Luận văn Thạc sĩ Tài chính ngân hàng: Tác động của đa dạng hóa thu nhập đến khả năng sinh lời của các ngân hàng thương mại tại Việt Nam

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:96

Thêm vào BST

Báo xấu

14
lượt xem 8
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Luận văn Thạc sĩ Tài chính ngân hàng "Tác động của đa dạng hóa thu nhập đến khả năng sinh lời của các ngân hàng thương mại tại Việt Nam" được thực hiện nhằm đánh giá tác động của việc đa dạng hóa thu nhập đến khả năng sinh lời của các ngân hàng thương mại Việt Nam, trên cơ sở đó đề xuất kiến 5 nghị, góp ý chính sách nhằm nâng cao khả năng sinh lời của các ngân hàng thương mại tại Việt Nam.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Tài chính ngân hàng: Tác động của đa dạng hóa thu nhập đến khả năng sinh lời của các ngân hàng thương mại tại Việt Nam

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO NGÂN HÀNG NHÀ NƯỚC VIỆT NAM TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGÂN HÀNG THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH NGUYỄN QUANG LONG TÁC ĐỘNG CỦA ĐA DẠNG HÓA THU NHẬP ĐẾN KHẢ NĂNG SINH LỜI CỦA CÁC NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI TẠI VIỆT NAM LUẬN VĂN THẠC SĨ Thành phố Hồ Chí Minh – Năm 2022
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO NGÂN HÀNG NHÀ NƯỚC VIỆT NAM TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGÂN HÀNG THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH NGUYỄN QUANG LONG TÁC ĐỘNG CỦA ĐA DẠNG HÓA THU NHẬP ĐẾN KHẢ NĂNG SINH LỜI CỦA CÁC NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI TẠI VIỆT NAM Chuyên ngành: Tài chính ngân hàng Mã số: 8 34 02 01 NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: TS. TRẦN VIỆT DŨNG Thành phố Hồ Chí Minh – Năm 2022
i LỜI CAM ĐOAN Luận văn này chưa từng được trình nộp để lấy học vị Thạc sĩ tại bất cứ một cơ sở đào tạo nào. Luận văn này là công trình nghiên cứu riêng của tác giả. Kết quả nghiên cứu là trung thực, trong đó không có các nội dung đã được công bố trước đây hoặc các nội dung do người khác thực hiện, ngoại trừ các trích dẫn được dẫn nguồn đầy đủ trong luận văn. Tác giả Nguyễn Quang Long
ii LỜI CÁM ƠN Tôi xin chân thành cám ơn Quý thầy cô trường Đại học Ngân hàng TP. Hồ Chí Minh, khoa sau đại học của Nhà trường đã giảng dạy và giúp đỡ, tạo điều kiện cho tôi học tập, nghiên cứu và hoàn thành luận văn. Đặc biệt, tôi xin chân thành cảm ơn TS. Trần Việt Dũng, người đã tận tình hướng dẫn, đưa ra các góp ý quý báu và động viên để tôi có thể hoàn thành tốt luận văn. Tôi xin cảm ơn Ban lãnh đạo và các đồng nghiệp nơi tôi làm việc đã giúp đỡ, tạo điều kiện cho tôi hoàn thành quá trình nghiên cứu này. Tôi cũng xin cảm ơn gia đình và bạn bè đã chia sẻ và động viên, giúp tôi yên tâm nghiên cứu để hoàn thành luận văn. Tác giả Nguyễn Quang Long
iii TÓM TẮT LUẬN VĂN Hiện nay, để đáp ứng xu hướng phát triển cạnh tranh và thực hiện đề án của Chính phủ, các NHTM Việt Nam đã không ngừng mạo hiểm vào các lĩnh vực ngoài truyền thống, thực hiện nhiều các hoạt động có thu nhập ngoài lãi làm đa dạng hóa thu nhập cho ngân hàng. Khi thực hiện đa dạng hóa thu nhập thì sẽ ảnh hưởng đến hiệu quả hoạt động kinh doanh của ngân hàng. Qua lược khảo các nghiên cứu trước thì các nghiên cứu hiện tại trên thế giới về tác động của việc đa dạng hóa thu nhập đến khả năng sinh lời của các NHTM đưa đến các kết luận khác nhau. Bên cạnh đó, việc lý giải tại sao các ngân hàng đa dạng hóa khác nhau cũng chưa được giải thích rõ ràng mặc dù cũng có khá nhiều các nghiên cứu ở nước ngoài nghiên cứu về các yếu tố ảnh hưởng đến đa dạng hóa thu nhập ngân hàng. Ở Việt Nam chỉ có một số ít nghiên cứu về tác động của đa dạng hóa thu nhập đến khả năng sinh lời của NHTM. Hơn nữa, kết quả nghiên cứu về tác động của đa dạng hóa thu nhập đến khả năng sinh lời điều chỉnh rủi ro tại NHTM Việt Nam có sự trái ngược nhau nên chưa có kết luận về lợi ích của đa dạng hóa thu nhập đối với ngân hàng. Bên cạnh đó, ở Việt Nam cũng rất ít nghiên cứu về các yếu tố ảnh hưởng đến đa dạng hóa thu nhập, đặc biệt là công trình nghiên cứu tiếp cận theo hướng tìm hiểu đồng thời tác động của đa dạng hóa thu nhập đến khả năng sinh lời của NHTM Việt Nam và các yếu tố ảnh hưởng đến đa dạng hóa thu nhập tại NHTM Việt Nam trong bối cảnh độ mở tài chính ở Việt Nam ngày càng mở rộng. Do đó, đề tài nghiên cứu “TÁC ĐỘNG CỦA ĐA DẠNG HÓA THU NHẬP ĐẾN KHẢ NĂNG SINH LỜI CỦA CÁC NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI TẠI VIỆT NAM” là cần thiết để bổ sung cơ sở lý luận cũng như bằng chứng thực nghiệm về vấn đề này.
