Sáng kiến kinh nghiệm: Biện pháp tổ chức dạy học tích hợp môn Giáo dục chính trị cho sinh viên năm thứ nhất khối Cao đẳng Giáo dục nghề nghiệp ở Trường CĐSP Lạng Sơn

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:44

Thêm vào BST

Báo xấu

13
lượt xem 8
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Sáng kiến tập trung vào nghiên cứu thực trạng tổ chức dạy học môn Giáo dục chính trị cho sinh viên năm thứ nhất khối GDNN. Từ đó đề xuất biện pháp tổ chức dạy học tích hợp môn Giáo dục chính trị cho sinh viên năm thứ nhất khối Cao đẳng Giáo dục nghề nghiệp ở Trường CĐSP Lạng Sơn.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Sáng kiến kinh nghiệm: Biện pháp tổ chức dạy học tích hợp môn Giáo dục chính trị cho sinh viên năm thứ nhất khối Cao đẳng Giáo dục nghề nghiệp ở Trường CĐSP Lạng Sơn

SỞ GIÁO DỤC & ĐÀO TẠO LẠNG SƠN TRƯỜNG CAO ĐẲNG SƯ PHẠM BẢN MÔ TẢ SÁNG KIẾN Biện pháp tổ chức dạy học tích hợp môn Giáo dục chính trị cho sinh viên năm thứ nhất khối Cao đẳng Giáo dục nghề nghiệp ở Trường CĐSP Lạng Sơn Lĩnh vực sáng kiến: Khoa học xã hội Tác giả: HOÀNG THỊ THANH THỦY Trình độ chuyên môn: Thạc sĩ Chức vụ: Giảng viên, Trưởng khoa Các bộ môn chung Nơi công tác: Trường CĐSP Lạng Sơn Điện thoại liên hệ: 0963484888 Địa chỉ thư điện tử: thuychinhtri@gmail.com Lạng Sơn, năm 2023
2 CỘNG HÒA XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM Độc lập - Tự do - Hạnh phúc ---------------- ĐƠN YÊU CẦU CÔNG NHẬN SÁNG KIẾN Kính gửi: Sở Giáo dục & Đào tạo Lạng Sơn Tôi là: Hoàng Thị Thanh Thủy. Sinh ngày 20 tháng 06 năm 1979 Nơi công tác: Khoa Các bộ môn chung, trường Cao đẳng Sư phạm Lạng Sơn Chức danh: Trưởng khoa Các bộ môn chung Trình độ chuyên môn: Thạc sỹ LL&PP GDCT Là tác giả đề nghị xét công nhận sáng kiến: “Biện pháp tổ chức dạy học tích hợp môn Giáo dục chính trị cho sinh viên năm thứ nhất khối Cao đẳng Giáo dục nghề nghiệp ở Trường CĐSP Lạng Sơn”. - Chủ đầu tư tạo ra sáng kiến: Hoàng Thị Thanh Thủy - Lĩnh vực áp dụng sáng kiến: Khoa học giáo dục - Ngày sáng kiến được áp dụng lần đầu hoặc áp dụng thử: Tháng 10, năm học 2022-2023 (Học kỳ I) - Mô tả bản chất của sáng kiến: Sáng kiến tập trung vào nghiên cứu lý luận về tổ chức dạy học tích hợp, thực trạng tổ chức dạy học môn Giáo dục chính trị cho sinh viên năm thứ Nhất khối GDNN ở trường CĐSP Lạng Sơn. Từ đó đề xuất quy trình tổ chức dạy học tích hợp học phần Giáo dục chính trị cho sinh viên năm thứ nhất khối Cao đẳng Giáo dục nghề nghiệp ở Trường CĐSP Lạng Sơn, góp phần đổi mới phương pháp dạy học, nâng cao hứng thú học tập, chất lượng dạy học môn GDCT theo định hướng phát triển năng lực. - Những thông tin cần được bảo mật: Không - Các điều kiện cần thiết để áp dụng sáng kiến: Các trường Trung cấp, cao đẳng có đào tạo nghề đang giảng dạy môn Giáo dục chính trị. - Đánh giá lợi ích thu được hoặc dự kiến có thể thu được do áp dụng sáng kiến theo ý kiến của tác giả:
3 + Sáng kiến đã hệ thống hóa được lý luận về dạy học tích hợp và đề xuất quy trình tổ chức dạy học tích hợp vào môn GDCT đối với hệ đào tạo giáo dục nghề nghiệp hiện nay. + Sáng kiến đã xây dựng, tổ chức thực nghiệm dạy học tích hợp trong môn học giúp các GV giảng môn GDCT có thể sử dụng làm tài liệu giảng dạy. + Sáng kiến có khả năng áp dụng rộng rãi đối với môn GDCT cho GV các trường trung cấp, cao đẳng nghề trong toàn tỉnh nói chung và ở trường CĐSP Lạng Sơn nói riêng. + Sáng kiến đem lại hiệu quả giáo dục thông qua việc sinh viên hứng thú, tích cực học tập giờ GDCT hơn, hào hứng giải quyết các vấn đề GV đưa ra, qua đó các em được trải nghiệm và rèn kĩ năng nhiều hơn. + Quá trình tham gia thực nghiệm tổ chức dạy học tích hợp giúp SV phát huy tính chủ động, sáng tạo trong tư duy, khả năng ghi nhớ bài lâu hơn vì SV được trực tiếp tham gia giải quyết tình huống, tự do trình bày ý kiến của mình. Vì vậy, việc áp dụng sáng kiến này thực sự có tác động lớn đến chất lượng học tập của SV góp phần vào công tác giáo dục toàn diện của nhà trường. - Đánh giá lợi ích thu được hoặc dự kiến có thể thu được do áp dụng sáng kiến theo ý kiến của tổ chức, cá nhân đã tham gia áp dụng sáng kiến lần đầu, kể cả áp dụng thử (nếu có): + Với các trường thiếu phương tiện đồ dùng dạy học hiện đại vẫn có thể sử dụng dạy học tích hợp qua nhiều hình thức khác nhau như tích hợp nội môn/liên môn/theo chủ để. Điều này giúp tiết kiệm về mặt đầu tư kinh phí đối với các trường cơ sở vật chất còn nghèo nàn. + Nếu được triển khai rộng rãi, sáng kiến sẽ là nguồn tư liệu tham khảo cho công tác giảng dạy. Tôi xin cam đoan mọi thông tin nêu trong đơn và Bản mô tả sáng kiến (kèm theo đơn) là trung thực, đúng sự thật và hoàn toàn chịu trách nhiệm trước pháp luật. Lạng Sơn, ngày 27 tháng 03 năm 2023 Người nộp đơn Hoàng Thị Thanh Thủy
