Luận văn Thạc sĩ Tài chính ngân hàng: Phát triển thanh toán không dùng tiền mặt tại Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn Việt Nam

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:110

Thêm vào BST

Báo xấu

32
lượt xem 12
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục tiêu của đề tài là nghiên cứu và hệ thống hóa cơ sở lý thuyết về hoạt động TTKDTM của NHTM; vận dụng cơ sở lý luận để phân tích thực trạng phát triển TTKDTM tại Agribank trong khoảng thời gian từ 2012 - 2016; đánh giá và đưa ra nguyên nhân tác động đến phát triển TTKDTM tại Agribank trong khoảng thời gian từ 2012 - 2016; đề xuất một số giải pháp gắn với tình hình thực tiễn nhằm góp phần phát triển TTKDTM tại Agribank thời gian đến 2020.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Tài chính ngân hàng: Phát triển thanh toán không dùng tiền mặt tại Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn Việt Nam

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO NGÂN HÀNG NHÀ NƢỚC VIỆT NAM TRƢỜNG ĐẠI HỌC NGÂN HÀNG TP. HỒ CHÍ MINH NGUYỄN THÙY TRANG PHÁT TRIỂN THANH TOÁN KHÔNG DÙNG TIỀN MẶT TẠI NGÂN HÀNG NÔNG NGHIỆP VÀ PHÁT TRIỂN NÔNG THÔN VIỆT NAM LUẬN VĂN THẠC SĨ TP. HỒ CHÍ MINH - NĂM 2017
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO NGÂN HÀNG NHÀ NƢỚC VIỆT NAM TRƢỜNG ĐẠI HỌC NGÂN HÀNG TP.HỒ CHÍ MINH NGUYỄN THÙY TRANG PHÁT TRIỂN THANH TOÁN KHÔNG DÙNG TIỀN MẶT TẠI NGÂN HÀNG NÔNG NGHIỆP VÀ PHÁT TRIỂN NÔNG THÔN VIỆT NAM LUẬN VĂN THẠC SĨ Chuyên ngành: Tài chính - Ngân hàng Mã số: 60 34 02 01 Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: TS. NGUYỄN THỊ TẰM TP. HỒ CHÍ MINH - NĂM 2017
i LỜI CAM ĐOAN Luận văn này chưa từng được trình nộp để lấy học vị thạc sĩ tại bất cứ một trường học nào. Luận văn này là công trình nghiên cứu riêng của tác giả, kết quả nghiên cứu là trung thực, trong đó không có các nội dung đã được công bố trước đây hoặc các nội dung do người khác thực hiện ngoại trừ các trích dẫn được dẫn nguồn đầy đủ trong luận văn. TP.HCM, ngày tháng năm 2017 Tác giả luận văn Nguyễn Thùy Trang
ii LỜI CẢM ƠN Với tình cảm sâu sắc, chân thành, cho phép tôi được bày tỏ lòng biết ơn tới tất cả các cơ quan và cá nhân đã tạo điều kiện giúp đỡ cho tôi trong quá trình học tập và nghiên cứu hoàn thành luận văn này. Tôi xin chân thành cảm ơn toàn thể Quý Thầy, Cô giáo và các Cán bộ Trường Đại học Ngân hàng TP HCM đã giúp đỡ tôi về mọi mặt trong suốt quá trình học tập và nghiên cứu. Đặc biệt tôi xin bày tỏ lòng kính trọng và biết ơn sâu sắc đến Giáo viên hướng dẫn - Tiến sĩ Nguyễn Thị Tằm - người trực tiếp hướng dẫn, giúp đỡ tận tình tôi trong suốt thời gian nghiên cứu để hoàn thành luận văn này. Tôi xin chân thành cảm ơn Ban Lãnh đạo và các Phòng, Ban của Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn Việt Nam đã tạo mọi điều kiện thuận lợi để tôi hoàn thành chương trình học cũng như quá trình thu thập dữ liệu cho luận văn này. Cuối cùng, xin cảm ơn các bạn học đã góp ý giúp tôi trong quá trình thực hiện luận văn này. TP.HCM, ngày tháng năm 2017 Tác giả luận văn Nguyễn Thùy Trang
iii MỤC LỤC CHƢƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ THANH TOÁN KHÔNG DÙNG TIỀN MẶT ............. 10 1.1. Tổng quan về thanh toán không dùng tiền mặt ........................................... 10 1.1.1. Khái niệm thanh toán không dùng tiền mặt ................................................... 10 1.1.2. Đặc điểm thanh toán không dùng tiền mặt .................................................... 10 1.1.3. Điều kiện thanh toán không dùng tiền mặt .................................................... 11 1.1.3.1. Mở tài khoản ............................................................................................... 11 1.1.3.2. Chủ thể thanh toán ...................................................................................... 11 1.1.3.3. Chứng từ thanh toán .................................................................................... 11 1.1.4. Ý nghĩa thanh toán không dùng tiền mặt ....................................................... 12 1.1.4.1. Ý nghĩa đối với ngân hàng .......................................................................... 12 1.1.4.2. Ý nghĩa đối với khách hàng ........................................................................ 13 1.1.4.3. Ý nghĩa đối với Ngân hàng Trung ương ..................................................... 13 1.1.4.4. Ý nghĩa đối với nền kinh tế ......................................................................... 13 1.1.4.5. Ý nghĩa đối với chính phủ ........................................................................... 14 1.1.5. Các hình thức thanh toán không dùng tiền mặt theo kênh phân phối ........... 14 1.1.5.1. Kênh phân phối truyền thống ...................................................................... 14 1.1.5.2. Kênh phân phối hiện đại ............................................................................. 18 1.2. Phát triển thanh toán không dùng tiền mặt ................................................. 22 1.2.1. Khái niệm phát triển thanh toán không dùng tiền mặt .................................. 22 1.2.2. Sự cần thiết phát triển thanh toán không dùng tiền mặt ................................ 22 1.2.3. Các chỉ tiêu đánh giá phát triển thanh toán không dùng tiền mặt ................ 22 1.2.3.1. Quy mô, số lượng khách hàng mở tài khoản .............................................. 22 1.2.3.2. Tỷ trọng doanh thu phí dịch vụ thanh toán không dùng tiền mặt trong tổng doanh thu thanh toán ........................................................................................ 23
iv 1.2.3.3. Tốc độ tăng doanh thu từ phí dịch vụ thanh toán không dùng tiền mặt .................................................................................................................... 23 1.2.3.4. Tốc độ tăng trưởng cơ sở hạ tầng cho thanh toán không dùng tiền mặt(ATM, máy in thẻ, POS...) ................................................................................. 23 1.2.4. Các nhân tố tác động đến phát triển thanh toán không dùng tiền mặt .......... 24 1.2.4.1. Các nhân tố khách quan .............................................................................. 24 Môi trường kinh tế vĩ mô ............................................................................... 24 Môi trường văn hoá - xã hội ........................................................................ 24 Môi trường pháp lý ...................................................................................... 25 Trình độ khoa học kỹ thuật và công nghệ thanh toán .................................. 25 1.2.4.2. Các nhân tố chủ quan .................................................................................. 26 Thương hiệu, quy mô của ngân hàng ............................................................ 26 Trình độ nguồn nhân lực ............................................................................... 27 Chất lượng dịch vụ thanh toán không dùng tiền mặt .................................... 27 1.2.5. Kinh nghiệm của các nước trên Thế giới ....................................................... 28 1.2.5.1. Kinh nghiệm của Thụy Điển ....................................................................... 28 1.2.5.2. Kinh nghiệm của Canada ............................................................................ 28 1.2.5.3. Kinh nghiệm của Mỹ................................................................................... 29 1.2.5.4. Kinh nghiệm của Hàn Quốc ........................................................................ 29 1.2.5.5. Kinh nghiệm của Philippin ......................................................................... 29 1.2.5.6. Kinh nghiệm của Trung Quốc ..................................................................... 29 1.2.6. Bài học kinh nghiệm cho Việt Nam ................................................................ 30 KẾT LUẬN CHƢƠNG .......................................................................................... 32 CHƢƠNG 2.THỰC TRẠNG PHÁT TRIỂN THANH TOÁN KHÔNG DÙNG TIỀN MẶT TẠI NGÂN HÀNG NÔNG NGHIỆP VÀ PHÁT TRIỂN NÔNG THÔN VIỆT NAM ................................................................................................. 33
v 2.1. Khái quát Ngân hàng Nông nghiệp Phát triển Nông thôn Việt Nam ........ 33 2.1.1. Quá trình hình thành và phát triển .............................................................. 33 2.1.2. Cơ cấu tổ chức, mạng lưới hoạt động, nguồn nhân lực................................. 35 2.1.2.1. Cơ cấu tổ chức ............................................................................................. 35 2.1.2.2. Mạng lưới hoạt động ................................................................................... 37 2.1.2.3. Nguồn nhân lực .......................................................................................... 38 2.1.3. Tình hình kinh doanh của Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn Việt Nam .................................................................................................................. 39 2.1.3.1.Tình hình kinh doanh ................................................................................... 39 2.1.3.2.Kết quả kinh doanh ...................................................................................... 40 2.2. Thực trạng phát triển dịch vụ thanh toán không dùng tiền mặt tại Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn Việt Nam ............................. 41 2.2.1. Các sản phẩm dịch vụ thanh toán không dùng tiền mặt phân theo kênh phân phối tại Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn Việt Nam ............ 41 2.2.1.1. Kênh phân phối truyển thống ...................................................................... 42 2.2.1.2. Kênh phân phối hiện đại ............................................................................. 44 2.2.2. Thực trạng phát triển thanh toán không dùng tiền mặt tại Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn Việt Nam ..................................................... 46 2.2.2.1. Quy mô, số lượng khách hàng mở tài khoản tại Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn Việt Nam ............................................................... 46 2.2.2.2. Tỷ trọng doanh thu phí dịch vụ thanh toán không dùng tiền mặt trong tổng doanh thu thanh toán tại Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn Việt Nam .......................................................................................................... 48 2.2.2.3. Tốc độ tăng doanh thu phí dịch vụ thanh toán không dùng tiền mặt tại Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn Việt Nam .................................. 51 2.2.2.4. Tốc độ tăng trưởng cơ sở hạ tầng cho thanh toán không dùng tiền mặt (ATM, máy in thẻ, POS...) ...................................................................................... 53
vi 2.2.2.5. Tốc độ tăng doanh thu phí dịch vụ thanh toán không dùng tiền mặt tại Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn Việt Nam .................................. 54 2.3. Các nhân tố tác động đến phát triển dịch vụ thanh toán không dùng tiền mặt tại Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn Việt Nam ................ 69 2.3.1. Các nhân tố khách quan ................................................................................. 69 2.3.1.1. Môi trường kinh tế vĩ mô ............................................................................. 69 2.3.1.2. Môi trường văn hoá - xã hộ ........................................................................ 70 2.3.1.3. Môi trường pháp lý .................................................................................... 71 2.3.1.4. Trình độ khoa học kỹ thuật và công nghệ thanh toán ................................. 72 2.3.2. Các nhân tố chủ quan ..................................................................................... 74 2.3.2.1. Thương hiệu, quy mô của ngân hàng .......................................................... 74 2.3.2.2. Trình độ nguồn nhân lực ............................................................................. 76 2.3.2.3. Chất lượng dịch vụ thanh toán không dùng tiền mặt .................................. 77 KẾT LUẬN CHƢƠNG ......................................................................................... 78 CHƢƠNG 3. GIẢI PHÁP PHÁT TRIỂN THANH TOÁN KHÔNG DÙNG TIỀN MẶT TẠI NGÂN HÀNG NÔNG NGHIỆP VÀ PHÁT TRIỂN NÔNG THÔN VIỆT NAM ................................................................................................. 79 3.1. Mục tiêu phát triển thanh toán không dùng tiền mặt của Ngân hàng Nhà nƣớc ................................................................................................................. 79 3.1.1. Mục tiêu tổng quát ......................................................................................... 