Sáng kiến kinh nghiệm THPT: Đổi mới kiểm tra đánh giá kết quả học tập của học sinh theo định hướng phát triển năng lực trong dạy học môn Toán 11

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:158

Thêm vào BST

Báo xấu

1
lượt xem 0
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục đích nghiên cứu sáng kiến nhằm nghiên cứu những vấn đề cơ bản về năng lực, năng lực toán học, đánh giá năng lực của học sinh trung học phổ thông và các tình huống học tập, sáng kiến làm rõ các biểu hiện của năng lực toán học, xác định những mức độ của năng lực toán học. Từ đó, đề xuất giải pháp trong lựa chọn, sử dụng đa dạng phương pháp và công cụ kiểm tra đánh giá trong dạy học nội dung “Chương trình môn Toán 11” đảm bảo yêu cầu cần đạt của chương trình GDPT 2018 môn Toán.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Sáng kiến kinh nghiệm THPT: Đổi mới kiểm tra đánh giá kết quả học tập của học sinh theo định hướng phát triển năng lực trong dạy học môn Toán 11

SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO NGHỆ AN SÁNG KIẾN KHOA HỌC GIÁO DỤC ĐỀ TÀI ĐỔI MỚI KIỂM TRA ĐÁNH GIÁ KẾT QUẢ HỌC TẬP CỦA HỌC SINH THEO ĐỊNH HƯỚNG PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC TRONG DẠY HỌC MÔN TOÁN 11 LĨNH VỰC: TOÁN HỌC 1
SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO NGHỆ AN TRƯỜNG THPT QUỲNH LƯU 1 SÁNG KIẾN KHOA HỌC GIÁO DỤC ĐỀ TÀI ĐỔI MỚI KIỂM TRA ĐÁNH GIÁ KẾT QUẢ HỌC TẬP CỦA HỌC SINH THEO ĐỊNH HƯỚNG PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC TRONG DẠY HỌC MÔN TOÁN 11 LĨNH VỰC: TOÁN HỌC Giáo viên thực hiện: Trần Ngọc Minh Tổ chuyên môn: Toán Tin Số điện thoại: 0988675906 2
MỤC LỤC Nội dung Trang Phần 1. ĐẶT VẤN ĐỀ 1 1. Lí do chọn đề tài 1 2. Mục đích nghiên cứu 1 3. Giả thuyết khoa học 2 4. Khách thể và đối tượng nghiên cứu 2 5. Phạm vi nghiên cứu 2 6. Nhiệm vụ nghiên cứu của đề tài 2 7. Phương pháp nghiên cứu 3 8. Tính mới của đề tài 3 Phần 2. NỘI DUNG NGHIÊN CỨU 5 1. Cơ sở lý luận về kiểm tra đánh giá theo định hướng phát triển năng lực 5 1.1. Một số vấn đề chung về kiểm tra đánh giá trong giáo dục 5 1.2. Quan điểm hiện đại về kiểm tra đánh giá kết quả học tập, giáo dục 6 1.3. Đánh giá phẩm chất, năng lực 7 1.4. Nguyên tắc kiểm tra, đánh giá theo hướng phát triển phẩm chất, năng lực 9 1.5. Quy trình kiểm tra, đánh giá theo hướng phát triển phẩm chất, năng lực 9 2. Cơ sở thực tiễn và thực trạng của vấn đề nghiên cứu 11 3. Giải quyết vấn đề nghiên cứu 15 3.1. Sử dụng linh hoạt các hình thức, thời điểm kiểm tra, đánh giá kết quả học 16 tập trong dạy học môn Toán 11 3.1.1. Đánh giá thường xuyên (đánh giá quá trình) theo hướng phát triển năng 16 lực trong dạy học Môn Toán 11 3.1.2. Đa dạng hóa các hình thức đánh giá năng lực học sinh theo yêu cầu cần 17 đạt của Chương trình môn Toán lớp 11
3.2. Xây dựng công cụ kiểm tra, đánh giá kết quả học tập theo hướng phát triển 19 năng lực trong dạy học Môn Toán 11 3.3. Xây dựng bộ tiêu chí đánh giá 34 3.4. Thiết kế tiến trình dạy học có sử dụng công cụ kiểm tra, đánh giá kết quả 38 học tập theo hướng phát triển năng lực trong dạy học Toán 11 3.4.1. Tìm hiểu, phân tích chuẩn kiến thức, kỹ năng của từng nội dung cần đánh 38 giá để lựa chọn phương pháp, hình thức đánh giá phù hợp 3.4.2. Thiết kế tiến trình dạy học có sử dụng công cụ kiểm tra, đánh giá kết quả 39 học tập theo hướng phát triển năng lực môn Toán 11. 3.4.3. Thiết kế tiến trình dạy học bài “ Thể tích” có sử dụng công cụ KTĐG. 39 3.5. Thiết kế ma trận, bản đặc tả và đề kiểm tra - đánh giá năng lực học sinh 44 theo dạng thức mới dựa trên yêu cầu cần đạt 3.5.1. Ưu điểm, hạn chế, tính mới của đề kiểm tra theo dạng thức mới 44 3.5.2. Thiết kế ma trận, bản đặc tả và đề kiểm tra thường xuyên, định kỳ 45 3.5.3. Thiết kế ma trận và đề thi học sinh giỏi môn Toán 11 theo dạng thức mới 52 dựa trên yêu cầu cần đạt của Chương trình môn Toán 3.6. Tăng cường sử dụng công nghệ thông tin trong kiểm tra, đánh giá năng lực 59 học sinh theo dạng thức mới 4. Khảo nghiệm sự cấp thiết và tính khả thi của các giải pháp đề xuất 61 4.1. Mục đích khảo nghiệm 61 4.2. Nội dung và phương pháp khảo nghiệm 62 4.3. Đối tượng khảo nghiệm 62 4.4. Kết quả khảo nghiệm 63 Phần 3. KẾT LUẬN 70 Phần 4. TÀI LIỆU THAM KHẢO 72 Phần 5. PHỤ LỤC