iv DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT STT Từ viết tắt Nội dung diễn giải 1 NHNN Ngân hàng nhà nước 2 NHTM Ngân hàng thương mại 3 NHTMCP Ngân hàng thương mại cổ phần 4 NHNNg Ngân hàng nước ngoài 5 OLS Ordinary least squares 6 SGMM System Generalized Method of moments 7 ROA Return on Assets 8 ROE Return on Equity
v MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN ...................................................................................................... i LỜI CÁM ƠN ........................................................................................................... ii TÓM TẮT LUẬN VĂN .......................................................................................... iii DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT ........................................................................ iv MỤC LỤC ................................................................................................................. v DANH MỤC BẢNG ............................................................................................... vii MỞ ĐẦU .................................................................................................................... 1 CHƯƠNG 1: GIỚI THIỆU ĐỀ TÀI....................................................................... 2 1.1. Lý do chọn đề tài .................................................................................. 2 1.2. Mục tiêu nghiên cứu............................................................................. 4 1.3. Câu hỏi nghiên cứu .............................................................................. 5 1.4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ....................................................... 5 1.5. Phương pháp nghiên cứu..................................................................... 5 1.6. Đóng góp của nghiên cứu .................................................................... 6 1.7. Kết cấu của nghiên cứu........................................................................ 7 CHƯƠNG 2: CƠ SỞ LÝ THUYẾT VÀ NGHIÊN CỨU THỰC NGHIỆM ....... 9 2.1. Các khái niệm cơ bản ........................................................................... 9 2.1.1.Khái niệm ngân hàng thương mại ......................................................... 9 2.1.2.Khái niệm về khả năng sinh lời của ngân hàng thương mại ............ 11 2.1.3.Khái niệm về đa dạng hóa thu nhập ................................................... 12 2.1.4.Khái niệm về thu nhập ngoài lãi .......................................................... 12 2.2. Tác động của đa dạng hóa thu nhập lên khả năng sinh lời của ngân hàng thương mại ................................................................................................. 13 2.3. Các nghiên cứu có liên quan tiền nhiệm .......................................... 14 2.3.1.Các nghiên cứu nước ngoài .................................................................. 15 2.3.2.Các nghiên cứu tại Việt Nam ............................................................... 17 CHƯƠNG 3: PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ................................................. 20 3.1. Mô hình nghiên cứu ........................................................................... 20 3.2. Giả thuyết nghiên cứu ........................................................................ 30 3.3. Quy trình nghiên cứu ......................................................................... 35
