Sáng kiến kinh nghiệm THPT: Đổi mới kĩ năng đọc hiểu truyện cổ tích Tấm Cám trong giảng dạy theo đặc trưng thi pháp thể loại

Chia sẻ: Caphesua | Ngày: | Loại File: DOC | Số trang:42

Thêm vào BST

Báo xấu

30
lượt xem 8
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Làm thế nào để học sinh có cách tiếp cận mới, có cách nhìn đa chiều, thoát khỏi sự dập khuôn? Đó chính là mục đích của sáng kiến. Mời các bạn cùng tham khảo bài viết dưới đây để nắm nội dung của sáng kiến kinh nghiệm!

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Sáng kiến kinh nghiệm THPT: Đổi mới kĩ năng đọc hiểu truyện cổ tích Tấm Cám trong giảng dạy theo đặc trưng thi pháp thể loại

BÁO CÁO KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU, ỨNG DỤNG SÁNG KIẾN 1. Lời giới thiệu Chuyển trọng tâm từ giáo dục tri thức sang giáo dục năng lực cho người học là tư tưởng đổi mới trong giáo dục Việt Nam hiện nay. Dạy học môn Ngữ văn ở trường phổ thông cũng không nằm ngoài xu thế chung đó. Bên cạnh nhiệm vụ cung cấp kiến thức, dạy học văn còn nhằm hình thành, bồi dưỡng và phát triển các kỹ năng, năng lực văn học, phát huy sự chủ động, sáng tạo của học sinh. Vì vậy, việc đổi mới phương pháp dạy học, tìm hướng tiếp cận mới trong dạy học môn Ngữ văn, tạo hứng thú, nâng cao năng lực học tập, giúp học sinh cảm nhận được cái hay, cái đẹp, biết cảm thông, yêu thương chia sẻ với những số phận, cuộc đời thông qua mỗi trang sách, là điều rất cần thiết. “Văn học là nhân học” giúp hình thành nhân cách con người. Từ đó khơi gợi, đánh thức niềm đam mê với văn học, tìm về với giá trị đời sống tâm hồn của con người. Những thay đổi về phương pháp dạy học trong môn Ngữ văn nói riêng và trong giáo dục nói chung đã làm chuyển đổi toàn bộ cách dạy và học trong nhà trường. Nếu không tiếp cận và thay đổi nhận thức đánh giá, kết quả học tập của học sinh sẽ theo một hướng khác và không phù hợp với yêu cầu, mục tiêu đặt ra trong đổi mới. Với vai trò là người tổ chức, hướng dẫn và điều khiển quá trình học tập của học sinh, hơn ai hết giáo viên phải tìm tòi, xây dựng hướng tiếp cận mới, phương pháp mới để phát huy tính tích cực sáng tạo của người học. Luận ngữ có câu: “Biết mà học không bằng thích mà học, thích mà học không bằng say mà học”. Yếu tố cảm xúc, say mê chính là động lực lớn thúc đẩy, nuôi dưỡng sự cố gắng, nỗ lực học tập không ngừng của mỗi chúng ta. Trong chương trình Ngữ văn THPT các tác phẩm đưa vào giảng dạy khá nhiều, phong phú về thể loại từ văn học dân gian đến văn học trung đại. Đặc biệt trong số đó văn học dân gian, chương trình lớp 10 chiếm vị trí đặc biệt quan trọng, là bộ phận chính của nền văn học và văn hóa của mỗi dân tộc; là cây đàn muôn điệu, cội nguồn của văn học viết. Nhiều thể loại văn học viết được xây dựng và phát triển dựa trên sự kế thừa các thể loại văn học dân gian. Nhiều tác phẩm , nhiều hinh ̀ tượng do văn học dân gian tạo nên là nguồn cảm hứng, là thi liệu, văn liệu của văn học viết. Văn học dân gian rất đa dạng với nhiều thể loại như: tục ngữ, câu đố, thần thoại, truyền thuyết, truyện cổ tích…Trong đó, truyện cổ tích là một thể loại tiêu biểu của văn học dân gian nói chung và các thể loại tự sự nói riêng. Truyện cổ tích là di sản văn hóa tinh thần phong phú, có giá trị tồn tại lâu dài trong lịch sử hình thành và phát triển của dân tộc Việt Nam. Truyện cổ tích thể hiện tập trung và sáng tỏ thế giới quan và nhân sinh quan của người dân lao dộng, đấu tranh xã hội cho một cuộc sống tốt đẹp hơn theo những khát vọng, ước mơ lí tưởng của nhân dân. 1
Bước vào thế giới truyện cổ tích, thế giới của trí tưởng tượng phong phú, người đọc dù bất kì đối tượng nào cũng cảm thấy thích thú. Điều đó khẳng định sức hấp dẫn đặc biệt của thể loại này trong hệ thống các tác phẩm tự sự dân gian. Sống trong thế giới đó, người đọc hồn nhiên hơn, thanh thản hơn với những bài học nhân sinh nhuốm màu kì diệu, rồi từ đó giải mã những hồi ức của quá khứ người xưa gửi gắm. Quá trình tiếp cận truyện cổ tích hết sức hấp dẫn, thú vị. Truyện cổ tích được coi là thể loại mang chức năng giáo dục là chủ yếu, bồi đắp thái độ thẩm thấu cái đẹp. M. Gorki từng viết: Trong các truyện cổ tích, điều trước tiên có tác dụng giáo dục là sự hư cấu. Chính trong sự bay bổng có thể xem là “tiền thân của loại truyện viễn tưởng về xã hội” đã cuốn hút tạo ra hứng thú tiếp cận và từ đó mở ra những bài học đạo đức nhân sinh. Do đó truyện cổ tích góp phần giáo dục cho học sinh giá trị nhân văn, những phẩm chất tốt đẹp trong truyền thống văn học, tinh thần của dân tộc Việt Nam. Tuyện cổ tích Tấm Cám là một trong những tác phẩm tiêu biểu, có tính phổ biến rộng rãi nhất. Giá trị của tác phẩm đã được khẳng định qua hàng ngàn năm trong đời sống tinh thần của người Việt. Chọn truyện cổ tích Tấm Cám làm đề tài cho sáng