PHẦN 1. ĐẶT VẤN ĐỀ 1. Lí do chọn đề tài Việc đổi mới công tác kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của học sinh chuyển từ đánh giá kết quả sang đánh giá quá trình và đa dạng hóa các hình thức đánh giá là rất cần thiết vì nó giúp theo dõi sự tiến bộ của học sinh trong suốt quá trình học tập, thay vì chỉ tập trung vào kết quả cuối cùng. Điều này cho phép giáo viên và học sinh nhận biết và giải quyết vấn đề kịp thời, thúc đẩy sự học hỏi liên tục và phát triển bền vững. Khi học sinh được đánh giá và nhận phản hồi trong suốt quá trình học tập, các em sẽ có cơ hội điều chỉnh và cải thiện phương pháp học tập của mình ngay từ giai đoạn ban đầu, góp phần tạo nên một môi trường học tập động lực, khuyến khích sự nỗ lực và sự chủ động trong việc học. Sự thay đổi trong phương pháp đánh giá và kiểm tra còn là bước quan trọng để đảm bảo rằng học sinh được đánh giá khả năng thực sự của họ, không chỉ là khả năng ghi nhớ thông tin mà còn là khả năng vận dụng kiến thức từ giấy trắng mực đen vào cuộc sống thực tế. Kiểm tra, đánh giá theo đó là đánh giá các năng lực tư duy bậc cao như tư duy sáng tạo, tư duy logic. Mặt khác, việc đổi mới kiểm tra đánh giá kết quả học tập là con đường để giáo dục trong nhà trường nói riêng và Việt Nam nói chung có thể thích ứng với xu hướng giáo dục quốc tế. Vì thế, thực hiện có hiệu quả Chương trình giáo dục phổ thông (GDPT) 2018 phải song hành với công tác kiểm tra đánh giá phù hợp với yêu cầu mới. Từ đó giúp học sinh phát triển các kỹ năng và năng lực phù hợp với môi trường học tập cũng như môi trường làm việc toàn cầu. Tuy nhiên, trên thực tế dạy học ở trường phổ thông hiện nay cho thấy: Hoạt động kiểm tra đánh giá năng lực toán học của học sinh đã được giáo viên triển khai nhưng vẫn tồn đọng một số hạn chế về xây dựng, lựa chọn phương pháp và công cụ để kiểm tra, thời điểm đánh giá. Do đó, cần có những nghiên cứu lí luận về việc xây dựng các tiêu chí, thiết kế các công cụ đánh giá năng lực toán học của học sinh trong dạy học. Chính bởi sự cần thiết ấy, tôi quyết định lựa chọn đề tài nghiên cứu: “Đổi mới kiểm tra đánh giá kết quả học tập của học sinh theo định hướng phát triển năng lực trong dạy học môn Toán 11”. Như vậy, việc lựa chọn đề tài nghiên cứu này không chỉ phản ánh sự nhận thức về sự cần thiết của việc đổi mới trong kiểm tra - đánh giá mà còn thể hiện sự đảm bảo về mặt chất lượng trong việc nghiên cứu và phát triển các giải pháp cụ thể nhằm cải thiện chất lượng giáo dục và đáp ứng các yêu cầu mới của hệ thống giáo dục hiện đại. 2. Mục đích nghiên cứu Trên cơ sở nghiên cứu những vấn đề cơ bản về năng lực, năng lực toán học, đánh giá năng lực của học sinh trung học phổ thông và các tình huống học tập, sáng kiến làm rõ các biểu hiện của năng lực toán học, xác định những mức độ của năng lực toán học. Từ đó, đề xuất giải pháp trong lựa chọn, sử dụng đa dạng phương pháp và công cụ kiểm tra đánh giá trong dạy học nội dung “Chương trình môn Toán 11” đảm bảo yêu cầu cần đạt của chương trình GDPT 2018 môn Toán. 1
Xây dựng được một số ma trận, đề kiểm tra thường xuyên, định kỳ, đề học sinh giỏi và kế hoạch bài dạy “Thể tích” môn Toán 11 có sử dụng công cụ kiểm tra, đánh giá kết quả học tập, ứng dụng công nghệ thông tin vào đổi mới kiểm tra theo hướng phát triển phẩm chất năng lực học sinh. Sử dụng nội dung đề tài để cho giáo viên Toán tham khảo, tập huấn cho giáo viên xây dựng ma trận và đề kiểm tra theo dạng thức mới, chuẩn bị hướng đến mục tiêu kì thi tốt nghiệp trung học phổ thông năm 2025. Tổ chức áp dụng và khảo nghiệm để đánh giá sự cần thiết và tính khả thi của các giải pháp đề xuất, điều chỉnh cho phù hợp thực tiễn. 3. Giả thuyết khoa học Việc lựa chọn, sử dụng hiệu quả các phương pháp và công cụ đánh giá có thể phát triển phẩm chất, năng lực học sinh trong dạy học môn Toán theo yêu cầu của chương trình GDPT 2018 môn Toán. 4. Khách thể và đối tượng nghiên cứu Khách thể nghiên cứu: GV giảng dạy và HS học bộ môn Toán THPT tỉnh Nghệ An. Đối tượng nghiên cứu: Các phương pháp và công cụ đánh giá phát triển phẩm chất năng lực học sinh; yêu cầu của chương trình GDPT 2018 đối với bộ môn Toán; một số đề kiểm tra thường xuyên, đề kiểm tra định kỳ, đề học sinh giỏi, một số kế hoạch bài dạy môn Toán 11 theo yêu cầu cần đạt của chương trình GDPT 2018. 