Luận văn Thạc sĩ Tài chính Ngân hàng: Xử lý tổ chức tín dụng yếu kém tại Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam

Chia sẻ: Acacia2510 _Acacia2510 | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:111

Thêm vào BST

Báo xấu

11
lượt xem 4
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục đích của luận văn nhằm nghiên cứu thực trạng vai trò của Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam trong xử lý tổ chức tín dụng yếu kém tại Việt Nam. Đề xuất một số giải pháp nâng cao vai trò của Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam trong xử lý tổ chức tín dụng yếu kém tại Việt Nam trong thời gian tới.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Tài chính Ngân hàng: Xử lý tổ chức tín dụng yếu kém tại Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NỘI VỤ HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA LÊ THỊ THU TÊN ĐỀ TÀI LUẬN VĂN XỬ LÝ TỔ CHỨC TÍN DỤNG YẾU KÉM TẠI BẢO HIỂM TIỀN GỬI VIỆT NAM LUẬN VĂN THẠC SĨ TÀI CHÍNH – NGÂN HÀNG Hà Nội, Năm 2020
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NỘI VỤ HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA LÊ THỊ THU TÊN ĐỀ TÀI LUẬN VĂN XỬ LÝ TỔ CHỨC TÍN DỤNG YẾU KÉM TẠI BẢO HIỂM TIỀN GỬI VIỆT NAM Chuyên ngành: Tài chính - Ngân hàng Mã số: 8340201 LUẬN VĂN THẠC SĨ TÀI CHÍNH – NGÂN HÀNG Người hướng dẫn khoa học: TS. Phạm Thị Thanh Vân Hà Nội, Năm 2020
LỜI CẢM ƠN Em xin gửi lời cảm ơn chân thành nhất tới tập thể các Thầy Cô giáo thuộc Học viện Hành chính Quốc gia đã trang bị giúp cho em kiến thức trong suốt quá trình học tập. Đặc biệt, em xin gửi lời cảm ơn sâu sắc nhất tới Cô giáo TS. Phạm Thị Thanh Vân người đã tận tình, trực tiếp hướng dẫn em trong suốt quá trình thực hiện luận văn tốt nghiệp. Nhân đây, cũng xin được gửi lời cảm ơn tới các đồng nghiệp tại Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam đã nhiệt tình giúp đỡ, cung cấp số liệu và tạo điều kiện cho em hoàn thành luận văn tốt nghiệp. Xin trân trọng cảm ơn! Hà Nội, ngày…tháng…năm 2021 Người thực hiện Lê Thị Thu i
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đề tài luận văn Thạc sĩ là do chính tôi nghiên cứu và nghiêm túc thực hiện. Các số liệu, tài liệu tham khảo và trích dẫn trình bày trong luận văn là hoàn toàn trung thực. Tôi xin hoàn toàn chịu trách nhiệm về lời cam đoan trên. Hà Nội, ngày tháng năm 2021 Tác giả luận văn Lê Thị Thu ii
DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT STT Ký hiệu Nguyên nghĩa 1 BHTGVN Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam 2 BHTG Bảo hiểm tiền gửi DIV (Deposit Insurance of Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam 3 Vietnam) 4 DICJ Tổng công ty bảo hiểm tiền gửi Nhật Bản 5 FDIC Tổng công ty BHTG liên bang Mỹ 6 NHNN Ngân hàng Nhà nước 7 QTDND Quỹ tín dụng nhân dân 8 KSĐB Kiểm soát đặc biệt 9 IADI Hiệp hội BHTG Quốc tế 10 TCTD Tổ chức tín dụng iii
DANH MỤC BẢNG STT Bảng Nội dung Số tổ chức tham gia BHTG được kiểm tra, giám sát giai 1 Bảng 2.1 đoạn 2015-2019 Số tổ chức tham gia bảo hiểm tiền gửi được giám sát tại 2 Bảng 2.2 chỗ giai đoạn 2015-2019 DANH MỤC HÌNH, SƠ ĐỒ STT Hình Nội dung 1 Hình 1.1 Các biện pháp xử lý ngân hàng yếu kém Tỉ trọng áp dụng nguyên tắc chi phí tối thiểu khi quyết 2 Hình 1.2 định xử lý ngân hàng yếu kém 3 Sơ đồ 2.1 Cơ cấu tổ chức của BHTG Việt Nam 4 Sơ đồ 2.2 Số liệu thu phí bảo hiểm giai đoạn 2015 – 2019 iv
