Luận văn Thạc sĩ Tài chính Ngân hàng: Quản trị rủi ro hoạt động tại Ngân hàng Thương mại cổ phần Quân đội – Chi nhánh Huế

Chia sẻ: Mucong999 Mucong999 | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:119

Thêm vào BST

Báo xấu

40
lượt xem 8
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Luận văn "Quản trị rủi ro hoạt động tại Ngân hàng Thương mại cổ phần Quân đội – Chi nhánh Huế" được nghiên cứu với mục tiêu nhằm đề xuất các giải pháp nhằm hoàn thiện công tác quản trị rủi ro hoạt động tại MB Huế.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Tài chính Ngân hàng: Quản trị rủi ro hoạt động tại Ngân hàng Thương mại cổ phần Quân đội – Chi nhánh Huế

PHẠM THỊ THANH NGỌC BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NỘI VỤ …………/………… ……/…… HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA PHẠM THỊ THANH NGỌC LUẬN VĂN THẠC SĨ TÀI CHÍNH – NGÂN HÀNG QUẢN TRỊ RỦI RO HOẠT ĐỘNG TẠI NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI CỔ PHẦN QUÂN ĐỘI - CHI NHÁNH HUẾ LUẬN VĂN THẠC SĨ TÀI CHÍNH - NGÂN HÀNG THỪA THIÊN HUẾ - NĂM 2016 THỪA THIÊN HUẾ - NĂM 2016
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NỘI VỤ …………/………… ……/…… HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA PHẠM THỊ THANH NGỌC QUẢN TRỊ RỦI RO HOẠT ĐỘNG TẠI NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI CỔ PHẦN QUÂN ĐỘI - CHI NHÁNH HUẾ LUẬN VĂN THẠC SĨ TÀI CHÍNH - NGÂN HÀNG Chuyên ngành : Tài chính - Ngân hàng Mã số : 60 34 02 01 NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: TS. NGUYỄN THỊ HIỀN THỪA THIÊN HUẾ - NĂM 2016
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan bản luận văn là công trình nghiên cứu khoa học, độc lập của tôi dưới sự hướng dẫn của giáo viên hướng dẫn khoa học. Các số liệu, kết quả nêu trong luận văn là trung thực và có nguồn gốc rõ ràng, đáng tin cậy. Học viên Phạm Thị Thanh Ngọc
MỤC LỤC Trang Trang phụ bìa Lời cam đoan Mục lục Danh mục các chữ viết tắt Danh mục các bảng MỞ ĐẦU ....................................................................................................... 1 1. Tính cấp thiết của luận văn...................................................................... 1 2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài luận văn................................. 2 3. Mục đích và nhiệm vụ của luận văn ........................................................ 3 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu của luận văn....................................... 4 5. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu của luận văn .................. 4 6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận văn ................................................ 5 7. Kết cấu luận văn ..................................................................................... 5 Chương 1: CƠ SỞ KHOA HỌC VỀ QUẢN TRỊ RỦI RO HOẠT ĐỘNG TẠI NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI ............................................... 6 1.1. Cơ sở khoa học về Ngân hàng thương mại và quản trị rủi ro hoạt động tại Ngân hàng thương mại .................................................................. 6 1.1.1. Ngân hàng thương mại và các rủi ro trong kinh doanh ngân hàng ......................................................................................................... 6 1.1.2. Rủi ro hoạt động của các Ngân hàng thương mại ......................... 10 1.2. Quản trị rủi ro hoạt động tại các Ngân hàng thương mại .................... 16 1.2.1. Khái niệm về quản trị rủi ro và quản trị rủi ro hoạt động.............. 16 1.2.2. Sự cần thiết của quản trị rủi ro hoạt động tại các Ngân hàng thương mại ......................................................................................................... 17 1.2.3. Nguyên tắc quản trị rủi ro hoạt động ............................................ 18 1.2.4. Qui trình quản trị rủi ro hoạt động................................................ 20 1.2.5. Các tiêu chí đánh giá công tác quản trị rủi ro ............................... 28