kiến kinh nghiệm, tôi mong muốn giáo viên và học sinh có cái nhìn sâu hơn về tác phẩm. Vì khi đưa vào giảng dạy trong chương trình lớp 10 thì xung quanh tác phẩm này vẫn còn nhiều tranh cãi trong xã hội và cả trong giới học thuật. Nhất là chi tiết Tấm trừng phạt Cám ở cuối tác phẩm. Việc định hướng để học sinh hiểu đúng về nhân vật Tấm và hiểu thấu đáo về ý nghĩa của hành động ở cuối tác phẩm là vấn đề không hề đơn giản. Phải xem xét vấn đề từ đặc trưng thi pháp thể loại của truyện cổ tích và VHDG. Mặt khác, một số giáo viên khi dạy truyện cổ tích vẫn dạy theo lối cũ. Nghĩa là dạy học truyện cổ tích như dạy học truyện hiện đại. Tác giả Nguyễn Xuân Lạc đã chỉ ra: “ giáo viên đồng nhất dạy học truyện cổ tích với văn học viết”. Thậm chí một số giáo viên còn coi nhẹ thể loại này, cho rằng nó ít có giá trị hay không quan trọng. Điều đó đã ảnh hưởng đến chất lượng day học truyện cổ tích Tấm Cám nói riêng và truyện cổ tích nói chung. Với những lí do cơ bản như trên, cùng với kinh nghiệm của bản thân, tôi xin trình bày đề tài Đổi mới kĩ năng đọc hiểu TCT Tấm Cám trong giảng dạy theo đặc trưng thi pháp thể loại. Qua đề tài này, tôi muốn nhắn gửi đến các em học sinh: trong vòng quay của xã hội hiện đại, có những giá trị đang bị lung lay thì việc giáo dục các em có niềm tin vào cuộc sống, được nuôi dưỡng và phát triển nhân cách, khả năng thẩm mĩ trong những sáng tạo tuyệt vời bằng trí tưởng tượng táo bạo và nên thơ của truyện cổ tích là điều vô cùng cần thiết để từ đó biết sống bao dung, cảm hóa những con người lầm đường lạc lối. 1. Tên sáng kiến Đổi mới kĩ năng đọc hiểu TCT “Tấm Cám” trong giảng dạy theo đặc trưng thi pháp thể loại. 2
2. Tác giả sáng kiến Họ và tên: Phạm Thị Thùy Giang Địa chỉ tác giả sáng kiến: Giáo viên trường THPT Yên Lạc 2 Số điện thoại: 0975485402. E_mail: bongbang0910 @gmail.com 4. Chủ đầu tư tạo ra sáng kiến Phạm Thị Thùy Giang – Trường THPT Yên Lạc 2 – Vĩnh Phúc 5. Lĩnh vực áp dụng sáng kiến Áp dụng trong giảng dạy học sinh lớp 10 môn Ngữ văn, đặc biệt là các lớp chuyên văn và bồi dưỡng học sinh tham gia kì thi chọn học sinh giỏi môn Ngữ văn. 6. Ngày sáng kiến được áp dụng lần đầu Lần 1: Năm học 2017 2018, áp dụng ở lớp 10C Lần 2: Năm học 2019 2020, áp dụng ở lớp 10A1 7. Mô tả bản chất sáng kiến 7.1. Tổng quan về các vấn đề nghiên cứu 7.1.1. Mục đích nghiên cứu Làm thế nào để học sinh có cách tiếp cận mới, có cách nhìn đa chiều, thoát khỏi sự dập khuôn? Đó chính là mục đích của sáng kiến mà tôi muốn thực hiện. Từ đặc trưng thể loại truyện cổ tích, giáo viên định hướng cho học sinh hiểu được ý nghĩa của các mâu thuẫn, xung đột và cuộc đấu tranh giữa Tấm và mẹ con Cám, từ đó hiểu đúng bản chất của nhân vật Tấm cũng như giá trị của truyện cổ tích Tấm Cám, ở hiền gặp lành, ác giả ác báo. Đó cũng chính là ước mơ của nhân dân lao động gửi gắm vào truyện cổ tích thần kì. Đồng thời qua Tấm Cám thấy được giá trị nghệ thuật của việc sử dụng yếu tố kì ảo và lối kể truyện hấp dẫn với kết thúc có hậu của tác giả dân gian đã tạo nên giá trị đặc sắc của truyện cổ tích nói chung và truyện cổ tích thần kì nói riêng. Như vậy, chúng ta hiểu tác phẩm văn học dân gian theo đúng đặc trưng thi pháp thể loại sẽ tạo cho học sinh sự hứng thú, kích thích sự tò mò, sáng tạo của học trò. 7.1.2. Đối tượng, phạm vi nghiên cứu Đối tượng nghiên cứu của tôi là kĩ năng đọc hiểu truyện cổ tích và tác phẩm Tấm Cám theo đặc trưng thi pháp thể loại. Phạm vi nghiên cứu: Mâu thuẫn giữa Tấm và mẹ con Cám, đặc biệt là hành động Tấm trừng phạt mẹ con Cám ở cuối truyện. 7.1.3. Phương pháp nghiên cứu Làm đề tài này, tôi đã vận dụng nhiều phương pháp. Dưới đây là những phương pháp chủ yếu: Phương pháp nghiên cứu lí luận Phương pháp thống kê, nêu ví dụ. Phương pháp phân loại, phân tích. Phương pháp đóng vai 3
Phương pháp tổng hợp. Phương pháp thực nghiệm sư phạm 7.2. Nội dung sáng kiến 7.2.1. Cơ sở lí luận và thực tiễn của việc đổi mới kĩ năng đọc hiểu TCT Tấm Cám theo đặc trưng thi pháp thể loại 7.2.1.1. Khái niệm kỹ năng Kỹ năng là một khái niệm phức tạp, có nhiều cách định nghĩa quan niệm khác nhau. Theo từ điển tiếng việt phổ thông: kỹ năng hiểu một cách chung nhất là khả năng vận dụng những kiến thức thu nhận được trong một lĩnh vực nào đó vào thực tế. Có quan niệm cho rằng: kỹ năng đồng nghĩa với việc nắm vững các cách thức của hành động, quan niệm khác lại cho là: kỹ năng nghiêng về mặt năng lực của con người. Nguyễn Thanh Hùng quan niệm kỹ năng là kết hợp nhuần nhuyễn giữa hiểu biết năng lực và những thao tác tri giác của chủ thể hoạt động trong một lĩnh vực. Như vậy có nhiều quan niệm khác nhau về khái niệm kỹ năng. Tóm lại có thể hiểu, kỹ năng là sự kết hợp nhuần nhuyễn giữa tri thức và kỹ thuật hành động, là sự thực hiện có kết quả một hành động theo một yêu cầu, mục