4 TÓM TẮT SÁNG KIẾN Trong chương trình đào tạo hệ cao đẳng giáo dục nghề nghiệp hiện nay, môn Giáo dục chính trị có vai trò quan trọng và trực tiếp trong việc giáo dục tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống; truyền thụ chủ trương đường lối của Đảng, pháp luật của nhà nước. Qua đó giúp người học hình thành thế giới quan, nhân sinh quan đúng đắn; bồi dưỡng ý thức và hành vi người công dân, phát triển tâm lực và nhân cách con người. Giáo dục chính trị truyền tải cho người học những giá trị, chuẩn mực của xã hội để họ trở thành con người phát triển toàn diện. Chính vì vậy đội ngũ giảng viên đã thường xuyên nghiên cứu và đổi mới phương pháp dạy học nhằm thực hiện mục tiêu môn học và nâng cao chất lượng giảng dạy. Một trong những biện pháp đó là tổ chức dạy học tích hợp trong môn Giáo dục chính trị. Việc tổ chức dạy học môn GDCT theo hướng tích hợp là một giải pháp góp phần nâng cao chất lượng dạy học bộ môn, giúp sinh viên phát triển khả năng huy động tổng hợp kiến thức, kĩ năng thuộc nhiều lĩnh vực khác nhau, nhất là phát triển được những NL cần thiết để người học giải quyết có hiệu quả các vấn đề trong học tập và trong cuộc sống. Đó cũng là giải pháp góp phần thực hiện đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục, đào tạo.
5 MỤC LỤC Trang I – MỞ ĐẦU 1 1. Lí do chọn sáng kiến 2. Mục tiêu của sáng kiến 2 3. Phạm vi sáng kiến 2 II. CƠ SỞ LÝ LUẬN, CƠ SỞ THỰC TIỄN 1. Cơ sở lý luận 2 1.1. Các khái niệm cơ bản 1.2. Đặc điểm quá trình tổ chức dạy học tích hợp 3 1.3. Các hình thức và quy trình tổ chức dạy học tích hợp 4 1.3.1. Các hình thức tổ chức dạy học tích hợp 1.3.2. Quy trình tổ chức dạy học tích hợp 6 1.4. Vai trò của dạy học tích hợp đối với môn Giáo dục chính trị 7 2. Cơ sở thực tiễn 9 2.1. Khái quát môn Giáo dục chính trị 2.2. Thực trạng tổ chức dạy học tích hợp môn Giáo dục chính trị ở Trường CĐSP 10 Lạng Sơn. III – NỘI DUNG SÁNG KIẾN 12 1. Nội dung và những kết quả nghiên cứu của sáng kiến: 1.1. Một số nguyên tắc cơ bản trong tổ chức dạy học tích hợp môn GDCT 12 1.2. Quy trình tổ chức dạy học tích hợp trong dạy học môn Giáo dục chính trị 14 1.2.1 Xác định/lựa chọn bài dạy tích hợp 1.2.2. Biên soạn giáo án/bài giảng tích hợp 16 1.2.3. Thực hiện bài dạy tích hợp 18 1.2.4. Kiểm tra đánh giá 18 2. Đánh giá kết quả thu được 19 2.1. Tính mới, tính sáng tạo 2.2. Khả năng áp dụng và mang lại lợi ích thiết thực của sáng kiến 20 2.2.1. Khả năng áp dụng hoặc áp dụng thử, nhân rộng 2.2.1.1. Thực nghiệm tổ chức dạy học tích hợp môn Giáo dục chính trị cho 20 sinh viên năm thứ nhất khối GDNN ở trường CĐSP Lạng Sơn. 2.2.1.2 Khả năng áp dụng hoặc áp dụng thử, nhân rộng 22 2.2.2. Khả năng mang lại lợi ích thiết thực 22 III- KẾT LUẬN – KIẾN NGHỊ 25 PHỤ LỤC, DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO 27
6 DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT Dạy học tích hợp DHTH Cao đẳng Sư phạm CĐSP Giảng viên GV Sinh Viên SV Năng lực NL Học sinh sinh viên HSSV Phương pháp dạy học PPDH Giáo dục nghề nghiệp GDNN Giáo dục chính trị GDCT
7 I – MỞ ĐẦU 1. Lí do chọn sáng kiến Dạy học tích hợp là một trong những xu thế dạy học hiện đang được quan tâm nghiên cứu và áp dụng vào nhà trường ở nhiều nước trên thế giới. Ở nước ta, từ thập niên 90 của thế kỷ XX trở lại đây, vấn đề dạy học tích hợp với những mức độ khác nhau đã được nghiên cứu và ứng dụng. Trong xu thế chuyển dịch đào tạo từ tiếp cận nội dung sang tiếp cận theo năng lực trong giáo dục nghề nghiệp, dạy học tích hợp (DHTH) tạo cơ hội cho người học gắn kết lý thuyết với các hoạt động thực hành, luyện tập để hình thành kỹ năng nghề. Sau khi kết thúc bài học, người học vận dụng các kiến thức liên quan để giải quyết một công việc hoặc một phần công việc chuyên môn cụ thể của người học. Do đó, DHTH hiện thực hóa các yêu cầu của tiếp cận đào tạo theo hướng phát triển năng lực, tạo cơ hội cho người học đạt chuẩn đầu ra của chuyên ngành đào tạo, có năng lực vận dụng kiến thức vào giải quyết các vấn đề thực tiễn. Những năm qua trường Cao đẳng Sư phạm Lạng Sơn đã đào tạo được nhiều thế hệ sinh viên có trình độ, năng lực đáp ứng được những yêu cầu phát triển