vi CHƯƠNG 4: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN ............................. 37 4.1. Thống kê mô tả dữ liệu nghiên cứu .................................................. 37 4.2. Thảo luận kết quả nghiên cứu đo bằng chỉ số DDH ....................... 39 4.2.1. Kết quả nghiên cứu tác động của đa dạng hóa thu nhập đến khả năng sinh lời của NHTM Việt Nam.............................................................39 4.2.2. Kết quả nghiên cứu tác động của các cấu phần trong thu nhập ngoài lãi đến khả năng sinh lời của NHTM Việt Nam .................................................. 47 CHƯƠNG 5: KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ................................................. 53 5.1. Kết luận ............................................................................................... 53 5.2. Một số khuyến nghị đến các NHTM................................................. 55 5.3. Hạn chế của đề tài và hướng nghiên cứu tiếp theo ......................... 61 TÀI LIỆU THAM KHẢO......................................................................................... i PHỤ LỤC ................................................................................................................. vi
vii DANH MỤC BẢNG Tên bảng Trang Bảng 3.1: Tổng hợp biến 28 Bảng 4.1: Thống kê mẫu nghiên cứu 37 Bảng 4.2: Hệ số tương quan giữa các biến độc lập trong mô hình tác động 40 của đa dạng hóa thu nhập (DDH) đến khả năng sinh lời của ngân hàng Bảng 4.3: Kết quả phương sai VIF trong mô hình tác động của đa dạng 40 hóa thu nhập (DDH) đến khả năng sinh lời của ngân hàng Bảng 4.4: Kết quả hồi quy tác động của DDH lên ROA, ROE 41 Bảng 4.5: Kết quả hồi quy tác động của DDH lên SDROA, SDROE 42 Bảng 4.6: Hệ số tương quan giữa các biến độc lập trong mô hình tác động của các cấu phần trong thu nhập ngoài lãi đến khả năng sinh lời của ngân 47 hàng Bảng 4.7: Kết quả hồi quy tác động của các cấu phần trong thu nhập ngoài 48 lãi lên ROA, ROE Bảng 4.8: Kết quả hồi quy tác động của các cấu phần trong thu nhập ngoài 49 lãi lên SDROA, SDROE
1 MỞ ĐẦU Là một đất nước đang trong quá trình phát triển, nền kinh tế Việt Nam đang bước sang giai đoạn kinh tế thị trường và tiến trình hồi nhập kinh tế thế giới. Hệ thống các ngân hàng Việt Nam đóng vai trò chính là đòn bẩy quyết định đến sự phát triển lành mạnh và bền vững của nền kinh tế, đáp ứng kịp thời nhu cầu về vốn của xã hội, cung cấp kênh thanh toán an toàn và nhanh chóng, góp phần thúc đẩy sản xuất kinh doanh. Hoạt động ngân hàng cũng ngày càng có sự cạnh tranh gắt gao giữa các định chế tài chính tham gia vào thị trường kinh doanh tiền tệ, các ngân hàng liên tục cạnh tranh về quy mô cho vay, quy mô tiền gửi… để đạt được lợi nhuận bên cạnh mục tiêu phát triển bền vững. Trong bối cảnh hoạt động cấp tín dụng có nhiều rủi ro và chi phí vận hành cao, các hoạt động tạo ra thu nhập ngoài lãi đang dần trở thành trọng tâm phát triển của các ngân hàng nhằm tạo ra nguồn thu nhập ổn định và gia tăng lợi nhuận một cách an toàn. Mối liên hệ giữa đa dạng hóa thu nhập thông qua thu nhập ngoài lãi và khả năng sinh lời của ngân hàng chính là chủ đề đang được quan tâm nghiên cứu trong tình hình hiện nay, phần lớn các nghiên cứu khẳng định mối quan hệ cùng chiều giữa hai yếu tố này, tuy nhiên tại Việt Nam mối liên hệ này cần được nghiên cứu để đưa ra khẳng định chính xác dựa trên kết quả nghiên cứu. Luận văn tập trung nghiên cứu tác động của việc đa dạng hóa thu nhập đến khả năng sinh lời của các ngân hàng thương mại tại Việt Nam trong bối cảnh hoạt động ngân hàng ngày một hướng đến thu nhập ngoài tín dụng.
2 CHƯƠNG 1: GIỚI THIỆU ĐỀ TÀI 1.1. Lý do chọn đề tài Ngành ngân hàng ở Việt Nam đã có sự chuyển biến mạnh mẽ thời gian gần đây, theo xu hướng phát triển của thế giới, hoạt động ngân hàng tại nước ta đã từng bước tiến sâu hơn vào quá trình hội nhập quốc tế và đồng thời mở ra những cơ hội cũng như thử thách mới. Theo danh sách công bố của Ngân hàng Nhà nước đến ngày 30/06/2022, hệ thống ngân hàng thương mại Việt Nam bao gồm: 7 ngân hàng thương mại do Nhà nước nằm giữ trên 50% vốn điều lệ (bao gồm Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn Việt Nam, Ngân hàng TMCP Công Thương Việt