5. Phạm vi nghiên cứu Nghiên cứu các công cụ kiểm tra đánh giá phát triển phẩm chất năng lực học sinh. Nghiên cứu yêu cầu đối với dạy học bộ môn Toán theo chương trình GDPT 2018 và yêu cầu cần đạt đối với nội dung dạy học môn Toán 11. Xây dựng ma trận, đề kiểm tra thường xuyên, đề kiểm tra định kỳ, đề học sinh giỏi, một kế hoạch bài dạy môn Toán 11. Tổ chức áp dụng đề tài tại trường THPT Quỳnh Lưu 1, các trường THPT cụm Quỳnh Lưu- Hoàng Mai, và nhiều trường THPT trên địa bàn tỉnh Nghệ An. 6. Nhiệm vụ nghiên cứu của đề tài Để đạt được mục đích nghiên cứu của đề tài, cần phải thực hiện những nhiệm vụ sau: Nghiên cứu về yêu cầu đối với kiểm tra, đánh giá theo thông tư 22. Nghiên cứu cơ sở của việc lựa chọn, sử dụng các phương pháp, công cụ kiểm tra đánh giá phát triển phẩm chất, năng lực học sinh trong dạy học một chủ đề/bài học/nội dung Toán. Nghiên cứu thực trạng kiểm tra, đánh giá theo định hướng phát triển phẩm chất, năng lực học sinh đối giáo viên, học sinh trong môn Toán ở trường THPT. Nghiên cứu yêu cầu cần đạt về nội dung dạy học, nội dung kiểm tra môn Toán 11, SGK KNTT, CD, CTST theo chương trình GDPT 2018. Phân tích mối quan hệ giữa phương pháp với mục tiêu, nội dung, bối cảnh dạy 2
học để lựa chọn, sử dụng các phương pháp, công cụ kiểm tra đánh giá các bài kiểm tra định kỳ môn Toán 11. Khảo nghiệm tại các đơn vị áp dụng kết quả nghiên cứu. Đánh giá kết quả và điều chỉnh, hoàn thiện đề tài. 7. Phương pháp nghiên cứu Để thực hiện được nhiệm vụ trên, chúng tôi sẽ sử dụng các phương pháp nghiên cứu sau: Phương pháp nghiên cứu lý luận: Tìm hiểu, nghiên cứu các tài liệu liên quan đến lý thuyết năng lực, kiểm tra, đánh giá, đánh giá năng lực; nghiên cứu chương trình SGK 11; tài liệu bồi dưỡng mô đun 3; tài liệu tập huấn giáo viên; tài liệu về tâm lí học, giáo dục học môn Toán; Lý luận và PPDH môn Toán. Phương pháp phỏng vấn: Phương pháp này được dùng: Phỏng vấn trực tiếp các giáo viên về các vấn đề liên quan đến đề tài nhằm kiểm tra giả thuyết, góp ý về ma trận, bảng đặc tả, đề kiểm tra, cách thức tiến hành kiểm tra, phương pháp kiểm tra đánh giá, … Phương pháp điều tra, khảo sát, quan sát: Điều tra thực trạng việc kiểm tra, đánh giá, việc lựa chọn, sử dụng các phương pháp, công cụ, việc lựa chọn sử dụng kho học liệu số, phần mềm trong kiểm tra đánh giá theo định hướng phát triển phẩm chất, năng lực học sinh. Điều tra thực trạng việc xây dựng ma trận, bảng đặc tả, đề kiểm tra theo dạng thức mới và tổ chức kiểm tra, đánh giá học sinh theo hướng phát triển phẩm chất, năng lực học sinh. Quan sát việc thực hiện các hoạt động học tập, kiểm tra của học sinh trên lớp học. Phương pháp nghiên cứu thực nghiệm: Tổ chức áp dụng đề tài ở một số trường THPT trên địa bàn tỉnh Nghệ An. Khảo nghiệm, phân tích kết quả, điều chỉnh và hoàn thiện đề tài cho phù hợp thực tiễn. 8. Tính mới của đề tài Chương trình SGK Toán 11 theo chương trình GDPT 2018 bắt đầu được thực hiện từ năm học 2023-2024. Việc kiểm tra, đánh giá theo chương trình mới, theo dạng thức mới, đảm bảo yêu cầu cần đạt về phẩm chất, năng lực là một yêu cầu mới, khó khăn đối với tất cả giáo viên Toán. Việc đổi mới kiểm tra, đánh giá kết quả học tập theo định hướng tiếp cận năng lực học sinh, tập trung vào các định hướng: Chuyển từ chủ yếu đánh giá kiến thức, kỹ năng sang đánh giá năng lực của người học là một yêu cầu mới đối với giáo viên và học sinh. Đến thời điểm hiện tại, rất ít đề tài nghiên cứu về kiểm tra đánh giá môn Toán 11 theo yêu cầu cần đạt của chương trình GDPT 2018. 3