MỤC LỤC LỜI CẢM ƠN ........................................................................................................iii LỜI CAM ĐOAN..................................................................................................ivi DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT........................................................................... iiiv DANH MỤC BẢNG BIỂU ................................................................................... iv MỞ ĐẦU ................................................................................................................. 1 CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN VỀ BẢO HIỂM TIỀN GỬI VÀ CÔNG TÁC XỬ LÝ CÁC TỔ CHỨC TÍN DỤNG YẾU KÉM CỦA BẢO HIỂM TIỀN GỬI ......................................................................................................................... 9 1.1. Những vấn đề chung về bảo hiểm tiền gửi ...................................................... 9 1.1.1. Khái niệm BHTG .......................................................................................... 9 1.1.2. Đặc điểm của BHTG ................................................................................... 10 1.1.3. Vai trò của BHTG ....................................................................................... 12 1.1.4. Mục tiêu, đối tượng của chính sách Bảo hiểm tiền gửi .............................. 14 1.1.5. Các công cụ của Bảo hiểm tiền gửi............................................................. 17 1.2. Công tác xử lý các TCTD yếu kém của BHTG ............................................. 25 1.2.1. Khái niệm và phân loại TCTD yếu kém ..................................................... 25 1.2.2. Nội dung công tác xử lý tổ chức tín dụng yếu kém .................................... 27 1.2.3. Các đặc điểm của một cơ chế xử lý hiệu quả TCTC yếu kém do FSB ban hành ....................................................................................................................... 30 1.3. Kinh nghiệm quốc tế về xử lý các TCTD yếu kém và bài học kinh nghiệm cho Việt Nam ……………… ………………………………………………..307 1.3.1. Kinh nghiệm quốc tế ................................................................................... 37 1.3.2. Bài học cho Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam ................................................... 44 Kết luận chương 1 ................................................................................................. 46 CHƯƠNG II: THỰC TRẠNG CÔNG TÁC XỬ LÝ TỔ CHỨC TÍN DỤNG YẾU KÉM TẠI BẢO HIỂM TIỀN GỬI VIỆT NAM..................................... 47 2.1. Khái quát về Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam ..................................................... 47 v
2.1.1. Lịch sử hình thành và phát triển của Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam ............ 47 2.1.2. Cơ cấu, chức năng, nhiệm vụ của bảo hiểm tiền gửi Việt Nam ................. 48 2.1.3. Các hoạt động chủ yếu của BHTG Việt Nam ............................................. 52 2.2. Thực trạng công tác kiểm tra, giám sát và xử lý các tổ chức tín dụng yếu kém của BHTGVN ........................................................................................................ 59 2.2.1. Thực trạng các tổ chức tín dụng yếu kém ................................................... 60 2.2.2. Thực trạng công tác giám sát tổ chức tín dụng ........................................... 63 2.2.3. Thực trạng công tác tham gia kiểm soát đặc biệt đối với các tổ chức tín dụng yếu kém ........................................................................................................ 65 2.2.4. Thực trạng công tác chi trả bảo hiểm tiền gửi và theo dõi sau chi trả ........ 68 2.3. Đánh giá quá trình tham gia xử lý tổ chức tín dụng yếu kém tại BHTG Việt Nam ....................................................................................................................... 