Luận văn Thạc sĩ Tài chính ngân hàng: Quản trị rủi ro tín dụng tại Ngân hàng TMCP Ngoại thương Việt Nam - chi nhánh Hà Tĩnh

Chia sẻ: Tomjerry001 | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:55

Thêm vào BST

Báo xấu

32
lượt xem 11
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục tiêu nghiên cứu của đề tài là đề xuất một số giải pháp tăng cường quản trị tủi ro tín dụng tại VCB Hà Tĩnh trên cơ sở hệ thống hoá một số vấn đề lý luận cơ bản về quản trị rủi ro tín dụng của Ngân hàng Thương Mại; Phân tích thực trạng rủi ro tín dụng và công tác quản trị rủi ro tín dụng tại VCB Hà Tĩnh.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Tài chính ngân hàng: Quản trị rủi ro tín dụng tại Ngân hàng TMCP Ngoại thương Việt Nam - chi nhánh Hà Tĩnh

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ --------------------- TRỊNH THỊ THANH MAI QUẢN TRỊ RỦI RO TÍN DỤNG TẠI NGÂN HÀNG TMCP NGOẠI THƢƠNG VIỆT NAM - CHI NHÁNH HÀ TĨNH LUẬN VĂN THẠC SĨ TÀI CHÍNH NGÂN HÀNG Hà Nội – 2017
ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ --------------------- TRỊNH THỊ THANH MAI QUẢN TRỊ RỦI RO TÍN DỤNG TẠI NGÂN HÀNG TMCP NGOẠI THƢƠNG VIỆT NAM - CHI NHÁNH HÀ TĨNH Chuyên ngành: Tài chính ngân hàng Mã số: 60340201 LUẬN VĂN THẠC SĨ TÀI CHÍNH NGÂN HÀNG NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC: TS. NGUYỄN THỊ HƢƠNG LIÊN XÁC NHẬN CỦA XÁC NHẬN CỦA CHỦ TỊCH HĐ CÁN BỘ HƢỚNG DẪN CHẤM LUẬN VĂN Hà Nội - 2017
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan bài luận văn là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu trong luận văn là công khai và trung thực. Những kết luận khoa học trong luận văn này chƣa từng đƣợc công bố trong bất cứ công trình nghiên cứu nào. Học viên Trịnh Thị Thanh Mai
LỜI CẢM ƠN Trƣớc tiên, tôi xin gửi lời cảm ơn chân thành và sâu sắc đến Cán bộ hƣớng dẫn khoa học TS. Nguyễn Thị Hƣơng Liên – Trƣờng Đại học kinh tế, Đại học Quốc gia Hà Nội đã rất tận tình, quan tâm hƣớng dẫn tôi trong suốt quá trình thực hiện luận văn. Tôi xin chân thành cảm ơn các quý thầy cô giáo cùng các anh chị chuyên viên trong Khoa Tài chính Ngân hàng, Khoa Sau đại học - Trƣờng Đại học Kinh tế - Đại học Quốc gia Hà Nội, đã tận tình giúp đỡ, truyền đạt cho tôi những kiến thức và kinh nghiệm quý báu trong suốt thời gian học tập, những kiến thức này sẽ là nền tảng cơ bản và góp phần giúp tôi nâng cao nghiệp vụ trong quá trình làm việc của mình. Đồng thời tôi xin chân thành cảm ơn sự giúp đỡ của toàn bộ cán bộ nhân viên Ngân hàng TMCP Ngoại thƣơng Việt Nam chi nhánh Hà Tĩnh đã tạo điều kiện và cung cấp các số liệu cần thiết cho tôi hoàn thiện luận văn này. Cuối cùng tôi xin kính chúc cô Nguyễn Thị Hƣơng Liên cùng các quý thầy cô, các anh chị luôn có một sức khỏe dồi dào, may mắn và thành công. Hà Nội, ngày tháng năm 2017 Học viên Trịnh Thị Thanh Mai
MỤC LỤC DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU VIẾT TẮT.................................................................. i DANH MỤC CÁC BẢNG......................................................................................... ii DANH MỤC HÌNH .................................................................................................. iii DANH MỤC BIỂU ĐỒ ............................................................................................ iv MỞ ĐẦU .....................................................................................................................1 CHƢƠNG 1: TỔNG QUAN NGHIÊN CỨU VÀ CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN TRỊ RỦI RO TÍN DỤNG TẠI NGÂN HÀNG THUƠNG MẠI ...............................4 1.1. Tổng quan nghiên cứu về quản trị rủi ro tín dụng của Ngân hàng thƣơng mại ......4 1.2. Lý luận cơ bản về rủi ro tín dụng và quản trị rủi ro tín dụng tại Ngân hàng thƣơng mại ..............................................................................................................7 1.2.1 Rủi ro tín dụng của NHTM ........................................................................7 1.2.2. Quản trị rủi ro tín dụng trong NHTM ....................................................18 CHƢƠNG 2: PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ...... Error! Bookmark not defined. 2.1. Thiết kế nghiên cứu ...................................... Error! Bookmark not defined. 2.1.1. Lý luận cơ bản về khung thiết kế nghiên cứuError! Bookmark not defined. 2.1.2. Khung thiết kế nghiên cứu được áp dụng Error! Bookmark not defined. 2.2. Phƣơng pháp nghiên cứu ............................... Error! Bookmark not defined. 2.2.1 Phương pháp thu thập số liệu, dữ liệu ..... Error! Bookmark not defined. 2.2.2. Phương pháp phân tích - tổng hợp số liệu, dữ liệu.Error! Bookmark not defined. 2.2.3. Phương pháp so sánh ............................... Error! Bookmark not defined. CHƢƠNG 3: THỰC TRẠNG QUẢN TRỊ RỦI RO TÍN DỤNG TẠI NGÂN HÀNG TMCP NGOẠI THƢƠNG VIỆT NAM CHI NHÁNH HÀ TĨNH ...... Error! Bookmark not defined. 3.1. Khái quát về VCB Hà Tĩnh ........................... Error! Bookmark not defined. 3.1.1. Lịch sử và phát triển ................................. Error! Bookmark not defined.