Dự kiến đóng góp của đề tài: - Góp phần làm sáng tỏ cơ sở lí luận của việc xác định mục tiêu, nội dung kiểm tra, đánh giá, việc lựa chọn, sử dụng các phương pháp và công cụ đánh giá nhằm phát triển phẩm chất, năng lực học sinh trong kiểm tra, đánh giá môn Toán 11. - Thể hiện cụ thể hơn các giải pháp trong kiểm tra, đánh giá môn Toán nhằm phát triển phẩm chất, năng lực học sinh theo yêu cầu cần đạt của chương trình GDPT 2018. - Đưa ra các hình thức đánh giá, đa dạng hóa các hình thức đánh giá, thời điểm đánh giá trong quá trình dạy học giúp theo dõi sự tiến bộ của học sinh trong suốt quá trình học tập. - Xây dựng đầy đủ ma trận, bản đặc tả, đề kiểm tra thường xuyên, đề kiểm tra định kỳ, đề học sinh giỏi và kế hoạch bài dạy “Thể tích” môn Toán 11 có sử dụng công cụ kiểm tra, đánh giá kết quả học tập theo hướng phát triển phẩm chất năng lực học sinh, tổ chức kiểm tra đánh giá nhằm phát triển phẩm chất năng lực học sinh, tạo niềm tin, động lực cho các giáo viên Toán bước đầu thực hiện chương trình GDPT 2018, thúc đẩy mạnh mẽ hoạt động đổi mới phương pháp dạy học, kiểm tra đánh giá trong môn Toán trên địa bàn tỉnh Nghệ An. - Các giải pháp đưa ra đã được triển khai, kiểm nghiệm ở tại đơn vị trường trung học phổ thông Quỳnh Lưu 1 và ở các trường cụm Quỳnh Lưu - Hoàng Mai, Diễn Châu, Nghĩa Đàn. Đề tài không chỉ đóng vai trò quan trọng trong kiểm tra đánh giá mà còn tạo động lực thúc đẩy đổi mới phương pháp dạy học, khích lệ phát triển năng lực học tập của học sinh, góp phần nâng cao chất lượng, đảm bảo mục tiêu giáo dục và đào tạo giúp cho học sinh hướng đến mục tiêu kì thi tốt nghiệp trung học phổ thông năm 2025 để giáo viên và học sinh có hướng ôn tập, chuẩn bị tốt nhất, sẵn sàng cho kì thi. Đề tài đáp ứng được quan điểm, yêu cầu, tinh thần đổi mới phương pháp dạy học, kiểm tra đánh giá, thi cử theo yêu cầu phát triển năng lực của mục tiêu GDPT 2018. 4
PHẦN 2. NỘI DUNG NGHIÊN CỨU 1. Cơ sở lí luận về kiểm tra đánh giá theo hướng phát triển năng lực 1.1. Một số vấn đề chung về kiểm tra, đánh giá trong giáo dục 1.1.1. Các khái niệm cơ bản a) Đánh giá Đánh giá HS là một quá trình thu thập, xử lí thông tin thông qua các hoạt động quan sát theo dõi, trao đổi, kiểm tra, nhận xét quá trình học tập, rèn luyện của HS; tư vấn, hướng dẫn, động viên HS; diễn giải thông tin định tính hoặc định lượng về kết quả học tập, rèn luyện, sự hình thành và phát triển một số phẩm chất, năng lực của HS. b) Kiểm tra Kiểm tra là việc thu thập những dữ liệu, thông tin về một nội dung nào đó làm cơ sở cho việc đánh giá. 1.1.2. Mục đích của kiểm tra, đánh giá trong giáo dục Mục đích của đánh giá là cung cấp thông tin chính xác, kịp thời, xác định được thành tích học tập, rèn luyện theo mức độ đáp ứng yêu cầu cần đạt của chương trình giáo dục phổ thông và sự tiến bộ của HS để hướng dẫn hoạt động học tập, điều chỉnh các hoạt động dạy và học nhằm nâng cao chất lượng giáo dục, cụ thể như sau: a) Giúp GV điều chỉnh, đổi mới hình thức tổ chức, phương pháp giáo dục trong quá trình dạy học, giáo dục; kịp thời phát hiện những cố gắng, tiến bộ của HS nhằm động viên, khích lệ và phát hiện những khó khăn chưa thể tự vượt qua của HS để hướng dẫn, giúp đỡ nhằm nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động học tập, rèn luyện của HS; góp phần thực hiện mục tiêu giáo dục. b) Giúp HS có khả năng tự nhận xét, tham gia nhận xét; tự học, tự điều chỉnh cách học; giao tiếp, hợp tác; có hứng thú học tập và rèn luyện để tiến bộ. c) Giúp cha mẹ HS tham gia đánh giá quá trình và kết quả học tập, rèn luyện, quá trình hình thành và phát triển phẩm chất, năng lực của HS; tích cực hợp tác với nhà trường trong giáo dục HS. d) Giúp cán bộ quản lí giáo dục các cấp kịp thời chỉ đạo các hoạt động giáo dục, đổi mới phương pháp dạy học, phương pháp đánh giá nhằm đạt hiệu quả giáo dục. e) Giúp các tổ chức xã hội nắm thông tin chính xác, khách quan, phát huy nguồn lực xã hội tham gia đầu tư phát triển giáo dục. 1.1.3. Các loại hình đánh giá trong giáo dục Có nhiều cách phân loại các kiểu/loại hình đánh giá trong giáo dục dựa vào các đặc điểm như: quy mô, vị trí của người đánh giá; đặc tính của câu hỏi; tính chất thường xuyên hay thời điểm hoặc tính chất quy chiếu của mục tiêu đánh giá…Sau đây là sơ đồ các loại hình đánh giá: 5
