Luận văn Thạc sĩ Tài chính Ngân hàng: Quản lý rủi ro tỷ giá trong hoạt động kinh doanh ngoại hối tại Ngân hàng Thương mại Cổ phần Hàng Hải Việt Nam

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:107

Thêm vào BST

Báo xấu

90
lượt xem 11
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục tiêu nghiên cứu của đề tài là tìm kiếm các biện pháp nhằm hoàn thiện công tác quản lý rủi ro tỷ giá trong hoạt động kinh doanh ngoại hối tại Ngân hàng Thương mại Cổ phần Hàng Hải Việt Nam.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Tài chính Ngân hàng: Quản lý rủi ro tỷ giá trong hoạt động kinh doanh ngoại hối tại Ngân hàng Thương mại Cổ phần Hàng Hải Việt Nam

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGOẠI THƯƠNG LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ RỦI RO TỶ GIÁ TRONG HOẠT ĐỘNG KINH DOANH NGOẠI HỐI TẠI NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI CỔ PHẦN HÀNG HẢI VIỆT NAM Chuyên ngành: Tài chính - Ngân hàng TẠ HOÀNG YẾN Hà Nội - 2017
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGOẠI THƯƠNG LUẬN VĂN THẠC SĨ Quản lý rủi ro tỷ giá trong hoạt động kinh doanh ngoại hối tại Ngân hàng Thương mại Cổ phần Hàng Hải Việt Nam Ngành: Tài chính - Ngân hàng - Bảo hiểm Chuyên ngành: Tài chính - Ngân hàng Mã số: 60340201 Họ và tên học viên: Tạ Hoàng Yến Người hướng dẫn: TS. Cao Đinh Kiên Hà Nội - 2017
i LỜI CAM ĐOAN Em xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng em và có sự hỗ trợ từ giáo viên hướng dẫn. Các nội dung nghiên cứu và các số liệu trong luận văn có nguồn gốc rõ ràng, kết quả của luận văn là trung thực và chưa được ai công bố trong bất kỳ công trình nào khác. Tác giả Tạ Hoàng Yến
ii LỜI CẢM ƠN Để hoàn thành luận văn này, ngoài sự cố gắng của bản thân, em còn nhận được sự giúp đỡ và tạo điều kiện quý báu của các thầy giáo, cô giáo đã tận tình giảng dạy, hướng dẫn và giúp đỡ em trong quá trình học tập, nghiên cứu tại trường Đại học Ngoại thương. Em xin gửi lời cảm chân thành tới thầy giáo hướng dẫn: Tiến sĩ Cao Đinh Kiên đã trực tiếp hướng dẫn, giúp đỡ em trong suốt quá trình thực hiện và hoàn thiện luận văn. Em xin được cảm ơn ban lãnh đạo Khối Quản lý Rủi ro, phòng Quản lý rủi ro Thị trường và Thanh Khoản, Ngân hàng Thương Mại cổ Phần Hàng Hải Việt Nam đã tạo điều kiện thuận lợi cho em trong suốt quá trình công tác và nghiên cứu thực tế tại Ngân hàng. Em xin được cảm ơn Khoa Sau đại học đã tạo điều kiện và hướng dẫn cụ thể quá trình thực hiện luận văn. Cuối cùng, em xin gửi lời cảm ơn tới gia đình, bạn bè và đồng nghiệp đã tạo điều kiện cho em học tập và nghiên cứu. Do hạn chế về thời gian cũng như hiểu biết nên luận văn không thể tránh khỏi nhiểu thiếu sót. Với tinh thần cầu thị, em mong nhận được sự góp ý và chỉ bảo từ các thầy giáo, cô giáo. Em xin chân thành cảm ơn! Tác giả Tạ Hoàng Yến
iii MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN ....................................................................................................... i LỜI CẢM ƠN ............................................................................................................ii DANH MỤC ĐỒ THỊ, BẢNG BIỂU ................................................................... viii DANH MỤC CÁC THUẬT NGỮ VIẾT TẮT ....................................................... x TÓM TẮT KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU LUẬN VĂN ............................................ xi PHẦN MỞ ĐẦU ........................................................................................................ 1 1. CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN VỀ QUẢN LÝ RỦI RO TỶ GIÁ TRONG HOẠT ĐỘNG KINH DOANH NGOẠI HỐI TẠI NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI ....... 9 1.1. Rủi ro tỷ giá trong hoạt động kinh doanh ngoại hối tại Ngân hàng Thương mại..............................................................................................................................9 1.1.1. Hoạt động kinh doanh ngoại hối tại Ngân hàng Thương mại ...................9 1.1.1.1. Các chủ thể tham gia hoạt động kinh doanh ngoại hối .............................9 1.1.1.2. Khái niệm hoạt động KDNH tại NHTM ................................................10 1.1.1.3. Các sản phẩm KDNH chính tại NHTM ..................................................12 1.1.1.4. Vai trò của hoạt động KDNH tại NHTM ...............................................13 1.1.2. Rủi ro trong hoạt động của Ngân hàng Thương mại ................................14 1.1.2.1. Các rủi ro cơ bản trong hoạt động ngân hàng .........................................14 1.1.2.2. Kiểm soát rủi ro trong hoạt động ngân hàng ..........................................16 1.1.3. Rủi ro tỷ giá trong hoạt động kinh doanh ngoại hối tại Ngân hàng Thương mại............................................................................................................17 1.1.3.1. Khái niệm RRTG ....................................................................................18 1.1.3.2. Các loại hình rủi ro tỷ giá tại NHTM......................................................18 1.1.3.3. Nguyên nhân gây ra RRTG trong hoạt động KDNH tại NHTM ............19 1.1.3.4. Tác động của RRTG trong hoạt động KDNH đối với NHTM ...............20 1.1.3.5. Định lượng RRTG trong hoạt động KDNH tại NHTM..........................21 1.1.3.6. Các công cụ phòng ngừa rủi ro tỷ giá trong hoạt động KDNH tại NHTM ..............................................................................................................................26