70 2.3.1. Kết quả đạt được ......................................................................................... 70 2.3.2. Hạn chế và nguyên nhân ............................................................................. 73 Kết luận chương 2: ................................................................................................ 76 CHƯƠNG III:GIẢI PHÁP NÂNG CAO VAI TRÒ CỦA BẢO HIỂM TIỀN GỬI TRONG VIỆC XỬ LÝ CÁC TỔ CHỨC TÍN DỤNG YẾU KÉM ........ 78 3.1. Định hướng của bảo hiểm tiền gửi Việt Nam ................................................ 78 3.1.1. Quan điểm chỉ đạo, định hướng cơ cấu lại đối với TCTD yếu kém được KSĐB .................................................................................................................... 78 3.1.2. Định hướng của bảo hiểm tiền gửi Việt Nam ............................................. 81 3.2. Giải pháp nâng cao công tác xử lý tổ chức tín dụng yếu kém tại bảo hiểm tiền gửi Việt Nam ......................................................................................................... 83 3.2.1. Hoàn thiện khung pháp lý về vai trò và quyền hạn của BHTGVN trong quá trình xử lý các TCTD yếu kém.............................................................................. 84 3.2.2. Hoàn thiện các phương án xử lý các TCTD yếu kém ................................. 87 3.2.3. Áp dụng thu phí bảo hiểm tiền gửi theo mức độ rủi ro…………………...88 3.2.4. Tăng cường công tác kiểm tra, giám sát của BHTG đối với các tổ chức tham gia BHTG ………………………………………………………………..…………………89 3.2.5. Đào tạo và phát triển nguồn nhân lực ......................................................... 91 vi
3.2.6. Tăng cường năng lực tài chính cho BHTGVN ........................................... 94 3.3. Kiến nghị ........................................................................................................ 96 3.3.1. Kiến nghị với chính phủ .............................................................................. 96 3.3.2. Kiến nghị với ngân hàng Nhà nước ............................................................ 96 Kết luận chương 3 ................................................................................................. 97 KẾT LUẬN .......................................................................................................... 99 TÀI LIỆU THAM KHẢO ................................................................................ 101 vii
MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết nghiên cứu của đề tài Tại mỗi quốc gia thì hệ thống ngân hàng luôn được coi như huyết mạch của toàn bộ nền kinh tế. Hệ thống này có hoạt động một cách thông suốt và khỏe mạnh chính là tiền đề để các nguồn lực tài chính được phân bổ và luân chuyển, sử dụng có hiệu quả, giúp cho nền kinh tế của một quốc gia phát triển bền vững. Tuy nhiên bên cạnh vai trò to lớn đó, người ta không thể không nói tới những hậu quả gây tổn thất nặng nề mà hệ thống ngân hàng có thể gây ra nếu như có rủi ro trong hoạt động kinh doanh của ngân hàng có thể tạo ra phản ứng dây chuyền, kéo theo đó là sự sụp đổ của cả hệ thống. Nhận thức rõ được tầm quan trọng đó, Nhà nước ta đã đưa ra những chính sách cũng như ban hành các văn bản pháp luật nhằm tạo ra một môi trường lành mạnh, an toàn cho hoạt động tài chính – tiền tệ. Trong lĩnh vực tài chính ngân hàng, cùng với những quy định và chế tài đối với lĩnh vực này, Chính phủ cũng đã ban hành nghiệp vụ bảo hiểm tiền gửi để giúp hệ thống ngân hàng hoạt động an toàn. Với trách nhiệm chính là thực hiện chính sách bảo hiểm tiền gửi để bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của người gửi tiền, Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam đã góp phần duy trì sự ổn định của hệ thống các tổ chức tín dụng, đảm bảo sự phát triển lành mạnh và an toàn. Trong thời gian qua, cơ sở pháp lý cho sự hoạt động của tổ chức bảo hiểm tiền gửi đã có nhiều thay đổi để phù hợp với xu thế phát triển chung của Hệ thống tổ chức tín dụng. Tuy nhiên trong điều kiện hiện nay, khi nền kinh tế thế giới đang ngày càng có sự liên kết, hội nhập, kinh tế đất nước đang ngày càng phát trển, đời sống nhân dân được nâng cao…. Đặc biệt khi Việt Nam tham gia các hiệp định thương mại song phương và đa phương như AEC, CPTPP, … thì Hệ thống các tổ chức tín dụng, yêu cầu an toàn, phát triển lành mạnh, ổn định lại càng cần phải được đặt ra. Việc nghiên cứu những 1
vấn đề lý luận và thực tiễn pháp lý của hoạt động bảo hiểm tiền gửi mang một ý nghĩa thời sự nóng bỏng. Bởi lý do trên mà tôi quyết định chọn vấn đề “Xử lý tổ chức tín dụng yếu kém tại Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam” làm đề tài cho luận văn nghiên cứu của mình 2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến luận văn Trong thời gian qua, đã có những cuốn sách, luận án tiến sỹ, luận văn thạc sỹ, các đề tài nghiên cứu khoa học, công trình, bài viết liên quan đến đề tài luận văn hoặc liên quan đến các nội dung nghiên cứu của đề tài được công bố trên các tạp chí khoa học, tạp chí chuyên ngành, các báo cáo được trình bày tại hội thảo khoa học, các tin bài được đăng trên các phương tiện thông tin đại chúng trong và ngoài nước. Cụ thể như sau: Dương Thị Hải Anh (2015), “ Hoạt động bảo hiểm tiền gửi Việt Nam – Thực trạng và giải pháp nhằm đáp ứng nhu cầu hội nhập”, luận văn thạc sỹ, trường đại học Kinh tế Quốc dân. Nội dung của luận văn đề cập tới nội dung sau: Để đẩy mạnh hơn nữa phát triển kinh tế, nước ta cần tiếp tục thực hiện công nghiệp hóa-hiện đại hóa, phát huy cao độ nguồn nội lực trong nước và tranh thủ nguồn lực bên ngoài, trong đó phát huy nguồn nội lực trong nước là yếu tố quyết định. Để phát huy nguồn nội lực, Việt Nam cần thu hút tối đa nguồn vốn nhàn rỗi trong dân cư để phục vụ đầu tư phát triển và trọng trách này được giao chủ yếu cho ngành ngân hàng. Do vậy, việc nâng cao chất lượng sản phẩm dịch vụ hệ thống ngân hàng là yêu cầu quan trọng, đặc biệt xu thế mở cửa thị trường tài chính tiền tệ hiện nay đang tạo ra những áp lực cạnh tranh lớn giữa các ngân hàng khiến hoạt động ngân hàng chứa đựng nhiều rủi ro hơn. Trước nhu cầu đó, tổ chức Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam ra đời và phát triển đã góp phần bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của người gửi tiền, kiểm soát và đảm bảo an toàn, lành mạnh hoạt động hệ thống ngân hàng nên đã tạo điều kiện thu hút tối đa được tiền tiết kiệm trong dân. Sau 6 năm đi vào hoạt động, mặc dù đã đạt được 2
nhiều kết quả ban đầu đáng khích lệ nhưng tổ chức Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam vẫn còn rất non trẻ và còn bộc lộ nhiều bất cập, chưa tương xứng với vai trò của một tổ chức bảo hiểm tiền gửi. luận văn gồm 3 chương: - Chương I: Những vấn đề cơ bản về bảo hiểm tiền gửi và tình hình hoạt động bảo hiểm tiền gửi trên thế giới. - Chương II: Thực trạng hoạt động bảo hiểm tiền gửi tại Việt Nam. - Chương III: Các giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động của bảo hiểm tiền gửi Việt Nam. Vũ Thị Mỹ Hương (2015), “ Thực trạng chính sách bảo hiểm tiền gửi tại Việt Nam”, Luận văn thạc sỹ, Học viện Hành chính. Luận văn đã nêu bật được các Chính sách BHTG và thực trạng chính sách bảo hiểm. Luận văn đã hệ thống hóa có bổ sung và hoàn thiện những vấn đề lí luận về chính sách BHTG; Thứ hai: Phân tích, đánh giá thực trạng chính sách BHTG qua đó chỉ ra một số tồn tại và nguyên nhân ảnh hưởng đến hiệu quả chính sách BHTG; Thứ ba: Trên cơ sở quan điểm đường lối đổi mới của Đảng và nhà nước về chính sách tài chính quốc gia đề xuất định hướng hoàn thiện chính sách BHTG cũng như một số giải pháp hoàn thiện chính sách BHTG hiện nay. Bảo hiểm tiền gửi đã ra đời được hơn 15 năm nhưng địa vị pháp lý của tổ chức BHTG vẫn chưa có quy định rõ ràng về mô hình tổ chức. Nhằm tạo ra cơ chế pháp lý bảo vệ tốt nhất quyền lợi của người gửi tiền và để bảo hiểm tiền gửi trở thành công cụ tài chính hữu hiệu của Nhà nước góp phần bảo đảm an toàn nền tài chính - tiền tệ quốc gia trong bối cảnh hiện nay cần phải hoàn thiện chính sách bảo hiểm tiền gửi đảm bảo quyền và lợi ích hợp pháp. Nguyễn Đình Bảo (2017), “ Giải pháp nâng cao hiệu quả hoạt động của bảo hiểm tiền gửi Việt Nam trên địa bàn khu vực Bắc trung bộ”, đề tài nghiên cứu khoa học cấp trường, Trường đại học Bách Khoa – Viện Kinh tế và quản lý. Đề tài trình bày cơ sở lý luận và thực tiễn về Bảo hiểm tiền gửi, phân tích thực trạng hiệu quả hoạt động của BHTGVN Chi nhánh khu vực Bắc Trung Bộ, từ 3
đó chỉ ra những ưu điểm, hạn chế và nguyên nhân của hạn chế. Dựa trên cơ sở lý luận và thực tiễn, đề tài đưa ra một số giải pháp nâng cao hiệu quả hoạt động của BHTGVN trên địa bàn khu vực Bắc Trung Bộ Ngoài ra có một số bài báo, tạp chí nghiên cứu về các vấn đề bảo hiểm tiền gửi như: TS. Nguyễn Đức Kiên (2018, Tạp chí Bảo hiểm tiền gửi), Phó chủ nhiệm ủy ban kinh tế quốc hội, “Nâng cao vai trò của của tổ chức bảo hiểm tiền gửi trong quá trình tái cơ cấu tín dụng”; Ths. Ngô Quang Lương (2018, Tạp chí Bảo hiểm tiền gửi), Phó Tổng Giám đốc bảo hiểm tiền gửi Việt Nam, “Nâng cao niềm tin của người gửi tiền với các tổ chức tín dụng tại Việt Nam”; TS. Nguyễn Đình Lưu (2018, Tạp chí Bảo hiểm tiền gửi), “Phát triển quỹ tín dụng nhân dân trên cơ sở các tiêu chuẩn an toàn hệ thống) … Các luận văn, bài báo, tạp chí trên đều có đề cập tới vấn đề bảo hiểm tiền gửi nhưng chưa có công trình nào nghiên cứu sâu về xử lý các TCTD yếu kém của bảo hiểm tiền gửi. Chính vì vậy, đây là khoảng trống để tác giả nghiên cứu cho đề tài của mình. 3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu của luận văn Mục đích nghiên cứu của luận văn là tìm kiếm giải pháp nhằm nâng cao vai trò của Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam trong xử lý tổ chức tín dụng yếu kém. Để hoàn thành được mục tiêu này thì luận văn có nhiệm vụ nghiên cứu các vấn đề sau: Thứ nhất, nghiên cứu những vấn đề về bảo hiểm tiền gửi và tổ chức tín dụng yếu kém, kinh nghiệm xử lý của Quốc tế. Thứ hai, nghiên cứu thực trạng vai trò của Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam trong xử lý tổ chức tín dụng yếu kém tại Việt Nam. Thứ ba, đề xuất một số giải pháp nâng cao vai trò của Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam trong xử lý tổ chức tín dụng yếu kém tại Việt Nam trong thời gian tới. 4
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu - Đối tượng nghiên cứu: Đối tượng nghiên cứu của luận văn là xử lý của Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam đối với các tổ chức tín dụng yếu kém. - Phạm vi nghiên cứu : + Về không gian : Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam + Về thời gian : Đề tài này được thực hiện với bộ dữ liệu thu thập được trong khoảng thời gian từ năm 2016 đến 2019 5. Phương pháp nghiên cứu 5.1. Phương pháp luận Đề tài sử dụng phương pháp duy vật biện chứng và duy vật lịch sử để làm rõ những vấn đề lý luận cơ bản của bảo hiểm tiền gửi, lịch sử hình thành bảo hiểm tiền gửi cũng như vai trò của tổ chức bảo hiểm tiền gửi trong việc xử lý các tổ chức tín dụng yếu kém từ lý luận đến thực tiễn trên cơ sở xem xét trong các mối quan hệ và quy luật vận động. 5.2. Phương cụ thể 5.2.1. Phương pháp nghiên cứu Đề tài sử dụng các phương pháp thu thập số liệu (sơ cấp và thứ cấp) kết hợp với các phương pháp phân tích tài liệu, tổng hợp, hệ thống hóa thông tin để làm rõ cơ sở lý luận về vai trò của tổ chức bảo hiểm tiền gửi trong việc xử lý các tổ chức tín dụng yếu kém. 5.2.2. Phương pháp thu thập dữ liệu Thu thập dữ liệu là một công việc quan trọng trong nghiên cứu khoa học. Mục đích của thu thập dữ liệu nhằm làm cơ sở cho lý luận hay minh chứng cho giả thuyết hoặc tìm ra bản chất của vấn đề nghiên cứu. - Đối với hoạt động của Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam, cũng như việc xử lý các tổ chức tín dụng yếu kém tham gia bảo hiểm tiền gửi thì các dữ liệu cần thu thập bao gồm: 5
+ Báo cáo tài chính của Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam qua các năm từ 2016-2019; + Báo cáo về định hướng phát triền của Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam trong việc xử lý các tổ chức tín dụng yếu kém; + Các thông tin cơ bản về kinh tế, xã hội có tác động đến tổ chức tín dụng, bảo hiểm tiền gửi. - Nguồn dữ liệu được thu thập tại: + Bảo hiểm tiên gửi Việt Nam + Các trang web điện tử 5.2.3. Phương pháp xử lý số liệu, phân tích số liệu Các dữ liệu được thu thập sẽ được kiểm tra, nhập và xử lý trên Word, Excel, đồng thời được trình bày thông qua bảng biểu, đồ thị,... Các phương pháp cơ bản để phân tích, xử lý số liệu gồm: Phương pháp thống kê Phương pháp thống kê là việc thu thập, hệ thống hóa và sử dụng, xử lý các số liệu thống kê trong một thời gian, phương pháp này nhằm đảm bảo độ tin cậy, tính ổn định và lâu dài của số liệu thống kê và thông qua các số tuyệt đối, số bình quân, số tương đối để đánh giá các chỉ tiêu nghiên cứu. Phương pháp thống kê được sử dụng trong chương 1 nhằm thống kê về lý thuyết những biện pháp tham gia xử lý TCTD yếu kém của BHTG; thống kê các kinh nghiệm quốc tế trong việc xử lý các tổ chức tín dụng yếu kém tham gia bảo hiểm tiền gửi tại Mỹ và Nhật Bản, từ đó rút ra được những bài học kinh nghiệm cho Việt Nam. Phương pháp thống kê được sử dụng trong chương 2 để thống kê các hoạt động chủ yếu của Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam: Nghiệp vụ kiểm tra tổ chức tham gia BHTG, nghiệp vụ giám sát các tổ chức tham gia BHTG, nghiệp vụ chi trả 6
bảo hiểm tiền gửi và theo dõi sau chi trả, nghiệp vụ cấp và thu hồi chứng nhận BHTG, nghiệp vụ tính phí BHTG. Ngoài ra còn sử dụng nhằm thống kê các tổ chức tín dụng yếu kém, thống kê về hoạt động thu phí bảo hiểm tiền gửi qua các năm, hoạt động kiểm tra các tổ chức tham gia bảo hiểm tiền gửi như các ngân hàng, các quỹ tín dụng nhân dân; thống kê hoạt động tham gia Ban kiểm soát đặc biệt… Phương pháp phân tích và tổng hợp Phương pháp phân tích và tổng hợp dữ liệu bao gồm hệ thống các công cụ và biện pháp nhằm nghiên cứu các sự kiện, hiện tượng, các mối quan hệ bên trong và bên ngoài, các luồng dịch chuyển và biến đổi tình hình hoạt động, các chỉ tiêu tổng hợp, các chỉ tiêu chi tiết, các chỉ tiêu tổng quát chung, các chỉ tiêu có tính chất đặc thù liên quan đến việc xử lý các tổ chức tín dụng yếu kém tham gia bảo hiểm tiền gửi. Phương pháp phân tích được sử dụng trong chương 3 của luận văn. Trong chương 3 sử dụng phương pháp phân tích các số liệu về các hoạt động chủ yếu của bảo hiểm tiền gửi như: kiểm tra tổ chức tham gia BHTG, về hoạt động thu phí, hoạt động kiểm tra, hoạt động giám sát, hoạt động hỗ trợ tài chính, hoạt động tham gia kiểm soát đặc biệt, hoạt động chi trả, thanh lý… qua việc phân tích các hoạt động trên để đưa ra được những thành tựu đạt được và tìm ra được những hạn chế cũng như nguyên nhân của Bảo hiểm tiền gửi trong quá trình xử lý các tổ chức tín dụng yếu kém. Phương pháp tổng hợp được sử dụng để tổng hợp các hạn chế để đưa ra một số giải pháp trong chương 4 nhằm nâng cao vai trò của của Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam trong quá trình xử lý các tổ chức tín dụng yếu kém như: Hoàn thiện khung pháp lý về vai trò và quyền hạn của bảo hiểm tiền gửi Việt Nam trong quá trình xử lý các tổ chức tín dụng yếu kém; Tuyên truyền và phổ biến chính sách bảo hiểm tiền gửi đến công chúng; Áp dụng thu phí bảo hiểm tiền 7
gửi theo mức độ rủi ro; Đào tạo và phát triển nguồn nhân lực; Tăng cường năng lực tài chính cho Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam. Phương pháp so sánh Phương pháp so sánh là phương pháp xem xét mỗi chỉ tiêu phân tích bằng cách dựa trên việc so sánh với một chỉ tiêu cơ sở (chỉ tiêu gốc). Trong quá trình nghiên cứu đề tài này, phương pháp so sánh được sử dụng trong chương 3 để so sánh một số hoạt động của BHTG như sau: So sánh các số liệu hoạt động thu phí, kết quả thu phí bảo hiểm từ năm 2016-2019, xem sự tăng giảm qua các năm nhằm phục vụ cho việc phân tích đưa ra các kết luận; so sánh kết quả hoạt động kiểm tra tổ chức tham gia bảo hiểm tiền gửi … 6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận văn Những nghiên cứu của đề tài góp phần hoàn thiện những lý luận chung về bảo hiểm tiền gửi Việt Nam. Về mặt thực tiễn, đề tài đưa ra thực tiễn của vấn đề nghiên cứu về thực trạng công tác xử lý các tổ chức tín dụng yếu kém của Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam, qua đó đánh giá những mặt còn hạn chế của công tác này. Trên cơ sở lý thuyết và thực tiễn, đề tài đưa ra một số giải pháp nhằm nâng cao hoạt động xử lý các tổ chức tín dụng yếu kém tại BHTG Việt Nam. 7. Kết cấu của luận văn Ngoài lời mở đầu và kết luận, kết cấu của luận văn gồm 03 chương : Chương 1: Tổng quan về BHTG và xử lý các tổ chức tín dụng yếu kém của BHTG. Chương 2: Thực trạng xử lý tổ chức tín dụng yếu kém tại Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam. Chương 3: Giải pháp nâng cao hoạt động xử lý tổ chức tín dụng yếu kém tại Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam trong thời gian tới. 8
CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN VỀ BẢO HIỂM TIỀN GỬI VÀ CÔNG TÁC XỬ LÝ CÁC TỔ CHỨC TÍN DỤNG YẾU KÉM CỦA BẢO HIỂM TIỀN GỬI 1.1. Những vấn đề chung về bảo hiểm tiền gửi 1.1.1. Khái niệm BHTG BHTG theo quan điểm của một số nhà nghiên cứu đã đưa ra: “BHTG là một cơ chế có giới hạn nhưng hình thức cung cấp sự bảo đảm mang tính pháp lý cho các khoản gốc (và thường cả lãi) của các khoản tiền gửi”, hay “BHTG là chính sách bảo đảm tất cả hoặc một phần tiền gửi cùng lãi nhập gốc trên tài khoản tiền gửi sẽ được thanh toán cho người gửi tiền khi ngân hàng nhận tiền gửi bị phá sản hay mất khả năng thanh toán”. 1 Theo cách hiểu khác thì: “BHTG là loại hình bảo hiểm theo đó bảo đảm nghĩa vụ chi trả trong tương lai các khoản tiền gửi cho người gửi tiền tại các tổ chức tham gia BHTG, khi các tổ chức này gặp rủi ro dẫn đến tình trạng không có khả năng thanh toán các khoản nợ đến hạn bị buộc giải thể hoặc phá sản”. Tổng hợp các ý kiến thì có thể hiểu: “Bảo hiểm tiền gửi là việc Nhà nước đưa ra lời đảm bảo tới một giới hạn đối với tiền gửi nhất định nhằm bảo vệ tiền gửi thông qua các quy định về bảo hiểm tiền gửi đối với người gửi tiền hay tiền gửi thuộc đối tượng được bảo hiểm tại tổ chức nhận tiền gửi.Hay nói cách khác “BHTG là cam kết công khai của tổ chức BHTG đối với tổ chức tham gia BHTG về việc tổ chức BHTG sẽ trả tiền gửi cho người gửi tiền khi tổ chức tham gia BHTG bị chấm dứt hoạt động và không có khả năng thanh toán cho người gửi tiền”. 1 Bài viết “Mô hình BHTG trong thời kì hội nhập kinh tế quốc tế” TS. Lê Thị Thu Thuỷ trang 6,7 ( tạp chí luật học số 12/2015-Trường đại học luật Hà Nội) 9