1.1.4. Yêu cầu của đánh giá Đánh giá HS phải đáp ứng một số yêu cầu sau: - Đánh giá HS thông qua đánh giá mức độ đáp ứng yêu cầu cần đạt và biểu hiện cụ thể về các thành phần năng lực của từng môn học, hoạt động giáo dục và những biểu hiện phẩm chất, năng lực của HS theo yêu cầu của chương trình giáo dục phổ thông. - Kết hợp đánh giá của GV, HS, cha mẹ HS, trong đó đánh giá của GV là quan trọng nhất. - Đánh giá sự tiến bộ và vì sự tiến bộ của HS; coi trọng việc động viên, khuyến khích sự cố gắng trong học tập, rèn luyện của HS; giúp HS phát huy nhiều nhất khả năng, năng lực; đảm bảo kịp thời, công bằng khách quan; không so sánh HS này với HS khác, không tạo áp lực cho HS, GV và cha mẹ HS. 1.2. Quan điểm hiện đại về kiểm tra đánh giá kết quả học tập, giáo dục theo hướng phát triển phẩm chất, năng lực HS Quan điểm hiện đại về kiểm tra, đánh giá theo hướng phát triển phẩm chất, năng lực HS chú trọng đến đánh giá quá trình để phát hiện kịp thời sự tiến bộ của HS và vì sự tiến bộ của HS, từ đó điều chỉnh và tự điều chỉnh kịp thời hoạt động dạy và hoạt động học trong quá trình dạy học. Quan điểm này thể hiện rõ coi mỗi hoạt động đánh giá như là học tập và đánh giá là vì học tập của HS. Ngoài ra, đánh giá kết quả học tập cũng sẽ được thực hiện tại một thời điểm cuối quá trình giáo dục để xác nhận những gì HS đạt được so với chuẩn đầu ra. Sơ đồ: Mối quan hệ giữa hình thức đánh giá và quan điểm đánh giá 6
ĐGTX (Đánh giá quá trình) GV- Đánh giá vì học HS- Đánh giá là học tập tập Những thay đổi trong dạy và học để thúc đẩy sự tiến bộ của HS ĐGĐK- ĐGTK (Đánh giá kết quả học tập) Đánh giá kết quả HS đạt được sau khi kết thúc một giai đoạn học tập so với yêu cầu cần đạt. Với quan điểm đánh giá hiện đại nêu trên, việc đánh giá cần được tích hợp vào trong quá trình dạy học nhằm hình thành và phát triển phẩm chất, năng lực cho HS. 1.3. Đánh giá phẩm chất, năng lực 1.3.1. Quan niệm về đánh giá theo hướng tiếp cận năng lực HS Năng lực là thuộc tính cá nhân được hình thành, phát triển nhờ tố chất sẵn có và quá trình học tập, rèn luyện, cho phép con người huy động tổng hợp các kiến thức, kĩ năng và các thuộc tính cá nhân khác như hứng thú, niềm tin, ý chí,... thực hiện thành công một loại hoạt động nhất định, đạt kết quả mong muốn trong những điều kiện cụ thể. Với quan niệm trên, đánh giá kết quả học tập theo hướng tiếp cận năng lực cần chú trọng vào khả năng vận dụng sáng tạo tri thức trong những tình huống ứng dụng khác nhau. Có thể tổng hợp một số dấu hiệu khác biệt cơ bản giữa đánh giá năng lực người học và đánh giá kiến thức, kĩ năng của người học như sau: Một số điểm khác biệt giữa đánh giá tiếp cận nội dung (kiến thức, kĩ năng) và đánh giá tiếp cận năng lực. 7
Đánh giá theo hướng tiếp cận Đánh giá theo hướng tiếp cận năng STT nội dung lực Quan tâm đến mục tiêu cuối cùng Quan tâm đến đến phương pháp học 1 của việc dạy học. tập, phương pháp rèn luyện của HS. Chú trọng vào quá trình tạo ra sản 2 Chú trọng vào điểm số. phẩm, chú ý đến ý tưởng sáng tạo, đến các chi tiết của sản phẩm để nhận xét. Các bài kiểm tra trên giấy được Nhiều bài kiểm tra đa dạng (giấy, thực 3 thực hiện vào cuối một chủ đề, hành, sản phẩm dự án, cá nhân, một chương, một học kì,... nhóm…) trong suốt quá trình học tập 4 Nhấn mạnh sự cạnh tranh Nhấn mạnh sự hợp tác Tập trung vào năng lực thực tế và sáng 5 Tập trung vào kiến thức hàn lâm. tạo. Đánh giá được thực hiện bởi các GV và HS chủ động trong đánh giá, cấp quản lí và do GV là chủ yếu, 6 khuyến khích tự đánh giá và đánh giá còn tự đánh giá của HS không chéo của HS. hoặc ít được công nhận. Đánh giá đạo đức HS chú trọng Đánh giá phẩm chất của HS toàn đến việc chấp hành nội quy nhà diện, chú trọng đến năng lực cá nhân, 7 trường, tham gia phong trào thi khuyến khích HS thể hiện cá tính và đua… năng lực bản thân. 1.3.2. Quan hệ giữa năng lực với kiến thức, kĩ năng và thái độ - Với quan niệm về năng lực như đã nêu trên, trong quá trình học tập để hình thành và phát triển được các năng lực, người học cần chuyển hóa những kiến thức, kĩ năng, thái độ có được vào giải quyết những tình huống mới và xảy ra trong môi trường mới. Như vậy, có thể nói kiến thức là cơ sở để hình thành năng lực, là nguồn lực giúp cho người học tìm được các giải pháp tối ưu để thực hiện nhiệm vụ hoặc có cách ứng xử phù hợp trong bối cảnh phức tạp. Khả năng đáp ứng phù hợp với bối của thực tiễn cuộc sống là đặc trưng quan trọng nhất của năng lực, khả năng đó có được dựa trên sự đồng hóa và sử dụng có cân nhắc những kiến thức, kĩ năng cần thiết trong từng hoàn cảnh cụ thể. - Những kiến thức là cơ sở để hình thành và rèn luyện năng lực phải được tạo nên do chính người học chủ động nghiên cứu, tìm hiểu hoặc được hướng dẫn nghiên cứu tìm hiểu và từ đó kiến tạo nên. Việc hình thành và rèn luyện năng lực được diễn ra theo hình xoáy trôn ốc, trong đó các năng lực có trước được sử dụng để kiến tạo kiến thức mới; và đến lượt mình, kiến thức mới lại đặt cơ sở để hình thành những năng lực mới. 8