3.1.2. Cơ cấu tổ chức .......................................... Error! Bookmark not defined. 3.1.3. Tình hình hoạt động kinh doanh............... Error! Bookmark not defined. 3.2. Thực trạng rủi ro tín dụng tại VCB Hà Tĩnh . Error! Bookmark not defined. 3.2.1. Hoạt động tín dụng tại VCB Hà Tĩnh ....... Error! Bookmark not defined. 3.2.2. Đánh giá mức độ rủi ro tín dụng tại VCB Hà TĩnhError! Bookmark not defined. 3.3. Thực trạng quản trị rủi ro tín dụng tại VCB Hà TĩnhError! Bookmark not defined. 3.3.1. Mô hình quản trị rủi ro tín dụng tại VCB Hà TĩnhError! Bookmark not defined. 3.3.2. Quy trình thực hiện quản trị rủi ro tín dụng tại VCB Hà Tĩnh ....... Error! Bookmark not defined. 3.4. Đánh giá chung về công tác quản trị RRTD tại VCB Hà Tĩnh ............. Error! Bookmark not defined. 3.4.1. Những kết quả đạt được ........................... Error! Bookmark not defined. 3.4.2. Những hạn chế trong công tác quản trị rủi ro tín dụng và nguyên nhân ............................................................................ Error! Bookmark not defined. CHƢƠNG 4: GIẢI PHÁP TĂNG CƢỜNG QUẢN TRỊ RỦI RO TÍN DỤNG TẠI NGÂN HÀNG TMCP NGOẠI THƢƠNG CHI NHÁNH HÀ TĨNH ............. Error! Bookmark not defined. 4.1 Định hƣớng quản trị rủi ro tín dụng của VCB Hà Tĩnh đến năm 2020 .. Error! Bookmark not defined. 4.1.1 Định hướng phát triển hoạt động tín dụng Error! Bookmark not defined. 4.1.2. Định hướng quản trị rủi ro tín dụng ........ Error! Bookmark not defined. 4.2. Giải pháp tăng cƣờng quản trị rủi ro tín dụng tại VCB Hà Tĩnh ........... Error! Bookmark not defined. 4.2.1. Tăng cường hiệu quả xử lý nợ xấu và nợ quá hạnError! Bookmark not defined.