iv 1.2. Quản lý rủi ro tỷ giá trong hoạt động kinh doanh ngoại hối tại Ngân hàng Thương mại .............................................................................................................28 1.2.1. Khái niệm quản lý rủi ro tỷ giá ...................................................................28 1.2.2. Sự cần thiết quản lý rủi ro tỷ giá trong hoạt động kinh doanh ngoại hối tại Ngân hàng Thương mại..................................................................................28 1.2.2.1. Giảm thiểu tổn thất cho ngân hàng .........................................................28 1.2.2.2. Tăng lợi nhuận cho ngân hàng ................................................................29 1.2.3. Nội dung quản lý rủi ro tỷ giá trong hoạt động kinh doanh ngoại hối tại Ngân hàng Thương mại ........................................................................................29 1.2.3.1. Mô hình tổ chức quản lý RRTG trong hoạt động KDNH tại NHTM.....30 1.2.3.2. Chính sách quản lý RRTG trong hoạt động KDNH tại NHTM .............31 1.2.3.3. Quy trình quản lý RRTG trong hoạt động KDNH tại NHTM ................31 1.2.4. Các chỉ tiêu phản ảnh hiệu quả quản lý rủi ro tỷ giá trong hoạt động KDNH tại NHTM ..................................................................................................32 1.2.4.1. Chỉ tiêu định tính ....................................................................................32 1.2.4.2. Chỉ tiêu định lượng .................................................................................33 1.2.5. Các yếu tố ảnh hưởng tới quản lý rủi ro tỷ giá trong hoạt động kinh doanh ngoại hối tai Ngân hàng Thương mại ......................................................34 1.2.5.1. Các yếu tố chủ quan ................................................................................34 1.2.5.2. Các yếu tố khách quan ............................................................................35 CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG QUẢN LÝ RỦI RO TỶ GIÁ TẠI NGÂN HÀNG 2. THƯƠNG MẠI CỔ PHẦN HÀNG HẢI VIỆT NAM ......................................... 37 2.1. Tổng quan về Ngân hàng Thương mại Cổ phần Hàng Hải Việt Nam (Maritime Bank) .....................................................................................................37 2.1.1. Giới thiệu khái quát về Maritime Bank ......................................................37 2.1.2. Sản phẩm dịch vụ và cơ cấu tổ chức của Maritime Bank .........................39 2.1.2.1. Sản phẩm và dịch vụ Maritime Bank cung cấp ......................................39 2.1.2.2. Cơ cấu tổ chức tại Maritime Bank ..........................................................41 2.1.3. Quy mô tài sản, nguồn vốn và kết quả hoạt động kinh doanh của Maritime Bank giai đoạn 2014 – 2016 .................................................................42
v 2.2. Thực trạng hoạt động kinh doanh ngoại hối tại Maritime Bank giai đoạn 2014 – 2016 ..............................................................................................................45 2.2.1. Mô hình tổ chức hoạt động kinh doanh ngoại hối tại Maritime Bank.....45 2.2.2. Doanh số hoạt động kinh doanh ngoại hối tại Maritime Bank ................47 2.2.2.1. Doanh số theo thị trường kinh doanh .....................................................47 2.2.2.2. Doanh số theo cặp tiền giao dịch ............................................................48 2.2.2.3. Doanh số theo sản phẩm kinh doanh ......................................................48 2.2.3. Trạng thái ngoại tệ tại Maritime Bank và biến động tỷ giá ngoại tệ ........49 2.2.3.1. Trạng thái ngoại tệ tại Maritime Bank ....................................................49 2.2.3.2. Biến động tỷ giá USD/VND ...................................................................50 2.2.3.3. Biến động tỷ giá của một số cặp ngoại tệ chéo.......................................54 2.2.4. Lợi nhuận từ hoạt động kinh doanh ngoại hối tại Martime Bank ...........55 2.3. Thực trạng quản lý rủi ro tỷ giá trong hoạt động kinh doanh ngoại hối tại Maritime Bank........................................................................................................55 2.3.1. Mô hình tổ chức bộ máy quản lý rủi ro ......................................................55 2.3.2. Chính sách quản lý rủi ro