- Kĩ năng theo nghĩa hẹp là những thao tác, những cách thức thực hành, vận dụng kiến thức, kinh nghiệm đã có để thực hiện một hoạt động nào đó trong một môi trường quen thuộc. Kĩ năng hiểu theo nghĩa rộng, bao hàm những kiến thức, những hiểu biết và trải nghiệm,… giúp cá nhân có thể thích ứng khi hoàn cảnh thay đổi. - Kiến thức, kĩ năng là cơ sở cần thiết để hình thành năng lực trong một lĩnh vực hoạt động nào đó. Tuy nhiên, nếu chỉ có kiến thức, kĩ năng trong một lĩnh vực nào đó thì chưa chắc đã được coi là có năng lực, mà còn cần đến việc sử dụng hiệu quả các nguồn kiến thức, kĩ năng cùng với thái độ, giá trị, trách nhiệm bản thân để thực hiện thành công các nhiệm vụ và giải quyết các vấn đề phát sinh trong thực tiễn khi điều kiện và bối cảnh thay đổi. 1.3.3. Nội dung đánh giá Nội dung đánh giá bao gồm: Đánh giá quá trình học tập, sự tiến bộ và kết quả học tập của HS đáp ứng yêu cầu cần đạt và biểu hiện cụ thể về các thành phần năng lực của từng môn học, hoạt động giáo dục theo chương trình giáo dục phổ thông. Đánh giá sự hình thành và phát triển phẩm chất, năng lực của HS thông qua những phẩm chất chủ yếu và những năng lực cốt lõi. 1.4. Nguyên tắc kiểm tra, đánh giá theo hướng phát triển phẩm chất, năng lực HS 1.4.1. Một số nguyên tắc chung của kiểm tra đánh giá Đảm bảo tính giá trị, đảm bảo độ tin cậy, đảm bảo tính công bằng. 1.4.2. Một số nguyên tắc của kiểm tra đánh giá giá theo hướng phát triển phẩm chất, năng lực HS Ngoài các nguyên tắc chung của kiểm tra đánh giá; Kiểm tra, đánh giá theo hướng phát triển phẩm chất, năng lực HS cần đảm bảo các nguyên tắc sau: Đảm bảo tính toàn diện và linh hoạt, tính phát triển HS, đánh giá trong bối cảnh thực tiễn, phù hợp với đặc thù môn học. Mỗi môn học có những yêu cầu riêng về năng lực đặc thù cần hình thành cho HS, vì vậy, việc kiểm tra, đánh giá cũng phải đảm bảo tính đặc thù của môn học nhằm định hướng cho GV lựa chọn và sử dụng các phương pháp, công cụ đánh giá phù hợp với mục tiêu và yêu cầu cần đạt của môn học. 1.5. Quy trình kiểm tra, đánh giá theo hướng phát triển phẩm chất, năng lực HS Tuỳ thuộc vào đối tượng đánh giá, cấp độ và phạm vi đánh giá mà mỗi loại hình đánh giá sẽ được tiến hành theo những bước khác nhau. Có 7 bước trong Quy trình kiểm tra, đánh giá theo định hướng phát triển phẩm chất, năng lực HS. Các bước này không phải là bất biến, tùy đối tượng, mục đích đánh giá mà có thể gộp một số bước lại hoặc một bước nào đó có thể chia nhỏ hơn... Tài liệu này đề xuất Quy trình kiểm tra đánh giá, theo định hướng phát triển phẩm chất, năng lực HS như sau: 9
Quy trình Nội dung thực hiện Bước 1: Phân tích mục - Các mục tiêu về phẩm chất; năng lực chung; năng đích đánh giá, mục tiêu lực đặc thù. học tập sẽ đánh giá. Bước 2: Xây dựng kế - Xác định thông tin, bằng chứng về phẩm chất, năng hoạch kiểm tra, đánh giá. lực. - Xác định phương pháp, công cụ để thu thập thông tin, bằng chứng về phẩm chất, năng lực… - Xác định cách xử lí thông tin, bằng chứng thu thập. Bước 3: Lựa chọn, thiết - Câu hỏi, bài tập, bảng kiểm, hồ sơ, phiếu đánh giá kế công cụ kiểm tra, đánh theo tiêu chí… giá. Bước 4: Thực hiện kiểm - Thực hiện theo các yêu cầu, kỹ thuật đối với các tra, đánh giá. phương pháp, công cụ đã lựa chọn, thiết kế nhằm đạt mục tiêu kiểm tra, đánh giá, phù hợp với từng loại hình đánh giá: GV đánh giá, HS tự đánh giá, các lực lượng khác tham gia đánh giá. Bước 5: Xử lý, phân tích - Phương pháp định tính/định lượng. kết quả kiểm tra, đánh - Sử dụng các phần mềm xử lý thống kê… giá. Bước 6: Giải thích và - Giải thích kết quả, đưa ra những nhận định về sự phản hồi kết quả đánh phát triển của người học về phẩm chất, năng lực so giá. với mục tiêu và yêu cầu cần đạt. - Lựa chọn cách phản hồi kết quả đánh giá: sử dụng điểm số, nhận định/nhận xét, mô tả phẩm chất, năng lực đạt được… Bước 7: Sử dụng kết quả - Trên cơ sở kết quả thu được, sử dụng để điều chỉnh đánh giá trong phát triển hoạt động dạy học, giáo dục nhằm phát triển phẩm phẩm chất, năng lực HS. chất, năng lực HS; thúc đẩy HS tiến bộ. Các nghiên cứu về đánh giá trên lớp học khẳng định rằng mô hình đánh giá lớp học hiệu quả cần kết hợp giữa đánh giá tổng kết với đánh giá quá trình, đòi hỏi phải sử dụng đa dạng các loại hình, các công cụ đánh giá theo hướng lấy người học làm trung tâm với các đặc điểm sau: - Mục đích đánh giá phải rõ ràng và phù hợp với hoàn cảnh: Đánh giá phải nhằm mục đích phát triển khả năng học tập của HS chứ không chỉ là khâu cuối cùng của quá trình dạy học/giáo dục, thực hiện mục đích giải trình. Mỗi loại hình đánh giá nhằm những mục đích khác nhau. Mỗi công cụ đánh giá có những mục tiêu cụ thể khác 10
nhau, chỉ phù hợp trong những ngữ cảnh cụ thể. Do vậy GV phải rõ mục đích đánh giá, có khả năng chọn lựa công cụ đánh giá phù hợp với ngữ cảnh. - Đánh giá phải xác thực và có ý nghĩa: Loại bài tập lựa chọn cho đánh giá phải gần với hiện thực cuộc sống của HS, tương tự như các hoạt động học tập trên lớp mà không gây áp lực như một bài kiểm tra truyền thống. Bài tập phải tạo được hứng thú và khơi gợi các khả năng trí tuệ. GV phải đưa ra các tiêu chí đánh giá phù hợp và HS phải có quyền được biết các tiêu chí đánh giá. - Phải đa dạng và bài tập đánh giá phải phức hợp: có nhiều cách giải quyết như sử dụng nhiều loại hình, công cụ đánh giá khác nhau, đặc biệt là dạng tự luận ngắn và dạng tự luận mở rộng... để HS phát huy năng lực suy ngẫm dựa trên những trải nghiệm cá nhân, phát huy tính sáng tạo. Tiêu chí đánh giá cần bao gồm cả quá trình và sản phẩm học tập. GV cần phối hợp nhiều hình thức đánh giá trong lớp học, chú trọng đánh giá quá trình, đánh giá sự vận dụng tổng hợp kiến thức, kỹ năng của nhiều lĩnh vực/ môn học vào giải quyết những nhiệm vụ thực tế. 2. Cơ sở thực tiễn và thực trạng của vấn đề nghiên cứu 2.1. Khả năng áp dụng Trước những yêu cầu của đổi mới giáo dục và hội nhập quốc tế, của việc thực hiện đổi mới chương trình, sách giáo khoa giáo dục phổ thông, Bộ Giáo dục đã chỉ đạo triển khai nhiều đợt tập huấn đổi mới dạy học, đổi mới kiểm tra, đánh giá phát triển phẩm chất, năng lực HS đến tất cả GV ở các cơ sở giáo dục phổ thông trong cả nước. Sở Giáo dục và Đào tạo Nghệ An đã tiến hành tập huấn cho giáo viên về nội dung hướng dẫn xây dựng ma trận, đặc tả và đề kiểm tra, đánh giá định kì theo định hướng phát triển phẩm chất và năng lực học sinh cấp trung học phổ thông. Trên cơ sở thực tiễn đã phân tích, tôi cho rằng, GV Toán THPT hoàn toàn có khả năng đổi mới hiệu quả kiểm tra, đánh giá trong dạy học nội dung Toán 11 đảm bảo YCCĐ nếu được hỗ trợ, hướng dẫn chi tiết về việc lựa chọn, sử dụng các phương pháp và công cụ kiểm tra, đánh giá, cách thức tổ chức hoạt động kiểm tra, đánh giá một nội dung/chủ đề/bài học cụ thể của chương trình mới. 2.2. Thực trạng vấn đề nghiên cứu Thông qua việc điều tra trực tiếp và trực tuyến về thực tế kiểm tra, đánh giá theo hướng phát triển phẩm chất, năng lực trong bộ môn Toán ở các trường THPT trên địa bàn Quỳnh Lưu - Hoàng Mai - Diễn Châu (Có 70 GV tham gia khảo sát trực tuyến và 17 GV tham gia khảo sát trực tiếp ; có 268 học sinh các trường tham gia khảo sát trực tuyến), tôi rút ra được một số nhận xét về việc thực hiện kiểm tra, đánh giá theo hướng phát triển phẩm chất, năng lực trong môn Toán trên địa bàn tỉnh Nghệ An như sau: a) Thực trạng nhận thức của giáo viên và học sinh về vai trò của kiểm tra, đánh giá kết quả học tập môn Toán của học sinh ở các trường Trung học phổ thông Kiểm tra, đánh giá KQHT của HS trong quá trình DH có vai trò rất quan trọng. Việc kiểm tra, đánh giá KQHT không chỉ cho biết thực trạng KQHT đạt được của HS 11