Nam, Ngân hàng TMCP Ngoại Thương Việt Nam, Ngân hàng TMCP Đầu Tư và Phát Triển Việt Nam, Ngân hàng TNHH MTV Dầu khí toàn cầu, Ngân hàng TNHH MTV Đại Dương và Ngân hàng TNHH MTV Xây dựng); 28 ngân hàng thương mại cổ phần; 9 ngân hàng 100% vốn nước ngoài và 2 ngân hàng liên doanh. Với sự xuất hiện và nổi lên của các ngân hàng ngước ngoài (NHNNg) mang đến hiệu ứng ứng lan tỏa về công nghệ, vốn và quản lý, tuy nhiên đồng thời cũng làm tăng sự cạnh tranh trong hoạt động ngân hàng tại Việt Nam. Nhằm đảm bảo thị phần của mình, trong nỗ lực cạnh tranh, các NHTM Việt Nam phải giảm lãi suất cho vay và tiêu chuẩn xét duyệt tín dụng dẫn đến gia tăng nợ xấu trong hệ thống ngân hàng vào giai đoạn này. Bối cảnh hoạt động cho vay tiềm ẩn nhiều rủi ro càng thúc đẩy các NHTM cần phải tăng cường đa dạng hóa thu nhập – đặc biệt là thu nhập phi tín dụng với mục tiêu gia tăng khả năng sinh lời, nâng cao năng lực cạnh tranh. Tại các quốc gia có nền kinh tế cũng như hệ thống ngân hàng phát triển, đa dạng hóa thu nhập được xem là biện pháp an toàn và hữu hiệu nhằm gia tăng hiệu quả hoạt động của ngân hàng. Tuy nhiên hiện nay tồn tại nhiều ý kiến trái chiều về tác động của đa dạng hóa thu nhập đến khả năng sinh lời của các ngân hàng trên thế giới cũng như tại Việt Nam. Xu hướng dịch chuyển từ hoạt động ngân hàng truyền thống sang các hoạt động ngân hàng phi truyền thống nhằm giảm rủi ro và gia tăng khả năng sinh lời là xu hướng tất yếu của các NHTM. Đa dạng hóa thu nhập sẽ làm giảm các biến động mang tính chu kỳ của lợi nhuận trong điều kiện các nguồn thu nhập của ngân hàng
3 là không tương quan hoàn hảo. Như vậy, đa dạng hóa thu nhập là yếu tố quan trọng giúp các ngân hàng gia tăng khả năng sinh lời. Giai đoạn gần đây, Chính phủ đã phê duyệt các Quyết định số 254/QĐ-TTg về đề án tái cơ cấu hệ thống các tổ chức tín dụng giai đoạn 2011 – 2015 “Từng bước chuyển dịch mô hình kinh doanh của các NHTM theo hướng giảm bớt sự phụ thuộc vào hoạt động tín dụng và tăng thu nhập từ hoạt động dịch vụ phi tín dụng”, Quyết định số 1058/QĐ-TTg phê duyệt đề án “Cơ cấu lại hệ thống các tổ chức tín dụng gắn với xử lý nợ xấu giai đoạn 2016 – 2020” trong đó có nội dung chuyển đổi mô hình kinh doanh của tổ chức tín dụng từ lệ thuộc hoạt động tín dụng sang mô hình kinh doanh đa dịch vụ, Quyết định 689/QĐ-TTg phê duyệt đề án “Cơ cấu lại hệ thống các tổ chức tín dụng gắn với xử lý nợ xấu giai đoạn 2021 – 2025” có nội dung phấn đấu tăng tỷ trọng thu nhập từ hoạt động dịch vụ phi tín dụng tại các NHTM lên khoảng 16 – 17% vào cuối năm 2025. Điều này cho thấy cơ quan quản lý ngân hàng đã bắt đầu quan tâm và đặt ra các chiến lược phát triển các nguồn thu nhập ngoài lãi của NHTM. Tại các quốc gia có nền tài chính phát triển trên thế giới, tỷ trọng thu nhập ngoài lãi trong tổng thu nhập (Noninterest income to total income) của các ngân hàng thậm chí lên tới trên 40% (theo World Bank - Global Financial Development Database đến cuối năm 2017). Theo số liệu tổng hợp từ báo cáo tài chính của các ngân hàng đã niêm yết hoặc đăng ký giao dịch trên thị trường chứng khoán, tỷ trọng thu nhập ngoài lãi thuần trong tổng thu nhập thuần từ hoạt động kinh doanh của các ngân hàng tăng từ 23,7% (năm 2017) lên 25,2% (năm 2020). Trong đó, tỷ trọng thu nhập thuần từ hoạt động dịch vụ tăng từ 8,6% (năm 2017) lên 10,4% (năm 2020). Mặc dù tỷ trọng thu nhập thuần từ hoạt động dịch vụ trong tổng thu nhập có xu hướng tăng nhưng tốc độ tăng chậm và chưa đạt được mục tiêu đã đề ra trong Chiến lược phát triển ngành ngân hàng Việt Nam đến năm 2025, định hướng đến năm 2030 (mới chỉ đạt mức 10,4%, trong khi mức mục tiêu là 12 - 13% đến cuối năm 2020). Cho nên tỷ lệ thu nhập ngoài lãi của các NHTM Việt Nam vẫn còn thấp. Các NHTM Việt Nam cần phải đa dạng hóa thu nhập, giảm rủi ro tín dụng, từ đó nâng cao khả năng