đích nhất định. * Kỹ năng tiếp nhận văn học Theo từ điển thuật ngữ văn học, tiếp nhận văn học là hoạt động chiếm lĩnh các giá trị tư tưởng, thẩm mĩ của tác phẩm văn học, bắt đầu từ sự cảm thụ văn bản ngôn từ, hình tượng nghệ thuật, tư tưởng, cảm hứng, quan niệm nghệ thuật cho đến sản phẩm sau khi đọc, cách hiểu ấn tượng trong trí nhớ, ảnh hưởng trong hoạt động sáng tạo. Trong thực tiễn nghiên cứu và dạy học có một số khái niệm được sử dụng với nội hàm tương đương tiếp nhận, chẳng hạn “lĩnh hội” hay “cảm thụ”. Khái niệm lĩnh hội dễ gợi hàm ý thụ động. Khái niệm “cảm thụ” thường gắn với việc thưởng thức các tác phẩm văn chương hình tượng bởi nó yêu cầu có sự tham gia của nhiều yếu tố, năng lực đọc văn đặc thù như cảm xúc, tưởng tưởng, tri giác ngôn ngữ nghệ thuật. Có thể hiểu, kỹ năng tiếp nhận tác phẩm văn học nhà trường là sự thực hiện linh hoạt, sáng tạo, có kết qủa các thao tác theo một trình tự hợp lí để tiếp cận, khám phá thưởng thức giá trị nội dung, nghệ thuật của một tác phẩm văn học trong nhà trường trên cơ sở các tri thức về tác giả, tác phẩm và các tri thức khác có liên quan. Trong xu thế đổi mới giáo dục hiện nay, rèn luyện kỹ năng cho học sinh là một trong ba mục tiêu của dạy học nói chung, dạy văn nói riêng. Để hoạt động tiếp nhận văn chương của học sinh mang tính tích cực, chủ động, linh hoạt và hiệu quả. * Kỹ năng đọc hiểu 4
Từ trước đến nay, câu hỏi trong dạy học luôn được xem là một trong những cách thức tích cực hóa vai trò của người học. Đó là một trong những công cụ quan trọng để hướng dẫn người học chiếm lĩnh tri thức và hình thành kỹ năng. Chương trình Ngữ văn những năm gần đây được xây dựng theo hướng tiếp cận năng lực, hệ thống câu hỏi đọc hiểu văn bản không đơn giản chỉ là hướng dẫn học sinh thu nhận kiến thức về nội dung của văn bản mà còn phải hướng đến việc hình thành và rèn luyện năng lực đọc hiểu cho người học. Đọc là tiến trình tạo nghĩa từ văn bản viết. Trong quá trình tạo nghĩa từ văn bản, người đọc kết hợp những gì họ biết về thế giới, về đề tài của văn bản, về cấu trúc ngữ pháp của ngôn ngữ được sử dụng trong văn bản, và cái cách mà ngôn ngữ nói có liên quan đến những ký tự, từ ngữ, yếu tố hình ảnh và những kí hiệu trên trang sách . Để người học có thể phát huy tối đa vai trò của mình thì các nhà giáo dục phải xây dựng được một môi trường giáo dục giúp học sinh có thể sử dụng năng lực tư duy ở mức tối đa. Môi trường ấy sẽ được xây dựng bằng các hoạt động tương tác giữa giáo viên với học sinh và giữa học sinh với nhau mà hệ thống câu hỏi là công cụ quan trọng để “kích hoạt” và dẫn dắt những hoạt động tương tác đó. Việc sử dụng câu hỏi trong những tình huống dạy học nhất định sẽ đòi hỏi học sinh phải vận dụng các thao tác tư duy như phân tích, so sánh, phán đoán, suy luận, đánh giá và giải quyết vấn đề. Qua quá trình giải quyết vấn đề, học sinh vừa lĩnh hội kiến thức, hình thành kỹ năng vừa rèn luyện tư duy 7.2.1.2. Thực trạng giảng dạy TCT Tấm Cám trong chương trình lớp 10 ở trường phổ thông Môn Ngữ văn không chỉ là một môn khoa học như những môn học khác mà nó còn mang những đặc thù riêng của một môn nghệ thuật nghệ thuật ngôn từ. Khi xem xét một tác phẩm văn học ta phải xem xét cả những yếu tố trong văn bản và yếu tố ngoài văn bản. Nếu không có một quan điểm tiếp cận đúng đắn và khoa học dẫn đường thì phương pháp dạy học văn chắc chắn sẽ gặp những sai lầm và thiếu sót. Nhìn chung giáo viên đều thừa nhận tầm quan trọng của việc kiểm tra đánh giá kỹ năng đọc hiểu. Tuy nhiên, thực trạng dạy học ở trường phổ thông cho thấy, giáo viên chưa chú ý đúng mức, học sinh chưa nắm được các thao tác cần thiết dẫn đến khả năng phát hiện và phân tích luận điểm còn yếu. Chẳng hạn khi tìm hiểu về TCT Tấm Cám, người thầy cần hướng cho các em tìm hiểu dưới góc độ thi pháp, thể loại. Thi pháp học là cách thức tiếp cận tác phẩm bám vào văn bản là chính, ít đi sâu vào những vấn đề nằm ngoài văn bản như: hoàn cảnh sáng tác, nguyên mẫu nhân vật, tác dụng xã hội. Thi pháp học chỉ chú ý đến những yếu tố hình thức nghệ thuật như: không gian, thời gian, nhân vật, kết cấu, cốt truyện, điểm nhìn, ngôn ngữ…. của tác phẩm văn học. Để giải mã được nội dung, tư tưởng của tác phẩm cần phải tiếp cận hình thức nghệ thuật của nó. Bởi tác phẩm văn học là chỉnh thể thống nhất của hai mặt hình thức và nội dung. Hình thức là sự biểu hiện của nội 5