1.2.6. Các công cụ quản trị rủi ro hoạt động .......................................... 30 1.3. Kinh nghiệm quốc tế về quản trị rủi ro hoạt động tại các Ngân hàng thương mại và bài học kinh nghiệm .......................................................... 31 1.3.1. Kinh nghiệm quốc tế .................................................................... 31 1.3.2. Bài học kinh nghiệm cho các ngân hàng thương mại Việt Nam ... 33 1.3.3. Bài học kinh nghiệm đối với Ngân hàng TMCP Quân đội .............. 35 Chương 2: THỰC TRẠNG CÔNG TÁC QUẢN TRỊ RỦI RO HOẠT ĐỘNG TẠI NGÂN HÀNG TMCP QUÂN ĐỘI CHI NHÁNH HUẾ .......... 38 2.1. Khái quát chung về Ngân hàng TMCP Quân đội - Chi nhánh Huế ..... 38 2.1.1. Môi trường và tiềm năng kinh doanh trên địa bàn ........................ 38 2.1.2. Quá trình hình thành và phát triển của Ngân hàng TMCP Quân đội - Chi nhánh Huế............................................................................... 40 2.1.3 Tổng quan về hoạt động kinh doanh của Ngân hàng TMCP Quân đội- Chi nhánh Huế trong thời gian qua........................................ 41 2.2. Thực trạng công tác quản trị rủi ro hoạt động tại Ngân hàng TMCP Quân đội - Chi nhánh Huế ........................................................................ 48 2.2.1. Cơ sở pháp lý cho công tác quản trị rủi ro hoạt động tại Ngân hàng TMCP Quân đội Quân đội ............................................................ 48 2.2.2. Mô hình quản trị rủi ro hoạt động tại Ngân hàng TMCP Quân đội ......50 2.2.3. Các công cụ quản trị rủi ro hoạt động .......................................... 53 2.2.4. Qui trình quản trị rủi ro hoạt động................................................ 58 2.3. Đánh giá công tác quản trị rủi ro hoạt động tại Ngân hàng TMCP Quân đội-Chi nhánh Huế .......................................................................... 61 2.3.1. Số lỗi phát sinh rủi ro hoạt động tại Ngân hàng TMCP Quân đội Chi nhánh Huế ................................................................................. 61 2.3.2. Đánh giá tần suất xảy ra rủi ro tại Ngân hàng TMCP Quân đội - -Chi nhánh Huế ..................................................................................... 64 2.3.3. Đánh giá giá trị tổn thất do các rủi ro xảy ra tại Ngân hàng TMCP Quân đội- Chi nhánh Huế........................................................... 65
2.3.4. Những kết quả đạt được ............................................................... 65 2.3.5. Những tồn tại, nguyên nhân ......................................................... 68 Chương 3: ĐỊNH HƯỚNG VÀ GIẢI PHÁP NHẰM HOÀN THIỆN CÔNG TÁC QUẢN TRỊ RỦI RO HOẠT ĐỘNG TẠI NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI CỔ PHẦN QUÂN ĐỘI CHI NHÁNH HUẾ .................. 74 3.1. Định hướng công tác quản trị rủi ro hoạt động của Ngân hàng TMCP Quân đội- Chi nhánh Huế .............................................................. 74 3.1.1. Định hướng hoạt động của Ngân hàng TMCP Quân đội-Chi nhánh Huế ............................................................................................. 