4 sinh lời, đảm bảo hoạt động của tổ chức tín dụng được vận hành lành mạnh và an toàn. Việc tìm hiểu mối quan hệ giữa đa dạng hóa thu nhập và khả năng sinh lời của ngân hàng rất là quan trọng đối với những nhà điều hành ngân hàng, người làm chính sách, những nhà đầu tư. Vì vậy việc hiểu rằng liệu đa dạng hóa thu nhập có tạo thêm giá trị cho ngân hàng hay không rất quan trọng cho những người đưa ra quyết định kể trên. Qua các nghiên cứu về đa dạng hóa thu nhập tại các NHTM được tìm thấy, có thể thấy rằng ở Việt Nam có khá nhiều nghiên cứu về tác động của đa dạng hóa thu nhập đến khả năng sinh lời của NHTM. Hơn nữa, kết quả nghiên cứu về tác động của đa dạng hóa thu nhập đến khả năng sinh lời điều chỉnh rủi ro tại NHTM Việt Nam có sự trái ngược nhau nên chưa có kết luận về lợi ích của đa dạng hóa thu nhập đối với ngân hàng. Mặt khác, qua số liệu trên báo cáo tài chính, các ngân hàng có mức độ đa dạng thu nhập khác nhau. Nguyên nhân khác nhau về mức độ đa dạng hóa ngân hàng là gì? Việc tìm hiểu các yếu tố tác động lên đa dạng hóa thu nhập sẽ giúp ngân hàng có chiến lược và kế hoạch kinh doanh, điều chỉnh các yếu tố nhằm thực hiện đa dạng hóa thu nhập, đem lại khả năng sinh lời cao hơn cho ngân hàng. Theo hiểu biết của tác giả, chưa có quá nhiều công trình nghiên cứu đầy đủ các tác động của đa dạng hóa thu nhập đến khả năng sinh lời của NHTM Việt Nam và các yếu tố cấu thành nên đa dạng hóa thu nhập tại NHTM Việt Nam, để từ đó ngân hàng có sự đánh giá đầy đủ về lợi ích của đa dạng hóa thu nhập và các yếu tố cấu thành nên đa dạng hóa thu nhập để mang lại khả năng sinh lời cao nhất cho ngân hàng. Luận văn này từ đó được thực hiện nhằm tìm hiểu “Tác động của đa dạng hóa thu nhập đến khả năng sinh lời của các ngân hàng thương mại tại Việt Nam” với tầm nhìn cung cấp thêm cơ sở thực nghiệm khoa học, tiếp tục đi sâu nghiên cứu chủ đề này. 1.2. Mục tiêu nghiên cứu Nghiên cứu được thực hiện nhằm đánh giá tác động của việc đa dạng hóa thu nhập đến khả năng sinh lời của các NHTM Việt Nam, trên cơ sở đó đề xuất kiến
5 nghị, góp ý chính sách nhằm nâng cao khả năng sinh lời của các NHTM tại Việt Nam. Đề tài có hai mục tiêu nghiên cứu như sau: i. Đánh giá tác động của đa dạng hóa thu nhập đến khả năng sinh lời tại các NHTM Việt Nam. ii. Đề xuất một số kiến nghị nhằm nâng cao khả năng sinh lời của các NHTM Việt Nam. 1.3. Câu hỏi nghiên cứu Từ những mục tiêu trên, nghiên cứu cần trả lời được các câu hỏi như sau: i. Đa dạng hóa thu nhập tác động theo chiều hướng như thế nào đến khả năng sinh lời tại các NHTM Việt Nam? ii. Các giải pháp nào giúp nâng cao khả năng sinh lời của các NHTM Việt Nam? 1.4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu Đối tượng nghiên cứu của luận văn là sự tác động của đa dạng hóa thu nhập đến khả năng sinh lời của các NHTM tại Việt Nam. Phạm vi nghiên cứu: Về thời gian: Luận văn sử dụng dữ liệu được khai thác trong giai đoạn từ 2010 – 2021. Về không gian: Luận văn sử dụng mẫu là 32 NHTM theo danh sách công bố của Ngân hàng Nhà nước đến ngày 30/12/2021. 1.5. Phương pháp nghiên cứu Để thực hiện mục tiêu nghiên cứu, luận văn đã xây dựng mô hình nghiên cứu lý thuyết về tác động của đa dạng hóa thu nhập đến khả năng sinh lời tại NHTM Việt Nam dựa trên nghiên cứu của Lee và cộng sự (2014) và một số nghiên cứu liên quan. Mô hình nghiên cứu này áp dụng đối với cả hai cách đo lường đa dạng hóa thu nhập là đo lường thông qua chỉ số Herfindahl – Hirshman và tỷ lệ thu nhập ngoài lãi. Đối với mô hình nghiên cứu trên thì luận văn sử dụng ước lượng SGMM (SystemGMM) hai bước của Arellano và Bover (1995) và Blundell và Bond (1998),