kinh tế, xã hội tỉnh nhà và đất nước trong thời kì đổi mới, đóng góp vào nguồn nhân lực cho tỉnh nhà. Đây cũng là những thành tựu góp phần vào thực hiện sự nghiệp đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục, đào tạo theo tinh thần Nghị quyết số 29- NQ/TW của Hội nghị lần thứ 8 Ban chấp hành Trung ương Khóa XI và Chiến lược phát triển kinh tế xã hội 10 năm 2021-2030 của Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ XIII đề ra: “Xây dựng con người Việt Nam phát triển toàn diện, có sức khỏe, năng lực, trình độ, có ý thức, trách nhiệm cao đối với bản thân, gia đình, xã hội và Tổ quốc. Đẩy mạnh phát triển nguồn nhân lực, nhất là nhân lực chất lượng cao, đáp ứng yêu cầu của cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư và hội nhập quốc tế”. Đóng góp vào những thành công trong công tác đào tạo GDNN của nhà trường có sự nỗ lực rất lớn từ đội ngũ giảng viên nói chung, giảng viên giảng dậy môn Giáo dục chính trị nói riêng. Nhận thức rõ GDCT môn học có vai trò mang tính định hướng tư tưởng và phát triển hoàn thiện nhân cách của học sinh – sinh viên (HSSV), đội ngũ giảng viên đã thường xuyên nghiên cứu và đổi mới phương
8 pháp dạy học nhằm nâng cao chất lượng giảng dạy, đưa HSSV đến gần hơn với lượng kiến thức có tính “hàn lâm”. Thế nhưng, qua thực tế giảng dạy, tôi nhận thấy phần lớn giảng viên chưa chú trọng đến việc vận dụng dạy học tích hợp trong dạy học môn GDCT hoặc có tích hợp cũng còn rất lúng túng và cũng chỉ làm một cách chiếu lệ qua loa. Hơn nữa sinh viên năm nhất của nhà trường lại thiếu kĩ năng sống, các em gặp nhiều khó khăn trong việc giải quyết các tình huống gặp phải trong cuộc sống, đại bộ phận SV chưa có sự yêu thích và say mê môn học. Với lý do đó, tác giả lựa chọn nội dung: “Biện pháp tổ chức dạy học tích hợp môn Giáo dục chính trị cho sinh viên năm thứ nhất khối Cao đẳng Giáo dục nghề nghiệp ở Trường CĐSP Lạng Sơn” làm vấn đề nghiên cứu. 2. Mục tiêu của sáng kiến Sáng kiến tập trung vào nghiên cứu thực trạng tổ chức dạy học môn Giáo dục chính trị cho sinh viên năm thứ nhất khối GDNN. Từ đó đề xuất biện pháp tổ chức dạy học tích hợp môn Giáo dục chính trị cho sinh viên năm thứ nhất khối Cao đẳng Giáo dục nghề nghiệp ở Trường CĐSP Lạng Sơn 3. Phạm vi của sáng kiến 3.1. Đối tượng: Biện pháp tổ chức dạy học tích hợp môn Giáo dục chính trị cho SV năm thứ nhất khối GDNN ở trường CĐSP Lạng Sơn. 3.2. Không gian, thời gian: - Hoạt động dạy học môn Giáo dục chính trị cho sinh viên năm thứ nhất khối GDNN ở trường CĐSP Lạng Sơn. - Thời gian nghiên cứu: Năm học 2022 - 2023 II – CƠ SỞ LÝ LUẬN, CƠ SỞ THỰC TIỄN 1. Cơ sở lý luận 1.1. Các khái niệm cơ bản - Khái niệm tích hợp Theo từ điển Tiếng Việt: “Tích hợp là sự kết hợp những hoạt động, chương trình hoặc các thành phần khác nhau thành một khối chức năng. Tích hợp có nghĩa là sự thống nhất, sự hòa hợp, sự kết hợp”.
9 Theo từ điển Giáo dục học: “Tích hợp là hành động liên kết các đối tượng nghiên cứu, giảng dạy, học tập của cùng một lĩnh vực hoặc vài lĩnh vực khác nhau trong cùng một kế hoạch dạy học”. Trong tiếng Anh, tích hợp được viết là “integration” một từ gốc Latin (integer) có nghĩa là “whole” hay “toàn bộ, toàn thể”. Có nghĩa là sự phối hợp các hoạt động khác nhau, các thành phần khác nhau của một hệ thống để bảo đảm sự hài hòa chức năng và mục tiêu hoạt động của hệ thống ấy. Như vậy, có thể hiểu một các khái quát: Tích hợp là một hoạt động mà ở đó cần phải kết hợp, liên hệ, huy động các yếu tố có liên quan với nhau của nhiều lĩnh vực để giải quyết một vấn đề, qua đó đạt được nhiều mục tiêu khác nhau. Cụ thể hơn tích hợp được định nghĩa là tổng hợp trong một đơn vị, thậm chí là trong một tiết học hoặc một bài tập nhiều mảng kiến thức và kỹ năng liên quan với nhau nhằm mục đích tăng cường hiệu quả giáo dục đồng thời cũng nâng cao chất lượng và tiết kiệm thời gian học tập cho người học. - Dạy học tích hợp: là định hướng dạy học trong đó GV tổ chức, hướng dẫn để người học biết huy động tổng hợp KT, KN,… thuộc nhiều lĩnh vực (môn học/HĐGD) khác nhau nhằm giải quyết các nhiệm vụ học tập; thông qua đó hình thành những KT, KN mới; phát triển được những NL cần thiết, nhất là NL giải quyết vấn đề trong học tập và thực tiễn cuộc sống. Theo đó, giảng viên sẽ lồng ghép những nội dung giáo dục vào các môn học có sẵn, thông qua các hoạt động học tập do giảng viên tổ chức và hướng dẫn, người học không chỉ biết cách thu thập, chọn lọc và xử lý thông