74 3.1.2 Định hướng công tác quản trị rủi ro hoạt động .............................. 76 3.2. Giải pháp nhằm hoàn thiện công tác rủi ro hoạt động tại Ngân hàng TMCP Quân đội- Chi nhánh Huế .............................................................. 78 3.2.1. Giải pháp về qui trình tác nghiệp ................................................. 78 3.2.2. Giải pháp về cơ cấu tổ chức bộ máy............................................. 81 3.2.3. Giải pháp xây dựng chiến lược con người đáp ứng yêu cầu quản lý rủi ro ......................................................................................... 82 3.2.4. Giải pháp nâng cao nhận thức về quản lý rủi ro hoạt động và tính tuân thủ quy trình cho cán bộ nhân viên ......................................... 84 3.2.5. Giải pháp chủ động xử lý linh hoạt, có hiệu quả các tình huống do các sự kiện bên ngoài tác động.......................................................... 86 3.2.6. Giải pháp tăng cường đầu tư cơ sở vật chất đồng bộ và hiện đại, đảm bảo môi trường làm việc an toàn, thuận tiện................................... 87 3.3 Kiến nghị ............................................................................................ 88 3.3.1. Kiến nghị với Chính phủ .............................................................. 88 3.3.2 Kiến nghị với Ngân hàng Nhà nước Việt Nam.............................. 89 3.3.3. Kiến nghị đối với Ngân hàng TMCP Quân đội ............................ 89 KẾT LUẬN ................................................................................................. 94 TÀI LIỆU THAM KHẢO.......................................................................... 95 PHỤ LỤC.................................................................................................... 97
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT MB Ngân hàng thương mại cổ phần Quân Đội MB HUE Ngân hàng thương mại cổ phần Quân Đội- Chi nhánh Huế NH Ngân hàng NHNN Ngân hàng Nhà nước NHTM Ngân hàng thương mại NHTMCP Ngân hàng thương mại cổ phần TCTD Tổ chức tín dụng WTO Tổ chức thương mại thế giới QTRR Quản trị rủi ro QTRRHĐ Quản trị rủi ro hoạt động
DANH MỤC CÁC BẢNG Trang Bảng 1.1. Kiểm soát rủi ro hoạt động theo KPMG International ................. 25 Bảng 2.1. Tình hình huy động vốn từ khách hàng của MB năm 2013 – 2015 . 43 Bảng 2.2. Tình hình cho vay của MB năm 2013 - 2015 .............................. 44 Bảng 2.3. Chất lượng tín dụng của MB từ năm 2013 - 2015 ....................... 44 Bảng 2.4. Thu nhập của MB năm 2013 - 2015 ............................................ 47 Bảng 2.5. Số lỗi phát sinh của MB Huế theo nghiệp vụ qua các năm từ 2013-2015 ................................................................................... 63 Bảng 2.6. Giá trị tổn thất của MB Huế qua các năm từ 2013-2015.............. 65
DANH MỤC SƠ ĐỒ, BIỂU ĐỒ MINH HOẠ Trang Sơ đồ Sơ đồ 1.1. Mối quan hệ giữa các loại rủi ro cơ bản ......................................... 9 Sơ đồ 1.2. Các yếu tố trong rủi ro hoạt động ................................................ 11 Sơ đồ 1.3. Mối quan hệ giữa các loại rủi ro .................................................. 15 Sơ đồ 1.4. Mô hình Quy trình quản lý rủi ro hoạt động ................................ 21 Sơ đồ 1.5. Mô hình bản đồ rủi ro hoạt động ................................................. 31 Sơ đồ 2.1. Bộ máy tổ chức của MB Huế....................................................... 41 Sơ đồ 2.2. Mô hình “3 cấp độ trong công tác quản trị rủi ro hoạt động” ....... 51 Sơ đồ 2.3. Sơ đồ bộ máy quản trị rủi ro MB ................................................. 53 Sơ đồ 2.4. Mô hình bản đồ rủi ro hoạt động ................................................. 57 Sơ đồ 2.5. Mô hình qui trình quản trị rủi ro hoạt động.................................. 58 Biểu đồ Biểu đồ 2.1. Tình hình huy động vốn của MB từ 2013 -2015 ....................... 42
MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của luận văn Trong hoạt động kinh doanh nói chung, hoạt động ngân hàng thương mại nói riêng luôn tiềm ẩn những rủi ro, có nguy cơ gây mất ổn định hệ thống và làm giảm hiệu quả kinh doanh. Khi nói đến rủi ro trong hoạt động kinh doanh của các ngân hàng thương mại, chúng ta thường nghĩ đến các loại rủi ro như rủi ro tín dụng, rủi ro lãi suất, rủi ro thanh khoản…. Thế nhưng, trong thời gian gần đây, rủi ro hoạt động hay còn gọi là rủi ro tác nghiệp và rủi ro vận hành lại xuất hiện ngày càng nhiều, rất khó quản lý, đo lường và cũng chưa được các ngân hàng thương mại quan tâm đúng mức nên ngày càng có xu hướng gia tăng. Thực tế hiện nay, rủi ro hoạt động của các ngân hàng thương mại Việt Nam nói chung, của Ngân hàng Thương mại cổ phần Quân đội nói riêng có nhiều diễn biến phức tạp, thiệt hại gây ra ngày càng lớn, không chỉ ảnh hưởng đến lợi nhuận và uy tín của ngân hàng mà còn ảnh hưởng tiêu cực đến nền kinh tế và đời sống của nhân dân. Hệ thống quản trị rủi ro của Ngân hàng Thương mại cổ phần Quân đội được thực hiện thông qua hệ thống kiểm tra kiểm soát nội bộ, hệ thống cơ quan quản trị rủi ro hệ thống bao gồm tập hợp các cơ chế, chính sách, quy trình quy định nội bộ, cơ cấu tổ chức của Ngân hàng Thương mại cổ phần Quân đội được thiết lập trên cơ sở phù hợp với quy định của pháp luật hiện hành và được tổ chức thực hiện nhằm đảm bảo phòng ngừa, phát hiện và xử lý kịp thời các rủi ro và đạt được mục tiêu mà Ngân hàng Thương mại cổ phần Quân đội đã đề ra. Tuy nhiên, quy trình quản trị rủi ro vẫn chủ yếu tập trung cho quản trị rủi ro tín dụng, quản trị rủi ro hoạt động chưa được chú trọng và trong giai đoạn sơ khai ban đầu, hệ thống nhận diện và đo lường rủi 1
ro hoạt động đang được hình thành và xây dựng những bước đầu tiên, nên chưa được khoa học, tự động hóa, quá trình tổ chức thực hiện chưa đồng bộ, có những điểm chưa phù hợp với tình hình thực tế, nên hiệu quả kiểm soát rủi ro vẫn còn thấp và MB Huế cũng nằm trong bối cảnh chung đó. Xuất phát từ tình hình thực tế đó, việc tìm hiểu về rủi ro hoạt động, cách quản lý rủi ro hoạt động là yêu cầu cấp thiết và cũng chính là lý do mà bản thân tôi chọn đề tài: “Quản trị rủi ro hoạt động tại Ngân hàng Thương mại cổ phần Quân đội –Chi nhánh Huế”. 2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài luận văn Hiện nay, tại Việt Nam vẫn chưa có một khuôn khổ pháp lý chính thức cho công tác quản trị rủi ro hoạt động. Các ngân hàng thương mại vẫn đang chờ Ngân hàng Nhà nước sớm ban hành những quy định cụ thể hướng dẫn triển khai hoạt động này trên tất cả các mặt từ thiết lập chính sách, quy định, quy trình cho đến phương pháp đo lường, trích lập dự phòng rủi ro hoạt động. Hiện nay, đã có một số đề tài nghiên cứu về quản lý rủi ro hoạt động ngân hàng thương mại nói chung, nhưng chưa có đề tài nào đánh giá cụ thể, có hệ thống về quản lý rủi ro hoạt động của Ngân hàng TMCP Quân đội với đặc thù thực hiện chức năng theo chuẩn mực của một ngân hàng thương mại. Liên quan đến vấn đề nghiên cứu của đề tài, đã có một vài tác giả quan tâm nghiên cứu như: - “Ứng dụng hiệp ước quốc tế Basel II vào hệ thống quản trị rủi ro của các NHTM Việt Nam” năm 2009 của Chu Thị Hương Giang. Thực hiện nghiên cứu các chuẩn mực và các quy định trong hiệp ước quốc tế Basel II để làm cơ sở ứng dụng Basel II vào quản trị rủi ro của hệ thống ngân hàng thương mại Việt Nam. - “Quản lý rủi ro tác nghiệp đối với ngân hàng thương mại Việt Nam” năm 2010 của Nguyễn Thị Thúy Hằng - Phòng quản lý rủi ro thị trường và tác 2