dung. Khi tìm hiểu một tác phẩm văn học chủ thể tiếp nhận cần phải nắm vững mối quan hệ biện chứng giữa hình thức và nội dung. Tuy nhiên trong thực tế giảng dạy văn, không ít cách dạy, cách học vi phạm nguyên tắc tách nội dung ra khỏi hình thức. Học tác phẩm văn học nhưng thoát ly văn bản (nhất là với các tác phẩm dài), có rất nhiều hiện tượng dạy tác phẩm văn chương nhưng lại tìm hiểu qua loa văn bản, học sinh học đôi khi chỉ học lướt qua văn bản, giáo viên thì chỉ coi trọng tìm “ý”, vì thế mới có tình trạng dạy thơ không cần thuộc, dạy truyện không không cần kể mà chỉ nêu ý chính. Do áp lực thi cử, hiện nay, tình trạng giáo viên “đọc hộ”, “hiểu hộ”, “cảm thụ hộ” học sinh diễn ra khá phổ biến. Trong các giờ đọc hiểu văn học, học sinh thường nghe và chép lại những bài giảng của giáo viên hơn là tự mình cảm thụ, tìm kiếm, khám phá văn bản. Giáo viên chưa có các biện pháp cụ thể thể để tổ chức, hướng dẫn học sinh rèn kỹ năng đọc, cảm thụ một cách phù hợp có hiệu quả. Khi kiểm tra đánh giá chỉ tái hiện lại những lời thầy cô dạy để cốt sao cho đủ ý, cho có điểm mà không cần phải tư duy hay rung động những cái hay cái đẹp của văn bản. Do đó yêu cầu đặt ra là phải có phương pháp giảng dạy cho phù hợp với từng đối tượng học sinh. Thực tế ở một số giáo viên, việc đổi mới phương pháp dạy học chưa được sâu, hình thức tổ chức dạy học còn đơn giản, nghèo nàn, còn sử dụng nhiều phương pháp dạy học truyền thống. Bên cạnh đó, một số giáo viên chưa thực sự nhiệt tình trong những giờ lên lớp. Họ cứ bám theo nội dung kiến thức trong chương trình mà giảng dạy một cách cứng nhắc (lên lớp đầy đủ 5 bước, truyền đạt kiến thức chạy theo thời gian tiết học, thầy đọc – trò ghi chép, kiểm tra bài cũ của học sinh qua hình thức học thuộc lòng nội dung kiến thức trong vở…) khiến cho tiết học khô khan, thiếu sức sống và buồn tẻ. Một số thầy cô đã áp dụng phương pháp dạy học mới nhằm phát huy tính tích cực của học sinh như: tổ chức trò chơi, thuyết trình… nhưng rất ít giáo viên áp dụng phương pháp dạy học lồng ghép. Việc tìm hiểu tác phẩm quá chú trọng nội dung tư tưởng tác phẩm trong dạy học văn trong một thời gian dài đã gây hậu quả nghiêm trọng. Chất nghệ thuật, chất văn đã bị thủ tiêu, giờ văn như một giờ giảng đạo đức, một giờ bàn luận về những vấn đề lịch sử, chính trị, xã hội …người học trở lên chán học, người dạy thì quen với cách dạy như vậy, ít chịu tìm tòi, khám phá, sáng tạo mà coi đó là những lối mòn trong đời dạy học. Chất lượng giờ dạy vì thế mà ngày càng đi xuống, môn Văn ngày càng mất đi vị thế quan trọng của mình trong việc trang bị kiến thức khoa học, nghệ thuật, và quan trọng hơn là thiên chức giáo dục nhân cách đạo đức cho học sinh. Cách dạy tác phẩm văn chương từ hướng tiếp cận thi pháp học nhằm trang bị cho học sinh những tri thức lí thuyết văn học, giúp các em tiếp cận văn bản văn học một cách bài bản, thấy hết được cái hay cái đẹp của một chỉnh thể thẩm mĩ, từ đó hình thành năng lực giải mã các tác phẩm văn chương, bồi dưỡng khả năng tự 6
học và niềm đam mê đối với văn chương ngay cả khi các em không còn ngồi trên ghế nhà trường. Thiết nghĩ đây là một việc làm cấp thiết và đầy ý nghĩa. Khám phá tác phẩm theo đặc trưng thi pháp giúp học sinh dễ dàng trong việc luyện các dạng đề so sánh để thấy được sự giống nhau và khác nhau giữa các tác phẩm. Từ đó có thể lý giải sự khác nhau dựa trên đặc trưng thi pháp bởi vì mỗi giai đoạn văn học. Thông qua việc liên hệ so sánh giữa các tác phẩm theo chiều ngang, học sinh không chỉ được học theo chủ đề mà còn nâng cao năng lực cảm thụ tác phẩm từ tái hiện hình tượng tác phẩm lên liên tưởng cảm nhận và biết cách nhận thức, đánh giá vấn đề. Chính vì vậy, chúng tôi xin đưa ra định hướng dạy học văn học theo hướng tiếp cận thi pháp theo đặc trưng thể loại đối với tác phẩm truyện cổ tích Tấm Cám. 7.2.2. Một số phương pháp tiếp cận TCT Tấm Cám theo đặc trưng thi pháp thể loại 7.2.2.1. Khái quát về văn học dân gian VHDG là những tác phẩm nghệ thuật ngôn từ truyền miệng, sản phẩm của quá trình sáng tác tập thể nhằm mục đích phục vụ trực tiếp cho các sinh hoạt khác nhau trong đời sống cộng đồng. * Đặc trưng cơ bản của văn học dân gian VHDG là những tác phẩm nghệ thuật ngôn từ truyền miệng: đây là dặc trưng nổi bật nhất tạo nhật tạo nên điểm khác biệt rất cơ bản giữa văn học dân gian và văn học viết. Văn học dân gian thường được truyền miệng theo không gian (từ vùng này qua vùng khác), hoặc theo thời gian (từ đời trước đến đời sau). Quá trình truyền miệng thường được thực hiện thông qua diễn xướng tức là hình thức trình bày tác phẩm một cách tổng hợp (nói, hát, kể). Ảnh hưởng: Làm cho tác phẩm văn học dân gian được trau chuốt, hoàn thiện, phù hợp hơn với tâm tình của nhân dân lao động. Tạo nên tính dị bản (nhiều bản kể) của văn học dân gian. Văn học giân gian là sản phẩm của quá trình sáng tác tập thể. Quá trình sáng tác tập thể: cá nhân khởi xướng tập thể hưởng ứng (tham gia cùng sáng tạo hoặc tiếp nhận) cùng tu bổ, sửa chữa, thêm bớt cho phong phú, hoàn thiện. Trong khi tham gia lao động sản xuất, mọi người thường có những câu ca hay những câu chuyện hay kể cho cả một tập thể nghe. Đã có những câu hò hay những điệu nhạc reo vang, nó trở thành những tác phẩm vẻ vang trong thời kì lịch sử . Ngoài ra, văn học dân gian còn có tính thực hành, là sự gắn bó và phục vụ trực tiếp cho các sinh hoạt khác nhau trong đời sống cộng đồng. * Nhưng ̃ giá trị cơ ban ̉ của Văn hoc̣ dân gian Viêṭ Nam. Giá trị nôị dung: phản ánh chân thực cuộc sống lao động, chiến đấu để dựng nước và giữ nước của dân tộc; thể hiện truyền thống dân chủ và tinh thần nhân văn của nhân dân; bộc lộ đơì sống tâm hồn phong phú, tinh tế và sâu sắc của nhân 7