tin mà còn chủ động nên lên vấn đề, vận dụng các kiến thức và kỹ năng vào giải quyết các vấn đề liên quan đến học tập và thực tiễn cuộc sống. Dạy học tích hợp giúp cho việc học tập của người học trở nên ý nghĩa hơn, phát triển được những năng lực cần thiết như năng lực giải quyết vấn đề, năng lực làm việc nhóm, năng lực tự học, tư duy độc lập, sáng tạo… đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục hiện nay. 1.2. Đặc điểm quá trình tổ chức dạy học tích hợp - Dạy học tích hợp hướng tới người học Đặc điểm này yêu cầu người học là chủ thể của hoạt động học. Người học phải tự học, tự nghiên cứu khám phá kiến thức. Người học không chỉ đặt mình vào kiến thức có sẵn ở trong bài dạy mà còn phải đặt mình vào tình huống thực
10 của cuộc sống, từ đó tự phát hiện ra điều chưa biết, điều cần tìm hiểu, tức là khám phá kiến thức cho bản thân. Dạy học tích hợp chú trọng đến kết quả học tập của người học, hướng người học vận dụng các kiến thức đã học vào giải quyết các tình huống thực tiễn. Điều này yêu cầu quá trình học tập phải đảm bảo hiệu quả và chất lượng để thực hiện nhiệm vụ đưa ra. - Dạy học tích hợp hướng tới mục tiêu phát triển năng lực Trong dạy học tích hợp, người học phải phát huy tính tích cực, chủ động tìm tòi kiến thức của mình. Giáo viên chỉ là người tổ chức và hướng dẫn, khuyến khích người học tự chiếm lĩnh kiến thức bằng chính hành động của mình. Đây là quá trình dạy học qua đó người học hình thành năng lực học tập nhằm đáp ứng được mục tiêu của chủ đề, bài học. Người học cần được phát triển các năng lực tương ứng với mục tiêu của chương trình môn học Vì vậy, người học có điều kiện phát huy tối đa năng lực của mình. - Dạy học tích hợp kết hợp giữa lý thuyết và thực hành, đặt người học vào tình huống thực tế. Trong dạy học tích hợp, việc dạy kiến thức lí thuyết không chỉ ở mức độ hàn lâm mà cần phải hỗ trợ cho việc phát triển các năng lực thực hành ở mỗi người học. Người dạy cần định hướng, giúp đỡ, tổ chức và điều chỉnh, động viên các hoạt động của người học đồng thời khuyến khích người học nảy sinh nhu cầu, tạo hứng thú để đưa ra kết quả mới. Người học được vận dụng những kiến thức, kĩ năng đã học vào giải quyết những tình huống thực tiễn. Người học phải quan sát, thảo luận nhiệm vụ đặt ra theo suy nghĩ của cá nhân, tự lực tìm cách giải quyết để khám phá những điều mình chưa hiểu mà không phải thụ động tiếp thu những tri thức từ giáo viên cung cấp. Người học cần phải tiếp nhận tình huống học tập qua các phương tiện dạy học, phân tích tình huống để phát hiện mối quan hệ bản chất của sự vật, hiện tượng. Lưu ý: Hoạt động dạy học tích hợp cũng cần có sự kiểm soát, củng cố những nhận thức của người học. Việc kiểm soát được thực hiện qua thông tin của hoạt động tự đánh giá, điều chỉnh. Việc đánh giá năng lực của người học phải dựa vào việc người học đã vận dụng các kiến thức đã học vào việc thực hiện giải quyết
11 các tình huống phức hợp trong cuộc sống. Việc đánh giá được thực hiện ở từng cá nhân người học dựa trên mức độ hoàn thành công việc theo các tiêu chí đánh giá của chủ đề, môn học. 1.3. Các hình thức và quy trình tổ chức dạy học tích hợp 1.3.1. Các hình thức tổ chức dạy học tích hợp Có nhiều quan điểm về hình thức dạy học tích hợp đã được nghiên cứu và công bố. Tuy nhiên từ góc độ nghiên cứu tác giả khái quát lại có 3 hình thức dạy học tích hợp gồm: Tích hợp nội môn, tích hợp liên môn và tích hợp theo chủ đề. Cụ thể như sau: - Tổ chức dạy học tích hợp nội môn: Đó là cách tổ chức đưa các nội dung, vấn đề liên quan ở các bài khác trong chương trình môn học liên quan đến nội dung chủ đạo của bài học của môn học. Ở hình thức này, các bài học vẫn được dạy riêng rẽ. Tuy nhiên, GV có thể nhận ra mối quan hệ giữa kiến thức các bài trong môn học và tiến hành lồng ghép các kiến thức đó ở những nội dung, hoạt động thích hợp. Ví dụ: - Tổ chức dạy học tích hợp theo hướng vận dụng kiến thức liên môn: Hoạt động dạy học được tiến hành xung quanh các vấn đề mà ở đó người học phải vận dụng các kiến thức từ nhiều môn học khác nhau để giải quyết vấn đề đã đặt ra. Hoặc từ kiến thức của các môn học/lĩnh vực khoa học khác được vận dụng vào để dẫn dắt, gợi mở cho việc tìm hiểu và làm rõ những nội dung của môn học trong học tập Theo đó, nội dung các môn học vẫn được dạy học riêng biệt để đảm bảo tính hệ thống; ngoài ra, trong từng phần kiến thức của bài học/môn học chính vẫn được tiến hành qua sự kết nối giữa tri thức các môn học khác nhau bằng cách vận dụng kiến thức liên môn. - Tổ chức dạy học tích hợp theo chủ đề: Quá trình dạy học là tiến trình “không môn học”, có nghĩa là nội dung kiến thức của bài học gồm nội dung của nhiều môn học khác nhau. Do vậy, nội dung của chủ đề tích hợp sẽ không được dạy ở những môn học riêng rẽ. Hình thức này là tổng hợp kiến thức của hai hay nhiều môn học. Ở hình thức tích hợp này, GV cần phối hợp nội dung học tập của