4.2.2. Nâng cao khả năng phân tích và nhận dạng các dấu hiệu rủi ro tín dụng ............................................................................ Error! Bookmark not defined. 4.2.3. Nâng cao chất lượng hoạt động kiểm tra, kiểm soát khoản vay ..... Error! Bookmark not defined. 4.2.4. Đánh giá lại tài sản đảm bảo kết hợp kiểm tra sau cho vay định kỳ, xếp hạng tín dụng theo đúng quy định ...................... Error! Bookmark not defined. 4.2.5. Áp dụng biện pháp quản trị danh mục tín dụng chủ động, đa dạng hóa đối tượng khách hàng để phân tán rủi ro ........... Error! Bookmark not defined. 4.2.6. Chú trọng đến công tác đào tạo và phát triển nguồn nhân lực ...... Error! Bookmark not defined. 4.3. Một số kiến nghị ............................................ Error! Bookmark not defined. 4.3.1. Đối với Ngân hàng TMCP Ngoại thương Việt NamError! Bookmark not defined. 4.3.2. Kiến nghị với Ngân hàng Nhà nước ......... Error! Bookmark not defined. 4.3.3. Kiến nghị với Chính phủ........................... Error! Bookmark not defined. KẾT LUẬN ............................................................... Error! Bookmark not defined. TÀI LIỆU THAM KHẢO .........................................................................................43
DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU VIẾT TẮT TT Ký hiệu Nguyên nghĩa 1 BCTC Báo cáo tài chính 2 CBTD Cán bộ tín dụng 3 KHCN Khách hàng cá nhân 4 KHDN Khách hàng doanh nghiệp 5 HĐQT Hội đồng quản trị 6 NHNN Ngân hàng Nhà nƣớc 7 PGD Phòng giao dịch 8 QTRR Quản trị rủi ro 9 TNHH Trách nhiệm hữu hạn Ngân hàng Thƣơng mại cổ phần Ngoại 10 VCB thƣơng Việt Nam Ngân hàng Thƣơng mại cổ phần Ngoại 11 VCB Hà Tĩnh thƣơng Việt Nam chi nhánh Hà Tĩnh i
DANH MỤC CÁC BẢNG STT Bảng Nội dung Trang 1 Bảng 3.1 Tổng hợp kết quả hoạt động kinh doanh VCB Hà Tĩnh 54 2 Bảng 3.2 Tình hình huy động vốn VCB Hà Tĩnh 55 3 Bảng 3.3 Cơ cấu dƣ nợ theo kỳ hạn của VCB Hà Tĩnh 61 4 Bảng 3.4 Cơ cấu dƣ nợ theo ngành nghề kinh tế của VCB Hà Tĩnh 63 Cơ cấu dƣ nợ theo đối tƣợng khách hàng của VCB 5 Bảng 3.5 66 Hà Tĩnh Tỷ lệ dƣ nợ cho vay/nguồn vốn huy động của VCB 6 Bảng 3.6 68 Hà Tĩnh 7 Bảng 3.7 Tình hình nợ quá hạn của VCB Hà Tĩnh 69 8 Bảng 3.8 Số liệu về nợ xấu của VCB Hà Tĩnh 70 Tỷ lệ nợ xấu các Ngân hàng TMCP Nhà nƣớc trên 9 Bảng 3.9 71 địa bàn 10 Bảng 3.10 Tỷ lệ nợ xấu các Chi nhánh VCB trong khu vực 71 11 Bảng 3.11 Tình hình trích lập dự phòng của VCB Hà Tĩnh 72 12 Bảng 3.12 Các chỉ tiêu sinh lời từ hoạt động tín dụng 73 13 Bảng 3.13 Bảng xếp hạng khách hàng doanh nghiệp 86 14 Bảng 3.14 Bảng xếp hạng khách hàng cá nhân 90 ii
DANH MỤC HÌNH STT Hình Nội dung Trang 1 Hình 3.1 Mô hình cơ cấu tổ chức của VCB Hà Tĩnh 53 2 Hình 3.2 Mô hình xếp hạng tín dụng khách hàng doanh nghiệp 81 3 Hình 3.3 Mô hình xếp hạng tín dụng khách hàng cá nhân 89 iii
DANH MỤC BIỂU ĐỒ STT Biểu đồ Nội dung Trang Thị phần dƣ nợ tín dụng của ngành ngân hàng Hà 2 Biểu đồ 3.1 56 Tĩnh năm 2015 So sánh cơ cấu dƣ nợ theo kỳ hạn qua các năm của 3 Biểu đồ 3.2 62 VCB Hà Tĩnh So sánh cơ cấu dƣ nợ theo ngành nghề kinh tế qua 4 Biểu đồ 3.3 64 các năm của VCB Hà Tĩnh So sánh cơ cấu dƣ nợ theo đối tƣợng khách hàng 5 Biểu đồ 3.4 67 qua các năm của VCB Hà Tĩnh iv
MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Hoạt động tín dụng đã và đang là một trong những hoạt động kinh doanh chính đem lại nguồn thu chủ yếu cho các NHTM. Tuy nhiên cùng với việc đem lại thu nhập đáng kể cho ngân hàng thì lĩnh vực tín dụng cũng là lĩnh vực có rủi ro lớn nhất. Hậu quả của rủi ro tín dụng đối với ngân hàng thƣờng rất nặng nề: làm tăng chi phí của ngân hàng, thu nhập lãi bị chậm hoặc mất đi cùng với sự thất thoát vốn vay, làm xấu đi tình hình tài chính và cuối cùng làm tổn hại đến uy tín và vị thế của ngân hàng. Rủi ro tín dụng luôn song hành với hoạt động tín dụng, không thể loại bỏ hoàn toàn rủi ro tín dụng mà chỉ có thể áp dụng các biện pháp để phòng ngừa hoặc giảm thiệt hại tối đa khi rủi ro xảy ra. Khi ngân hàng kinh doanh với một mức tổn thất thấp hơn hoặc bằng mức tỷ lệ tổn thất dự kiến thì đó là sự thành công trong lĩnh vực quản trị rủi ro. Do vậy các ngân hàng phải bằng nhiều biện pháp tác động đến hoạt động tín dụng để hạn chế tối đa rủi ro tín dụng nhằm góp phần đạt tới mục tiêu hoạt động tín dụng an toàn, hiệu quả trong tăng trƣởng. Trong điều kiện kinh tế khó khăn hiện nay, việc kinh doanh của hầu hết các ngân hàng thƣơng mại đều tập trung vào tăng cƣờng hoạt động tín dụng, nhƣng chất lƣợng tín dụng chƣa cao, tỷ lệ nợ xấu, nợ quá hạn vẫn là vấn đề làm đau đầu các nhà quản trị. Ngân hàng TMCP Ngoại thƣơng Việt Nam chi nhánh Hà Tĩnh là một trong những ngân hàng đang dần khẳng định vị trí của mình trong ngành Ngân hàng Hà Tĩnh. Tuy nhiên chịu tác động chung của nền kinh tế, của ngành, địa phƣơng, tình hình nợ quá hạn, nợ xấu của chi nhánh trong những năm qua liên tục tăng và ở mức cao, có năm đã vƣợt ngƣỡng 3%, có nhiều dự án cho vay không hiệu quả dẫn đến thiệt hại lớn nhƣ dự án cho vay nhà máy thép Vạn Lợi. Công tác quản trị rủi ro chƣa đƣợc chú trọng và còn nhiều bất cập, quy trình quản trị RRTD thiếu chặt chẽ, chất lƣợng thẩm định tín dụng còn thấp là nguyên nhân chủ yếu dẫn đến RRTD tại Vietcombank Hà Tĩnh. Do đó, tăng trƣởng tín dụng hợp lý đi đôi với việc đảm bảo chất lƣợng và quản trị tốt rủi ro tín dụng là điều hết sức cần thiết để Vietcombank Hà Tĩnh không ngừng mở rộng và phát triển an toàn và ổn định, chính vì vậy tôi chọn đề 1
tài: „‟Quản trị rủi ro tín dụng tại Ngân hàng TMCP Ngoại thƣơng Việt Nam - chi nhánh Hà Tĩnh” cho Luận văn thạc sỹ của mình. 2. Câu hỏi nghiên cứu Dựa trên việc tìm hiểu quy trình quản trị rủi ro và thực trạng quản trị rủi ro tín dụng tại Ngân hàng, tác giả nhận thấy cần đƣa ra những giải pháp tăng cƣờng công tác quản trị rủi ro tín dụng nhằm đảm bảo sự phát triển an toàn, bền vững cho VCB Hà Tĩnh. Qua việc trả lời các câu hỏi nghiên cứu sau: 1. VCB Hà Tĩnh đã thực hiện quản trị rủi ro tín dụng nhƣ thế nào? những bất cập cần giải quyết? 2. Để tăng cƣờng công tác quản trị rủi ro tín dụng tại VCB Hà Tĩnh cần có những giải pháp gì? 3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu Mục đích nghiên cứu: Đề xuất một số giải pháp tăng cƣờng quản trị tủi ro tín dụng tại VCB Hà Tĩnh trên cơ sở hệ thống hoá một số vấn đề lý luận cơ bản về quản trị rủi ro tín dụng của Ngân hàng Thƣơng Mại; Phân tích thực trạng rủi ro tín dụng và công tác quản trị rủi ro tín dụng tại VCB Hà Tĩnh. Nhiệm vụ nghiên cứu: - Về lý luận: Hệ thống hóa cơ sở lý luận về quản trị rủi ro tín dụng của Ngân hàng thƣơng mại thông qua việc trình bày khái quát về rủi ro tín dụng và quản trị rủi ro tín dụng: Khái niệm, đặc điểm, các chỉ tiêu đánh giá rủi ro và phân tích các nguyên nhân đến rủi ro tín dụng, các mô hình quản trị rủi ro của Ngân hàng thƣơng mại. - Về thực tiễn: Mô tả, đánh giá thực trạng quản trị rủi ro tín dụng, tìm ra nguyên nhân dẫn đến các hạn chế trong quản trị rủi ro tín dụng tại VCB Hà Tĩnh. - Trên cơ sở phân tích, đánh giá những vấn đề đặt ra, luận văn đề xuất các giải pháp và kiến nghị nhằm tăng cƣờng quản trị rủi ro tín dụng tại VCB Hà Tĩnh đến năm 2020.. 4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu - Đối tƣợng nghiên cứu: Quản trị rủi ro tín dụng tại Ngân hàng thƣơng mại - Phạm vi nghiên cứu: 2
