với tháng trƣớc đó. Hay nhìn vào khoảng thời gian dài hơn là từ tháng 9/2012 – 12/2016, giá vàng đã giảm 1,13 triệu đồng/chỉ. Trong khi đó, chỉ số CPI đã tăng 21,72% trong khoảng thời gian này. Nguồn: Tổng hợp số liệu từ báo cáo thƣờng niên của NHNN và IFS. Hình 1.1: Diễn biến giá vàng và chỉ số CPI tại Việt Nam giai đoạn 2007 - 2016 Vậy trên thực tế, giá vàng và lạm phát tại Việt Nam có mối quan hệ với nhau nhƣ nhiều ngƣời vẫn nhận định hay không? Nhận thấy đƣợc vai trò quan trọng trong việc xác định mối quan hệ giữa giá vàng và lạm phát, tác giả đã chọn thực hiện đề tài nghiên cứu “Mối quan hệ giữa lạm phát và giá vàng tại Việt Nam” 1.1.2. Vấn đề nghiên cứu Theo Hội đồng vàng thế giới (2013), khi lạm phát tăng sẽ khiến cho giá trị đồng nội tệ giảm sút, vì thế sức mua của đồng tiền sẽ giảm. Khi đó, ngƣời dân sẽ mất niềm tin vào giá trị đồng tiền và tìm kiếm một loại tài sản để tích trữ giá trị. Là
4 một loại hàng hóa có tính thanh khoản cao nên nhu cầu vàng lúc này sẽ gia tăng, giá vàng tăng. Tuy nhiên, nhận định trên có vẻ không hoàn toàn chính xác với tất cả các quốc gia. Nghiên cứu của Seemuang và Romprsert (2013), Nadeem, Zakaria và Kayani (2014) kết luận rằng lạm phát tác động tích cực đến giá vàng tại Mỹ và Pakistan. Tuy nhiên, tại Ấn Độ, nghiên cứu của Ibrahim, Kamaruddin và Hasan (2014) cho thấy lạm phát tác động ngƣợc chiều đến giá vàng. Nghiên cứu của Tkacz (2007) lại đƣa ra bằng chứng rằng giá vàng tác động đến lạm phát ở 14 quốc gia nghiên cứu. Trong khi đó, Bapna, Totala và Saluja (2012) phát hiện lạm phát và giá vàng tác động lẫn nhau nhƣng ngƣợc chiều tại Malaysia. Bên cạnh đó, một số nghiên cứu khác lại không tìm ra mối liên hệ giữa lạm phát và giá vàng, điển hình nhƣ nghiên cứu của Sukri, Mohd Zain và Zainal Abidin (2015), Blose (2010). Bên cạnh nhiều nghiên cứu đƣợc thực hiện trên thế giới, các nghiên cứu về mối quan hệ giữa giá vàng và lạm phát tại Việt Nam rất hạn chế, kết quả cũng không đồng nhất. Điển hình, theo Bùi Kim Yến và Nguyễn Khánh Hoàng (2014), giá vàng tác động đến lạm phát, tuy nhiên lạm phát không tác động đến giá vàng. Trong khi đó, nghiên cứu của Thân Thị Thu Thủy và Lê Thị Thu Hồng (2014) chỉ ra rằng giá vàng và lạm phát tác động lẫn nhau. Ngoài ra, nhƣ đã trình bày, trong giai đoạn 2007 -2016, nền kinh tế Việt Nam đã 2 lần đối mặt với tình hình lạm phát tăng cao. Tuy nhiên, có những thời điểm lạm phát và giá vàng có những biến động trái ngƣợc nhau. Vì những nguyên nhân trên, để làm rõ hơn về vấn đề này, nghiên cứu sẽ tiến hành phân tích mối quan hệ giữa lạm phát và giá vàng trong khoảng thời gian từ 2007 – 2016. 1.2. Mục tiêu của đề tài 1.2.1. Mục tiêu tổng quát Mục tiêu tổng quát của bài nghiên cứu là muốn đánh giá chính xác mối quan hệ thực sự giữa lạm phát và giá vàng tại Việt Nam, tạo bằng chứng thực nghiệm chứng minh vàng có phải là hàng rào chống lạm phát, giúp đảm bảo giá trị tài sản