tỷ giá trong hoạt động kinh doanh ngoại hối .58 2.3.2.1. Quy định về mục tiêu quản lý rủi ro tỷ giá và giải pháp đạt được mục tiêu trong hoạt động KDNH .................................................................................59 2.3.2.2. Quy định về vai trò quản lý của các cấp chức năng ...............................60 2.3.2.3. Khẩu vị rủi ro tối thiểu ............................................................................60 2.3.2.4. Hạn mức quản lý rủi ro tỷ giá trong hoạt động KDNH ..........................60 2.3.2.5. Quy định về thời gian định kỳ rà soát, đánh giá chính sách QLRR .......61 2.3.2.6. Ban hành các quy định nội bộ về quản lý rủi ro tỷ giá trong hoạt động KDNH ..................................................................................................................62 2.3.3. Quy trình quản lý rủi ro tỷ giá trong hoạt động kinh doanh ngoại hối ....62 2.3.3.1. Nhận diện rủi ro ......................................................................................63 2.3.3.2. Đo lường và đánh giá rủi ro ....................................................................64 2.3.3.3. Kiểm soát và giảm thiểu .........................................................................65 2.3.3.4. Giám sát và báo cáo ................................................................................65
vi 2.4. Đánh giá quản lý rủi ro trong hoạt động kinh doanh ngoại hối tại Maritime Bank........................................................................................................67 2.4.1. Kết quả đạt được ..........................................................................................67 2.4.1.1. Các chỉ tiêu định tính và định lượng về hiệu quả quản lý rủi ro tỷ giá trong hoạt động KDNH ........................................................................................67 2.4.1.2. Bộ máy quản lý rủi ro tỷ giá tập trung, phân cấp thẩm quyền rõ ràng, đáp ứng các tiêu chuẩn của thế giới và NHNN ..........................................................68 2.4.1.3. Chính sách, quy trình quản lý rủi ro được xây dựng đồng bộ, toàn diện theo các tiêu chuẩn của thế giới và NHNN..........................................................69 2.4.1.4. Hệ thống công nghệ, hệ thống thông tin quản lý hiện đại hỗ trợ tích cực trong quá trình kinh doanh và quản lý rủi ro tỷ giá .............................................69 2.4.1.5. Hoạt động kinh doanh ngoại hối ngày càng phát triển và đảm bảo tuân thủ các hạn mức quản lý của Ngân hàng Nhà nước và hạn mức nội bộ ..............70 2.4.2. Hạn chế ........................................................................................................70 2.4.2.1. Hoạt động KDNH tại Maritime Bank còn tiềm ẩn nguy cơ rủi ro lớn ...70 2.4.2.2. Các nghiệp vụ phái sinh chưa được triển khai mạnh tại Maritime Bank71 2.4.2.3. Hệ thống core banking chưa đáp ứng nhu cầu khai thác và cập nhật thông tin, dữ liệu ..................................................................................................71 2.4.2.4. Tương tác trực tiếp giữa bộ phận quản lý rủi ro và các NHCD còn thiếu chặt chẽ ................................................................................................................71 2.4.3. Nguyên nhân của các hạn chế ....................................................................72 2.4.3.1. Các sản phẩm trên thị trường kinh doanh ngoại hối của Việt Nam chưa đa dạng, trình độ và tâm lý của nhà đầu tư còn yếu kém.....................................72 2.4.3.2. Hệ thống core banking của Maritime Bank cũ và chưa được cập nhật ..73 2.4.3.3. Chưa có cơ chế tương tác rõ ràng giữa chi nhánh và hội sở trong hoạt động Kinh doanh ngoại hối tại Maritime Bank ...................................................73 CHƯƠNG 3: MỘT SỐ BIỆN PHÁP NHẰM HOÀN THIỆN CÔNG TÁC 3. QUẢN LÝ RỦI RO TỶ GIÁ TRONG HOẠT ĐỘNG KINH DOANH NGOẠI HỐI TẠI NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI CỔ PHẦN HÀNG HẢI VIỆT NAM74 3.1. Định hướng hoạt động quản lý rủi ro tỷ giá của Maritime Bank trong giai đoạn 2017-2020 .......................................................................................................74
vii 3.1.1. Định hướng hoạt động kinh doanh ............................................................74 3.1.2. Định hướng quản lý rủi ro tỷ giá trong hoạt động kinh doanh ngoại hối75 3.2. Một số biện pháp hoàn thiện công tác quản lý rủi ro tỷ giá trong hoạt động kinh doanh ngoại hối tại Maritime Bank ...................................................76 3.2.1. Hoàn thiện bộ máy quản lý rủi ro và cơ chế phối hợp giữa các đơn vị ....76 3.2.2. Hoàn thiện chính sách quản lý rủi ro tỷ giá trong hoạt động kinh doanh ngoại hối.................................................................................................................77 3.2.3. Tăng cường năng lực dự báo biến động của thị trường ngoại hối trong nước cũng như trên thế giới .................................................................................78 3.2.4. Tăng cường sử dụng các công cụ phái sinh phòng ngừa rủi ro tỷ giá trong hoạt động kinh doanh ngoại hối .................................................................79 3.2.5. Nâng cao trình độ chuyên môn của cán bộ quản lý rủi ro ........................79 3.2.6. Hiện đại hóa hệ thống công nghệ ngân hàng ............................................80 3.3. Một số kiến nghị ..............................................................................................81 3.3.1. Kiến nghị với Chính Phủ ............................................................................81 3.3.1.1. Đẩy mạnh quá trình hạn chế Đôla hóa ....................................................81 3.3.1.2. Tăng cường hội nhập thị trường ngoại hối Việt Nam với thị trường ngoại hối thế giới ...........................................................................................................82 3.3.2. Kiến nghị với Ngân hàng Nhà nước ..........................................................83 3.3.2.1. Gia tăng dự trữ ngoại hối Quốc gia ........................................................83 3.3.2.2. Nâng cao vai trò của Ngân hàng Nhà nước trên thị trường ngoại hối ....84 3.3.2.3. Phát triển thị trường ngoại hối phái sinh ................................................85 3.3.2.4. Tăng cường năng lực thanh tra, giám sát ngân hàng, bám sát lộ trình triển khai Basel II trên toàn hệ thống NHTM ......................................................85 3.3.2.5. Cung cấp cho các NHTM các thông lệ, chuẩn mực quản lý rủi ro tỷ giá, hỗ trợ các NHTM đào tạo cán bộ nghiệp vụ ........................................................87 KẾT LUẬN .............................................................................................................. 88 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................... 89 PHỤ LỤC .................................................................................................................... i
viii DANH MỤC ĐỒ THỊ, BẢNG BIỂU Danh mục bảng Bảng 1.1. Quan hệ giữa trạng thái ngoại tệ, biến động tỷ giá và lợi nhuận ..............20 Bảng 1.2. Quy trình tính VaR lịch sử cho trạng thái ngoại tệ ...................................24 Bảng 2.1. Kết quả hoạt động kinh doanh tại MSB giai đoạn 2014-2016 .................44 Bảng 2.2. Doanh số và biến động doanh số kinh doanh ngoại hối tại Maritime Bank theo thị trường giai đoạn 2014-2016 .........................................................................47 Bảng 2.3. Trạng thái ngoại tệ tại Maritime bank giai đoạn 2014-2016 ....................49 Bảng 2.4. Lợi nhuận từ kinh doanh ngoại hối tại Maritime Bank giai đoạn 2014- 2016 ...........................................................................................................................55 Bảng 2.5. Các loại hạn mức QLRR tỷ giá theo cấp bậc tại Maritime Bank .............61 Bảng 2.6. Bảng ma trận rủi ro toàn diện trong kinh doanh ngoại hối tại Maritime Bank ..........................................................................................................................63 Bảng 2.7. Nội dung và các bước giám sát hạn mức quản lý rủi ro tỷ giá trong hoạt động kinh doanh ngoại hối tại Maritime Bank .........................................................66 Bảng 2.8. Đánh giá hiệu quả quản lý rủi ro tỷ giá trong hoạt động kinh doanh ngoại hối tại Maritime Bank giai đoạn 2014-2016 theo chỉ tiêu định tính .........................67 Bảng 2.9. Số lượng vi phạm hạn mức quản lý rủi ro tỷ giá trong hoạt động kinh doanh ngoại hối tại Maritime Bank giai đoạn 2014-2016 ........................................68 Bảng 3.1. Các mục tiêu kinh doanh năm 2017 tại Maritime Bank ...........................75 Danh mục đồ thị Biểu đồ 1.1. Các chủ thể tham gia hoạt động kinh doanh ngoại hối ........................10 Biểu đồ 1.2. Các sản phẩm kinh doanh ngoại hối chính tại NHTM .........................12 Biểu đồ 1.3. Các rủi ro cơ bản trong hoạt động của NHTM .....................................14 Biểu đồ 1.4. Kiểm soát rủi ro trong hoạt động của NHTM ......................................17 Biểu đồ 1.5. Quy trình tính trạng thái ngoại tệ .........................................................23 Biểu đồ 1.6. Tháp nội dung Quản lý rủi ro ...............................................................29 Biểu đồ 1.7. Mô hình ba tuyến bảo vệ tại NHTM ....................................................30 Biểu đồ 1.8. Các yếu tố ảnh hưởng đến QLRR tỷ giá trong KDNH tại NHTM.......34 Biểu đồ 2.1. Cơ cấu tổ chức của Maritime Bank ......................................................41 Biểu đồ 2.2. Quy mô Tài sản của Maritime Bank giai đoạn 2014-2016 ..................42 Biểu đồ 2.3. Quy mô Nguồn vốn của Maritime Bank giai đoạn 2014-2016 ............42