+ Phạm vi không gian: Quản trị rủi ro tín dụng tại VCB Hà Tĩnh, có so sánh với một số chi nhánh khác trong hệ thống VCB toàn quốc và các chi nhánh NHTM khác trên địa bàn Hà Tĩnh. + Phạm vi thời gian: Nghiên cứu giai đoạn 2013 - 2015, các giải pháp tăng cƣờng quản trị rủi ro tín dụng đến năm 2020. 5. Kết cấu của Luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận và danh mục tài liệu tham khảo, Luận văn đƣợc kết cấu 4 chƣơng: Chƣơng 1: Tổng quan nghiên cứu và cơ sở lý luận về quản trị rủi ro tín dụng tại Ngân hàng thƣơng mại Chƣơng 2: Phƣơng pháp nghiên cứu Chƣơng 3: Thực trạng quản trị rủi ro tín dụng tại Ngân hàng TMCP Ngoại thƣơng Việt Nam Chƣơng 4: Giải pháp tăng cƣờng quản trị rủi ro tín dụng tại Ngân hàng TMCP Ngoại thƣơng Việt Nam Chi nhánh Hà Tĩnh 3
CHƢƠNG 1 TỔNG QUAN NGHIÊN CỨU VÀ CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN TRỊ RỦI RO TÍN DỤNG TẠI NGÂN HÀNG THUƠNG MẠI 1.1. Tổng quan nghiên cứu về quản trị rủi ro tín dụng của Ngân hàng thƣơng mại Hoạt động tín dụng luôn đƣợc xem là trọng tâm trong hoạt động kinh doanh ngân hàng, nó đem lại nguồn thu chủ yếu nhƣng đồng thời cũng là nguồn tiềm ẩn rủi ro lớn nhất đối với ngân hàng. Chính vì vậy, trong quản trị kinh doanh ngân hàng luôn đặt trọng tâm vào khâu quản trị rủi ro tín dụng. Thời gian gần đây tại Việt Nam đã có nhiều chính sách, công trình khoa học, các bài viết, các diễn đàn, hội thảo, các đề tài nghiên cứu..về rủi ro tín dụng và quản trị rủi ro tín dụng cho các NHTM nói chung và Ngân hàng TMCP Ngoại thƣơng Việt Nam Chi nhánh tỉnh Hà Tĩnh. Có thể kể đến một số công trình tiêu biểu liên quan trực tiếp đến đề tài nhƣ sau : Nghiên cứu của Kharboush và Abadi, (2004) trong đó xác định các yếu tố ảnh hƣởng đến cơ sở của danh mục cho vay và tín dụng cho lĩnh vực ngân hàng, và đã kết luận một mối quan hệ tích cực giữa hiệu suất của danh mục cho vay của các ngân hàng thƣơng mại và đầu tƣ của các ngân hàng và giữa: quy mô của các ngân hàng, tỷ lệ an toàn vốn, các khoản tiền đặt cọc trong cho vay, lợi nhuận trung bình vào danh mục cho vay, tỷ lệ chi tiêu cho quảng cáo. Nghiên cứu về quản trị rủi ro ngân hàng, Ủy ban Basel về giám sát ngân hàng đã giới thiệu một khung rủi ro tín dụng (Basel I) xác định các tiêu chuẩn về vốn để hạn chế rủi ro kinh doanh của các ngân hàng và tăng cƣờng hệ thống tài chính, đƣợc sửa đổi vào tháng Sáu năm 2004, một hiệp ƣớc về vốn mới (Basel II) đƣợc ban hành. Trong đó, nội dung cơ bản của Basel II là đƣa ra các phƣơng pháp và nguyên tắc về quản lý rủi ro tín dụng, kiểm soát nợ xấu, bao gồm: - Xây dựng môi trƣờng tín dụng thích hợp: Yêu cầu xem xét đánh giá rủi ro tín dụng phải là chiến lƣợc xuyên suốt trong hoạt động ngân hàng (mức độ chấp nhận rủi ro, tỷ lệ nợ xấu…), trên cơ sở đó phát triển các chính sách nhằm phát hiện, theo dõi và kiểm soát nợ xấu trong mọi hoạt động, đối với từng khoản cấp tín dụng cụ thể và nâng lên tầm soát rủi ro của cả danh mục đầu tƣ. 4