79 3.1.2. Mục tiêu cụ thể ............................................................................................... 79 3.2. Mục tiêu, nhiệm vụ phát triển thanh toán không dùng tiền mặt tại Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn Việt Nam ....................................... 80 3.2.1. Mục tiêu phát triển thanh toán không dùng tiền mặt tại Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn Việt Nam ............................................................... 80 3.2.2. Nhiệm vụ phát triển thanh toán không dùng tiền mặt tại Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn Việt Nam ............................................................... 82 3.3. Giải pháp phát triển dịch vụ thanh toán không dùng tiền mặt tại Ngân
vii hàng Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn Việt Nam ...................................... 82 3.3.1. Giải pháp chung ............................................................................................. 82 3.3.1.1. Xây dựng thương hiệu, tăng cường tiếp thị, quảng bá sản phẩm thanh toán không dùng tiền mặt ................................................................................. 82 3.3.1.2. Hoàn thiện cơ chế chính sách, nâng cao năng lực quản trị điều hành ........ 83 3.3.1.3. Đa dạng hóa, gia tăng tiện ích sản phẩm TTKDTM ................................... 84 3.3.1.4. Hoàn thiện và phát triển các kênh phân phối .............................................. 85 3.3.1.5. Cải tiến, nâng cao chất lượng dịch vụ ......................................................... 86 3.3.1.6. Chính sách khách hàng................................................................................ 86 3.3.1.7. Phát triển nguồn nhân lực ........................................................................... 87 3.3.2. Giải pháp theo kênh phân phối thanh toán không dùng tiền mặt .................. 87 3.3.2.1. Kênh phân phối truyền thống ...................................................................... 87 Nhóm dịch vụ Thanh toán trong nước .......................................................... 87 Nhóm dịch vụ Thanh toán quốc tế ................................................................ 89 3.3.2.2. Kênh phân phối hiện đại ............................................................................. 90 Nhóm dịch vụ Thẻ ......................................................................................... 90 Nhóm dịch vụ Ngân hàng điện tử.................................................................. 92 3.4. Kiến nghị đối với Chính Phủ và Ngân hàng Nhà nƣớc ............................... 93 3.4.1. Kiến nghị với Chính phủ và các Bộ ngành .................................................... 93 3.4.2. Kiến nghị với Ngân hàng Nhà nước............................................................... 93 KẾT LUẬN CHƢƠNG .......................................................................................... 95 KẾT LUẬN CHUNG ............................................................................................. 96
viii DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT Từ viết tắt Giải nghĩa ATM Máy rút tiền tự động Agribank Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn Việt Nam NH Ngân hàng NHNN Ngân hàng Nhà nước Việt Nam TTKDTM Thanh toán không dùng tiền mặt KBNN Kho bạc Nhà nước NHTM Ngân hàng Thương mại
ix DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 2.1. Tình hình kinh doanh của Agribank giai đoạn 2012-2016 ................... 39 Bảng 2.2. Kết quả kinh doanh của Agribank giai đoạn 2012-2016 ...................... 41 Bảng 2.3. Sản phẩm dịch vụ TTKDTM theo kênh phân phối truyền thống tại Agribank hiện nay ................................................................................................. 43 Bảng 2.4. Sản phẩm dịch vụ TTKDTM theo kênh phân phối hiện đại tại Agribank hiện nay ................................................................................................. 45 Bảng 2.5. Tình hình số lượng khách hàng sử dụng dịch vụ TTKDTM tại Agribank năm 2012, 2016 ..................................................................................... 46 Bảng 2.6. Tốc độ tăng trưởng ATM và EDC/POS của Agribank giai đoạn 2012-2016.............................................................................................................. 