ix Biểu đồ 2.4. Mô hình tổ chức hoạt động kinh doanh ngoại hối tại Maritime Bank giai đoạn 2014-2016 ..................................................................................................45 Biểu đồ 2.5. Doanh số kinh doanh ngoại hối tại Maritime Bank theo thị trường giai đoạn 2014-2016 .........................................................................................................47 Biểu đồ 2.6. Tỷ trọng Doanh số kinh doanh ngoại hối tại Maritime Bank theo cặp tiền giao dịch giai đoạn 2014-2016 ...........................................................................48 Biểu đồ 2.7. Tỷ trọng doanh số kinh doanh ngoại hối tại Maritime Bank theo sản phẩm giai đoạn 2014-2016 ........................................................................................49 Biểu đồ 2.8. Trạng thái ngoại tệ tại Maritime Bank và tỷ giá USD/VND thị trường 2 giai đoạn 2014-2016 ..................................................................................................50 Biểu đồ 2.9. Diễn biến tỷ giá USD/VND thị trường 2 giai đoạn 2014-2016 ...........51 Biểu đồ 2.10. Diễn biến tỷ giá một số cặp ngoại tệ chéo thị trường 2 giai đoạn 2014- 2016 ...........................................................................................................................54 Biểu đồ 2.11. Mô hình tổ chức bộ máy Quản lý rủi ro tại Maritime Bank ...............58
x DANH MỤC CÁC THUẬT NGỮ VIẾT TẮT ALCO Quản lý tài sản Nợ - Có Basel Hiệp ước vốn của ủy ban Basel về an toàn hoạt động của TCTD CN Chi nhánh Core banking Hệ thống ngân hàng lõi ĐVKD Đơn vị kinh doanh DVNH Dịch vụ ngoại hối FED Cục dự trữ liên bang Mỹ FX Forward Giao dịch ngoại hối kỳ hạn FX Spot Giao dịch ngoại hối giao ngay FX Swap Giao dịch ngoại hối hoán đổi HĐQT Hội đồng quản trị HO Hội sở KDNH Kinh doanh ngoại hối KTNB Kiểm toán nội bộ LN Lợi nhuận Maritime Bank Ngân hàng Thương mại Cổ phần Hàng Hải Việt Nam MDB Ngân hàng Thương mại Cổ phần Phát triển Mê Kông MSB Ngân hàng Thương mại Cổ phần Hàng Hải Việt Nam NHCD Ngân hàng chuyên doanh NHNN Ngân hàng Nhà nước Việt Nam NHTM Ngân hàng Thương mại NHTW Ngân hàng Trung Ương NIM Tỷ lệ thu nhập lãi cận biên NT Ngoại tệ PLNH Pháp lệnh Ngoại hối 2005 QLRR Quản lý rủi ro RRTG Rủi ro tỷ giá TCTD Tổ chức tín dụng TPCP Trái phiếu chính phủ TT Thông tư Vốn CSH Vốn chủ sở hữu XLRR Xử lý rủi ro
xi TÓM TẮT KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU LUẬN VĂN Các kết quả nghiên cứu chính của đề tài “Quản lý rủi ro tỷ giá trong hoạt động kinh doanh ngoại hối tại Ngân hàng Thương mại Cổ phần Hàng Hải Việt Nam”: - Hệ thống hóa lý thuyết về quản lý rủi ro tỷ giá trong hoạt động kinh doanh ngoại hối, cập nhật theo các thông lệ quản lý rủi ro hiện đại trên thế giới (tiêu chuẩn Basel II) và các định hướng chính sách, quy định mới nhất của Ngân hàng Nhà Nước về hệ thống kiểm soát nội bộ của tổ chức tín dụng. - Giới thiệu tổng quan về Ngân hàng Thương mại Cổ phần Hàng Hải Việt Nam: các điểm nổi bật trong cơ cấu Tài sản - Nguồn vốn, kết quả hoạt động kinh doanh của Ngân hàng giai đoạn 2014 - 2016 (đặt trong bối cảnh tình hình hoạt động chung toàn ngành Ngân hàng và các vấn đề riêng mà Maritime Bank phải đối mặt). Giới thiệu hoạt động kinh doanh ngoại hối tại Maritime Bank: mô hình tổ chức, doanh số theo thị trường, sản phẩm, cặp tiền giao dịch, trạng thái ngoại tệ và biến động tỷ giá, lợi nhuận. - Phân tích thực trạng quản lý rủi ro tỷ giá trong hoạt động kinh doanh ngoại hối tại Ngân hàng Thương mại Cổ Phần Hàng Hải Việt Nam giai đoạn 2014 - 2016, nêu lên các kết quả đạt được, hạn chế và nguyên nhân của các hạn chế. - Dưạ vào thực trạng công tác quản lý rủi ro tỷ giá trong kinh doanh ngoại hối và định hướng của Ngân hàng trong thời gian tới, luận văn đưa ra 06 biện pháp hoàn thiện công tác này, bao gồm: hoàn thiện bộ máy quản lý rủi ro tập trung; Hoàn thiện chính sách quản lý; Tăng cường sử dụng các công cụ phái sinh; Tăng cường năng lực dự báo biến động tỷ giá; Nâng cao trình độ chuyên môn của cán bộ nghiệp vụ, hiện đại hóa hệ thống Ngân hàng lõi (Core Banking). - Đưa ra 02 kiến nghị với Chính phủ nhằm phát triển thị trường kinh doanh ngoại hối và tăng cường quản lý rủi ro tỷ giá trong hoạt động kinh doanh ngoại hối của hệ thống các TCTD, bao gồm: đẩy mạnh quá trình hạn chế Đôla hóa nền kinh tế và tăng cường hội nhập thị trường ngoại hối Việt Nam với thị trường ngoại hối thế giới - Đưa ra 05 kiến nghị với Ngân hàng Nhà nước nhằm phát triển thị trường kinh doanh ngoại hối và tăng cường quản lý rủi ro tỷ giá trong hoạt động kinh doanh ngoại hối của hệ thống các TCTD, bao gồm: gia tăng dự trữ Ngoại hối Quốc gia; Nâng cao vai trò của Ngân hàng Nhà nước trên thị trường Ngoại hối; Phát triển thị trường Ngoại hối phái sinh; Tăng cường năng lực thanh tra, giám sát Ngân hàng; Hỗ trợ chuyên môn, nghiệp vụ cho các NHTM.