6 một phương pháp nghiên cứu hiệu quả trong các nghiên cứu trước để khắc phục các thiếu sót của mô hình. Nghiên cứu sử dụng dữ liệu thứ cấp là các báo cáo tài chính đã được kiểm toán của 32 NHTM Việt Nam trong 11 năm từ 2010 đến 2021. Các NHTM Việt Nam trong mẫu nghiên cứu gồm: ABB, ACB, Agribank, BAB, BaoVietBank, BID, BVB, CTG, DongABank, EIB, HDB, KLB, LPB, MBB, MSB, NAB, NVB, OCB, PGB, PvcomBank, SCB, SGB, SHB, SSB, STB, TCB, TPB, VAB, VBB, VCB, VIB và VPB (Phụ lục 1). Theo số liệu của Ngân hàng Nhà nước Việt Nam tính đến 30/06/2022 thì các NHTM Việt Nam bao gồm 7 ngân hàng thương mại do Nhà nước nằm giữ trên 50% vốn điều lệ; 28 ngân hàng thương mại cổ phần. Trong các NHTM Nhà nước thì dữ liệu nghiên cứu không bao gồm 3 ngân hàng bị mua lại 0 đồng (Ngân hàng TNHH MTV Dầu khí toàn cầu, Ngân hàng TNHH MTV Đại Dương và Ngân hàng TNHH MTV Xây dựng). Dữ liệu nghiên cứu gồm 400 quan sát và có cấu trúc bảng không cân bằng. Theo số liệu của Ngân hàng Nhà nước Việt Nam tại thời điểm 31/12/2021, tổng tài sản của các NHTM Việt Nam là 13.603.792 tỷ đồng. Tổng tài sản của 32 NHTM trong mẫu nghiên cứu là 13.572.615 tỷ đồng, chiếm 99,77% tổng tài sản các NHTM Việt Nam. Như vậy các NHTM trong mẫu nghiên cứu đảm bảo đại diện cho các NHTM Việt Nam. 1.6. Đóng góp của nghiên cứu Đề tài mang lại hai đóng góp về mặt khoa học và về mặt thực tiễn. Đối với đóng góp về mặt khoa học, luận văn có một số đóng góp mới sau:  Luận văn vừa nghiên cứu về lợi ích của đa dạng hóa thu nhập làm tăng khả năng sinh lời tại các NHTM Việt Nam vừa nghiên cứu về các yếu tố cấu thành nên đa dạng hóa thu nhập, trong khi các nghiên cứu khác ở Việt Nam thường chỉ xem xét tác động của đa dạng hóa thu nhập đến khả năng sinh lời của các NHTM Việt Nam.  Luận văn thực hiện kiểm tra tác động của đa dạng hóa thu nhập tới khả năng sinh lời, tác động của đa dạng hóa thu nhập tới khả năng sinh lời có xét đến yếu
7 tố rủi ro của các NHTM Việt Nam. Ngoài ra, luận văn cũng xem xét mô hình trong bối cảnh kinh tế và độ mở tài chính Việt Nam. Đối với đóng góp về thực tiễn, đề tài mang lại cơ sở thực tiễn để có thể đưa ra các khuyến nghị, góp ý trực tiếp đến hệ thống các NHTM tại Việt Nam nhằm tối đa hóa lợi nhuận đạt được, nâng cao khả năng sinh lời của các NHTM tại Việt Nam giữa bối cảnh hoạt động tài chính – tín dụng ngày càng có nhiều sự cạnh tranh quyết liệt trong ngành giữa các NHTM trong nước và các NHNNg. Đề tài kỳ vọng có thể trở thành cơ sở tham khảo của các nhà lãnh đạo NHTM để góp phần củng cố và mở rộng giá trị thương mại cũng như thị phần trong tương lai. 1.7. Kết cấu của nghiên cứu Đề tài nghiên cứu gồm 5 chương: Chương 1. Giới thiệu đề tài Chương 1 giới thiệu về lý do nghiên cứu, phạm vi, đối tượng nghiên cứu, mục tiêu nghiên cứu cũng như phương pháo nghiên cứu và đóng góp của nghiên cứu. Thông qua chương này, người đọc sẽ hình dung tổng quát về đề tài nghiên cứu. Chương 2. Cơ sở lý thuyết và nghiên cứu thực nghiệm Chương 2 giải thích khái niệm, cách đo lường khả năng sinh lời, đo lường đa dạng hóa thu nhập và giới thiệu một số lý thuyết liên quan đa dạng hóa thu nhập và khả năng sinh lời của ngân hàng. Chương này cũng khảo lược các nghiên cứu trước liên quan đến đề tài gồm các nghiên cứu về tác động của đa dạng hóa thu nhập đến khả năng sinh lời và các nghiên cứu về yếu tố tác động đến đa dạng hóa thu nhập. Chương 3. Phương pháp nghiên cứu Chương 3 trình bày mô hình nghiên cứu, giải thích cách đo lường các biến và đưa ra các giả thuyết nghiên cứu. Ngoài ra chương này cũng trình bày nguồn dữ liệu và phương pháp ước lượng mô hình nghiên cứu. Chương 4. Kết quả nghiên cứu và thảo luận Chương 4 trình bày kết quả nghiên cứu và thảo luận kết quả nghiên cứu của 2 mô hình là tác động của đa dạng hóa thu nhập đến khả năng sinh lời của NHTM Việt Nam và các yếu tố tác động đến đa dạng hóa thu nhập tại các NHTM Việt Nam. Chương 5. Kết luận và khuyến nghị
8 Chương 5 trình bày kết luận rút ra từ nghiên cứu và gợi ý một số giải pháp, chính sách để các NHTM Việt Nam thực hiện tăng đa dạng hóa thu nhập và tăng khả năng sinh lời. Ngoài ra, chương 5 cũng trình bày hạn chế của nghiên cứu này và hướng nghiên cứu tiếp theo liên quan đến chủ đề này.