49 Bảng 2.7. Tổng doanh thu phí dịch vụ của 4 NHTM cùng quy mô giai đoạn 2012-2016.............................................................................................................. 51 Bảng 2.8. Tốc độ tăng doanh thu phí dịch vụ tại Agribank giai đoạn 2012-2016.............................................................................................................. 54 Bảng 2.9. Tốc độ tăng doanh thu phí dịch vụ TTKDTM theo kênh phân phối từ 2012 – 2016 ........................................................................................................... 54 Bảng 2.10. Doanh thu phí dịch vụ Thanh toán trong nước của Agribank giai đoạn 2012 – 2016 ........................................................................................................... 56 Bảng 2.11. Kết quả hoạt động dịch vụ thanh toán quốc tế của Agribank giai đoạn 2012-2016.............................................................................................................. 60 Bảng 2.12. Tình hình doanh thu phí dịch vụ TTKDTM tại kênh phân phối hiện đại từ 2012 – 2016 ................................................................................................. 62 Bảng 2.13. Thu từ dịch vụ thẻ của Agribank giai đoạn 2012-2016 ...................... 63 Bảng 2.14. Số lượng thẻ phát hành của Agribank giai đoạn 2012-2016 .............. 64 Bảng 2.15. Kết quả chấp nhận thanh toán thẻ theo món tại Agribank giai đoạn 2012-2016.............................................................................................................. 66
x Bảng 2.16. Kết quả chấp nhận thanh toán thẻ theo giá trị tại Agribank giai đoạn 2012-2016.............................................................................................................. 66 Bảng 2.17. Kết quả dịch vụ Mobile Banking của Agribank 2012-2016............... 67 Bảng 3.1. Mục tiêu phát triển TTKDTM tại Agribank đến 2020 ......................... 81
xi DANH MỤC CÁC HÌNH Hình 2.1. Cơ cấu tổ chức của Agribank ................................................................ 36 Hình 2.2. Kết quả kinh doanh của Agribank giai đoạn 2012-2016 ...................... 41 Hình 2.3. Tốc độ tăng trưởng ATM và EDC/POS của Agribank giai đoạn 2012-2016.............................................................................................................. 49 Hình 2.4. Tỷ trọng ATM và EDC/POS của Agribank so với cả nước 2016 ........ 50 Hình 2.5. Tổng doanh thu phí dịch vụ của 4 NHTM cùng quy mô giai đoạn 2012-2016.............................................................................................................. 52 Hình 2.6. Doanh thu phí dịch vụ Thanh toán trong nước của Agribank giai đoạn 2012 – 2016 ........................................................................................................... 56 Hình 2.7. Tốc độ tăng phí dịch vụ thanh toán quốc tế của Agribank giai đoạn 2012-2016.............................................................................................................. 61 Hình 2.8. Tốc độ tăng phí dịch vụ thanh toán quốc tế của Agribank giai đoạn 2012-2016 ..................................................................................................... 61 Hình 2.9. Thu từ dịch vụ thẻ của Agribank giai đoạn 2012-2016 ........................ 64 Hình 2.10. Số lượng thẻ phát hành của Agribank giai đoạn 2012-2016............... 65 Hình 2.11. Kết quả dịch vụ Mobile Banking Agribank giai đoạn 2012-2016 ...... 67
1 PHẦN MỞ ĐẦU 1. Bối cảnh và tính cấp thiết của đề tài Thanh toán không dùng tiền mặt là xu hướng tất yếu của tất cả các nền kinh tế trên toàn cầu. TTKDTM là một phương thức thanh toán chủ động, đơn giản, an toàn, tiết kiệm, thuận lợi cho các tổ chức, cá nhân, doanh nghiệp trong và ngoài nước. Khách hàng có thể dễ dàng chuyển tiền thanh toán bằng thủ tục đơn giản, thông qua các thiết bị điện tử thông dụng và cơ sở hạ tầng viễn thông phát triển, việc thanh toán trở nên chủ động, không còn giới hạn về không gian và thời gian. Thanh toán không dùng tiền mặt mang lại nhiều lợi ích to lớn cho nền kinh tế, thúc đẩy sự phát triển của nền kinh tế thông qua việc đẩy nhanh sự vận động của tiền, vật tư, hàng hóa, đẩy nhanh quá trình thanh toán giữa các đối tác trong nền kinh tế, rút ngắn thời gian sản xuất và thanh toán nhờ đó giảm được chi phí sản xuất và lưu thông. TTKDTM làm giảm tỷ trọng tiền mặt trong lưu thông nhờ đó tiết giảm các chi phí lưu thông tiền mặt như chi phí in ấn, vận chuyển, bảo quản tiền mặt, lưu hành tiền mặt… TTKDTM tạo sự minh bạch trong các giao dịch, thanh toán, góp phần phòng chống rửa tiền và giúp các cơ quan quản lý Nhà Nước dễ dàng quản lý và thực thi các chính sách kinh tế. Thanh toán không dùng tiền mặt tạo điều kiện cho các Ngân hàng hoạt động huy động vốn, và cung cấp tín dụng. Các Ngân hàng có thể huy động, tích tụ được các nguồn vốn tạm thời chưa sử dụng đến, lượng tiền gửi trên tài khoản thanh toán tuy không ổn định nhưng lớn và có lãi suất rất thấp, từ đó kích thích nhu cầu sử dụng vốn vay để tiêu dùng, phát triển sản xuất, kinh doanh. TTKDTM còn là một công cụ thanh toán bù trừ giữa các Ngân hàng khá thuận lợi, vốn tiền tệ được lưu thông nhanh và dễ kiểm soát hơn, giúp Ngân hàng thực hiện chức năng tạo tiền, cung ứng nguồn lực hiệu quả hơn cho nền kinh tế. Cuối cùng, TTKDTM sẽ tạo điều kiện để thúc đẩy, phát triển các dịch vụ Ngân hàng khác, mở rộng lĩnh vực kinh
2 doanh, cung ứng nhiều sản phẩm, dịch vụ đa dạng, phong phú mà còn tăng thu nhập, cải thiện cơ cấu nguồn thu để phát triển ổn định, bền vững hơn. Với dân số khoảng gần 95 triệu người, Việt Nam có nhiều tiềm năng phát triển TTKDTM cũng như các sản phẩm, dịch vụ khác trong lĩnh vực Ngân hàng. Việt Nam là một nền kinh tế có số lượng giao dịch thanh toán tiền mặt khá lớn, ở thôn thôn có nơi có gần 70% người dân vẫn chưa sử dụng các dịch vụ Ngân hàng. Tuy nhiên, nước ta cũng không nằm ngoài xu hướng phát triển TTKDTM vì TTKDTM ngoài tác động tích cực đến nền kinh tế, còn là điều kiện thuận lợi để hội nhập toàn cầu. Hoạt động TTKDTM đã được triển khai ở Việt Nam từ rất lâu, tuy nhiên hiệu quả vẫn chưa cao và chưa đồng bộ. Việt Nam đang trong quá trình chuyển đổi từ các kênh thanh toán vật lý sang các kênh số hóa, do đó tiền mặt vẫn là phương tiện thanh toán chủ đạo, dù được giao dịch với cách thức cải tiến và linh hoạt hơn. Những năm gần đây, TTKDTM đã có những bước tiến, tuy nhiên sự tiếp cận vẫn còn chưa được như ý muốn. Theo thông tin tại Hội nghị thường niên Hội thẻ Ngân hàng Việt Nam năm 2017 vừa được tổ chức mới đây, các giao dịch qua ATM vẫn chủ yếu là giao dịch rút tiền mặt, chiếm 86,81% doanh số sử dụng của thẻ nội địa, doanh số rút tiền mặt/ATM/năm vẫn tăng qua các năm (từ 60 tỷ đồng năm 2012 lên 106 tỷ đồng năm 2016), điều đó cho thấy thói quen sử dụng tiền mặt của người dân vẫn còn rất phổ biến. Khách hàng, phần lớn là khách hàng trung niên, khách hàng ở nông thôn chưa biết cách tự mình thực hiện giao dịch tại chỗ mà vẫn còn tới giao dịch tại Ngân hàng. Ở Việt Nam, khó khăn lớn nhất trong việc TTKDTM là thói quen sử dụng tiền mặt trong lưu thông của người dân, hạ tầng kỹ thuật thanh toán điện tử còn hạn chế; các hình thức TTKDTM còn hạn chế, mạng lưới các Ngân hàng Thương mại còn ít, nhiều Ngân hàng chỉ tập trung tại các khu vực thành phố lớn như Thành phố Hồ Chí Minh, Hà Nội, Cần Thơ... Trong bối cảnh đó, Việt Nam hiện đã có nhiều động thái để cải thiện thực tế. Đầu năm 2017, “Đề án phát triển thanh toán không dùng tiền mặt tại Việt Nam giai đoạn 2016 – 2020” đã được Thủ tướng Chính phủ
3 phê duyệt với mục tiêu đến cuối năm 2020 tỷ trọng tiền mặt trên tổng phương tiện thanh toán ở mức thấp hơn 10%. Cùng đó là các nỗ lực phát triển TTKDTM tại các Ngân hàng trong hệ thống Ngân hàng Việt Nam, trong đó có Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn Việt Nam (Agribank). Agribank là một Ngân hàng Thương mại Nhà Nước, với mạng lưới giao dịch rộng khắp cả nước, nhu cầu cấp thiết đặt ra là cần phát triển thanh toán không dùng tiền mặt. Tôi mong muốn nghiên cứu, tìm hiểu và tìm một số giải pháp thiết thực nhằm phát triển TTKDTM của Ngân hàng, đem lại hiệu quả xứng đáng với tiềm lực hiện có của Ngân hàng. Chính vì những lý do trên, tôi lựa chọn đề tài: “Phát triển thanh toán không dùng tiền mặt tại Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn Việt Nam” làm luận văn tốt nghiệp chương trình cao học với mong muốn nghiên cứu thực trạng phát triển TTKDTM tại Agribank, đưa ra nhận định, đề xuất một số giải pháp cho Agribank và hệ thống NHTM Việt Nam trong thời gian tới. 2. Tổng quan nghiên cứu có liên quan Tại Việt Nam và trên thế giới, nhận thức được vai trò quan trọng của việc phát triển thanh toán không dùng tiền mặt của Ngân hàng, nhằm mục đích nâng cao hiệu quả kinh tế của các NHTM trong thời kỳ hội nhập, một số chuyên gia kinh tế đã quan tâm, nghiên cứu đến vấn đề này. Đặng Công Hoàn 2016, Phát triển thanh toán không dùng tiền mặt dành cho khu vực dân cư ở Việt Nam, Luận án Tiến sĩ, Đại học Kinh tế - Đại học Quốc gia Hà Nội. Tác giả nghiên cứu vấn đề phát triển TTKDTM dành cho khu vực dân cư ở Việt Nam giai đoạn từ năm 2007 đến năm 2014. Tác giả đã nghiên cứu việc phát triển dịch vụ TTKDTM cho khu vực dân cư cũng như lợi ích phát triển dịch vụ TTKDTM đối với nền kinh tế thị trường; đúc kết một số kinh nghiệm về phát triển dịch vụ TTKDTM của Hàn Quốc, Trung Quốc và Nigieria và rút ra một số bài học kinh nghiệm cho Việt Nam. Luận án đã nghiên cứu và nêu lên những yếu tố ảnh hưởng đến phát triển dịch vụ TTKDTM cho khu dân cư ở Việt Nam và tình hình phát triển dịch vụ TTKDTM cho khu vực dân cư giai đoạn 2007 – 2014 và đưa ra
4 những đánh giá khách quan, sâu sát. Từ đó đề xuất một số giải pháp cho các NHTM và Nhà nước nhằm thúc đẩy phát triển TTKDTM tại nước ta. Trần Thị Ánh 2014, Một số giải pháp nhằm tiếp tục phát triển thanh toán không dùng tiền mặt ở Việt Nam hiện nay, Luận văn thạc sĩ kinh tế, Học viện tài chính. Luận văn đã đánh giá được những thành tựu đạt được, hạn chế và nguyên nhân trong TTKDTM tại Việt Nam, qua đó đề xuất một số giải pháp thúc đẩy TTKDTM tại Việt Nam. Tuy nhiên, các phân tích, đánh giá và các giải pháp được đề xuất chung cho tất cả các Ngân hàng trong hệ thống Ngân hàng Việt Nam. Trong khi đó, mỗi một Ngân hàng lại có những đặc trưng riêng biệt, do đó khó có thể áp dụng được cho từng Ngân hàng riêng biệt. Lạc Thụy Nhã Tâm 2013, Giải pháp nâng cao hiệu quả sử dụng thẻ Ngân hàng trong điều kiện khuyến khích thanh toán không dùng tiền mặt tại Việt Nam hiện nay, Luận văn thạc sĩ quản trị kinh doanh. Luận văn chỉ ra được những ưu điểm và hạn chế trong việc sử dụng thẻ, từ đó đưa ra các giải pháp nâng cao hiệu quả sử dụng thẻ ATM trong điều kiện khuyến khích TTKDTM. Tuy nhiên, nghiên cứu này đưa ra các giải pháp chung cho cả hệ thống NHTM Việt Nam, chưa thể hiện được những giải pháp nào sẽ được áp dụng cho từng Ngân hàng riêng biệt. Trịnh Thanh Huyền 2012, Phát triển thanh toán không dùng tiền mặt qua Ngân hàng thương mại ở Việt Nam, Luận án Tiến sĩ, Học viện Tài chính . Luận án đã nghiên cứu và hệ thống hóa các vấn đề lý luận cơ bản về TTKDTM ở Việt Nam, lựa chọn nghiên cứu kinh nghiệm Mỹ, Nhật Bản và Trung Quốc để rút ra một số bài học phát triển TTKDTM cho Việt Nam. Tác giả đã phân tích thực trạng TTKDTM ở Việt Nam theo từng nhân tố cấu thành hệ thống thanh toán cũng như quản lý rủi ro trong TTKDTM, đánh giá kết quả đạt được và những hạn chế tồn tại, từ đó đánh giá chung về mức độ phát triển TTKDTM ở Việt Nam. Tác giả đã đề xuất một số nhóm giải pháp và một số kiến nghị với Chính phủ, Ngân hàng Nhà nước và các Bộ, Ban ngành liên quan, các NHTM ở Việt Nam nhằm phát triển TTKDTM ở Việt Nam.
5 Lê Thị Hồng Phượng 2012, Giải pháp mở rộng phương thức thanh toán không dùng tiền mặt đối với khách hàng cá nhân tại Việt Nam, Luận văn thạc sĩ Tài chính - Ngân hàng, Trường Đại học Kinh tế TP. Hồ Chí Minh. Luận văn dựa vào bảng hỏi điều tra để phân tích thực trạng TTKDTM đối với khách hàng cá nhân, từ đó đánh giá những thành quả đạt được, những hạn chế và đưa ra được các giải pháp khắc phục nhằm mở rộng TTKDTM đối với khách hàng cá nhân. Phạm vi nghiên cứu của luận văn chỉ tập chung vào một đối tượng là khách hàng cá nhân, do vậy giải pháp mở rộng TTKDTM đối với khách hàng là doanh nghiệp, các tổ chức định chế tài chính còn chưa được giải quyết. Kham Pha Panmalaythong 2012, Hoàn thiện và phát triển thanh toán không dùng tiền mặt của Kho bạc Quốc gia Lào, Luận án tiến sĩ – Đại học Kinh tế Quốc dân. Luận án nghiên cứu kinh nghiệm TTKDTM tại một số quốc gia trên thế giới và thực trạng TTKDTM tại Kho bạc Quốc gia Lào để rút ra những bài học kinh nghiệm và đề xuất giải pháp, kiến nghị để phát triển TTKDTM tại Kho bạc Quốc gia Lào. Tuy nhiên, luận án tập trung nghiên cứu thực trạng và giải pháp phát triển TTKDTM đặc thù riêng cho Kho bạc Quốc gia Lào. Ngô