1 PHẦN MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Kể từ ngày 07/11/2006, Việt Nam đã chính thức trở thành thành viên của tổ chức thương mại thế giới WTO. Cho đến nay, đất nước chúng ta vẫn đang trong tiến trình cải cách để hội nhập đồng thời tự do hóa nền kinh tế. Tiến trình tự do hóa kinh tế tất yếu sẽ dẫn đến tự do hóa các dòng vốn, tự do hóa lãi suất và tự do hóa tỷ giá hối đoái. Giai đoạn 2006 – 2016 chứng kiến những diễn biến sôi động của thị trường tiền tệ và thị trường chứng khoán Việt Nam .Trong hệ thống ngân hàng, tỷ trọng tín dụng giảm dần, tỷ trọng các hoạt động kinh doanh và cung ứng dịch vụ khác tăng lên, trong đó có kinh doanh ngoại hối. Tuy nhiên, với kinh doanh ngoại hối, sự biến động của tỷ giá ngoại tệ là rất khó dự đoán, do vậy có thể gây ra nhiều thiệt hại cho các ngân hàng. Chính vì lý do đó, quản lý rủi ro tỷ giá trong hoạt động kinh doanh ngoại hối trở nên rất quan trọng. Ngày 05/10/2016, Ngân hàng Nhà nước Việt Nam đã ban hành Thông tư số 28/2016/TT-NHNN sửa đổi, bổ sung một số điều của Thông tư số 21/2014/TT- NHNN ngày 14/08/2014 hướng dẫn về hoạt động ngoại hối, điều kiện, trình tự, thủ tục chấp thuận hoạt động ngoại hối của tổ chức tín dụng, chi nhánh ngân hàng nước ngoài1. TT 21 và TT 28 đã tạo hành lang pháp lý đầy đủ, đồng bộ trong hoạt động kinh doanh ngoại hối của các TCTD, đảm bảo an toàn trong hoạt động ngoại hối của các TCTD thông qua các điều kiện về phương án kinh doanh, quy trình thực hiện, quy trình quản lý rủi ro, đặc biệt là rủi ro tỷ giá. Khoản 5 Điểm II Mục B Đề án Cơ cấu lại hệ thống các TCTD giai đoạn 2011- 2015 (ban hành kèm theo Quyết định 254/QĐ-TTg ngày 01/03/2012 của Thủ tướng Chính phủ) về định hướng và giải pháp cơ cấu lại NHTM tại Việt Nam, bao gồm: “Phát triển các hệ thống quản trị rủi ro phù hợp với các nguyên tắc, chuẩn mực của Ủy ban Basel, trong đó tập trung vào các hệ thống quản trị rủi ro thanh khoản, rủi ro tín dụng, rủi ro thị trường (giá cả, lãi suất, tỷ giá) và rủi ro tác nghiệp…của TCTD”. Dựa trên cơ sở đó NHNN đã ban hành hai văn bản quan trọng. Một là, 1 Văn bản hợp nhất: 45/VBHN-NHNN ngày 01/11/2016
2 Thông tư 41/2016/TT-NHNN ngày 30/12/2016, quy định tỷ lệ an toàn vốn đối với ngân hàng, chi nhánh ngân hàng nước ngoài dựa trên phương pháp tiêu chuẩn của Basel II, tạo khuôn khổ pháp lý cho các ngân hàng thực hiện. Hai là, Dự thảo thông tư quy định về hệ thống kiểm soát nội bộ của tổ chức tín dụng, chi nhánh ngân hàng nước ngoài (thay tế TT 44/2011/TT-NHNN) ngày 01/03/2017. Hai văn bản trên đã đề cập cụ thể tới công tác quản lý rủi ro nói chung và quản lý rủi ro tỷ giá trong hoạt động kinh doanh ngoại hối nói riêng. Tại Ngân hàng Thương mại Cổ phần Hàng Hải Việt Nam, hoạt động kinh doanh ngoại hối có quy mô lớn và đem lại lợi nhuận quan trọng cho Ngân hàng. Quản lý rủi ro tỷ giá trong hoạt động kinh doanh ngoại hối cũng được triển khai trên cơ sở TT 21, TT 28, TT44, đồng thời Ngân hàng đã được chọn là một trong mười ngân hàng thí điểm triển khai Basel II. Tuy nhiên, trong giai đoạn gần đây thị trường ngoại hối trong và ngoài nước xuất hiện các diễn biến phức tạp chưa từng có tiền lệ. Trên thế giới, đồng Nhân dân tệ bị phá giá mạnh (4,6% cuối năm 2015 và 3% vào năm 2016), đồng Bảng Anh rớt thẳng đứng khoảng 10% so với đồng USD sau sự kiện Brexit (23/06/2016), kết quả bầu cử Thổng thống Mỹ gây bất ngờ cho quốc tế, Fed quyết định tăng lãi suất chính thức trong kỳ họp cuối năm 2016 từ 0,25% lên 0,5%, bên cạnh đó cũng đưa ra thông cáo có thể sẽ tăng lãi suất thêm 3 lần trong năm 2017. Tại Việt Nam, riêng trong năm 2015, NHNN cũng ba lần phá giá Việt Nam Đồng, tỷ giá bình quân liên ngân hàng tăng từ 21246 lên 21890, biên độ tỷ giá từ 1% tăng lên 3%; Ngày 4/1/2016, NHNN chính thức áp dụng cơ chế tỷ giá trung tâm linh hoạt, xác định dựa trên cung, cầu ngoại tệ trên thị trường và giá trị của đồng nội tệ so với 8 đồng tiền tham chiếu, đây cũng là lần đầu tiên Ngân hàng Nhà nước áp dụng cơ chế điều hành tỷ giá mới. Trong bối cảnh đó, Quản lý rủi ro tỷ giá trong hoạt động kinh doanh ngoại hối được ban lãnh đạo Ngân hàng quan tâm hơn bao giờ hết, yêu cầu về các biện pháp hoàn thiện công tác quản lý rủi ro được đặt ra. Chính vì vậy, tác giả chọn đề tài nghiên cứu cho luận văn của mình là: "Quản lý rủi ro tỷ giá trong hoạt động kinh doanh ngoại hối tại Ngân hàng Thương mại Cổ phần Hàng Hải Việt Nam"
3 2. Mục tiêu và nhiệm vụ nghiên cứu Mục tiêu nghiên cứu: Đề tài nghiên cứu, tìm kiếm các biện pháp nhằm hoàn thiện công tác quản lý rủi ro tỷ giá trong hoạt động kinh doanh ngoại hối tại Ngân hàng Thương mại Cổ phần Hàng Hải Việt Nam. Nhiệm vụ nghiên cứu: Đề tài có các nhiệm vụ nghiên cứu như sau: - Nghiên cứu cơ sở lý luận về rủi ro tỷ giá và quản lý rủi ro tỷ giá trong hoạt động kinh doanh ngoại hối tại Ngân hàng Thương mại. - Điều tra, phân tích thực trạng quản lý rủi ro tỷ giá trong hoạt động kinh doanh ngoại hối tại Ngân hàng Thương mại Cổ phần Hàng Hải Việt Nam giai đoạn từ năm 2014 đến năm 2016. - Đề xuất biện pháp hoàn thiện công tác quản lý rủi ro tỷ giá trong hoạt động kinh doanh ngoại hối tại Ngân hàng Thương mại Cổ phần Hàng Hải Việt Nam. 3. Đối tượng nghiên cứu Đối tượng nghiên cứu của đề tài là: rủi