12 các môn học khác nhau qua tình huống tích hợp, xoay quanh mục tiêu chung của các môn học để tạo thành chủ đề học tập phù hợp. 1.3.2. Quy trình tổ chức dạy học tích hợp Thông thường để tổ chức dạy học tích hợp cần đảm bảo các bước sau: Xác định bài/ phần nội dung bài dạy tích hợp → Biên soạn giáo án/bài dạy tích hợp → Thực hiện bài dạy tích hợp → Kiểm tra, đánh giá. - Xác định bài dạy/phần nội dung bài dạy tích hợp: Xác định các bài dạy/phần nội dung bài dạy tích hợp được thực hiện thông qua hoạt động phân tích bài dạy, các bài dạy tập trung hướng đến hình thành các năng lực, phần lý thuyết trong bài dạy là kiến thức lý thuyết mới, phục vụ cho việc thực hành kỹ năng. - Biên soạn giáo án/bài dạy tích hợp: gồm các bước nhỏ: Xác định mục tiêu bài học → xác định nội dung bài học → xác định hoạt động của GV - SV → rút kinh nghiệm khi thực hiện giáo án → xác định thời gian cho mỗi nội của giáo án → xác định phương tiên, học liệu sử dụng trong bài. + Xác định mục tiêu của bài học: Xác định các chuẩn kiến thức, kỹ năng và thái độ. + Xác định nội dung bài học: Dựa vào mục tiêu sẽ chọn lọc nội dung trình bày ngắn gọn, súc tích, tránh đưa vào bài quá nhiều kiến thức mà không phân biệt được kiến thức chính yếu với kiến thức thứ yếu hoặc ngược lại làm bài dạy tích hợp sơ lược, thiếu trọng tâm. Ngoài ra, dựa vào mục tiêu để biết cách sắp xếp, trình bày nội dung kiến thức một cách dễ hiểu, mạch lạc, logic, chặt chẽ, giúp SV hiểu bài và ghi bài một cách dễ dàng + Xác định các hoạt động dạy-học của GV và SV. Hoạt động dạy và học tập trung hướng tới mục tiêu: HS phải hình thành và phát huy năng lực gì; Để SV nêu cao trách nhiệm trong quá trình học; SV phải học cách tìm kiếm thông tin như thế nào, bộc lộ năng lực gì, được rèn luyện để hình thành kỹ năng nghề. Từ việc xác định các hoạt động học tập trên thì người giảng viên sẽ lựa chọn được phương pháp dạy học phù hợp cho từng bài dạy.
13 + Xác định các phương tiện dạy học sử dụng trong bài dạy. Căn cứ vào nội dung và phương pháp dạy học mà giảng viên lựa chọn các phương tiện dạy học nhằm tổ chức tốt hoạt động dạy - học của bài học. + Xác định thời gian cho mỗi nội dung của giáo án: Trong việc xác định thời gian thực hiện giáo án cần chú trọng thời gian dạy - học từng đơn vị/từng mục nhỏ kiến thức, kỹ năng. + Rút kinh nghiệm sau khi thực hiện giáo án: Công tác chuẩn bị, quá trình thực hiện, kiểm tra, đánh giá kiến thức, kỹ năng và thái độ mà SV lĩnh hội được - Thực hiện bài dạy tích hợp: Bài dạy tích hợp tương ứng với kỹ năng, kỹ năng là năng lực hay khả năng của chủ thể thực hiện thuần thục một hay một chuỗi hành động trên cơ sở hiểu biết (kiến thức hoặc kinh nghiệm) nhằm tạo ra kết quả mong đợi. Trong kỹ năng này thường gồm mục/đơn vị kiến thức, kỹ năng. Vì vậy, để thực hiện bài dạy tích hợp, GV cần dạy từng mục nhỏ kiến thức, kỹ năng. - Kiểm tra đánh giá: Thực hiện bài kiểm tra về các mặt kiến thức, kỹ năng, thái độ theo mục tiêu bài học đề ra. Từ kết quả kiểm tra mà SV đạt được, giảng viên sẽ điều chỉnh nội dung, thay đổi phương pháp dạy học để chất lượng dạy - học ngày một tốt hơn. Kết luận: Trên đây là 4 bước cơ bản để tổ chức dạy học tích hợp. Bốn bước này có mối quan hệ chặt chẽ và bổ sung cho nhau, giúp người giảng viên tổ chức dạy học tích hợp thành công. 1.4. Vai trò của dạy học tích hợp đối với môn Giáo dục chính trị Trong chương trình đào tạo hệ cao đẳng giáo dục nghề nghiệp hiện nay, môn Giáo dục chính trị giữ vai trò quan trọng và trực tiếp trong việc giáo dục tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống; truyền thụ chủ trương đường lối của Đảng, pháp luật của nhà nước. Qua đó giúp người học hình thành thế giới quan, nhân sinh quan đúng đắn; bồi dưỡng ý thức và hành vi người công dân, phát triển tâm lực và nhân cách con người. Giáo dục chính trị truyền tải cho người học những giá trị, chuẩn mực của xã hội để họ trở thành những con người toàn diện, biết sống và biết tôn trọng người khác, thành công dân có ích cho cộng đồng, xã hội.