Ngọc Hà 2012, Thực trạng và giải pháp góp phần phát triển dịch vụ thanh toán không dùng tiền mặt tại Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn Việt Nam chi nhánh Bắc Sài Gòn, Luận văn thạc sĩ kinh tế, Trường Đại học Lâm nghiệp. Luận văn nghiên cứu về thực trạng TTKDTM tại Agribank chi nhánh Bắc Sài Gòn thời gian 2009-2011, từ đó đề xuất một số giải pháp góp phần phát triển và nâng cao hiệu quả dịch vụ TTKDTM tại Chi nhánh Bắc Sài Gòn. Tuy nhiên thời gian nghiên cứu ngắn (ba năm) và không gian nghiên cứu chỉ ở Agribank chi nhánh Bắc Sài Gòn nên chưa thế áp dụng cho toàn Agribank. Vân Mỹ Thúy 2015, Phát triển dịch vụ thanh toán không dùng tiền mặt tại Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn Việt Nam chi nhánh tỉnh Lâm Đồng, Luận văn thạc sĩ Tài chính – Ngân hàng, Trường Đại học Ngân hàng. Luận văn sử dụng phương pháp phân tích, kiểm định mô hình: sử dụng phần mềm SPSS
6 chạy mô hình kinh tế lượng với thang đó SERVQUAL thông qua mẫu biểu điều tra khảo sát thực tế 350 khách hàng thu thập được trên địa bàn tỉnh. Luận văn nghiên cứu công tác phát triển dịch vụ TTKDTM trong phạm vi thanh toán nội địa tại Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn Việt Nam (Agribank) chi nhánh Lâm Đồng thời gian 2012-2014 và khảo sát ý định sử dụng dịch vụ TTKDTM đối với khách hàng cá nhân trên địa bàn tỉnh Lâm Đồng. Từ đó, tác giả đề xuất các nhóm giải pháp nhằm đẩy mạnh hoạt động TTKDTM tại Agribank chi nhánh Lâm Đồng. Tuy nhiên thời gian nghiên cứu ngắn (ba năm) và không gian nghiên cứu chỉ ở Agribank chi nhánh Lâm Đồng nên chưa thế áp dụng cho toàn Agrbank. Như vậy, đã có nhiều nghiên cứu về phát triển TTKDTM, nhiều ý tưởng hay có thể kế thừa. Tuy nhiên, các nghiên cứu chủ yếu tập trung vào phát triển TTKDTM chung cho tất cả các NHTM tại Việt Nam. Hoặc nghiên cứu cho một đối tượng cụ thể (cá nhân, dân cư…); hoặc mội nội dung cụ thể… Mặt khác, một số nghiên cứu TTKDTM tại các chi nhánh Agribank với khoảng thời gian ngắn, đến nay đã có những thay đổi về môi trường, chính sách nên kết quả nghiên cứu có thể không còn phù hợp. Thực tế, gần đây chưa có nghiên cứu chuyên riêng về phát triển TTKDTM tại Agribank mà chỉ mới nghiên cứu trong phạm vi từng chi nhánh. Vì vậy, việc thực hiện đề tài nghiên cứu này là một bước đi mới, kết quả nghiên cứu sẽ cung cấp thông tin về phát triển TTKDTM tại Agribank hiện nay. Đây cũng chính là điểm khác biệt của luận văn này so với các công trình nghiên cứu khác đã được công bố từ trước đến nay. 3. Mục tiêu nghiên cứu 3.1. Mục tiêu nghiên cứu tổng quát Nghiên cứu thực trạng và đề xuất các giải pháp góp phần phát triển hoạt động TTKDTM tại Agribank. 3.2. Mục tiêu nghiên cứu cụ thể - Nghiên cứu và hệ thống hóa cơ sở lý thuyết về hoạt động TTKDTM của NHTM.
7 - Vận dụng cơ sở lý luận để phân tích thực trạng phát triển TTKDTM tại Agribank trong khoảng thời gian từ 2012 - 2016. - Đánh giá và đưa ra nguyên nhân tác động đến phát triển TTKDTM tại Agribank trong khoảng thời gian từ 2012 - 2016. - Đề xuất một số giải pháp gắn với tình hình thực tiễn nhằm góp phần phát triển TTKDTM tại Agribank thời gian đến 2020. 4. Câu hỏi nghiên cứu - Tầm quan trọng của phát triển TTKDTM ? - Các chỉ tiêu đánh giá và nhân tố ảnh hưởng đến việc phát triển TTKDTM? - Thực trạng phát triển TTKDTM tại Agribank từ năm 2012 – 2016 ? - Nhân tố nào ảnh hưởng đến phát triển TTKDTM tại Agribank ? - Những giải pháp nào để phát triển TTKDTM tại Agribank? 5. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu 5.1. Đối tượng nghiên cứu - Đối tượng nghiên cứu là hoạt động TTKDTM tại Agribank. 5.2. Phạm vi nghiên cứu Về không gian: Luận văn thực hiện tại Agribank. Về thời gian: Phân tích, đánh giá thực trạng phát triển TTKDTM giai đoạn từ năm 2012 đến năm 2016. Đề xuất giải pháp phát triển TTKDTM giai đoạn 2017 - 2020. Về nội dung: - Nghiên cứu các cơ sở lý thuyết về TTKDTM, các hình thức TTKDTM, tầm quan trọng của phát triển các dịch vụ TTKDTM mà trọng tâm là các dịch vụ Ngân hàng điện tử. Đi sâu phân tích các tiêu chí đánh giá việc phát triển các dịch vụ TTKDTM và các nhân tố ảnh hưởng đến việc phát triển TTKDTM tại các NHTM. - Thông qua số liệu thu thập được phân tích và đánh giá thực trạng tình hình phát triển TTKDTM tại Agribank về quy mô và những tiện ích, kết quả đạt được về những mặt hạn chế.