ro tỷ giá trong hoạt động kinh doanh ngoại hối tại Ngân hàng Thương mại Cổ phần Hàng Hải Việt Nam. 4. Giả thuyết khoa học Tại Ngân hàng Thương mại Cổ phần Hàng Hải Việt Nam, vấn đề quản lý rủi ro tỷ giá trong hoạt động kinh doanh ngoại hối đã được quan tâm, chú trọng, song trước tình hình thị trường ngoại hối thế giới và trong nước thời gian gần đây có những diễn biến phức tạp, khó lường, nếu tìm ra các biện pháp hợp lý hoàn thiện công tác quản lý rủi ro tỷ giá trong hoạt động kinh doanh ngoại hối thì sẽ góp phần hạn chế rủi ro, tăng lợi nhuận kinh doanh, từ đó giúp khằng định uy tín và nâng cao vị thế của Ngân hàng. 5. Tổng quan tình hình nghiên cứu Cho đến nay có khá nhiều công trình nghiên cứu nước ngoài và trong nước về quản lý rủi ro liên quan trực tiếp đến quản lý rủi ro tỷ giá trong hoạt động kinh doanh ngoại hối của NHTM, trong khuôn khổ của luận văn, tác giả xin đề cập đến một số công trình chủ yếu sau đây:
4 - Công trình nghiên cứu nước ngoài: Hennie van Greuning và Sonja Brajovic Bratanovic với nghiên cứu mang tên “Analyzing Banking Risk A Framework for Assessing Corporate Governance and Risk Management” (2009): trình bày các khái niệm, các biện pháp đo lường, quản lý các rủi ro chung trong ngân hàng như rủi ro tín dụng, rủi ro thanh khoản, rủi ro lãi suất, rủi ro tỷ giá hối đoái….Một số nội dung chính về quản lý rủi ro tỷ giá tại NHTM bao gồm:  Rủi ro tỷ giá là kết quả của sự thay đổi tỷ giá hối đoái và xuất phát từ những chênh lệch giữa giá trị tài sản và nợ phải trả trên các loại ngoại tệ khác nhau.  Các loại rủi ro khác thường đi cùng rủi ro tỷ giá là rủi ro đối tác, rủi ro thanh toán, rủi ro thanh khoản và rủi ro lãi suất liên quan đến ngoại tệ.  Khi đánh giá rủi ro tỷ giá, cần phân biệt rủi ro bắt nguồn từ: các quyết định chính trị, rủi ro do hoạt động ngân hàng truyền thống, và rủi ro từ hoạt động kinh doanh.  Rủi ro tỷ giá được quản lý bằng công cụ hạn mức trạng thái.  Quản lý rủi ro tỷ giá là một phần trong công tác quản lý tài sản Nợ - Có của NHTM. Kevin Down với nghiên cứu mang tên “Measuring Market Risk” (2002): trình bày về các phương pháp đo lường rủi ro thị trường, trong đó có rủi ro tỷ giá, đặc biệt là các phương pháp tính VaR. Ủy ban Basel về giám sát ngân hàng đã tiến hành nhiều nghiên cứu và đã đưa ra các khuyến nghị về đảm bảo an toàn theo tiêu chuẩn Basel I (1988) nhằm giới thiệu hệ thống đo lường vốn và một phương pháp chung để ngân hàng chủ động đối mặt với rủi ro chất lượng các tài sản có ngân hàng đang nắm giữ. Hiệp ước vốn Basel II (2004) đưa ra nhiều phương pháp đo lường rủi ro như phương pháp chuẩn hóa đơn giản (SSA), phương pháp chuẩn hóa (SA), phương pháp dựa vào mô hình đo lường nội bộ (IRB) cơ bản và nâng cao…. Basel II gợi ý quy trình và công cụ quản lý các rủi ro chính trong Ngân hàng (rủi ro tín dụng, rủi ro thanh khoản, rủi ro lãi suất, rủi ro thị trường, rủi ro hoạt động) như: nhận biết rủi ro thông qua hệ thống các dấu hiệu tài chính, phi tài chính và hệ thống xếp hạng nội bộ, đo lường rủi ro thông qua mô hình giá trị chịu rủi ro (VAR).
5 Sabri Maroof Hussain với đề tài luận văn Thạc sĩ “Foreign Exchange Risk Management in Commercial Banks in Pakistan” tại The University of Lahore với một số nội dung chính bao gồm:  Một số lý thuyết tổng quan về rủi ro tỷ giá, quản lý rủi ro tỷ giá tại NHTM, các biện pháp hedging (bảo hiểm rủi ro)….  Trạng thái mở ngoại tệ của các NHTM tại Pakistan, mối tương quan với tổng tài sản của từng NHTM.  Các công cụ kinh doanh được các NHTM tại Pakistan sử dụng để hạn chế rủi ro tỷ giá: đa dạng hóa danh mục ngoại tệ đầu tư, duy trì sự cân xứng giữa tài sản và nguồn vốn bằng ngoại tệ, sử dụng các công cụ phái sinh ngoại tệ.  Các loại hình phái sinh ngoại tệ được sử dụng phổ biến trong các NHTM tại Pakistan.  Thu nhập từ hoạt động kinh doanh ngoại hối tại các NHTM Pakistan. QLRR tỷ giá trong NHTM là một đề tài mang tính thực tế cao, các nghiên cứu trên thế giới cung cấp cơ sở lý thuyết, phương pháp luận cũng như chuẩn mực trong đo lường, đánh giá, quản lý rủi ro tỷ giá trong kinh doanh ngoại hối. Tác giả đã tham khảo các lý thuyết và phương pháp luận đó trong quá trình thực hiện luận văn về quản lý rủi ro tỷ giá trong KDNH tại một NHTM cụ thể tại Việt Nam (NHTM Cổ phần Hàng Hải Việt Nam). Khoảng trống của các nghiên cứu trên thế giới là chưa nghiên cứu được tình hình QLRR tỷ giá trong KDNH đặt trong bối cảnh là tại các NHTM cổ phần tại Việt Nam, mà cụ thể là Maritime Bank. Thị trường ngoại hối Việt Nam, có những đặc trưng riêng biệt như: mức độ hội nhập chưa được sâu rộng với nền tài chính thế giới (các sản phẩm chưa đa dạng, phong phú, trình độ của các thành viên tham gia thị trường còn ở mức hạn chế…); Cơ chế điều hành đặc biệt của NHTW (NHNN Việt Nam) đối với tỷ giá - một trong những công cụ điều tiết mạnh của Chính sách Tiền tệ Quốc gia; Kinh nghiệm triển khai hoạt động QLRR nói chung, cũng như QLRR tỷ giá nói riêng trong toàn hệ thống các TCTD còn thiếu và yếu.