- Thực hiện cấp tín dụng lành mạnh: Các ngân hàng cần xác định rõ ràng các tiêu chí cấp tín dụng lành mạnh (xác định thị trƣờng mục tiêu, đối tƣợng khách hàng tiềm năng, điều kiện cấp tín dụng…) nhằm xây dựng các hạn mức tín dụng phù hợp cho từng loại khách hàng trên cơ sở các thông tin định lƣợng, định tính, kết quả xếp hạng tín dụng nội bộ đối với khách hàng. Ngân hàng phải có quy trình rõ ràng trong đề xuất tín dụng, phê duyệt và sửa đổi tín dụng, có sự phân tách nhiệm vụ rạch ròi giữa các bộ phận có liên quan đến công tác tín dụng. Việc cấp tín dụng cần tuân thủ nguyên tắc cẩn trọng trên cơ sở giao dịch công bằng giữa các bên. - Duy trì quá trình quản lý và theo dõi tín dụng phù hợp: Tùy theo quy mô của từng ngân hàng để xây dựng hệ thống quản lý phù hợp, kịp thời nắm bắt các thông tin từ phía khách hàng nhƣ tình hình tài chính, tình hình hoạt động kinh doanh, mức độ thực hiện các cam kết… để sớm phát hiện các dấu hiệu bất thƣờng, kiểm soát tốt các khoản vay có vấn đề. Ngân hàng cũng cần có các biện pháp quản lý và khắc phục các khoản nợ xấu. Vì thế, chính sách quản lý rủi ro tín dụng của ngân hàng phải chỉ rõ cách thức quản lý các khoản tín dụng có vấn đề. Uỷ ban Basel cũng khuyến khích các ngân hàng xây dựng và hoàn thiện hệ thống xếp hạng tín dụng nội bộ, tạo tiền đề cho việc phân loại, đánh giá khách hàng dựa trên nhiều tiêu chí; phân biệt các mức độ rủi ro tín dụng ứng với từng đối tƣợng khách hàng để có biện pháp quản lý phù hợp nhằm giảm thiểu rủi ro cho ngân hàng. Từ những phƣơng pháp và nguyên tắc quản lý rủi ro tín dụng của Basel II đã có nhiều bài nghiên cứu về vấn đề áp dụng Basel II trong quản trị rủi ro tín dụng, có thể kể đến bài nghiên cứu “Xây dựng hệ thống quản trị rủi ro hoạt động tại các ngân hàng thƣơng mại Việt Nam” của tác giả Đào Thị Thanh Tú, giảng viên Học viện Ngân hàng đăng trên tạp chí tài chính (2014); Bùi Ngọc Quỳnh (2013), Quản trị rủi ro tín dụng theo Basel II tại Ngân hàng Nông nghiệp và phát triển nông thôn Việt Nam. Luận văn thạc sỹ kinh tế, Đại học Kinh tế, Đại học Quốc gia Hà Nội. Những nghiên cứu trên là cơ sở để luận văn kiến nghị những giải pháp phù hợp trong công tác quản trị rủi ro tín dụng tại VCB Hà Tĩnh. Luận án tiến sỹ của tác giả Nguyễn Tuấn Anh (Trƣờng Đại học kinh tế quốc dân, 2012) với đề tài „‟Quản trị rủi ro tín dụng của Ngân hàng Nông nghiệp và phát triển 5
nông thôn Việt Nam‟‟. Tác giả tiếp cận các chuẩn mực quản lý rủi ro tín dụng theo Ủy ban BASEL, kết hợp với các tiêu chuẩn của Việt Nam, Luận án đã đƣa ra một hệ thống đầy đủ các tiêu chí định tính và định lƣợng để đánh giá hiệu quả công tác quản trị rủi ro tín dụng của Ngân hàng thƣơng mại ở Việt Nam.. Luận án đã đƣa ra khuyến nghị về tỷ lệ trích lập dự phòng rủi ro của Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Việt Nam cũng nhƣ đề xuất nhấn mạnh Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Việt Nam cần nhanh chóng thay đổi mô hình quản trị rủi ro tín dụng. Tuy nhiên, phạm vi nghiên cứu của luận văn là toàn bộ hệ thống NHN- O&PTNT Việt Nam, do đó mô hình quản trị rủi ro, bộ máy tổ chức sẽ khác so với phạm vi của một chi nhánh. Mặt khác, NHNO&PTNT Việt Nam cho vay chủ yếu lĩnh vực nông nghiệp, nông thôn, trong khi đó Ngân hàng Ngoại thƣơng Việt Nam cho vay với nhiều lĩnh vực đa dạng, phong phú đặc biệt là lĩnh vực xuất nhập khẩu, thƣơng mại quốc tế...do đó hoạt động quản trị rủi ro tín dụng mang những nét khác biệt hơn. Luận văn thạc sỹ : „‟Quản trị rủi ro tín dụng tại Ngân hàng TMCP Bắc Á „‟ của học viên Chu Văn Sơn, bảo vệ tại Đại học kinh tế quốc dân, tháng 12/2008. Luận văn tập trung nghiên cứu quản lý rủi ro tín dụng của NHTM cổ phần Bắc Á, một NHTM cổ phần có quy mô nhỏ, trụ sở chính đóng tại thành phố Vinh, tỉnh Nghệ An. Hoạt động tín dụng của NHTM cổ phần Bắc Á chủ yếu cho vay khách hàng đô thị, khách hàng ngoài quốc doanh nên thực trạng và các giải pháp quản lý rủi ro tác giả đề cập chủ yếu đối với nhóm khách hàng này nằm trong phạm vi hẹp. Luận văn thạc sỹ của tác giả Nguyễn Thành Vinh (Trƣờng