nghiệp Ngân hàng Công thương Việt Nam. Với việc nghiên cứu đề xuất các giải pháp thiết lập khuôn khổ pháp lý chính thức cho hoạt động quản lý rủi ro tác nghiệp trên cơ sở xem xét áp dụng thông lệ Basel II. - “Quản trị rủi ro tác nghiệp tại các ngân hàng thương mại Việt Nam” năm 2012 của Nguyễn Hoài Linh. Tập trung nghiên cứu cơ sở lý luận và thực tiễn quản lý rủi ro, đề xuất các giải pháp cơ bản tăng cường quản trị rủi ro tác nghiệp tại các ngân hàng thương mại Việt Nam. - “Quản trị rủi ro tác nghiệp tại Ngân hàng Công thương Việt Nam” của Hồ Thị Thanh Xuân đưa ra cách nhìn tổng quan về quản lý rủi ro tác nghiệp. Tuy nhiên các nghiên cứu từ năm 2009 đến nay đã xuất hiện nhiều loại rủi ro mới nên yêu cầu phải nhận diện và có giải pháp phù hợp. - Một số nghiên cứu của các tác giả trên các tạp chí, website như “ Quản lý rủi ro tác nghiệp đối với ngân hàng thương mại Việt Nam” của Nguyễn Thị Thúy Hằng, “ Quản lý rủi ro tác nghiệp trong ngân hàng hiện nay”,… tuy nhiên chưa đưa ra các giải pháp toàn diện. Tuy nhiên, đối với quản trị rủi ro hoạt động tại MB Huế thì đến nay vẫn chưa có công trình nào nghiên cứu một cách đầy đủ, hoàn chỉnh và hệ thống. 3. Mục đích và nhiệm vụ của luận văn - Mục đích: Đề xuất các giải pháp nhằm hoàn thiện công tác quản trị rủi ro hoạt động tại MB Huế. - Nhiệm vụ: + Nghiên cứu lý luận cơ bản về rủi ro, rủi ro hoạt động và quản trị rủi ro hoạt động trong hoạt động kinh doanh của ngân hàng. + Mô tả quy trình quản trị rủi ro hoạt động và đánh giá thực trạng quản trị rủi ro hoạt động theo quy trình tại MB Huế, từ đó làm rõ những hạn chế, nguyên nhân của những hạn chế đó. + Đề xuất các kiến nghị, giải pháp để hoàn thiện công tác QTRRHĐ, hạn chế tối đa các rủi ro hoạt động có thể xảy ra tại MB Huế. 3
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu của luận văn - Đối tượng nghiên cứu: +Về lý luận: Hệ thống hóa những vấn đề về QTRRHĐ trong hệ thống ngân hàng thương mại. +Về thực tiễn: Nghiên cứu phân tích đánh giá công tác QTRRHĐ tại MB Huế. - Phạm vi nghiên cứu: + Không gian nghiên cứu: MB Huế. + Nội dung nghiên cứu: Công tác QTRRHĐ tại MB Huế + Thời gian nghiên cứu: Từ năm 2013 - 2015. 5. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu của luận văn - Phương pháp luận: + Luận văn dựa trên cơ sở phương pháp luận duy vật biện chứng và duy vật lịch sử của chủ nghĩa Mac Lenin. +Cơ sở lý luận: Dựa trên cơ sở lý luận về ngân hàng và về QTRRHĐ của ngân hàng thương mại - Phương pháp nghiên cứu: + Phương pháp thống kê, phân tích tổng hợp, phân tích thống kê kết hợp các công thức, bảng biểu để tính toán, minh họa, so sánh và rút ra kết luận. + Phương pháp kế thừa những nghiên cứu đó có thu thập thông tin, tài liệu phục vụ cho việc nghiên cứu. + Phương pháp nghiên cứu tài liệu: là tham khảo các tài liệu, giáo trình, báo chí, internet, các quyết định, các luật, quyết định, thông tư, hướng dẫn,.. + Phương pháp phỏng vấn trực tiếp: là phương pháp hỏi trực tiếp những người cung cấp thông tin, dữ liệu cần thiết cho việc nghiên cứu đề tài tại đơn vị. 4
6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận văn - Ý nghĩa khoa học: Đề tài hệ thống hóa một cách ngắn ngọn nhưng khá đầy đủ những vấn đề lý luận căn bản về công tác QTRRHĐ của Ngân hàng thương mại dựa trên nhiều nguồn tài liệu khác nhau. Vì vậy, kết quả của đề tài này có thể được sử dụng như là tài liệu tham khảo về lĩnh vực quản trị rủi ro của các ngân hàng thương mại. - Ý nghĩa thực tiễn: Kết quả của đề tài nghiên cứu này là một nguồn thông tin hữu ích cho các nhà quản lý của MB Huế để đưa ra các quyết định, chính sách phù hợp nhằm cải thiện công tác quản trị rủi ro hoạt động nói riêng cũng như công tác quản trị rủi ro chung của ngân hàng trong tương lai, góp phần đảm bảo tính an toàn và nâng cao hiệu quả trong hoạt động kinh doanh của ngân hàng, đồng thời đưa ngành ngân hàng tiến tới mục tiêu phát triển càng ngày càng bền vững. 7. Kết cấu luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận và danh mục tài liệu tham khảo, luận văn được chia thành 3 chương: Ngoài phần mở đầu, kết luận và danh mục tài liệu tham khảo, luận văn được chia thành 3 chương: Chương 1: Lý luận cơ bản về quản trị rủi ro hoạt động trong các Ngân hàng thương mại Chương 2: Thực trạng quản trị rủi ro hoạt động tại MB Huế Chương 3: Định hướng và giải pháp nhằm hoàn thiện công tác quản trị rủi ro hoạt động tại MB Huế 5
Chương 1: CƠ SỞ KHOA HỌC VỀ QUẢN TRỊ RỦI RO HOẠT ĐỘNG TẠI NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI 1.1. Cơ sở khoa học về Ngân hàng thương mại và quản trị rủi ro hoạt động tại Ngân hàng thương mại 1.1.1. Ngân hàng thương mại và các rủi ro trong kinh doanh ngân hàng 1.1.1.1. Khái niệm về Ngân hàng thương mại * Khái niệm về Ngân hàng thương mại: Ngân hàng thương mại là một tổ chức trung gian tài chính cung cấp danh mục dịch vụ tài chính đa dạng, với hoạt động cơ bản là nhận gửi, cho vay và thanh toán (Theo Luật các Tổ chức tín dụng) Ngân hàng là một tổ chức kinh doanh đặc biệt, một loại hình kinh doanh đặc thù trong nền kinh tế. Nó đặc biệt bởi nhiều lý do khác nhau nhưng lý do quan trọng nhất là do loại hàng hóa chủ yếu mà nó kinh doanh là loại hàng hóa đặc biệt: tiền tệ. * Đặc điểm - Là chủ thể thường xuyên nhận và kinh doanh tiền gửi. Cho vay, nhận gửi hay kinh doanh tiền gửi là hoạt động có tính đặc trưng riêng có của các ngân hàng thương mại. Hai loại hình hoạt động này làm cho ngân hàng thương mại khác với các loại hình doanh nghiệp khác trong nền kinh tế thị trường. - Hoạt động của ngân hàng thương mại gắn bó mật thiết với hệ thống lưu thông tiền tệ và hoạt động thanh toán ở mỗi quốc gia. - Hoạt động của ngân hàng thương mại đa dạng, phong phú và có phạm vi rộng lớn. * Nội dung hoạt động cơ bản của ngân hàng thương mại: Tùy theo pháp luật của từng quốc gia và theo từng thời kỳ, ngân hàng thương mại thực hiện 6
các hoạt động kinh doanh với mục đích tạo ra lợi nhuận. Một cách tổng quá, hoạt động kinh doanh của ngân hàng thương mại là việc cung cấp các “ dịch vụ nhằm đáp ứng các nhu cầu về tài chính của khách hàng” bao gồm: - Dịch vụ tiền gửi và tiết kiệm - Cho vay và đầu tư dự án - Dịch vụ chuyển tiền và thanh toán - Các dịch vụ tài chính và tư vấn - Các dịch vụ khác như bảo quản vật có giá, cho thuê két,… 1.1.1.2. Rủi ro trong kinh doanh ngân hàng * Khái niệm về rủi ro: cụm từ “rủi ro” được định nghĩa theo nhiều cách khác nhau nhưng nhìn chung có thể chia ra hai quan điểm: - Theo quan điểm truyền thống, rủi ro là những sự kiện xảy ra có thể làm mất mát tài sản hay làm phát sinh một khoản nợ. - Theo quan điểm hiện đại, rủi ro bao hàm nghĩa rộng hơn và không chỉ tính đến đến rủi ro tài chính mà còn bao gồm cả những rủi ro liên quan đến những mục tiêu hoạt động và chiến lược. Rủi ro là những bất trắc không thể đo lường được, vừa mang tính tích cực và mạng tính tiêu cực. Rủi ro có thể mang đến cho chúng ta những tổn thất, mất mát và nguy hiểm nhưng cũng có thể mang cho chúng ta những cơ hội, thời cơ. Vì vậy, từ việc nghiên cứu, nhận diện, đo lường và quản lý rủi ro, chúng ta có thể tìm ra các biện pháp phòng ngừa, tránh né những rủi ro thuần túy, hạn chế những thiệt hại do rủi ro gây ra và đôi khi có thể biến những thách thức thành cơ hội mang lại kết quả tốt đẹp. Lợi Nhuận Rủi ro 7
* Các loại rủi ro trong kinh doanh ngân hàng Kinh doanh trong lĩnh vực ngân hàng là một loại hình kinh doanh đặc thù, được biểu hiện thông qua các rủi ro đặc thù mà ngành ngân hàng phải đối mặt. Có thể phân thành các loại rủi ro sau: - Rủi ro tín dụng: Là loại rủi ro do bên được cấp tín dụng, bên có nghĩa vụ hoặc đối tác không thực hiện hoặc không có khả năng thực hiện một phần hoặc toàn bộ nghĩa vụ của mình theo cam kết. - Rủi ro thanh khoản: Là khả năng ngân hàng không đáp ứng được các nghĩa vụ tài chính một cách tức thời hoặc phải huy động vốn bổ sung với chi phí cao hoặc phải bán tài sản với giá thấp. - Rủi ro lãi suất: Phát sinh đối với ngân hàng khi kỳ hạn đến hạn của tài sản có không cân xứng với kỳ hạn đến hạn của tài sản nợ. - Rủi ro tỷ giá: Là rủi ro xảy ra khi có sự biến động về tỷ giá của các đồng tiền trong hoạt động thanh toán của ngân hàng. - Rủi ro hoạt động ngoại bảng: Là rủi ro xảy ra do việc quản trị điều hành không hiệu quả hoặc không đánh giá đúng các tác dụng của các nghiệp vụ ngoại bảng có thể dẫn đến các tổn thất to lớn cho ngân hàng. - Rủi ro hoạt động: Là rủi ro do các qui trình nội bộ qui định không đầy đủ hoặc có sai sót, do con người, do hệ thống hoặc do các yếu tố bên ngoài. Ngoài sáu loại rủi ro cơ bản trên, ngân hàng hiện đại còn phải đối diện với một số loại rủi ro sau: - Rủi ro quốc gia - Rủi ro danh tiếng/uy tín: Là rủi ro suy giảm niềm tin đối với Ngân hàng do các thông tin bất lợi, có thể dẫn tới giảm kết quả kinh doanh và /hoặc cổ phiếu của Ngân hàng trên thị trường. - Rủi ro chiến lược: Là rủi ro do ngân hàng không ứng phó kịp thời trước các thay đổi của môi trường kinh doanh, do các chiến lược, chính sách 8
kinh doanh sai lầm, do thực hiện không đúng các chiến lược, chính sách kinh doanh ngân hàng ban hành. - Rủi ro tập trung: Là rủi ro do ngân hàng tập trung vào một mảng, một đối tác, khách hàng, lĩnh vực kinh doanh, địa bàn ở mức độ có thể ảnh hưởng đến an toàn hoạt động, hoặc làm giảm khả năng duy trì các hoạt động kinh doanh chính của ngân hàng. Mỗi loại rủi ro có những đặc thù riêng song chúng có mối quan hệ biện chứng với nhau và đều ảnh hưởng trực tiếp tới hoạt động kinh doanh của ngân hàng. Trong hoạt động kinh doanh ngân hàng thì rủi ro hoạt động là loại rủi ro ảnh hưởng nhiều nhất và bao trùm lên tất cả các loại rủi ro. Rủi ro hoạt động không mang tính tài chính bởi nó phát sinh từ sự cố trong quy trình, từ hệ thống công nghệ thông tin, hệ thống báo cáo, những quy định giám sát rủi ro nội bộ hoặc việc tuân thủ những chính sách rủi ro. Chính vì vậy trong quản lý rủi ro nếu quản lý tốt rủi ro hoạt động sẽ làm giảm thiểu nguy cơ xảy ra các rủi ro khác. Dưới đây là sơ đồ biểu thị mối quan hệ giữa rủi ro hoạt động với các loại rủi ro khác: RỦI RO TÍN DỤNG RỦI RO RỦI RO RỦI RO THỊ HOẠT ĐỘNG THANH TRƯỜNG KHOẢN RỦI RO TÀI SẢN Sơ đồ 1.1. Mối quan hệ giữa các loại rủi ro cơ bản Chấp nhận rủi ro là trung tâm của hoạt động ngân hàng. Các ngân hàng cần phải đánh giá các cơ hội kinh doanh dựa trên mối quan hệ rủi ro- lợi ích 9
nhằm tìm ra những cơ hội đạt được những lợi ích xứng đáng với mức rủi ro chấp nhận. Ngân hàng sẽ hoạt động tốt nếu mức rủi ro mà ngân hàng chịu là hợp lý và kiểm soát được, nằm trong phạm vi khả năng các nguồn lực tài chính và năng lực tín dụng của ngân hàng. 1.1.2. Rủi ro hoạt động của các Ngân hàng thương mại 1.1.2.1. Khái niệm về rủi ro hoạt động Rủi ro hoạt động tồn tại trong hầu hết các bộ phận của ngân hàng có thực hiện nghiệp vụ giao dịch kinh doanh, cung cấp dịch vụ hoặc các hoạt động chấp nhận rủi ro. Rủi ro này phát sinh do hệ thống thông tin không hiệu quả, do sai sót kỹ thuật, những sai phạm trong kiểm soát nội bộ, những biến cố không định trước hay những vấn đề hoạt động khác có thể dẫn đến mất mát không định trước hay những vấn đề về uy tín, danh tiếng. Phạm vi và thời gian xảy ra những rủi ro hoạt động rất rộng lớn, nó có thể xảy ra bất kỳ lúc nào trong thời gian hoạt động của ngân hàng. Theo Basel II: Rủi ro hoạt động được định nghĩa là rủi ro tổn thất do qui trình nội bộ không đầy đủ hoặc không hiệu quả, do con người và hệ thống hoặc các sự kiện bên ngoài.[1, tr.8]. Định nghĩa này bao gồm rủi ro pháp lý nhưng không bao gồm rủi ro chiến lược và rủi ro danh tiếng. Như vậy, rủi ro hoạt động là do nhóm yếu tố sau tạo nên, đó là: quy trình, con người, hệ thống công nghệ thông tin, các sự kiện bên ngoài và các vấn đề khác. Các nhóm yếu tố đó được thể hiện thông qua sơ đồ sau: - Con người: Sự cố con người được hiểu theo nghĩa rộng bao gồm cả thiếu chuyên môn lẫn sự gian lận, sự không tuân thủ những quy trình và chính sách hiện hành. - Quy trình: Những thủ tục và biện pháp kiểm soát báo cáo, theo dõi và quyết định không thỏa đáng; những thủ tục xử lý thông tin không hợp lý ví dụ sai sót trong ghi chép giao dịch hoặc kiểm tra tài liệu pháp lý; những trục trặc 10
tổ chức; những rủi ro không được phát hiện vượt qua giới hạn; sự kém cỏi trong quản lý theo dõi rủi ro.. - Hệ thống: Đầu tư công nghệ không phù hợp, lỗi tích hợp từ vận hành hệ thống, lỗ hổng an ninh hệ thống và có thể phát sinh bất cứ khi nào hệ thống công nghệ bị trục trặc hoặc là khi hệ thống hỗ trợ bên trong ngừng hoạt động. Đây chỉ là một phần của rủi ro hoạt động nhưng lại có thể ảnh hưởng đến tất cả các loại rủi ro khác trong ngân hàng. - Các sự kiện bên ngoài: Các yếu tố nằm ngoài sự kiểm soát của ngân hàng cũng góp phần gây ra rủi ro hoạt động. Các thay đổi về pháp lý, chính trị; các hành vi lừa đảo, trộm cắp hoặc phạm tội của các đối tượng bên ngoài; thời tiết khắc nghiệt cũng có thể tạo ra hoặc làm tăng thêm các rủi ro trong ngân hàng. RỦI RO HOẠT ĐỘNG Con người Quy trình Hệ thống Khách quan - Hành vi của nhân Bất cập, chưa - Hệ thống CNTT - Lừa đảo viên hoàn chỉnh, chưa - Các hệ thống hỗ - Bất khả kháng - Quản lý cán bộ phù hợp trợ/dự phòng khác - Chính sách không hiệu quả Sơ đồ 1.2. Các yếu tố trong rủi ro hoạt động Các vấn đề khác có ảnh hưởng đến rủi ro hoạt động bao gồm: số tiền của các giao dịch, số lượng các giao dịch, số lượng các thay đổi mà một ngân hàng đang gặp phải (lãnh đạo mới, nhân viên mới, sản phẩm mới, những thay đổi về chương trình hệ thống…) Rủi ro hoạt động đặt ra những thách thức về dữ liệu và phương pháp. Để mô phỏng nó đòi hỏi phải phân loại các sự kiện rủi ro cộng với đánh giá tần 11