dân (yêu đời, lạc quan, yêu cái thiện, cái đẹp trong cuộc sống, căm ghét cái xấu, sự độc ác, sống tinh ̀ nghia, ̃ thuỷ chung,...); tông ̉ kết những tri thức, kinh nghiệm của nhân dân về mọi linh ̃ vực trong mối quan hệ giữa con ngươì với tự nhiên, xã hội và chinh́ bản thân mình. Giá trị nghệ thuật: xây dựng được những hình ảnh nhân vật đẹp, tiêu biểu cho truyền thống quý báu của dân tộc; văn học dân gian là nơi hình thành nên những thể loại văn học cơ bản và tiêu biểu của dân tộc do nhân dân lao động sáng tạo nên. Văn học dân gian còn là kho lưu trữ những thành tựu nghệ thuật mang đậm bản sắc dân tộc mà các thế hệ đời sau cần học tập và phát huy. * Vai trò của văn hoc̣ dân gian ̣ trong đơì sống tinh thâǹ của xã hôi: Vai trò và tać dung ̣ văn học dân gian nêu cao những bài học về phẩm chất tinh thần, đạo đức, truyền thống tốt đẹp của dân tộc: tinh thần nhân đạo, lòng lạc quan, ý chi đ ́ ấu tranh bền bỉ để giải phong ́ con ngươì khỏi bất công, ý chí độc lập, tự cương, ̀ niềm tin bất diệt vào cái thiện... Văn học dân gian goṕ phần quan trọng bồi dưỡng cho con ngươì những tinh ̀ cảm tốt đẹp, cách nghi,̃ lối sống tich ́ cực và lành mạnh. Vai trò, tać dụng trong nêǹ văn hoc̣ dân tôc̣ : nhiều tác phẩm văn học dân gian đã trở thành những mâũ mực về nghệ thuật của thơì đại đã qua mà các nhà văn cần học tập để sáng tạo nên những tác phẩm có giá trị. Văn học dân gian mãi mãi là ngọn nguồn nuôi dưỡng, là cơ sở của văn học viết về các phương diện đề tài, thể loại, văn liệu,... * Môṭ số lưu ý về phương phap ́ đoc̣ – hiểu văn hoc̣ dân gian. Để hiểu đúng văn bản văn học dân gian, chúng ta cần chú ý một số vấn đề sau: Nắm vững đặc trưng của thể loại, bởi lẽ không một nét độc đáo nào của một tác phẩm văn học dân gian cụ thể lại vượt ra khỏi những đặc trưng cơ bản của thể loại. Cần lấy những đặc trưng chung về thể loại làm căn cứ để đọc hiểu những tác phẩm cụ thể. Muốn đọc hiểu chinh ́ xác một tác phẩm văn học dân gian, cần đặt nó vào trong hệ thống những văn bản tương quan, thich ́ ứng (về đề tài, thể loại, cách diễn đạt) Trong quá trinh ̀ thành, biến đôi, ̀ hinh ̉ lưu truyền, tác phẩm văn học dân gian luôn gắn bó mật thiết và phục vụ trực tiếp cho các hinh ̀ thức sinh hoạt cộng đồng khác nhau (gia đinh, ̀ xã hội, tôn giáo, tin ́ ngưỡng, phong tục, tập quán, lao động, vui chơi, ca hát, lễ hội,...) của nhân dân. Bởi thế, để đọc hiểu chinh ́ xác và sâu sắc ý nghiã tác phẩm, cần đặt nó trong mối quan hệ với các hinh ̀ thức sinh hoạt cộng đồng. 7.2.2.2. Khái quát về truyện cổ tích * Khái niệm: 8
Truyện cổ tích là tác phẩm tự sự dân gian, cốt truyện và hình tượng được hư cấu có chủ định kể về số phận con người bình thường trong xã hội thể hiện tinh thần nhân đạo và lạc quan của nhân dân lao động. Trong truyện có một số kiểu nhân vật chính: nhân vật bất hạnh (người mồ côi, con riêng, người em út, người có hình dạng xấu xí,...), nhân vật có tài năng kì lạ, nhân vật thông minh, nhân vật ngốc nghếch, nhân vật là động vật (các con vật biết nói năng, có hoạt động và tính cách như con người,...). Truyện cổ tích thường có những yếu tố hoang đường, kì ảo, đóng vai trò cán cân công lí, thể hiện khát vọng công bằng, mơ ước và niềm tin của nhân dân về sự chiến thắng của cái thiện đối với cái ác, cái tốt với cái xấu... * Phân loại: Truyện cổ tích được chia làm ba loại: Truyện cổ tích về loài vật: nhân vật chính là các con vật. Từ việc giải thích những đặc điểm, thói quen, quan hệ của các con vật, tác giả dân gian đúc kết những kinh nghiệm về thế giới loài vật và các vấn đề đạo đức, kinh nghiệm sống trong xã hội loài người. Truyện cổ tích sinh hoạt: kể về sự thông minh, sắc sảo, tài phân xử của các nhân vật gắn với đời thực, ít có hoặc không có các yếu tố thần kì. Truyện cổ tích thần kì: có nhiều yếu tố thần kì, kể về các nhân vật như người em út, người mồ côi, người có tài năng kì lạ... Truyện cổ tích thần kì ra đời từ giai đoạn cuối của xã hội nguyên thủy, phát triển mạnh trong xã hội có giai cấp, nên đề tài của truyện cổ tích thần kì chủ yếu hướng đến những vấn đề như: + Phản ánh hiện thực xã hội phân chia giai cấp, kể về số phận của những kiểu nhân vật người con riêng, người em, người lao động bất hạnh, người dũng sĩ người mang lốt, người thông minh, tài giỏi. + Phản ánh ước mơ công lí, ước mơ đổi thay số phận cho những nhân vật bất hạnh. + Nêu những bài học theo quan điểm đạo đức của nhân dân như nghĩa bạn bè, tình vợ chồng, lòng yêu thương con người với bức tranh phản chiếu muôn vàn nỗi éo le, phức tạp trong quan hệ xã hội. Truyện cổ tích là thể loại tự sự dân gian, nên những yếu tố thi pháp cơ bản cần được khảo sát ở truyện cổ tích là hệ thống nhân vật, kết cấu, cốt truyện (mô típ, típ) yếu tố thần kì. Nhân vật chính: nếu như nhân vật chính của thần thoại là các vị thần, nhân vật chính của truyền thuyết là các nhân vật lịch sử có tầm vóc lớn lao đối với lịch sử dân tộc hoặc một địa phương nào đó thì nhân vật chính trong truyện cổ tích thần kì là những người lao động bình thường, chịu nhiều bất hạnh, thua thiệt trong cuộc sống. Phân tích truyện cổ tích phải chú ý đến phương pháp so sánh loại hình, nghĩa là đặt truyện hay nhân vật trung tâm trong kiểu truyện hay kiểu nhân vật cùng loại. 7.2.2.3. Truyện cổ tích Tấm Cám 9
Truyện cổ tích Tấm Cám thuộc loại cổ tích thần kì. Kiểu truyện Tấm Cám phổ biến ở nhiều dân tộc khác nhau trên thế giới. Ví dụ như Cô Lọ Lem (Pháp), Chiếc hài cườm pha lê (Đức), Nàng Diệp Hạn (Trung Quốc). Dù tên gọi khác nhau nhưng chúng có điểm chung về nội dung là: Phản ánh số phận của những con người nhỏ bé, bất hạnh, thể hiện ước mơ về sự công bằng, dân chủ, hạnh phúc. *Tóm tắt truyện Cổ tích Tấm Cám theo nhận vật Tấm bằng sơ đồ tư duy và bằng hình ảnh minh họa Mồ côi cha Bị dì ghẻ bắt làm Sống với dì việc vất vả Phải làm việc Bị tước đoạt tài Hoàn Hiền lành quần quật ngày sản (yếm đào, cá cảnh yếu đuối cam chịu Không được đi xem hội Nhân vật Tấm Nhiều lần hóa thân Mạnh mẽ Tấm hồi sinh Sức phản kháng Trừng quyết mạnh mẽ trị cái chống lại Trừng phạt mẹ con cái ác ác Cám yếu đuối cam chịu 10
11
7.2.2.4. Liệt kê các sự việc và chi tiết tiêu biểu trong TCT Tấm Cám 12
Sự Việc Chi tiết Tấm và Cám đi bắt con tôm cái tép. Chiếc yếm đỏ. Tấm bị Cám lừa hết giỏ tép. Tấm khóc. Bụt hiện lên. Cá bống bị giết. Cám rình Tấm cho bống ăn. Con cá chỉ còn bộ xương. Tấm khóc. Bụt hiện lên. Tấm đi dự hội. Dì ghẻ trộn thóc với gạo bắt Tấm nhặt. Tấm khóc. Bụt hiện lên. Trên đường đi dự hội. Tấm đánh rơi chiếc giày. Tấm vào cung. Cuộc thi thử giày của nhà vua. 13
7.2.2.5. Quá trình phát triển mâu thuẫn giữa Tấm và mẹ con Cám Từ những sự việc và chi tiết tiêu biểu đã nêu ở trên, giáo vên định hướng cho hoc sinh phân tích quá trình phát triển mâu thuẫn giữa Tấm và mẹ con Cám. Quá trình này được chia thành hai chặng. Sự phân chia thành các chặng giúp học sinh thấy rõ được sự phát triển và thay đổi trong tính cách của nhân vật Tấm và sự tăng lên về mức độ độc ác trong hành động của mẹ con Cám. * Chặng 1: Mâu thuẫn xung đột giữa Tấm và mẹ con Cám Mâu thuẫn giữa Tấm và mẹ con Cám phản ánh mâu thuẫn trong gia đình phụ quyền thời cổ nói riêng; mâu thuẫn giữa lao động và bóc lột, giữa thiện và ác trong xã hội nói chung. Tấm đại diện cho loại nhân vật mồ côi: chăm chỉ, hiền lành, nhân hậu (mải miết bắt được đầy giỏ tôm tép không quản trời nắng, bớt phần ăn dành nuôi bống, cho trâu đi ăn thật xa…). Mẹ con người dì ghẻ là hiện thân của cái ác: Cám lừa chị xuống Tắm, trút hết giỏ tôm tép của Tấm vào giỏ của mình để giành chiếc yếm đỏ; mẹ con Cám rắp tâm lừa Tấm đi chăn trâu đồng xa để tiện bề bắt cá bống – nguồn vui duy nhất của Tấm; trắng trợn trộn một đấu thóc vào một đấu gạo để bắt Tấm ngồi nhặt, không dược đi hội do nhà vua mở. Mâu thuẫn đó từ chỗ xoay quanh quyền lợi vật chất và tinh thần trong cuộc sống thường ngày, đến mức biến thành xung đột về quyền lợi xã hội. Mâu thuẫn phát triển ngày càng gay gắt, không thể dung hòa, buộc phải giải quyết: mọi đau khổ tủi cực của Tấm đều bắt nguồn từ mẹ con Cám. Cô gái mồ côi chỉ biết khóc khi bị lừa gạt, bị tước đoạt đến cả niềm vui nhỏ bé nhất. Sự tham gia của các yếu tố thần kì: Tấm có được hạnh phúc nhờ sự giúp đỡ của Bụt. Cách giải quyết mâu thuẫn như vậy thể hiện ước mơ của người lao động, niềm tin của họ vào lẽ công bằng trong đời sống thực còn quá mong manh và hầu như khó có thể thực hiện được. Tấm bị Cám lừa nên không được thưởng yếm đỏ, chỉ biết khóc, Bụt xuất hiện an ủi cô, bày cho cô cách nuôi bống để làm bầu bạn. Tấm bị mất cá bống – được gà tìm xương, được Bụt cho hi vọng đổi đời. Tấm không được đi hội – Bụt cho chim sẻ xuống giúp nhặt thóc ra khỏi gạo. Tấm gặp vua và trử thành hoàng hậu. * Chặng 2: Cuộc đấu tranh quyết liệt của Tấm để để giành lại sự sống và hạnh phúc. Tấm trở thành hoàng hậu nhưng cái ác vẫn đeo bám, vẫn tìm cách chiếm đoạt tất cả những gì Tấm có được, muốn tiêu diệt Tấm đến cùng. Khác với chặng 1, ở chặng này, cuộc đấu tranh giữa Tấm và mẹ con Cám hết sức quyết liệt nhưng ta không còn thấy Tấm khóc, cũng không thấy nhân vật Bụt xuất hiện. Chỉ thấy, sau mỗi lần hóa thân (chim vàng anh, cây xoan đào, khung cửi, cây thị) , một cô Tấm ngày càng mạnh mẽ, quyết liệt để đòi quyền sống, đòi lại hạnh phúc đã bị Cám cướp mất. Tấm thực sự bước vào cuộc đấu tranh một cách quyết liệt. Các yếu tố kì ảo ở phần này không thay thế Tấm trong cuộc đấu tranh quyết liệt với mẹ con Cám, dường như nó là nơi Tấm hóa thân để trở lại đối đầu với kẻ 14
ác, để giành lại sự sống và hạnh phúc. Lại một lần nữa người đọc cảm nhận được quan niệm giản dị, thực tế về hạnh phúc của người lao động : người tốt phải tự mình tiêu diệt cái ác, để giành lại sự sống và hạnh phúc ; hạnh phúc chỉ có thể có ở cuộc đời thực. Sự hóa thân của Tấm không hẳn là do ảnh hưởng từ thuyết luân hồi của đạo Phật, nếu có chăng, tác giả dân gian chỉ mượn cái vỏ ngoài để thực hiện ước mơ, tinh thần lạc quan của người lao động mà thôi. Chi tiết Tấm ẩn mình trong quả thị bước ra, trở lại làm người là một chi tiết có trị thẩm mĩ cao, giống như Sọ Dừa là một cục thịt biết lăn tròn, biến thành chàng trai khôi ngô tuấn tú trong truyện Sọ Dừa ; hay truyện lấy vợ cóc… Sau này, một lớp nghĩa mới mang tính hiện đại hơn được gửi gắm ở chi tiết biến hóa cuối cùng của Tấm, đó là nội dung tốt đẹp thường được ẩn dưới một hình thức bình thường thậm chí xấu xí. 7.2.2.6. Hành động của Tấm trừng phạt mẹ con Cám ở cuối truyện * Bàn về hành động của Tấm trừng phạt Cám và thiện, ác trong tác phẩm. Kết thúc truyện Tấm Cám là kết thúc có hậu: mẹ con Cám bị trừng trị đích đáng; cô Tấm mồ côi bị đầy đọa sau bao lần chết đi sống lại cuối cùng vẫn được gặp nhà vua, sống cuộc sống hạnh phúc. Phần kết thúc truyện cổ tích này có nhiều dị bản. Đã có rất nhiều ý kiến cho rằng truyện cổ tích Tấm Cám thiếu tính giáo dục, rằng sự “trả thù” của Tấm là “độc ác, man rợ” và đưa tác phẩm vào dạy sẽ làm hỏng nhân sinh quan của học sinh. Thậm chí nhiều ý kiến gay gắt hơn cho rằng, đưa một câu chuyện như thế vào chương trình là “phản giáo dục”. Như vậy, ta cần hiểu thế nào? Tôi cho rằng, Tấm không ác và truyện cổ tích Tấm Cám đầy tính giáo dục. Hãy hiểu đúng câu chuyện, dụng ý của tác giả dân gian và hành động của Tấm ở cuối truyện. Trước hết, tôi không đồng ý khi cho rằng hành động của Tấm là sự “trả thù” mà phải hiểu đó là sự “trừng phạt”. Tấm không hằn thù nhưng Tấm phải hành động bởi không còn cách nào khác. Trải qua bao nhiêu kiếp hóa thân và hành động của mẹ con Cám với mục đích quyết liệt là không để Tấm có thể tồn tại trên cõi đời dưới bất kì hình thức nào từ một sinh vật sống, đến một cái cây hay một vật như vô tri là khung cửi. Bụt không trừng phạt bởi vai trò của Bụt chỉ là cứu vớt và mang đến hạnh phúc cho những người hiền lành, lương thiện. Vua không trừng phạt bởi trong câu chuyện này, vua chỉ có vai trò là phần thưởng xứng đáng cho những gì Tấm đáng được hưởng. Vậy lúc này, không thể xem xét Tấm là một cá nhân, một bà hoàng hậu hay một người con mồ côi, một người chị cùng cha khác mẹ với Cám. Hành động của Tấm không thể và không được hiểu là mang ý nghĩa tư thù cá nhân. Tấm đại diện cho cái thiện đang đối diện, đối đầu với cái ác. Tấm đại diện cho công lý, lẽ phải và hình phạt đưa ra phải tương xứng với tội ác của mẹ con Cám. Thứ hai, Tấm không ác bởi nếu kết luận Tấm ác cũng không khác gì kết luận tư tưởng Phật ác. Phật răn dạy con người ta sống thiện, không nên sống ác bởi 15
kẻ sống ác sẽ bị trừng phạt, và hình phạt đó luôn tương xứng với tội ác mà người đó gây ra ở kiếp sống. Có những hình phạt là cắt xẻo các bộ phận cơ thể, nấu trong vạc dầu, bị lũ quỷ tra tấn hay đày xuống tận 18 tầng địa ngục, chịu mọi sự hành hạ, muôn kiếp không được siêu sinh… Tạo nghiệp thì trả nghiệp, làm việc ác như thế nào với người ta thì nhận lại đúng như thế cớ sao lại kêu người thi hành cái luật đó là ác? Thứ ba, sự “trừng phạt” mẹ con Cám phải nhận mang một ý nghĩa răn dạy quyết liệt bởi nếu chỉ là một cái chết nhẹ nhàng, có lẽ nó không khiến những kẻ có dã tâm tàn độc phải run sợ. Làm nhiều việc ác sẽ phải nhận ở ngay sự trừng phạt ở kiếp sống chứ không đợi đến kiếp sau. Đó có lẽ là tư tưởng ngăn chặn quyết liệt cái ác của cha ông ta. Bản kể được người biên soạn chọn đưa vào SGK chủ yếu nhấn mạnh sự chiến thắng của người tốt – cô gái bất hạnh, của cái thiện ; không đi quá sâu vào phương thức trừng phạt kẻ ác. Đương nhiên vấn đề này còn gây nhiều tranh luận. Có lẽ một phần do sự nhận thức qua thời gian khác nhau về thi pháp truyện cổ tích (tác giả dân gian không quan tâm đến sự trả thù mà chỉ quan tâm đến việc mẹ con Cám đáng phải chịu sự trừng phạt cao nhất). Nhưng chủ yếu có thể là do đoạn kết dễ gây phản cảm đối với lứa tuổi học sinh lớp 10 nên tác giả SGK đã lược bỏ chăng ? Điều quan trọng theo chúng tôi, Tấm Cám thể hiện rất rõ đặc trưng của truyện cổ tích thần kì Việt Nam trên các phương diện: nhân vật chính là con người nhỏ bé, bất hạnh; có sự tham gia của các yếu tố thần kì trong giải quyết mâu thuẫn theo tư tưởng và tình cảm của tác giả dân gian. 7.2.2.7. Một số đoạn văn vần trong truyện cổ tích Tấm Cám Trong tác phẩm Tấm Cám, người đọc có thể bắt gặp các đoạn văn vần xen kẽ, chúng đều xuất hiện ở những đoạn chuyển từ sự kiện này sang sự kiện khác gắn liền với số phận của nhân vật. Các đoạn này còn giúp người đọc, người nghe dễ nhớ, dễ thuộc. Không những vậy, chúng còn góp phần thể hiện thái độ, tình cảm của người kể với các nhân vật tham gia trong truyện. Người viết có thể nêu ra một số đoạn như sau: Vàng ảnh vàng anh/Có phải vợ anh/Chui vào tay áo? Quấn quýt với vua. 16
Phơi áo chồng tao/Phơi lao phơi sào/ Chớ phơi bờ rào/Rách áo chồng tao!  Nhắc nhở Cám. 17
Cót ca cót két/ Lấy tranh chồng chị/Chị khoét mắt ra =>Răn đe, tuyên chiến với Cám. Thị ơi thị/ Thị rụng bị bà/ Bà để bà ngửi/ Chứ bà không ăn. 7.3. Khả năng áp dụng sáng kiến Sáng kiến đã được áp dụng vào dạy TCT Tấm Cám cho học sinh lớp 10C – Trường THPT Yên Lạc 2. Ngoài ra, sáng kiến có thể áp dụng để giảng dạy môn Ngữ văn lớp 10 bậc THPT ở nhiều trường trong tỉnh Vĩnh Phúc và nhiều tỉnh khác trong cả nước. 8. Những thông tin bảo mật Không có 18
9. Các điều kiện cần thiết để áp dụng sáng kiến Để áp dụng phương pháp dạy học đổi mới kĩ năng đọc hiểu TCT Tấm Cám trong giảng dạy theo đặc trưng thi pháp thể loại đạt kết quả tốt theo tôi, cần có những điều kiện cơ bản sau: Sáng kiến có thể áp dụng hiệu quả khi có sự phối hợp, tạo điều kiện của nhà trường và tổ chuyên môn. Thường xuyên trao đổi kinh nghiệm giảng dạy, nhất là phương pháp giảng dạy mới. Thay đổi hình thức sinh hoạt tổ chuyên môn sao cho đa dạng hơn không đơn thuần chỉ là dự giờ – góp ý, mà tổ chức hội thảo bằng những chuyên đề cụ thể. Tổ chức các buổi sinh hoạt ngoại khóa hấp dẫn, đa dạng nhằm gây hứng thú cho học. Đối với giáo viên: cần nắm vững chuyên môn, rèn luyện, nghiên cứu, tìm tòi các biện pháp gây hứng thú học tập, tạo một không khí học tập vui vẻ, thoải mái giúp học sinh ngày càng yêu thích bộ môn Ngữ văn. Bên cạnh đó, phải thường xuyên học hỏi kinh nghiệm của đồng nghiệp. Giáo viên có thể cho học sinh sưu tầm những kiến thức có liên quan đến nội dung bài học và hướng dẫn cho các em trình bày, sau đó có thể nhận xét qua và rút ra những nội dung có liên quan mà học sinh cần nắm. Sáng kiến được áp dụng ở những trường có cơ sở vật chất về công nghệ thông tin như máy vi tính, máy chiếu,.. phát huy thế mạnh của công nghệ thông tin vào dạy học bằng cách tìm các thông tin mới, hấp dẫn trên mạng internet, đưa vào giáo án điện tử làm cho các tiết học sinh động, lượng thông tin học sinh thu được nhiều và chính xác hơn so với phương pháp dạy học truyền thống. 10. Đánh giá lợi ích thu được 10.1. Đánh giá lợi ích thu được do áp dụng sáng kiến theo ý kiến của tác giả Là một giáo viên trực tiếp giảng dạy, sáng kiến kinh nghiệp giúp tôi có được một tiết dạy bổ ích. Việc đổi mới bài dạy luôn là yếu tố cần thiết, đặc biệt theo hướng phát huy tính tích cực chủ động của học sinh. Tạo điều kiện để đổi mới phương pháp dạy học, học sinh được hoạt động, được tự học và tự nghiên cứu thông qua đó góp phần hướng tới hình thành các năng lực, phẩm chất cho học sinh. Qua việc chuẩn bị bài ở nhà, sưu tầm các tài liệu và làm việc theo nhóm để đưa ra sản phẩm của từng nhóm dưới sự hướng dẫn của giáo viên…; tham gia các hoạt động học tập trên lớp. Đặc biệt các em rất hứng thú với phương pháp đóng vai, diễn kịch, nhập vai rất thành công. Tất cả đã tạo thành một chuỗi các hoạt động liên tiếp có sự gắn kết với nhau, từ đó góp phần làm tăng thời gian học tập của học sinh, giúp học sinh tiếp thu kiến thức nhanh hơn, ghi nhớ sâu sắc bài học hơn. 19
Vận dụng phương pháp đã nghiên cứu vào thực tế giảng dạy tác phẩm tôi thấy kết quả tốt hơn so với phương pháp trước đây. Khi đối chiếu kết quả đánh giá kiến thức, kĩ năng qua bài kiểm tra của hai lớp do người viết trực tiếp giảng dạy: 10C, 10A3 ở hai thời điểm trước và sau khi áp dụng sáng kiến, tôi nhận thấy rõ hiệu quả của sáng kiến. Kết quả kiểm tra cao hơn, nhiều em lập luận chặt chẽ hơn, thuyết phục hơn, cảm xúc hơn. Năm học 20172018, sáng kiến được giảng dạy tại lớp 10C. Lớp đối chứng là 10A3 được dạy theo phương pháp truyền thống. Kết quả cho thấy các em lớp 10C rất hứng thú, lớp học sôi động hơn. Các em tham gia nhiệt tình hơn trong các hoạt động học tập. Thông qua các bài kiểm tra nhanh 15 phút theo phương pháp trắc nghiệm để đánh giá khả năng nắm kiến thức, tư duy suy luận. Kết quả thu được tính bằng thống kê trung bình của các bài kiểm tra. Lớp Sĩ số Loại giỏi Loại khá Loại Tb Loại yếu Loại kém SL % SL % SL % SL % SL % 10C 30 8 26,7 18 60 4 13,3 0 0 0 0 10A3 40 2 5 21 47,5 17 42,5 0 0 0 0 20