Đại học kinh tế - ĐH QG HN, 2010) với đề tài „‟ Quản trị rủi ro tín dụng tại Ngân hàng TMCP Ngoại thƣởng Chi nhánh Vinh „‟. Luận văn đã nghiên cứu hoạt động tín dụng của ngân hàng, xác định rủi ro và đánh giá thực trạng quản trị rủi ro để đƣa ra các giải pháp nâng cao hiệu quả quản trị rủi ro tín dụng tại ngân hàng Thƣơng mại Cổ phần Ngoại Thƣơng chi nhánh Vinh. Tuy nhiên, thời điểm nghiên cứu của tác giả là giai đoạn 2008- 2010, đặc điểm kinh tế xã hội thời kỳ này có những điểm khác biệt so với thời điểm hiện tại, về quy định quản trị rủi ro, trích lập dự phòng, xử lý nợ xấu và đặc biệt là các chính sách cho vay ƣu đãi, hỗ trợ lãi suất, cho vay các chƣơng trình trọng điểm 6
của Chính phủ, UBND tỉnh Hà Tĩnh, mặt khác luận văn cũng chƣa đề cập đến vấn đề quản trị danh mục tín dụng tại Chi nhánh, đòi hỏi có những nghiên cứu mới nhằm tăng cƣờng công tác quản trị rủi ro tín dụng tại Chi nhánh trong giai đoạn này. Đã có nhiều công trình nghiên cứu về quản trị rủi ro tín dụng tại một số chi nhánh của VCB và một số chi nhánh ngân hàng khác. Tuy nhiên vào mỗi thời kỳ, đặc điểm kinh tế xã hội, nhu cầu thị trƣờng lại khác, công tác quản trị rủi ro tín dụng lại cần đƣợc các Ngân hàng nhìn nhận lại và đƣa ra các chính sách, giải pháp phù hợp với tình hình mới, mặt khác mỗi ngân hàng có một tiềm lực khác nhau, mỗi địa phƣơng có một đặc trƣng phát triển và thế mạnh nên điều kiện khai thác khách hàng, mở rộng tín dụng cũng khác nhau . Thời gian gần đây, với những thay đổi về cơ chế, chính sách, chính sách tín dụng, các chính sách cho vay ƣu đãi, hỗ trợ lãi suất, tình hình kinh tế - xã hội tại địa phƣơng dẫn đến những vấn đề còn tồn tại liên quan đến công tác quản trị rủi ro tín dụng của ngân hàng. Việc chƣa có bộ máy quản trị rủi ro tín dụng hoàn chỉnh, quy trình quản trị rủi ro tín dụng thiếu chặt chẽ, chƣa chú trọng quản trị danh mục tín dụng đã dẫn đến tổn thất cho ngân hàng, đặc biệt gần đây là cho vay những dự án lớn, nợ xấu của chi nhánh trong những năm qua ở mức cao, có năm đã vƣợt ngƣỡng 3%, có nhiều dự án cho vay không hiệu quả dẫn đến thiệt hại lớn nhƣ dự án cho vay nhà máy thép Vạn Lợi. Xét thấy cho đến nay, chƣa có đề tài nào nghiên cứu về quản trị rủi ro tín dụng của VCB Hà Tĩnh có tính cập nhật đến thời điểm hiện tại. Vì vậy, dựa trên việc tìm hiểu quy trình quản trị rủi ro và thực trạng quản trị rủi ro tại Ngân hàng, tác giả nhận thấy cần đánh giá thực tế đƣa ra những giải pháp tăng cƣờng công tác quản trị rủi ro tín dụng gắn với những nguyên tắc quản trị rủi ro của Hiệp ƣớc Basel nhằm đảm bảo sự phát triển an toàn, bền vững cho VCB Hà Tĩnh. 1.2. Lý luận cơ bản về rủi ro tín dụng và quản trị rủi ro tín dụng tại Ngân hàng thƣơng mại 1.2.1 Rủi ro tín dụng của NHTM 1.2.1.1. Khái niệm và đặc điểm rủi ro tín dụng a> Khái niệm Thực tế đã có rất nhiều khái niệm về RRTD ngân hàng, cụ thể nhƣ: 7
Theo Thomas P.Fitch (2012, trang 102) thì rủi ro tín dụng là loại rủi ro xảy ra khi ngƣời vay không thanh toán đƣợc nợ theo thỏa thuận hợp đồng dẫn đến sai hẹn trong nghĩa vụ trả nợ. Rủi ro tín dụng là một trong những rủi ro chủ yếu trong hoạt động cho vay của ngân hàng. Theo Timothy W.Koch (2010, trang 107), ông quan niệm về rủi ro tín dụng nhƣ sau: Một khi ngân hàng nắm giữ tài sản sinh lợi, rủi ro xảy ra khi khách hàng sai hẹn có nghĩa là khách hàng không thanh toán vốn gốc và lãi theo thỏa thuận. Rủi ro tín dụng là sự thay đổi tiềm ẩn của thu thập thuần và thị giá của vốn xuất phát từ việc khách hàng không thanh toán hay thanh toán trễ hạn. Theo khoản 1 Thông tƣ 02/2013/TT-NHNN “Rủi ro tín dụng là tổn thất có khả năng xảy ra đối với nợ của TCTD, chi nhánh ngân hàng nƣớc ngoài do khách hàng không thực hiện hoặc không có khả năng thực hiện một phần hoặc toàn bộ nghĩa vụ của mình theo cam kết” Nhƣ vậy, có thể hiểu RRTD là những tổn thất tiềm năng có thể xảy ra trong quá trình cấp tín dụng của ngân hàng do khách hàng vay không thực hiện nghĩa vụ trả nợ (bao gồm lãi vay và gốc) hoặc trả nợ không đúng hạn cho ngân hàng đã cam kết trong hợp đồng. Đây là rủi ro gắn liền với hoạt động tín dụng dẫn đến tổn thất tài chính nhƣ giảm thu nhập ròng và giảm giá trị thị trƣờng của vốn. b>Đặc điểm của rủi ro tín dụng: - Rủi ro tín dụng mang tính chất bị động: Tổn thất tín dụng đối với ngân hàng chỉ xảy ra sau khi ngân hàng giải ngân, tức trong quá trình sử dụng vốn vay, nên chính khách hàng mới là ngƣời có đầy đủ thông tin về ch ất lƣợng và hiệu quả của việc sử dụng vốn vay. Điều này hàm ý, do tình trạng thông tin bất cân xứng nên ngân hàng thƣờng ở vào thế bị động, là ngƣời biết thông tin sau hoặc biết không chính xác, không đầy đủ về những khó khăn, thất bại của khách hàng trong kinh doanh nói chung và trong việc sử dụng vốn vay nói riêng, khiến cho ngân hàng thƣờng bị chậm trễ trong ứng phó. - Rủi ro tín dụng mang tính tất yếu: Rủi ro tín dụng luôn tồn tại và gắn liền với hoạt động tín dụng. Chấp nhận rủi ro là tất yếu trong hoạt động ngân hàng. Các ngân hàng cần phải đánh giá các cơ hội kinh doanh dựa trên mối quan hệ rủi ro - lợi ích 8
nhằm tìm ra những cơ hội đạt đƣợc lợi ích xứng đáng với mức rủi ro chấp nhận. Ngân hàng sẽ hoạt động tốt nếu mức rủi ro mà ngân hàng gánh chịu là hợp lý và kiểm soát đƣợc và nằm trong phạm vi khả năng các nguồn lực tài chính và năng lực tín dụng của ngân hàng. - Rủi ro tín dụng có tính chất đa dạng, phức tạp: Do tính chất đa dạng và phức tạp về khách hàng vay vốn, đối tƣợng cho vay, loại hình tín dụng, nguyên nhân và hậu quả,….. đã làm cho rủi ro tín dụng trở nên có tính chất đa dạng và phức tạp. Chính sự đa dạng và phức tạp của rủi ro tín dụng buộc ngân hàng phải chú trọng nhiều hơn đến công tác quản trị rủi ro tín dụng, từ việc thiết lập chính sách tín dụng, sử dụng các công cụ quản trị rủi ro, đến quy trình quản trị trong khâu nhận diện, đánh giá, đo lƣờng, xử lý và kiểm soát rủi ro tín dụng. 1.2.1.2. Phân loại rủi ro tín dụng Xây dựng các tiêu chí phân loại rủi ro tín dụng có ý nghĩa rất lớn trong việc thiết lập chính sách, quy trình và mô hình tổ chức quản trị rủi ro tín dụng. Phân loại rủi ro tín dụng giúp nhận biết đầy đủ các yếu tố gây ra rủi ro và phân biệt đƣợc rủi ro phát sinh trong từng giai đoạn cấp tín dụng. Phân loại rủi ro tín dụng giúp nhận biết đầy đủ các yếu tố gây ra rủi ro và phân biệt đƣợc rủi ro phát sinh trong từng giai đoạn cấp tín dụng. Cách phân loại rủi ro tín dụng chủ yếu gồm: a) Căn cứ vào mức độ tổn thất Rủi ro không hoàn trả nợ đúng hạn: Khi thiết lập mối quan hệ tín dụng, ngân hàng và khách hàng phải quy ƣớc về khoảng thời gian hoàn trả nợ vay. Tuy nhiên đến thời hạn quy ƣớc nhƣng ngân hàng vẫn chƣa thu hồi đƣợc vốn vay, dẫn đến các khoản vốn bị đóng băng (kém lỏng) và ảnh hƣởng đến ngân hàng trên hai phƣơng diện là kế hoạch sử dụng vốn và khó khăn trong quản lý thanh khoản. Rủi ro mất khả năng chi trả: Là rủi ro xảy ra trong trƣờng hợp khách hàng mất khả năng trả nợ gốc và/hoặc lãi, buộc ngân hàng phải thanh lý TSBĐ để thu nợ. Rủi ro mất vốn làm tăng chi phí nợ khó đòi và chi phí giám sát, đồng thời làm giảm lợi nhuận do các khoản dự phòng rủi ro tín dụng gia tăng. b, Căn cứ vào giai đoạn phát sinh rủi ro 9