9 CHƯƠNG 2: CƠ SỞ LÝ THUYẾT VÀ NGHIÊN CỨU THỰC NGHIỆM 2.1. Các khái niệm cơ bản 2.1.1. Khái niệm ngân hàng thương mại Ngân hàng sơ khai hoạt động dưới hình thức là nơi để ký gửi tài sản quý như đá quý, tiền vàng... của những người giàu có và thương nhân trong xã hội, bảo vệ của cải của những người này khỏi trộm cướp, ngân hàng cũng cung cấp chứng từ - séc - để những chủ sở hữu tài sản đổi tài sản đã ký gửi phục vụ cho thanh toán, giúp hạn chế được rủi ro trong việc vận chuyển và sử dụng tiền vàng trực tiếp. Ngân hàng bắt đầu tham vào quá trình cung ứng tiền tệ khi nhận thấy nhu cầu vay tiền để phục vụ kinh doanh tiêu dùng trong xã hội là rất lớn, ngân hàng đã dùng tiền ký gửi của công chúng để cho vay. Hệ thống ngân hàng đã được hình thành và phát triển trong suốt chiều dài lịch sử xã hội cũng như nền kinh tế, ngân hàng đến thời hiện đại vận hành đóng vai trò là một tổ chức tài chính trung gian kết nối giữa những chủ thể thâm hụt vốn và chủ thể có vốn nhàn rỗi từ đó điều tiết dòng vốn từ nơi thừa vốn đến nơi thiếu vốn, kích thích và thúc đẩy các hoạt động kinh tế. Tại Việt Nam, Luật các tổ chức tín dụng số 47/2010/QH12 do Quốc hội ban hành ngày 16/06/2010 quy định khái niệm NHTM như sau: NHTM là loại hình ngân hàng được thực hiện tất cả các hoạt động ngân hàng và các hoạt động kinh doanh khác theo quy định của Luật các tổ chức tín dụng này nhằm mục tiêu lợi nhuận. NHTM có hoạt động chủ yếu và thường xuyên đó là nhận tiền gửi của các cá nhân hoặc tổ chức để cấp tín dụng đến các cá nhân hoặc tổ chức thiếu hụt nguồn vốn và thu lãi, phí từ hoạt động cấp tín dụng này, trên cơ sở đó hoạt động của NHTM là nhằm mục tiêu lợi nhuận.  Với số lượng NHTM được thành lập và tham gia vào nền kinh tế Việt Nam ngày một gia tăng, có thể phân loại NHTM dựa trên tiêu chí hình thức sở hữu như sau: NHTM quốc doanh là NHTM có vốn sách Nhà nước, bao gồm các NHTM do Nhà nước sở hữu 100% vốn và các NHTM đã được cổ phần hóa.