6 - Công trình nghiên cứu trong nước: Tác giả Dự Thị Minh với đề tài luận văn Thạc sĩ “Quả ủ trong hoạt động kinh doanh ngoại hối tại NHTM Cổ phần Quân Đội” (2012) : đề cập tới các lý thuyết về rủi ro tỷ giá trong hoạt động kinh doanh ngoại hối và thực trạng tại NHTM Cổ phần Quân Đội. Tác giả Trần Thị Ngọc Trâm với đề tài luận văn Tiến sĩ “Quản trị rủi ro của NHTM Cổ phần Ngoại Thương Việt Nam” (2017): đề cập tới các lý thuyết về các loại rủi ro chính tại NHTM (rủi ro tín dụng, rủi ro thanh khoản, rủi ro lãi suất, rủi ro tỷ giá hối đoái…) và thực trạng quản lý rủi ro tại NHTM Cổ phần Ngoại Thương Việt Nam. Các tác giả Đinh Thị Thanh Long và Phan Tiến Nam với công trình nghiên cứu “Các phương pháp xác định rủi ro tỷ giá của ngân hàng thương mại” (Tạp chí Ngân hàng - số 11 - 06/2010): đề cập tới lý thuyết về xác định và đo lường RRTG tại NHTM. Các công trình nghiên cứu trong nước cung cấp cơ sở lý thuyết, phương pháp luận, chuẩn mực trong đo lường, đánh giá, quản lý rủi ro tỷ giá trong kinh doanh ngoại hối và thực tế triển khai tại một số NHTM tại Việt Nam. Tác giả đã tham khảo các lý thuyết và phương pháp luận đó trong quá trình thực hiện luận văn về quản lý rủi ro tỷ giá trong KDNH tại NHTM Cổ phần Hàng Hải Việt Nam (hiện tại, trước công trình nghiên cứu của tác giả, chưa có công trình nghiên cứu về rủi ro tỷ giá trong hoạt động KDNH tại Maritime Bank). Khoảng trống của các công trình nghiên cứu trong nước Thời gian nghiên cứu đã lâu: luận văn của tác giả Dự Thị Minh đã thực hiện từ 2012, nghiên cứu tác giả Đinh Thị Thanh Long và Phan Tiến Nam đã từ 2010, trong khi giai đoạn 2013-2015 đã chứng kiến những bước phát triển khá mạnh của công tác QLRR tại các TCTD. Chưa tập trung vào công tác quản lý rủi ro tỷ giá trong KDNH tại NHTM: luận án của tác giả Trần Thị Ngọc Trâm. Chưa có một nghiên cứu cụ thể nào đề cập tới công tác QLRR tỷ giá trong KDNH tại Maritime Bank giai đoạn 2014-2016.
7 6. Phương pháp nghiên cứu Để thực hiện được mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu, đề tài dự kiến sử dụng các phương pháp nghiên cứu sau đây: - Nhóm các phương pháp nghiên cứu lý thuyết: Phương pháp phân loại, hệ thống hóa lý thuyết: để phân loại và hệ thống hóa các lý thuyết về quản lý rủi ro tỷ giá trong hoạt động kinh doanh ngoại hối tại Ngân hàng Thương mại. Phương pháp phân tích và tổng hợp lý thuyết: để rút ra cơ sở lý thuyết của các phương pháp cơ bản nhất về quản lý rủi ro tỷ giá trong hoạt động kinh doanh ngoại hối có thể áp dụng tại Ngân hàng Thương mại Cổ phần Hàng Hải Việt Nam. - Nhóm các phương pháp nghiên cứu thực tiễn: Phương pháp quan sát: để thu thập các dữ liệu về diến biến tỷ giá trên thị trường, hoạt động kinh doanh ngoại hối, hoạt động quản lý rủi ro tỷ giá trong kinh doanh ngoại hối tại Ngân hàng Thương mại Cổ phần Hàng Hải Việt Nam trong giai đoạn nghiên cứu từ năm 2014 đến năm 2016. Phương pháp thống kê: để xử lý các số liệu đã thu thập được. 7. Giới hạn của đề tài Giới hạn đối tượng nghiên cứu: Đề tài chỉ nghiên cứu các biện pháp hoàn thiện quản lý rủi ro tỷ giá trong hoạt động kinh doanh ngoại hối tại Ngân hàng Thương mại Cổ phần Hàng Hải Việt Nam. Cụ thể, rủi ro tỷ giá được xét đến trong luận văn là những rủi ro giao dịch được đo lường bằng trạng thái mở ngoại tệ tại Ngân hàng Thương mại Cổ phần Hàng Hải Việt Nam. Giới hạn địa điểm nghiên cứu: Đề tài chỉ tiến hành nghiên cứu tại Ngân hàng Thương mại Cổ phần Hàng Hải Việt Nam. Giới hạn thời gian nghiên cứu: giai đoạn từ năm 2014 đến năm 2016. 8. Kết cấu của luận văn Ngoài phần mở đầu và kết luận, nội dung chính của luận văn được thể hiện trong ba chương: