Nâng cao các kỹ năng về di truyền, sinh sản và lai tạo giống bò thịt nhiệt đới- chương 31

Chia sẻ: Nguyen Vuong | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:7

Thêm vào BST

Báo xấu

113
lượt xem 12
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Nâng cao các kỹ năng về di truyền, sinh sản và lai tạo giống bò thịt nhiệt đới. Chương 31: Tình hình phát triển chăn nuôi và công tác giống bò thịt ở Việt Nam.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Nâng cao các kỹ năng về di truyền, sinh sản và lai tạo giống bò thịt nhiệt đới- chương 31

T×nh h×nh ph¸t triÓn ch¨n nu«i vµ c«ng t¸c gièng bß thÞt ë ViÖt Nam §ç Kim Tuyªn §Æt vÊn ®Ò vµ thö nghiÖm trong kho¶ng thêi gian h¬n 30 D©n sè ViÖt Nam trªn 80 triÖu ng−êi, ®êi sèng n¨m qua. Nh−ng cho ®Õn nay th× sè l−îng bß cña n«ng d©n ë c¸c vïng n«ng th«n hÇu hÕt lai Zª bu vµ c¸c gièng bß ngo¹i thuÇn vÉn cßn dùa vµo lao ®éng s¶n xuÊt c¸c s¶n phÈm tõ rÊt h¹n chÕ, míi chiÕm kho¶ng 1/4 tæng ®µn bß n«ng nghiÖp. Ch¨n nu«i tr©u bß g¾n liÒn víi cña c¶ n−íc. Do vËy viÖc lùa chän mh÷ng bß nghÒ trång lóa n−íc vµ cã vai trß quan träng c¸i lai tèt, tiÕp tôc cho phèi gièng víi tinh bß ®èi víi nÒn s¶n xuÊt n«ng nghiÖp truyÒn thèng ®ùc ngo¹i lµ mét trong nh÷ng biÖn ph¸p tèt ®Ó cña n−íc ta. Thu nhËp tõ ch¨n nu«i chiÕm khai th¸c nhanh chãng tiÒm n¨ng di truyÒn cña kho¶ng 30% gi¸ trÞ tæng s¶n phÈm n«ng c¸c gièng bß ®Þa ph−¬ng vµ c¸c gièng bß nhËp nghiÖp, ch¨n nu«i bß kh«ng nh÷ng cung cÊp ngo¹i gãp phÇn t¨ng nhanh kh¶ n¨ng s¶n xuÊt søc kÐo vµ ph©n bãn cho c©y trång mµ cßn lµ thÞt bß cña ViÖt Nam. nguån thøc ¨n giµu dinh d−ìng vµ nguån ®¹m quan träng cho x· héi. KÕ ho¹ch c¶i tiÕn ®µn bß vµ chän läc nh÷ng bß c¸i tèt cho ch−¬ng tr×nh lai t¹o ®· tõng b−íc Bß vµng ViÖt Nam lµ gièng bß ®Þa ph−¬ng cã n©ng cao sè l−îng vµ n¨ng suÊt ®µn bß VÞªt nh−îc ®iÓm chÝnh lµ tÇm vãc bÐ vµ s¶n l−îng Nam. Ngoµi c¸c biÖn ph¸p vÒ gièng, t¨ng thÞt thÊp so víi c¸c gièng bß trªn thÕ giíi. Tuy c−êng chÕ ®é dinh d−ìng, ch¨m sãc vµ qu¶n nhiªn bß vµng ®· thÝch nghi tèt víi ®iÒu kiÖn lý, th× kü thuËt thô tinh nh©n t¹o hiÖn nay cã sèng kham khæ vµ thêi tiÕt khÝ hËu nãng Èm vai trß rÊt quan träng ®èi víi c«ng t¸c gièng vµ nhiÖt ®íi. §èi víi nÒn n«ng nghiÖp truyÒn lai t¹o ®Ó ®¸p øng nhu cÇu cña thÞ tr−êng trong thèng cña ViÖt Nam th× tr©u bß lµ nh÷ng ng−êi n−íc vÒ thÞt bß chÊt l−îng cao trong nh÷ng b¹n th©n kh«ng thÓ thiÕu ®−îc cña n«ng d©n n¨m tíi. ta, ngoµi cung cÊp søc kÐo, thÞt vµ ph©n bãn ra tr©u bß cã thÓ tËn dông mét c¸ch cã hiÖu qu¶ c¸c s¶n phÈm phô cña n«ng nghiÖp vµ sö dông T×nh h×nh ch¨n nu«i bß thÞt hîp lý c¸c lao ®éng phô nh− ng−êi giµ vµ trÎ Sè l−îng ®µn bß em trong gia ®×nh n«ng d©n ë n«ng th«n. Bß ®Þa ph−¬ng cña ta chñ yÕu sö dông cho søc Tæng ®µn bß hiÖn nay cña ViÖt Nam lµ 4,2 kÐo vµ ph©n bãn v× thÕ kh¶ n¨ng cho thÞt thÊp. triÖu con, trong dã cã kho¶ng 1 triÖu con C¬ cÊu ®µn bß cña nhiÒu ®Þa ph−¬ng cã (chiÕm kho¶ng 25% tæng ®µn) lµ c¸c lo¹i bß kho¶ng 45% lµ sö dông cµy kÐo, c¶ bß ®ùc vµ lai Zª bu vµ bß ngo¹i thuÇn nh− Red sindhi, bß c¸i ®Òu ®−îc sö dông cho môc ®Ých nµy. Sahiwal vµ Brahman. ChiÕn l−îc vÒ ph¸t triÓn Ngµy nay, c¬ khÝ nhá trong n«ng th«n ®ang bß thÞt ë ViÖt Nam bao gåm khai th¸c tiÒm dÇn dÇn thay thÕ cho søc kÐo cña tr©u bß, v× n¨ng di truyÒn cña c¶ c¸c gièng bß ®Þa ph−¬ng vËy sè l−îng, c¬ cÊu ®µn vµ môc ®Ých sö dông vµ bß nhËp ngo¹i tõ c¸c n−íc trªn thÕ giíi. §Ó cña ®µn bß còng sÏ thay ®æi theo viÖc c¬ giíi khai th¸c tiÒm n¨ng di truyÒn vµ −u thÕ lai cña ho¸ trong s¶n xuÊt n«ng nghiÖp. c¸c gièng bß trong vµ ngoµi n−íc, ngoµi nhËp tinh ®«ng l¹nh ta ®· nhËp mét sè gièng bß Tèc ®é t¨ng ®µn hµng n¨m cña tr©u bß trong nhiÖt ®íi trªn thÕ giíi. C¸c c«ng thøc lai t¹o bß thêi gian 1990-1995 lµ 2,84% ®èi víi bß vµ thÞt kÓ c¶ nh©n gièng thuÇn chñng ®· tiÕn hµnh 0,73% ®èi víi tr©u. Tèc ®é t¨ng ®µn cña bß 203
thay ®æi mét c¸ch râ rÖt nhÊt lµ thêi gian tõ Kho¶ng 54,5% sè l−îng ®µn bß ®−îc ph©n bè 1993 cho ®Õn nay, thêi gian mµ s¶n l−îng trªn 5 vïng sinh th¸i kh¸c nhau cña ®Êt n−íc, l−¬ng thùc cña n−íc ta t¨ng tr−ëng nhanh, lµ nguån søc kÐo chñ yÕu cña n«ng nghiÖp cho ngoµi ®¸p øng ®−îc nhu cÇu tiªu dïng trong c¸c vïng trªn. n−íc, ViÖt Nam cßn trë thµnh n−íc xuÊt khÈu g¹o lín, ®øng vµo hµng thø 2 trªn thÕ giíi. B¶ng 1. Sè l−îng thèng kª ®µn tr©u bß cña c¶ n−íc trong nh÷ng n¨m qua N¨m §µn Tr©u §µn Bß Tæng sè 1990 2.854.100 3.120.800 5.974.900 1991 2.855.600 3.151.000 6.006.600 1992 2.883.400 3.193.800 6.087.200 1993 2.960.800 3.353.000 6.313.800 1994 2.971.100 3.466.700 6.437.800 1995 2.963.100 3.638.700 6.601.800 1996 2.953.700 3.800.300 6.754.000 1997 2.943.600 3.904.800 6.848.400 1998 2.951.300 3.984.100 6.935.400 1999 2.955.500 4.063.500 7.060.000 2000 2.960.000 4.160.000 7.120.000 2001 2.980.000 4.200.000 7.180.000 HiÖn nay, s¶n l−îng thÞt tr©u bß hµng n¨m cña T©y nguyªn lµ vïng ®Êt réng lín, cã nhiÒu ®Êt ta chØ ®¹t kho¶ng trªn 130 ngh×n tÊn trong tæng ®ai vµ ®ång cá phï hîp cho ch¨n nu«i bß sè 1,7 triÖu tÊn thÞt c¸c lo¹i gia sóc gia cÇm, nh−ng t¹i ®©y sè l−îng bß chØ chiÕm kho¶ng tæng s¶n l−îng s÷a t−¬i s¶n xuÊt trong n¨m 10,7% tæng sè bß cña c¶ n−íc. kho¶ng 60-70 ngh×n tÊn, ®¸p øng 10% l−îng B¶ng 2. Ph©n bè ®µn bß theo vïng sinh th¸i s÷a tiªu dïng trong n−íc. N−íc ta, tæng sè thÞt tiªu dïng b×nh qu©n ®Çu ng−êi trªn n¨m Vïng sinh th¸i Tû lÖ ®µn bß kho¶ng 22 kg thÞt h¬i, trong ®ã chØ cã kho¶ng (%) 1,7 kg lµ thÞt tr©u bß vµ gia sóc nhai l¹i nãi 1. MiÒn nói phÝa b¾c 18,7 chung (d−íi 10%), cßn chñ yÕu lµ thÞt lîn vµ gia cÇm (trªn 90%). 2. §ång b»ng S«ng Hång 8.7 3. B¾c khu bèn cò 22.5 Ph©n bè tù nhiªn cña ®µn bß 4. Duyªn H¶i miÒn Trung 23.0 Ph©n bè tù nhiªn cña ®µn bß n−íc ta ®−îc tr×nh bµy ë b¶ng 2. Kho¶ng 45% tæng sè ®µn bß cña 5. T©y Nguyªn 10,7 c¶ n−íc tËp trung ë c¸c tØnh miÒn trung ViÖt 6. MiÒn §«ng Nam bé 11,9 nam, ®©y lµ vïng cung cÊp bß cµy cho vïng ®ång b»ng s«ng Cöu long vµ vïng ®ång b»ng 7. §ång b»ng S«ng Cöu long 4,5 ch©u thæ S«ng Hång. Tæng sè 100 204
lai hiÖn nay chñ yÕu lµ lai Sind, lai Sahiwal vµ C¸c gièng bß vµ mét sè chØ tiªu s¶n xuÊt Brahman b»ng sö dông bß ®ùc ngo¹i cã tªn Kho¶ng 75% tæng ®µn bß cña c¶ n−íc lµ bß trªn cho lai víi bß c¸i ®Þa ph−¬ng. Bß ngo¹i vµ vµng ®Þa ph−¬ng cã träng l−îng tr−ëng thµnh bß lai h−íng thÞt chiÕm kho¶ng 1/4 tæng sè rÊt h¹n chÕ, träng l−îng trung b×nh con ®ùc lµ ®µn bß, bß lai cã tèc ®é t¨ng träng vµ sinh 180-200 kg vµ bß c¸i tõ 150-160 kg. Bß néi cã tr−ëng nhanh, cã träng l−îng tr−ëng thµnh tõ tû lÖ thÞt xÎ thÊp kho¶ng 40-44% so víi träng 250-300 kg vµ tû lÖ thÞt xÎ cao biÕn ®éng tõ l−îng sèng. 49-50%. Bß Zª bu vµ bß lai Zª bu chiÕm kho¶ng 24- 25% tæng sè bß c¸i cña c¶ n−íc, c¸c gièng bß B¶ng 3. Mét sè chØ tiªu s¶n xuÊt cña bß vµng VN vµ bß lai Zª bu C¸c chØ tiªu §¬n vÞ Bß vµng Red Sinhi Sahiwal Brahman Träng l−îng s¬ sinh Kg 14 20,1 22 23 TL. 6 th¸ng Kg 63,7 97,5 105 107,5 TL. 12 th¸ng Kg 85 140 160 165 TL. 24 th¸ng Kg 140 200 220 230 TL. Tr−ëng thµnh Kg 180 250 280 290 Ngµy cho s÷a Ngµy 150 240 270 200 S¶n l−îng s÷a Kg 400 1000 14000 600 Tû lÖ thÞt xÎ % 44,2 49,6 49,5 50 Ch−¬ng tr×nh gièng bß thÞt cña ViÖt Nam vµng cßn gäi lµ ch−¬ng tr×nh Sind ho¸ hay Zª bu ho¸ ®µn bß vµ giai ®o¹n 2 lµ ch−¬ng tr×nh NhiÒu n−íc nhiÖt ®íi trªn thÕ giíi ®· t¨ng ph¸t triÓn bß thÞt chÊt l−îng cao. c−êng viÖc nhËp bß tõ n−íc ngoµi vÒ víi môc Giai ®o¹n 1: Ch−¬ng tr×nh c¶i tiÕn ®µn bß tiªu ®Ó n©ng cao kh¶ n¨ng s¶n xuÊt cña gièng vµng ViÖt Nam bß ®Þa ph−¬ng vµ t¨ng c−êng s¶n l−îng thÞt bß Ch−¬ng tr×nh lai c¶i tiÕn hay lai 2 m¸u: S¶n s¶n xuÊt trong n−íc. ViÖt Nam còng ®· nhËp xuÊt ra con lai cã 50% m¸u bß ngo¹i. Trong khÈu nhiÒu gièng bß ®Ó lai t¹o ®µn bß thÞt, bß ch−¬ng tr×nh nµy, bß vµng ViÖt nam d−îc c¶i s÷a, t×m c«ng thøc lai thÝch hîp cã thÓ thÝch tiÕn b»ng sö dông c¸c gièng bß ®ùc ngo¹i nh− nghi víi ®iÒu kiÖn thêi tiÕt vµ khÝ hËu nhiÖt ®íi Red Sindhi vµ bß Zª bu cho phèi gièng víi bß cña ®Êt n−íc. Cuèi thËp kû 60 vµ nh÷ng n¨m c¸i ®Þa ph−¬ng ®Ó t¹o ra con lai cã n¨ng suÊt ®Çu cña thËp kû 70, nhiÒu gièng bß cña n−íc cao h¬n bß ®Þa ph−¬ng nh− khèi l−îng tr−ëng ngoµi ®· ®−îc nhËp vµo ViÖt Nam, c¸c gièng thµnh, tèc ®é t¨ng träng, s¶n l−îng thÞt vµ kh¶ bß chñ yÕu nhËp vµo n−íc ta nh÷ng n¨m qua lµ n¨ng cho s÷a. Red Sinhdi, Sahiwal, bß Brahman vµ mét sè c¸c gièng bß s÷a. C¸c gièng bß Zª bu ®· ®−îc nhËp vµo n−íc ta trong thêi gian qua trong ch−¬ng tr×nh c¶i t¹o ChiÕn l−îc vÒ c¶i tiÕn c«ng t¸c gièng bß thÞt ®µn bß quèc gia nh− sau: cña n−íc ta ®−îc chia lµm 2 giai ®o¹n chÝnh: Giai ®o¹n 1 lµ ch−¬ng tr×nh c¶i tiÕn dµn bß - Bß Red Sinhi nhËp tõ Pakistan n¨m 1987 205
- Bß Sahiwal nhËp tõ Pakistan n¨m 1987 l−îng h¬i cã thÓ ®¹t 300 kg víi tû lÖ thÞt xÎ kho¶ng 52-54%. - Bß Brahman dá vµ tr¾ng nhËp tõ Cu ba n¨m 1987 vµ Australia n¨m 2001, 2002. HÖ thèng thô tinh nh©n t¹o bß C¸c gièng bß lai trong n−íc nãi chung lµ phï C«ng ty kü thuËt truyÒn Gièng gia sóc ®−îc hîp víi ph−¬ng thøc s¶n xuÊt ®a canh cña ta, thµnh lËp th¸ng 10 n¨m 2001. C«ng ty nµy trùc thÝch nghi tèt víi ®iÒu kiÖn thêi tiÕt nãng Èm, thuéc Tæng c«ng ty ch¨n nu«i ViÖt nam nghÌo dinh d−ìng còng nh− ®iÒu kiÖn ch¨m (Vinalinetsco). Chøc n¨ng chÝnh cña c«ng ty sãc qu¶n lý cña ViÖt Nam, bß lai cã tèc ®é nµy lµ: dÞch vô nh©n gièng bß, s¶n xuÊt tinh bß sinh tr−ëng vµ ph¸t triÓn tèt, −u viÖt h¬n h¼n ®«ng l¹nh vµ cung cÊp dông cô TTNT cho c¶ gièng bß ®Þa ph−¬ng (B¶ng 3). n−íc. V¨n phßng chÝnh cña C«ng ty t¹i sè 6 Ch−¬ng tr×nh c¶i tiÕn ®µn bß vµng cña ViÖt NguyÔn C«ng Trø, Hµ néi, trung t©m bß ®ùc nam ®· ®−îc nghiªn cøu vµ thùc hiÖn trong gièng t¹i Ba V×, Hµ T©y vµ 4 tr¹m TTNT vïng h¬n 40 n¨m qua, nh−ng trë thµnh dù ¸n Quèc t¹i Thanh Ho¸, NghÖ An, Nha Trang vµ TP Hå gia kho¶ng 30 n¨m tõ thËp kû 70. Cho ®Õn nay ChÝ Minh. Nh×n chung c¬ së vËt chÊt kü thuËt sè l−îng bß lai cña ta vÉn cßn h¹n chÕ, míi cña C«ng ty hiÖn nay cßn nhiÒu h¹n chÕ, c«ng chiÕm kho¶ng 1/4 tæng ®µn ®µn bß cña c¶ ty cÇn ®−îc n©ng cÊp vµ ®Çu t− ®Ó c¸c dÞch vô n−íc. phèi gièng bß trong t−¬ng lai ®−îc tèt h¬n. Giai ®o¹n 2: Ch−¬ng tr×nh nh©n gièng bß C¬ së vËt chÊt vµ hÖ thèng thô tinh nh©n thÞt chÊt l−îng cao t¹o Khi ®· t¹o ®−îc bß lai Zª bu, ta cã thÓ sö HÖ thèng dÞch vô nh©n gièng bß bao gåm: dông chóng nh− lµ c¸i nÒn ®Ó tiÕp tôc lai t¹o - Trung t©m s¶n xuÊt tinh bß ®«ng l¹nh víi c¸c gièng bß thÞt cao s¶n phï hîp víi ®iÒu Moncada, Ba V× , Hµ T©y kiÖn nhiÖt ®íi t¹o ra gièng bß thÞt chÊt l−îng cao cho ViÖt Nam. NhiÖm vô cña Trung t©m: Lµ mét XÝ nghiÖp c«ng Ých cña nhµ n−íc, Trung t©m cã nhiÖm vô Lai 3 m¸u t¹o ra c¸c con lai cã 75% m¸u bß nu«i c¸c gièng bß thÞt vµ bß s÷a cao s¶n, s¶n thÞt ngo¹i trë lªn, phï hîp víi ®iÒu kiÖn khÝ xuÊt tinh ®«ng l¹nh cung cÊp cho ch−¬ng tr×nh hËu vµ sinh th¸i cña n−íc ta. B»ng sö dông bß gièng bß thÞt vµ bß s÷a trong c¶ n−íc. HiÖn c¸i lai Zª bu cho lai víi tinh bß thÞt cao s¶n ®Ó nay Trung T©m cã 60 bß ®ùc gièng, trong ®ã t¹o ra gièng bß thÞt cao s¶n, hÇu hÕt c¸c c«ng 20 bß ®ùc gièng s÷a vµ 40 bß ®ôc gièng thÞt. thøc lai tr−íc ®©y chñ yÕu tiÕn hµnh ë c¸c ViÖn Gièng bß s÷a chñ yÕu lµ bß ®ùc Holstein nghiªn cøu vµ h¹n chÕ ë ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt bëi Friesian tõ Cuba, Mü: bß ®ùc Jersey tõ Mü vµ v× c¸c gièng bß thÞt chÊt l−îng cao cÇn chÕ ®é bß ®ùc F2 3/4 m¸u HF ®−îc s¶n xuÊt t¹i ViÖt nu«i th©m canh vµ chÕ ®é qu¶n lý chÆt chÏ. Nam. C¸c gièng bß thÞt chñ yÕu lµ Red Sindhi, Mét sè bß thÞt «n ®íi nh− Charolais, Limousin, Sahiwal, Brahman, Limousin, Chairolais vµ bß Hereford, Santa Gertrudit, Shorthorn, Simmental, hiÖn nay gièng bß Droughmaster Droughmaster vµ Simmental lµ nh÷ng gièng bß ®· ®−îc nhËp vµo ViÖt Nam. thÞt cao s¶n víi tèc ®é t¨ng träng ngµy tõ H¬n 30 n¨m qua, tinh ®«ng l¹nh cña Trung 1.000-1.200 gr/ngµy vµ tû lÖ thÞt xÎ cao, cã thÓ T©m Moncada ®· d−îc sö dông cho ch−¬ng ®¹t tõ 60-65%. VÝ dô: bß lai sö dông c«ng tr×nh c¶i tiÕn ®µn bß vµ ch−¬ng tr×nh ph¸t triÓn thøc nh− sau c¸i lai Red Sindhi cho lai víi tinh bß s÷a cña c¶c n−íc. Th«ng qua c¸c dù ¸n bß thÞt Charolais, con lai cã thÓ t¨ng träng trong vµ ngoµi n−íc, Trung t©m ®· ®−îc n©ng 500-800 gr/ngµy, khi ®¹t 24 th¸ng tuæi träng cÊp vÒ c¬ së h¹ tÇng, t¨ng c−êng chÊt l−îng bß ®ùc gièng vµ thiÕt bÞ kü thuËt cho s¶n xuÊt vµ 206
chÕ biÕn tinh. HiÖn nay ®Ó phôc vô cho ch−¬ng ®Þa ph−¬ng b»ng c¸c gièng bß Zªbu nh− bß tr×nh bß thÞt bß s÷a ta cã hai d¹ng tinh ®«ng Red Sindhi. Vµo nh÷ng n¨m 70 ngoµi c¸c l¹nh chñ yÕu do Trung t©m s¶n xuÊt ®ã lµ tinh gièng bß thÞt nhiÖt ®íi nh− bß Red Sindhi, viªn vµ tinh cäng r¹. Sahiwal vµ Brahman ra th× mét sè bß «n ®íi nh− Limousin, Herefor, Simmental, Kü thuËt s¶n xuÊt tinh viªn ®−îc ®−a vµo n−íc Santagestrudit.v.v. ®· ®−îc ®−a vµo ®Ó t¨ng ta tõ nh÷ng n¨m 1970, do sù gióp ®ì vÒ tµi c−êng viÖc lai t¹o vµ c¶i tiÕn ®µn bß ®Þa chÝnh vµ c«ng nghÖ cña Cuba ®−îc xem hµ ph−¬ng trªn ph¹m vi vµ quy m« lín h¬n. Tuy hiÖn ®¹i nhÊt thêi ®ã, nh−ng sau 30 n¨m kü nhiªn cho ®Õn nay ®µn bß lai cña n−íc ta míi thuËt nµy hiÖn ®· qu¸ l¹c hËu so víi thÕ giíi, chiÕm kho¶ng 25% tæng ®µn bß cña c¶ n−íc song do c¸c ®Þa ph−¬ng ch−a chuyÓn ®æi kÞp th«ng qua c¸c ch−¬ng tr×nh vµ dù ¸n trong vÒ kü thuËt còng nh− dông cô cho TTNT nªn ta n−íc, ngoµi n−íc sau ®©y: vÉn duy tr× s¶n xuÊt tinh viªn. - Dù ¸n bß thÞt cho c¸c tØnh Duyªn h¶i miÒn D©y chuyÒn s¶n xuÊt tinh cäng r¹ theo kü thuËt trung vµ T©y nguyªn do FAO tµi trî n¨m hiÖn ®¹i, thiÕt bÞ cña h·ng Minitub, §øc; hÖ 1988-1990. Dù ¸n ®· phèi gièng b»ng TTNT thèng nµy ®−îc l¾p ®Æt n¨m 1997 bëi kinh phÝ ®−îc 100.000 c¸i ®Þa ph−¬ng víi tinh bß thÞt cña TiÓu phÇn khuyÕn n«ng ch¨n nu«i trong Limousin, Herefor, Droughmaster, Simmental Dù ¸n Phôc Håi N«ng nghiÖp Cr. 5261 VN do vµ cã 65.000 bª lai ra ®êi. Dù ¸n ®· trang bÞ vµ Ng©n Hµng ThÕ giíi tµi trî, c«ng suÊt cña d©y t¨ng c−êng thiÕt bÞ kü thuËt TTNT vµ thuèc thó truyÒn nµy tõ 800 ngh×n ®Õn 1 triÖu liÒu trªn y cho c¸c tØnh tham gia dù ¸n. Mét sè c¸n bé n¨m nh−ng ta ch−a sö dông hÕt 1/ 4 c«ng tham gia dù ¸n ®· ®−îc tham quan, thùc tËp vµ xuÊt. häc tËp t¹i n−íc ngoµi vÒ c¸c kh©u gièng, dinh - C¸c xÝ nghiÖp cung øng vËt t− kü thuËt vµ d−ìng, ®ång cá, thó y vµ qu¶n lý gièng còng dÞch vô phèi gièng bß nh− TTNT cho bß. + C¸c xÝ nghiÖp vïng: C¸c xÝ nghiÖp - Dù ¸n khuyÕn n«ng c¶i t¹o ®µn bß thuéc dù nµy cã c¸c nhiÖm vô nh− sau: 1) dÞch vô cung ¸n Phôc håi N«ng nghiÖp 1995-1998, do kinh cÊp tinh ®«ng l¹nh vµ c¸c vËt t− phèi gièng cho phÝ cña Ng©n hµng ThÕ giíi ( Cr. 2561 VN), c¸c tr¹m tØnh, huyÖn vµ c¸c c¸ nh©n lµm TTNT tæng kinh phÝ 10 triÖu USD trong ®ã 7,7 triÖu bß, 2) tæ chøc c¸c líp tËp huÊn vÒ kü thuËt USD cña Ng©n hµng ThÕ giíi vµ 2,3 triÖu TTNT bß cho cÊp tØnh vµ huyÖn 3) dÞch vô vµ USD cña ®èi t¸c ViÖt Nam. Dù ¸n hç trî phèi hîp ®ång phèi gièng bß b»ng TTNT trong gièng bß b»ng TTNT vµ lai t¹o b»ng phèi ph¹m vi vïng. gièng tù nhiªn cho ®µn bß ®Þa ph−¬ng trªn 27 + C¸c tr¹m TTNT tØnh: C¸c tr¹m nµy tØnh cña c¶ n−íc. §Ó triÓn khai dù ¸n, c¸c líp cã c¸c nhiÖm vô nh− sau: 1) dÞch vô cung cÊp ®µo t¹o dÉn tinh viªn vµ khuyÕn n«ng viªn cÊp tinh ®«ng l¹nh vµ c¸c vËt t− phèi gièng cho c¸c Quèc gia ®· ®−îc tiÕn hµnh ®Ó ®µo t¹o hµng tr¹m huyÖn vµ c¸c c¸ nh©n lµm TTNT bß, 2) tr¨m tiÓu gi¸o viªn cho ®Þa ph−¬ng. C¸c tiÓu tæ chøc c¸c líp tËp huÊn vÒ kü thuËt TTNT bß gi¸o viªn ®· ®−îc trang bÞ c¸c kiÕn thøc vÒ cho cÊp huyÖn, x· 3) chuyÓn giao c¸c tiÕn bé gièng, dinh d−ìng, vÖ sinh thó y, kü thuËt kü thuËt vÒ ch¨n nu«i bß cho n«ng d©n, 4) dÞch TTNT bß, vç bÐo bß còng nh− kü n¨ng khuyÕn vô phèi gièng b»ng TTNT cho bß trong tØnh. n«ng vµ chuyÓn giao tiÕn bé kü thuËt ch¨n nu«i bß thÞt th©m canh vµ cã hiÖu qu¶ kinh tÕ Ch−¬ng tr×nh thô tinh nh©n t¹o bß ë ViÖt cho n«ng d©n. nam Tõ nh÷ng n¨m 1960 n−íc ta ®· cã ch−¬ng Dù ¸n ®· triÓn khai trªn 27 tØnh vµ thµnh phè tr×nh c¶i tiÕn ®Ó n©ng cao n¨ng xuÊt cña ®µn bß trªn c¶ n−íc ®Ó t¨ng c−êng ph¸t triÓn ch¨n nu«i vµ ch−¬ng tr×nh nh©n gièng bß thÞt. Trong 207
tæng sè trªn 490.000 bß c¸i ®Þa ph−¬ng ®−îc - ThiÕu kinh phÝ còng nh− kü thuËt trong kiÓm phèi gièng víi bß Zªbu th× 260.000 con ®−îc tra c¸ thÓ vµ kiÓm tra qua ®êi sau cho ®ùc phèi gièng b»ng TTNT sö dông tinh ®«ng l¹nh gièng, do vËy thiÕu ®ùc gièng tèt vµ c¸c cßn l¹i 230.000 con bß ®Þa ph−¬ng ®−îc phèi nguyªn liÖu di truyÒn cao cung cÊp cho s¶n gièng trùc tiÕp víi bß ®ùc lai Zªbu. Trong thêi xuÊt. gian tiÕn hµnh dù ¸n ®· cã trªn 300.000 bª lai - ThiÕu c¬ quan qu¶n lý chuyªn ngµnh trong ®−îc ra ®êi trªn ®Þa bµn cña c¶ n−íc. ch−¬ng tr×nh c¶i tiÕn, vµ qu¶n lý gièng, v× vËy §Ó phôc vô cho dù ¸n c¶i t¹o ®µn bß trong 4 thiÕu th«ng tin trong ch−¬ng tr×nh ®¸nh gi¸ vµ n¨m c¸c vËt t− nh−: 405.000 liÒu tinh bß Zªbu chän läc ®ùc gièng. ®«ng l¹nh, 2.253 bß ®ùc gièng lai zªbu, - HÖ thèng TTNT yÕu kÐm trong dÞch vô vµ 350.000 lit nit¬ láng, 1.554 b×nh ®ùng nit¬ c¸c cung øng, c¸c thiÕt bÞ vËt t− kü thuËt dïng ®Ó lo¹i vµ 400.000 bé dông cô TTNT ®· ®−îc phèi gièng bß thÞt chÊt l−îng cao. chuyÓn vµ hç trî cho c¸c ®Þa ph−¬ng tham gia dù ¸n. Ngoµi ra dù ¸n còng ®· tæ chøc ®−îc 18 Tãm t¾t vµ kÕt luËn líp ®µo t¹o dÉn tinh bß cÊp Quèc gia ®Ó ®µo t¹o cho 330 dÉn tinh viªn cã tr×nh ®é tay nghÒ Ch¨n nu«i bß ë ViÖt nam cã quan hÖ mËt thiÕt cao. MÆt kh¸c dù ¸n còng ®· hç trî kinh phÝ víi s¶n xuÊt n«ng nghiÖp vµ cã vai trß quan cho c¸c tØnh ®· tham gia ®µo t¹o ®−îc 2.035 träng ®èi víi viÖc n©ng cao thu nhËp cho n«ng dÉn tinh viªn vµ 5.189 khuyÕn n«ng viªn. d©n ë n«ng th«n. Tr−íc ®©y, n«ng d©n ViÖt Nam th−êng kÕt hîp chÆt chÏ gi÷a ch¨n nu«i Khã kh¨n vµ trë ng¹i chÝnh vµ trång trät, tr©u bß ®−îc nu«i ®Ó cung cÊp søc kÐo, ph©n bãn vµ ®Ó tËn dông c¸c s¶n Trong thêi gian qua ngµnh n«ng nghiÖp cã mét phÈm phô trong n«ng nghiÖp ®Ó lµm thøc ¨n sè khã kh¨n vµ trë ng¹i trong s¶n xuÊt vµ qu¶n cho bß mÆt kh¸c còng tËn dông ®−îc c¸c lao lý nh©n gièng bß ë ViÖt Nam. ®éng phô trong ch¨n nu«i. 1. Ch¨n nu«i kh«ng cßn ngµnh däc trong Kho¶ng 75% ®µn bß cña ta hiÖn nay lµ bß ®Þa qu¶n lý vµ chØ ®¹o s¶n xuÊt ph−¬ng, cã ®Æc ®iÓm lµ träng l−îng nhá vµ Ch¨n nu«i kh«ng gièng nh− thó y, ch¨n nu«i lµ n¨ng xuÊt thÊp. Cã kho¶ng 25% tæng ®µn bß lµ ngµnh kh«ng cã hÖ thèng qu¶n lý tõ trªn bß Zªbu vµ bß lai Zªbu, mµ chñ yÕu lµ bß lai xuèng d−íi (Trung −¬ng vµ ®Þa ph−¬ng). Tõ Sind. ChiÕn l−îc t¨ng c−êng ph¸t triÓn bß thÞt n¨m 1993, Bé n«ng nghiÖp kh«ng cã Côc ch¨n cña ta bao gåm khai th¸c tiÒm n¨ng cña c¶ c¸c nu«i ®Ó chØ ®¹o vµ qu¶n lý. C¬ quan qu¶n lý vµ gièng bß nhËp ngo¹i vµ c¶ bß ®Þa ph−¬ng. nh©n gièng bß ë ViÖt Nam tr−íc ®©y lµ Vô ch¨n nu«i, tiÒn th©n cña phßng ch¨n nu«i Tæng ®µn bß cña ViÖt nam hiÖn nay lµ 4,2 triÖu thuéc Côc khuyÕn n«ng vµ khuyÕn l©m hiÖn con, tèc ®é t¨ng ®µn hµng n¨m lµ 2,84%. s¶n nay. Kh«ng cã hÖ thèng ngµnh tõ bé N«ng l−îng thÞt bß hµng n¨m −íc tÝnh kho¶ng nghiÖp xuèng tØnh nªn h¬n 10 n¨m qua ngµnh 85.000 tÊn trong tæng sè 1.711.700 tÊn thÞt c¸c ch¨n nu«i gÆp nhiÒu khã kh¨n vÒ ®Þnh h−íng lo¹i. ph¸t triÓn, nh©n gièng vµ cung cÊp con gièng Ch−¬ng tr×nh gièng bß Quèc gia cña Viªt Nam cho n«ng d©n vµ c¸c doanh nghiÖp. ®−îc chia lµm 2 b−íc chÝnh. §Çu tiªn lµ ch−¬ng tr×nh c¶i tiÕn ®µn bß vµng b»ng sö 2. ThiÕu trang thiÕt bÞ kü thuËt dông bß ®ùc Sind vµ Zªbu ®Ó lai t¹o víi bß - ThiÕu h¹ tÇng c¬ së cho c¸c trung t©m gièng, c¸i ®Þa ph−¬ng nh»m n©ng cao tÇm vãc vµ kh¶ trang thiÕt bÞ kü thuËt, ®iÒu kiÖn lµm viÖc còng n¨ng cho thÞt cña bß lai 50% m¸u Zª bu. B−íc nh− c¸n bé kü thuËt cã kinh nghiÖm ®Ó triÓn tiÕp theo sau ®ã lµ ch−¬ng tr×nh bß thÞt chÊt khai c«ng t¸c gièng. 208
l−îng cao, sö dông bß thÞt «n ®íi lai vêi bß c¸i lai zª bu ®Ó t¹o ra bß lai 75% m¸u ngo¹i. Ch−¬ng tr×nh thô tinh nh©n t¹o: HiÖn nay thô tinh nh©n t¹o ®−îc tiÕn hµnh phÇn lín trªn bß s÷a, ®èi víi bß thÞt th× chØ ®−îc TTNT víi sè l−îng h¹n chÕ cßn ®a sè lµ phèi gièng trùc tiÕp. HiÖn nay tæng ®µn bß s÷a cña c¶c n−íc cã ta kho¶ng 45.000 con trong dã kho¶ng 22.000 lµ bß v¾t s÷a vµ kho¶ng 26.000 bß c¸i cã kh¶ n¨ng sinh s¶n. Toµn bé bß s÷a ®−îc phèi gièng b»ng TTNT víi tinh bß ®«ng l¹nh. Hµng n¨m l−îng tinh bß s¶n xuÊt trong n−íc kho¶ng 130.000-150.000 liÒu vµ nhËp khÈu tõ n−íc ngoµi 60.000-70.000 liÒu. Kho¶ng 200.000 bß c¸i trªn tæng sè 1,7 triÖu bß c¸i ®−îc TTNT víi tû lÖ thô thai kho¶ng 65-70%. Trong nh÷ng n¨m tíi, ch−¬ng tr×nh gièng Quèc gia vµ TTNT cÇn ®−îc t¨ng c−êng vµ ®Èy m¹nh h¬n n÷a ®¸p øng nhu cÇu thÞ tr−êng trong n−íc ngµy cµng cao. Thô tinh nh©n t¹o lµ biÖn ph¸p chñ ®¹o trong ch−¬ng tr×nh nh©n gièng bß thÞt chÊt l−îng cao cña ta trong thêi gian tíi. 209