5 hiệu quả hay không. Đồng thời, giúp ngƣời dân có nhận định chính xác hơn khi có ý định đầu cơ lƣớt sóng trong ngắn hạn, đặc biệt là khi lạm phát tăng cao. 1.2.2. Mục tiêu cụ thể - Xác định mối quan hệ giữa giá vàng và lạm phát ở Việt Nam trong ngắn hạn, theo cả hai hai chiều từ giá vàng đến lạm phát và ngƣợc lại. - Xác định mức độ và chiều hƣớng ảnh hƣởng của lạm phát đến giá vàng ở Việt Nam hay ngƣợc lại (nếu có). 1.3. Câu hỏi nghiên cứu - Trong ngắn hạn, khi giá vàng thay đổi có ảnh hƣởng đến sự thay đổi lạm phát hay không? Nếu có, mức độ và chiều hƣớng ảnh hƣởng nhƣ thế nào? - Ngƣợc lại, khi lạm phát thay đổi có ảnh hƣởng đến sự thay đổi giá vàng trong ngắn hạn hay không? Nếu có, mức độ và chiều hƣớng ảnh hƣởng nhƣ thế nào? 1.4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu - Đối tƣợng nghiên cứu: mối quan hệ giữa giá vàng và lạm phát tại Việt Nam. - Phạm vi nghiên cứu: + Thời gian: Khoảng thời gian nghiên cứu từ tháng 1/2007 đến tháng 12/2016. + Không gian: Việt Nam 1.5. Phƣơng pháp nghiên cứu và nguồn dữ liệu 1.5.1. Phương pháp nghiên cứu Phƣơng pháp nghiên cứu định lƣợng sẽ đƣợc áp dụng cho đề tài nghiên cứu này. Theo đó, dựa vào cơ sở lý thuyết và những nghiên cứu đƣợc khảo sát trƣớc đó, mô hình nghiên cứu sẽ đƣợc lựa chọn phù hợp với mục tiêu nghiên cứu đã đề ra.
6 Để việc ƣớc lƣợng mô hình có ý nghĩa và độ tin cậy cao, kiểm định nghiệm đơn vị đƣợc thực hiện nhằm đảm bảo dữ liệu đủ điều kiện cho ƣớc lƣợng mô hình. Sau khi các dữ liệu đƣợc đảm bảo tính thích hợp, mô hình sẽ đƣợc ƣớc lƣợng và kiểm định để mô hình có ý nghĩa. Kiểm định nhân quả Granger sẽ đƣợc thực hiện nhằm đánh giá chiều hƣớng tác động giữa các biến số. Phân tích hàm phản ứng đẩy và phân rã phƣơng sai đƣợc thực hiện để xem xét và đánh giá phản ứng của biến trong mô hình với các cú sốc tác động lên số hạng sai số của các biến khác. Nghiên cứu sử dụng phần mềm Eviews 10.0 để hỗ trợ xử lý dữ liệu và thực hiện các kiểm định và ƣớc lƣợng mô hình nói trên. 1.5.2. Nguồn dữ liệu Nghiên cứu này sử dụng nguồn dữ liệu thứ cấp đƣợc công bố trên trang web của Quỹ tiền tệ Quốc tế (IMF), Ngân hàng Nhà nƣớc Việt Nam (NHNN), Tổng Cục Thống kê Việt Nam (SBV), webgia.com. Tất cả các dữ liệu đƣợc lấy theo tần suất tháng từ tháng 01/2007 đến tháng 12/2016. 1.6. Đóng góp của đề tài Lạm phát là một vấn đề kinh tế vĩ mô mang tính thời sự có tác động đến đời sống của tất cả mọi ngƣời và nền kinh tế của một quốc gia. Trong khi đó, vàng là một loại tài sản có vai trò quan trọng đối với đời sống vật chất và tinh thần của ngƣời dân. Đồng thời, vai trò tiền tệ đã giúp vàng có ảnh hƣởng đáng kể đến thị trƣờng tài chính trong nƣớc và thế giới. Do đó, một nhận thức sai lầm về mối quan hệ giữa giá vàng và lạm phát sẽ dẫn đến những quyết định và hành động sai lầm có thể gây ảnh hƣởng xấu đến nền kinh tế. Tuy nhiên, nhƣ đã phân tích, các nghiên cứu thực nghiệm về mối quan hệ này vẫn còn hạn chế và khiếm khuyết. Do đó, bài nghiên cứu này đƣợc thực hiện nhằm mục đích bổ sung thêm một tài liệu tham khảo, bằng chứng thực nghiệm làm rõ mối quan hệ này tại thị trƣờng Việt Nam. Từ đó, hỗ trợ các nhà đầu tƣ và ngƣời dân có cái nhìn khách quan hơn về giá vàng khi đƣa ra những quyết định mua bán vàng, đặc biệt là khi nền kinh tế có nhiều biến động, tình hình lạm phát diễn biến phức tạp.