14 Dạy học tích hợp đang dần trở thành một xu hướng tối ưu của lý luận dạy học ngày nay và đã được nhiều nước trên thế giới nói chung các cấp học, bậc học, môn học trong hệ thống giáo dục đào tạo Việt Nam nói riêng thực hiện. Dạy học tích hợp trong môn GDCT chính là giải pháp góp phần đổi mới nội dung chương trình, PPDH theo định hướng phát triển năng lực người học để góp phần thực hiện chủ trương “Đổi mới căn bản và toàn diện giáo dục Việt Nam” trong bối cảnh toàn cầu hóa và hội nhập sâu rộng hiện nay. - Do đặc thù tri thức môn học GDCT thường có tính “hàn lâm”, khái quát hóa cao, khô khan nên trong quá trình học tập nhiều sinh viên có tâm lý ngại học, không có hứng thú đối với tri thức bộ môn và xem nhẹ tri thức môn học. Vì vậy việc dạy học tích hợp môn GDCT, đặc biệt là gắn với các tình huống của cuộc sống mà sau này sinh viên có thể gặp phải, sẽ giúp các em dễ dàng tiếp nhận tri thức môn GDCT, làm cho tri thức môn học gần với thực tiễn, trở nên có ý nghĩa hơn đối với các em, giúp sinh viên phát huy được tính tích cực, chủ động, hiểu bài và hứng thú hơn với môn học, góp phần đổi mới PPDH môn GDCT theo định hướng phát triển năng lực, nâng cao hiệu quả của việc giảng dạy môn học. Dạy học tích hợp trong môn GDCT góp phần phát triển tư duy liên hệ, liên tưởng ở sinh viên; tạo cho sinh viên một thói quen tư duy, lập luận, phản biện vấn đề và có thể nhận thức vấn đề một cách thấu đáo. Khi tri thức, thực tiễn của nhiều lĩnh vực được tích hợp trong dạy học GDCT không chỉ giúp sinh viên được học kiến thức sâu rộng, nhìn rõ vấn đề ở nhiều góc độ, mà còn giảm bớt thời gian, công sức học lại nhiều lần một nội dung kiến thức gây nhàm chán và quá tải, cũng như khó vận dụng vào thực tiễn với kiến thức đơn lẻ. Từ đó góp phần thực hiện hiệu quả của tri thức môn GDCT là nhằm hình thành thế giới quan và phương pháp luận khoa học, duy vật biện chứng cho sinh viên. Dạy học tích hợp trong môn GDCT là định hướng dạy học giúp sinh viên phát triển khả năng huy động tổng hợp kiến thức, kỹ năng... thuộc nhiều lĩnh vực khác nhau để giải quyết có hiệu quả các vấn đề phức hợp trong học tập và cuộc sống, phát triển được những kỹ năng cần thiết, nhất là năng lực giải quyết vấn đề. Chính các tình huống dạy học tích hợp gắn với thực tiễn cuộc sống, gần gũi và
15 hấp dẫn, người học cần lập luận, xây dựng các mô hình giả định để giải quyết... mà qua đó tạo điều kiện cho người học phát triển năng lực giải quyết vấn đề. Trong quá trình phát triển của khoa học và giáo dục, còn nhiều kiến thức, kỹ năng rất cần trang bị cho sinh viên để các em có thể đối mặt với những thách thức của cuộc sống. Do đó cần tích hợp giáo dục các kiến thức và kỹ năng thông qua các môn học, trong đó có môn GDCT, giúp người học hình thành những năng lực cần thiết để có thể ứng biến với những vấn đề của thực tiễn công việc, cuộc sống các em sau này. 2. Cơ sở thực tiễn 2.1. Khái quát môn Giáo dục chính trị Trong chương trình đào tạo cao đẳng nghề, môn Giáo dục chính trị được cấu trúc bao gồm 9 bài, có nội dung, ý nghĩa quan trọng hàng đầu nhằm giúp cho mỗi người học hiểu biết được nội dung cơ bản về chủ nghĩa Mác-Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh; sự ra đời của Đảng và những thắng lợi to lớn của cách mạng Việt Nam dưới sự lãnh đạo của Đảng; nội dung chủ yếu đường lối cách mạng của Đảng; góp phần bồi dưỡng phẩm chất chính trị, đạo đức, lối sống, niềm tin vào Đảng và con đường xã hội chủ nghĩa mà Đảng và Nhân dân đã lựa chọn. Môn học Giáo dục chính trị gắn bó chặt chẽ với đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước, gắn với thực tiễn đất nước, gắn với sự tu dưỡng, rèn luyện của người học; góp phần giáo dục người lao động phát triển toàn diện, đáp ứng yêu cầu của sự nghiệp xây dựng, bảo vệ Tổ quốc xã hội chủ nghĩa. Sau khi học xong môn học, người học đạt được: - Về kiến thức: Trình bày được một số nội dung cơ bản của chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh; quan điểm, đường lối của Đảng Cộng sản Việt Nam và những nhiệm vụ chính trị của đất nước hiện nay; nội dung học tập, rèn luyện để trở thành người công dân tốt, người lao động tốt. - Về kỹ năng: Vận dụng được được các kiến thức chung được học về quan điểm, đường lối, chính sách của Đảng và Nhà nước vào giải quyết các vấn đề của cá nhân, xã hội và các vấn đề khác trong quá trình học tập, lao động, hoạt động hàng ngày và tham gia xây dựng, bảo vệ Tổ quốc.
16 - Về năng lực tự chủ và trách nhiệm: Có năng lực vận dụng các nội dung đã học để rèn luyện phẩm chất chính trị, đạo đức, lối sống; thực hiện tốt quan điểm, đường lối của Đảng; chính sách, pháp luật của Nhà nước. Với vị trí, vai trò quan trọng như vậy môn Giáo dục chính trị là môn học bắt buộc thuộc khối các môn học chung trong chương trình đào tạo trình độ cao đẳng. 2.2. Thực trạng tổ chức dạy học tích hợp môn Giáo dục chính trị ở Trường CĐSP Lạng Sơn. Giảng dạy và học tập học phần Giáo dục Chính trị được Đảng ủy, Ban giám hiệu trường CĐSP Lạng Sơn nói chung, đội ngũ giảng viên giảng dạy bộ môn nói riêng hết sức chú trọng. Bởi đây là môn học có vai trò mang tính định hướng tư tưởng và phát triển hoàn thiện nhân cách của học sinh – sinh viên. Giảng viên giảng dạy luôn tích cực tìm tòi và vận dụng nhiều PPDH tích cực, được tham gia các lớp tập huấn chuyên môn, năng lực giảng dạy được nâng cao thông qua hội thi các cấp. Tuy vậy, để đáp ứng tốt nhất yêu cầu của môn học, đưa người học đến gần hơn với lượng kiến thức có tính “hàn lâm”, bản thân giảng viên cần phải tiếp tục tìm tòi, sáng tạo, vận dụng phương pháp dạy học mới. Tìm hiểu thực trạng dạy học tích hợp môn GDCT chúng tôi đã có những cuộc trao đổi trong chuyên môn cũng như khảo sát bằng phiếu đối với 8/9 giảng viên tổ chuyên môn Lý luận chính trị thực hiện nhiệm vụ giảng dạy các môn LLCT nói chung, môn GDCT tại trường CĐSP Lạng Sơn nói riêng. Kết quả như sau: GV đã có những hiểu biết cơ bản về dạy học tích hợp và có các NL đáp ứng yêu cầu dạy học tích hợp, trong đó 78% GV có NL xây dựng môi trường dạy học tích hợp và NL chuyển giao kinh nghiệm dạy học tích hợp đạt mức khá trở lên. Tuy nhiên, bên cạnh đó vẫn còn một số hạn chế: Vẫn còn GV chưa nhận thức một cách sâu sắc bản chất của dạy học tích hợp, khả năng thực hiện dạy học tích hợp mới dừng lại ở mức độ nội môn như liên hệ, phối hợp các kiến thức, kĩ năng thuộc các môn học, mức độ đạt được về các NL dạy học tích hợp chưa cao, chưa có kĩ năng về dạy học tích hợp.
17 Nhiều khi trong giảng dạy theo hướng tích hợp, giảng viên lấy các sự kiện/vấn đề thực tế để minh họa, làm rõ cho kiến thức bộ môn nhưng có lúc lại sa đà, vô hình chung đã làm sai lệch đi nội dung kiến thức chủ đạo mà tiết học phải đạt được. Các hình thức tổ chức dạy học tích hợp nhiều khi chưa thật phù hợp, áp dụng chưa đồng bộ các phương pháp, người học đã ngại học các môn lý luận thì lại ngày càng thờ ơ với môn học… Nhiều sinh viên chưa nhận thức được đầy đủ vị trí, vai trò của môn học, thường mang tâm lý thụ động, ngại học vì cho rằng các nội dung chính trị luôn khô khan, khó hiểu; Việc học tập, thi cử bằng một tâm lý “đối phó”, học sao cho miễn là qua được các kỳ thi. Qua khảo sát cũng như tìm hiểu, trao đổi với GV giảng dạy, chúng tôi thấy hạn chế trên do nhiều nguyên nhân: Một là, GV chưa nhận thức đầy đủ về tầm quan trọng của dạy học tích hợp, nên chưa quan tâm nhiều đến việc tự bồi dưỡng, tham gia bồi dưỡng NL dạy học tích hợp; thời gian tham gia bồi dưỡng tập trung còn ít. Hai là, chương trình đào tạo nghiệp vụ chưa đề cập nhiều đến dạy học tích hợp. Ba là, thực tiễn giáo dục đào tạo luôn có sự vận động, đòi hỏi GV phải thường xuyên tự học tập nâng cao năng lực chuyên môn nghiệp vụ trong điều kiện các chế độ chính sách đãi ngộ, điều kiện làm việc của GV còn những khó khăn nhất định, chưa thường xuyên tạo được động lực mạnh mẽ để GV có sự say mê, sáng tạo và đổi mới. Bốn là, chưa khảo sát, đánh giá nhu cầu bồi dưỡng NL dạy học tích hợp của GV để tổ chức các đợt bồi dưỡng; chưa chủ động bồi dưỡng NL nghề nghiệp của GV một cách thỏa đáng, trong đó có bồi dưỡng NL dạy học tích hợp. Năm là, về phía sinh viên: đa số các em chưa có nhận thức đúng về vị trí, vai trò của môn học GDCT; SV chưa xác định đúng động cơ, phương pháp học tập đối với môn học. Để dạy học tích hợp đạt hiệu quả, trước hết GV phải có hiểu biết chung về dạy học tích hợp, từ quan điểm, khái niệm, các cấp độ tích hợp, đặc trưng, tầm quan trọng của dạy học tích hợp, nhưng chỉ có 50% GV có hiếu biết chỉ số này ở mức độ từ khá trở lên. NL xây dựng kế hoạch dạy học tích hợp, NL thiết kế bài
18 dạy theo hướng tích hợp liên môn, NL dạy học tích hợp, NL kiểm tra đánh giá kết quả học tập của sinh viên theo hướng tích hợp có số lượng GV đạt ở mức trung bình và chưa tốt cao. Điều này tạo ra những khó khăn và hạ chế trong việc tổ chức dạy học tích hợp môn GDCT ở trường CĐSP Lạng Sơn. Vì vậy, việc nghiên cứu và vận dụng dạy học tích hợp trong môn GDCT là vấn đề cần được tiếp tục quan tâm một cách thỏa đáng. III – NỘI DUNG SÁNG KIẾN 1. Nội dung và những kết quả nghiên cứu của sáng kiến 1.1. Một số nguyên tắc cơ bản trong tổ chức dạy học tích hợp môn Giáo dục chính trị Tri thức môn Giáo dục chính trị (GDCT) là một hệ thống kiến thức liên quan đến nhiều lĩnh vực như triết học, đạo đức học, kinh tế chính trị học, chủ nghĩa xã hội khoa học, pháp luật, đường lối, quan điểm của Đảng, một số chính sách quan trọng của Nhà nước Việt Nam. Để tổ chức dạy học tích hợp đối với môn GDCT hiệu quả, người giảng viên cần thực hiện tốt một số yêu cầu cơ bản sau: Thứ nhất: Đảm bảo tính phổ thông, cơ bản và hiện đại Tri thức phổ thông là những tri thức thiết yếu đối với cuộc sống, cần phải phổ cập với mọi người; tri thức cơ bản là hệ thống những tri thức và kỹ năng quan trọng được lựa chọn từ các lĩnh vực khoa học, làm cơ sở vững chắc cho mọi người học tập suốt đời; tri thức hiện đại là những kiến thức mang tính chuẩn mực, có khả năng ứng dụng và phù hợp với xu thế giáo dục của thế giới. Đảm bảo tính phổ thông cơ bản và hiện đại trong dạy học tích hợp môn GDCT chính là trang bị cho người học những kiến thức mà họ có thể vận dụng vào cuộc sống của bản thân. Đó là những tri thức phù hợp với trình độ nhận thức, phù hợp với đặc điểm tâm - sinh lí, sát với mục tiêu đào tạo. Môn GDCT là một môn khoa học luôn khái quát những thành tựu của các khoa học khác, luôn được bổ sung những tri thức mới về sự phát triển của đời sống xã hội. Bản thân giảng viên không thể thông tin cho học sinh tất cả nhưng tri thức mới mà chỉ giúp các em nắm bắt và xử lí thông tin trong khuôn khổ nội dung và chương trình học tập được xác định là phổ thông, cơ bản và hiện đại. Những tri thức đó sẽ được tiếp tục bổ sung với mức độ cao và chuyên sâu hơn ở các
19 bậc học cao hơn hoặc trong thực tiễn cuộc sống. Vì vậy, việc đảm bảo truyền thụ những tri thức phổ thông, cơ bản và hiện đại sẽ giúp giảng viên tránh được khuynh hướng giảng dạy vượt quá khả năng tiếp nhận và xử lí thông tin của người học hoặc đơn giản hoá những tri thức mang tính khái quát hoá, trừu tượng hoá môn GDCT. Thứ hai: Đảm bảo tính hệ thống Kết cấu chương trình, nội dung của môn học bao giờ cũng theo một hệ thống tri thức xác định mang tính pháp lệnh, buộc giảng viên phải thực hiện một cách nghiêm ngặt. Nên yêu cầu giảng viên phải chú ý đến tính hệ thống, đến quan hệ giữa các phần, các bài, các mục, giữa tri thức chung mang tính lí luận khái quát với tri thức cụ thể, không thể tuỳ tiện thay đổi trong quá trình giảng dạy. Thực hiện tốt yêu cầu này sẽ tránh được sự tuỳ tiện cắt xén hay bổ sung vào nội dung bài giảng những tri thức không thuộc nội dung cần thông tin, hoặc đảo lộn trình tự lôgic các vấn đề cần giảng dạy, kể cả việc giảng dạy các khái niệm, phạm trù, nguyên lí, quy luật. Thứ ba: Liên hệ với thực tế Việc giảng dạy bất kỳ môn học nào cũng phải tuân theo nguyên tắc “lý luận gắn liền với thực tiễn”. Những tri thức môn GDCT luôn gắn chặt với tình hình thực tế của đời sống xã hội, sự phát triển của thế giới, của đất nước, của con người Việt Nam. Trong khi đó thế giới khách quan và cuộc sống luôn vận động, biến đổi hàng ngày, hàng giờ. Đó chính là thực tế sinh động góp phần đắc lực vào việc làm sáng tỏ, chứng minh cho lí thuyết khoa học của bộ môn và đó cũng là quá trình rèn luyện tư duy lí luận cho từng người học, từng bước giúp các em tiếp cận với phương pháp nhận thức, phương pháp nghiên cứu và rèn luyện cho mình cách suy nghĩ độc lập, sáng tạo. Tuy nhiên thực tế rất đa dạng và phong phú, đòi hỏi khi giảng dạy giảng viên phải lựa chọn sao cho sát với nội dung bài giảng và phù hợp với đặc điểm tâm sinh lí, trình độ hiểu biết, nhận thức và tư duy của người học. Ngày nay với sự phát triển của khoa học công nghệ, các phương tiện thông tin đại chúng hiện đại đã làm cho quá trình dạy và học tiếp cận một cách nhanh chóng khối lượng thông tin lớn trong một thời gian ngắn, do đó trước những vấn đề gần gũi với người học và những vấn đề thực tế diễn ra phức tạp trên các lĩnh
20 vực của đời sống xã hội ở trong nước và trên thế giới thì việc chọn lọc, phân tích, đánh giá và khái quát hoá những vấn đề thực tiễn đó để đem lại hiệu quả cao trong quá trình dạy học môn GDCT là hết sức cần thiết. Việc đảm bảo cho bài giảng gắn với thực tế cần tránh khuynh hướng thời sự hoá bài giảng, đơn thuần nêu thực tế mà không phân tích, đánh giá, khái quát để phục vụ bài giảng hoặc định hướng tư tưởng cho người học. Tóm lại, môn GDCT là một môn khoa học có vị trí quan trọng trong chương trình đào tạo. Với cấu trúc chương trình hợp lí, có tính nhất quán về kiến thức, tính sâu sắc về lí luận, tính phong phú, sinh động về thực tiễn, nên khi giảng dạy môn GDCT theo hướng tích hợp giảng viên cần thực hiện tốt những yêu cầu trên. Điều đó giúp giảng viên truyền thụ tri thức cho người học một cách có trình tự, lôgic, mặt khác thông qua tri thức môn học, giảng viên giúp người học củng cố được niềm tin, định hướng phát triển và hoàn thiện nhân cách, nhằm góp phần tích cực việc giáo dục người học thành những công dân mới phát triển toàn diện, đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước trong giai đoạn hiện nay. 1.2. Quy trình tổ chức dạy học tích hợp trong dạy học môn Giáo dục chính trị Dù là tổ chức dạy học tích hợp trong môn GDCT bằng bất kỳ hình thức nào (Tích hợp nội môn, tích hợp liên môn, tích hợp theo chủ đề) thì cũng cần thực hiện theo các bước sau: 1.2.1 Xác định/lựa chọn bài dạy/phần kiến thức trong bài có thể dạy tích hợp. - Đây là bước đầu tiên, cần thiết để lựa chọn, định hướng các nội dung kiến thức cần đưa vào trong quá trình tích hợp. Xác định các bài/phần kiến thức của bài dạy tích hợp được thực hiện thông qua hoạt động phân tích bài dạy, các bài dạy tập trung hướng đến hình thành các năng lực, phần lý thuyết trong bài dạy là kiến thức lý thuyết mới, phục vụ cho việc thực hành kỹ năng, thái độ. Từ đó giảng viên xác định các nội dung kiến thức cần tích hợp, các hình thức dạy học tích hợp phù hợp với tri thức môn học đạt mục tiêu dạy học đề ra. Lưu ý: Ở khâu này giảng viên cần đặc biệt lưu ý đảm bảo những nguyên tắc cơ bản trong dạy học tích hợp (Đảm bảo tính phổ thông, cơ bản, hiện đại; đảm bảo tính hệ thống; Liên hệ với thực tế) đã được nêu ở trên.