10  NHTM cổ phần là NHTM được thành lập dựa trên vốn góp kinh doanh của các cổ đông là cá nhân hoặc tổ chức.  NHTM liên doanh là NHTM được thành lập theo hình thức góp vốn liên doanh giữa ngân hàng Việt Nam và ngân hàng nước ngoài (trong đó vốn nước ngoài không quá 50%), đặt trụ sở chính tại Việt Nam và hoạt động theo sự quản lý của pháp luật Việt Nam.  NHTM 100% vốn nước ngoài được thành lập với toàn bộ vốn điều lệ từ nước ngoài, có trụ sở tại Việt Nam và hoạt động theo sự quản lý của pháp luật Việt Nam.  Chi nhánh ngân hàng nước ngoài (NHNNg) là NHTM được thành lập do vốn nước ngoài theo luật pháp nước ngoài, đặt chi nhánh tại Việt Nam và hoạt động theo sự quản lý của pháp luật Việt Nam. Dù được tổ chức hay hoạt động theo loại hình nào hay ở quốc gia nào, NHTM có các chức năng chính như sau:  Chức năng trung gian tín dụng: NHTM là cầu nối giữa người thừa vốn và người thiếu vốn trong nền kinh tế. Chức năng mang lại lợi ích giúp người thừa vốn tích trữ tài sản an toàn và tiện ích trong khi người thiếu vốn được tiếp cận và đáp ứng nhu cầu nguồn vốn một cách tiết kiệm, kịp thời, an toàn và hợp pháp. Đối với NHTM chức năng này chính là nguồn tạo ra lợi nhuận chính từ chênh lệch lãi suất tiền gửi và lãi suất cho vay, bên cạnh đó với vai trò điều hòa vốn trong nền kinh tế, chức năng này của NHTM còn thúc đẩy hoạt động sản xuất kinh doanh, tăng trưởng kinh tế.  Chức năng trung gian thanh toán: NHTM thay mặt khách hàng trích tiền từ tài khoản chuyển trả cho bên thụ hưởng, mang lại kênh thanh toán nhanh chóng, tiện ích, không sử dụng tiền mặt và an toàn cho các bên đồng thời NHTM có thể thu phí dịch vụ từ khách hàng, xây dựng kênh thu hút nguồn vốn huy động. Chức năng này cũng góp phần giảm chi phí lưu thông và sử dụng tiền mặt trong xã hội, hình thành kênh thanh toán tiện ích, đẩy nhanh tốc độ luân chuyển lưu thông hàng hóa dịch vụ, nâng cao hiệu quả kinh tế.  Chức năng tạo tiền: Thông qua chức năng trung gian tín dụng và thanh toán, dòng tiền từ nguồn vốn huy động được sẽ được NHTM sử dụng cho vay bằng chuyển
11 khoản, số tiền gửi ban đầu thông qua chức năng này của NHTM có thể nhân lên nhiều lần, tạo điều kiện thuận lợi cho sự phát triển của quá trình sản xuất kinh doanh và đáp ứng nhu cầu thanh toán của nền kinh tế. Là những định chế tài chính đóng vai trò quan trọng trong nền kinh tế thị trường, các NHTM sẽ vận hành theo các nguyên tắc nhất định để phù hợp với nhu cầu của thị trường đồng thời đảm bảo lợi ích của chính NHTM. Các NHTM luôn đặt ra các biện pháp phòng ngừa rủi ro, đảm bảo an toàn trong hoạt động kinh doanh nhằm hạn chế những tác động biến đổi của thị trường, giảm thiểu thiệt hại cho NHTM. 2.1.2. Khái niệm về khả năng sinh lời của ngân hàng thương mại Tương tự như một doanh nghiệp, NHTM hoạt động với mục tiêu chính là tạo ra lợi nhuận. Khả năng sinh lời chính là chỉ số đánh giá khả năng tạo ra lợi nhuận của NHTM trong một khoảng thời gian hoạt động nhất định, phản ánh khả năng sử dụng các nguồn lực hiện hữu là tài sản và nguồn vốn để sinh ra lợi nhuận. Chính vì vậy khả năng sinh lời cũng là chỉ số quan trọng để phản ánh mức độ kinh doanh có hiệu quả hay không của các NHTM, từ đó giúp các nhà đầu tư, nhà quản trị, khách hàng, đối tác... của NHTM thông qua các chỉ số này đưa ra các quyết định trong mối quan hệ với NHTM, các quyết định này có thể ảnh hưởng trực tiếp đến chiến lược hoạt động và tình hình kinh doanh của NHTM. Chỉ số khả năng sinh lời của NHTM là yếu tố quan trọng được quan tâm nghiên cứu bởi nhiều đối tượng khác nhau: Các chủ sở hữu sẽ dựa vào chỉ số này để đánh giá mức độ hiệu quả khi đầu tư hoặc ra quyết định đầu tư; Các nhà lãnh đạo hoạch định của NHTM sẽ sử dụng chỉ số này để đánh giá tính phù hợp của chiến lược hoạt động hiện tại để kịp thời đưa ra những quyết định hợp lý; Các đối tác và khách hàng có thể dựa trên chỉ số này để đánh giá mức độ vững mạnh, mức độ uy tín của NHTM trong hoạt động để đưa ra quyết định sử dụng dịch vụ hoặc hợp tác. Có hai chỉ số thường được sử dụng để đo lường khả năng sinh lời:  Lợi nhuận trên tổng tài sản – ROA (Return on Assets): thể hiện mức độ hiệu quả trong việc chuyển đổi tài sản thành lợi nhuận của NHTM.