1.1.2. Đặc điểm của BHTG Hoạt động của bảo hiểm tiền gửi có những đặc điểm chung ở tất cả các nước trên thế giới, đặc điểm đó như sau: Thứ nhất, hoạt động bảo hiểm tiền gửi là duy nhất. Hầu hết tại các quốc gia chỉ bảo hiểm các khoản tiền gửi, không bảo hiểm các khoản tiền đầu tư, các khoản tiền gửi của ban lãnh đạo, các cổ đông lớn của tổ chức huy động tiền gửi, tiền gửi liên ngân hàng. Đối với các khoản trên thì mức độ rủi ro cao, còn với ban lãnh đạo và các cổ đông lớn của các tổ chức huy động tiền gửi là những người nắm vững và chịu trách nhiệm về tình hình tài chính của tổ chức này, do vậy họ có thể bảo vệ quyền lợi của mình mà không phải dựa vào bảo hiểm tiền gửi. Thứ hai, đối tượng mua bảo hiểm là các tổ chức tín dụng như ngân hàng, quỹ tín dụng nhân dân và người gửi tiền chính là người đc hưởng lợi từ hoạt động BHTG này. Thứ ba, việc đăng ký thủ tục mua bảo hiểm là dành cho các tổ chức tín dụng chứ không phải người gửi tiền tại các tổ chức này. Các tổ chức tín dụng tham gia hệ thống Bảo hiểm tiền gửi thì tất cả các khoản tiền gửi trong giới hạn và phạm vi bảo hiểm tại tổ chức tham gia bảo hiểm tiền gửi đều tự động được bảo hiểm. Thứ tư, mục đích của hoạt động bảo hiểm tiền gửi là góp phần đảm bảo tính ổn định của hệ thống tài chính quốc gia vì vậy Bảo hiểm tiền gửi là loại dịch vụ (hàng hoá) mang tính xã hội cao, người thụ hưởng dịch vụ là toàn xã hội. Bảo hiểm tiền gửi được coi là một loại hàng hóa công, dịch vụ công để đảm bảo an toàn cho người gửi tiền và hệ thống ngân hàng tại mỗi quốc gia. Tính chất công của Bảo hiểm tiền gửi nhằm bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp 10
của người gửi tiền. Dịch vụ công này dành cho nhân dân, những người gửi tiền, việc người này sử dụng không ảnh hưởng nhiều đến người khác sử dụng chúng. Người gửi tiền có tiền gửi thuộc đối tượng được bảo hiểm được hưởng lợi trực tiếp khi có sự kiện bảo hiểm xảy ra. Khi có rủi ro ngân hàng, tổ chức nhận tiền gửi mất khả năng thanh toán, bị đóng cửa, người gửi tiền sẽ được tổ chức Bảo hiểm tiền gửi thanh toán tiền bảo hiểm. Đây chính là số tiền mà tổ chức Bảo hiểm tiền gửi cam kết với tổ chức tham gia Bảo hiểm tiền gửi khi thực hiện bảo hiểm. Không chỉ người gửi tiền được hưởng lợi mà các tổ chức tín dụng tham gia BHTG cũng được hưởng lợi. Khi khách hàng đắn đo việc gửi tiền vào ngân hàng nào, thì họ cũng xem xét xem ngân hàng mình gửi tiền có tham gia BHTG không, như một sự đảm bảo cho khoản tiền gửi. Khi tiền gửi được bảo hiểm, khách hàng an tâm hơn khi lựa chọn tổ chức nhận tiền gửi. Chính vì vậy, các TCTD sẽ thu hút thêm được nhiều khách hàng và huy động được nhiều tiền gửi hơn. Thứ năm, giấy chứng nhận Bảo hiểm tiền gửi do tổ chức Bảo hiểm tiền gửi cấp chính là bằng chứng của hoạt động Bảo hiểm tiền gửi cho tổ chức tham gia Bảo hiểm tiền gửi. Thứ sáu, Bảo hiểm tiền gửi đều quy định phạm vi và giới hạn bảo hiểm một cách áp đặt. Người gửi tiền không thể mua thêm bảo hiểm cho các khoản tiền gửi của mình để được các tổ chức bảo hiểm chi trả nhiều hơn giới hạn bảo hiểm. Các khoản tiền gửi ngoài giới hạn bảo hiểm sẽ không được các tổ chức Bảo hiểm tiền gửi thanh toán mà được xử lý như các món nợ khác của tổ chức tài chính bị phá sản. Giới hạn bảo hiểm này bao gồm cả tiền gửi gốc và lãi cộng dồn từ ngày gửi tiền đến thời điểm tổ chức tham gia bảo hiểm bị phá sản. Tuy nhiên các khoản tiền gửi có tính chất khác nhau có thể được bảo hiểm khác nhau. 11