mà qua đó còn cung cấp những thông tin ngược về chất lượng học tập để HS và GV điều chỉnh hoạt động DH cho phù hợp. Ảnh hưởng của kiểm tra, đánh giá KQHT đến DH rất lớn, thậm chí có người cho rằng cách thức kiểm tra, đánh giá như thế nào sẽ ảnh hưởng đến cách dạy và cách học như thế ấy. Để đảm bảo chất lượng DH ở THPT, GV và HS phải xác định được vai trò và tầm quan trọng của việc kiểm tra, đánh giá KQHT. Tôi tìm hiểu vai trò của kiểm tra, đánh giá KQHT môn Toán của GV và HS THPT trong quá trình DH qua câu hỏi số 1 ở Phụ lục 1. Kết quả khảo sát vấn đề này được thể hiện ở bảng sau: Bảng 2.1. Nhận thức của giáo viên và học sinh về tầm quan trọng của kiểm tra, đánh giá kết quả học tập môn Toán của học sinh ở các trường Trung học phổ thông Giáo viên Học sinh STT Các mức độ Tỉ lệ Số lượng Tỉ lệ (%) Số lượng (%) 1 Rất quan trọng 56 80 211 78.7 2 Quan trọng 14 20 52 19.4 3 Ít quan trọng 0 0 3 1.1 4 Không quan trọng 0 0 2 0.8 Tổng cộng 70 100 268 100 Qua kết quả thống kê có thể nhận thấy: - Về phía GV: tất cả các GV được hỏi đều khẳng định vai trò quan trọng hoặc rất quan trọng của kiểm tra, đánh giá KQHT môn Toán trong quá trình DH. - Về phía HS: có 263 HS (chiếm tỉ lệ 98.1%) tổng số HS được hỏi cho rằng kiểm tra, đánh giá KQHT môn Toán có vai trò rất quan trọng hoặc quan trọng. Tuy nhiên, vẫn còn một ít HS cho rằng kiểm tra, đánh giá KQHT môn Toán có vai trò ít quan trọng hoặc không quan trọng. Mặc dù chiếm tỉ lệ rất nhỏ (1.9%) nhưng cho thấy vẫn còn HS nhận thức chưa đúng hoặc chưa nhận ra vai trò của kiểm tra, đánh giá KQHT môn Toán. Như vậy, nhìn chung GV và HS đều có nhận thức đúng về tầm quan trọng của kiểm tra, đánh giá KQHT môn Toán, chỉ có một số rất ít HS có nhận thức chưa đúng về vấn đề này. b) Thực trạng nhận thức của giáo viên và học sinh về mục đích của kiểm tra, đánh giá kết quả học tập môn Toán của học sinh ở các trường Trung học phổ thông Để làm rõ nhận thức của GV và HS về mục đích của kiểm tra, đánh giá KQHT môn Toán, chúng tôi đã đặt câu hỏi số 2 ở phụ lục 1 với 5 mức độ lựa chọn: 5 - Rất quan trọng; 4 - Quan trọng; 3 - Bình thường; 2 - Ít quan trọng; 1 - Không quan trọng * Ý kiến của GV: Bảng 2.2. Nhận thức của giáo viên về mục đích kiểm tra, đánh giá kết quả học tập môn Toán của học sinh ở các trường Trung học phổ thông 12
Mức độ Thứ Các mục đích Tổng 5 4 3 2 1 X bậc 1. Nhằm xếp hạng HS 18 26 7 8 11 70 3.5 6 2. Xác định kết quả đạt được của HS 47 10 8 5 0 70 4.4 1 so với mục tiêu đề ra 3. Cung cấp thông tin phản hồi để 36 16 10 6 2 70 4.1 3 điều chỉnh hoạt động học của HS 4. Cung cấp thông tin phản hồi để 38 16 8 6 2 70 4.2 2 điều chỉnh hoạt động dạy của GV 5. Thúc đẩy HS tích cực học tập 30 23 6 6 5 70 4.0 4 6. Hình thành khả năng tự đánh giá của 29 23 6 6 6 70 3.9 5 HS Qua kết quả thống kê cho thấy, điểm trung bình ý kiến của GV về mục đích của kiểm tra, đánh giá KQHT môn Toán dao động từ 3.5 đến 4.4 (tức nằm trong khoảng từ mức 4 đến mức 5, có nghĩa từ quan trọng đến rất quan trọng) đối với 6 mục đích do giáo viên đưa ra, trong đó mục đích được GV cho là quan trọng nhất của kiểm tra, đánh giá là “Xác định kết quả đạt được của HS so với mục tiêu đề ra”, mục đích được GV cho là ít quan trọng nhất của kiểm tra, đánh giá là “Nhằm xếp hạng HS”. * Ý kiến của HS: Bảng 2.3. Nhận thức của học sinh về mục đích kiểm tra, đánh giá kết quả học tập môn Toán của học sinh. Mức độ Thứ Các mục đích Tổng 5 4 3 2 1 X bậc 1. Nhằm xếp hạng HS 97 70 40 23 38 268 3.62 6 2. Xác định kết quả đạt được của 136 63 46 21 2 268 4.2 2 HS so với mục tiêu đề ra 3. Cung cấp thông tin phản hồi để 128 66 43 23 8 268 4.1 3 điều chỉnh hoạt động học của HS 4. Cung cấp thông tin phản hồi để 123 72 35 26 12 268 4.0 4 điều chỉnh hoạt động dạy của GV 5. Thúc đẩy HS tích cực học tập 150 69 34 13 2 268 4.3 1 6. Hình thành khả năng tự đánh 121 69 35 26 17 268 3.9 5 giá của HS Qua kết quả thống kê cho thấy, điểm trung bình ý kiến của HS về mục đích của kiểm tra, đánh giá KQHT môn Toán dao động từ 3.62 đến 4.3 (có 4 mục đích trong khoảng từ mức 4 đến mức 5, có nghĩa từ quan trọng đến rất quan trọng) đối với 6 mục 13
đích do GV đưa ra, trong đó mục đích được HS cho là quan trọng nhất của kiểm tra, đánh giá là “Thúc đẩy HS tích cực học tập”, mục đích được HS cho là ít quan trọng nhất của kiểm tra, đánh giá là “Nhằm xếp hạng HS”. c) Thực trạng nhận thức của giáo viên và học sinh về mối quan hệ giữa kiểm tra, đánh giá kết quả học tập và quá trình dạy học môn Toán Để đánh giá nhận thức của GV và HS THPT về mối quan hệ giữa kiểm tra, đánh giá KQHT và quá trình DH môn Toán, chúng tôi đã tiến hành khảo sát qua câu hỏi số 3 ở phụ lục 1. Kết quả khảo sát vấn đề này được thể hiện ở bảng sau: Bảng 2.4. Nhận thức của giáo viên và học sinh về mối quan hệ giữa kiểm tra, đánh giá kết quả học tập và quá trình dạy học môn Toán Giáo viên Học sinh STT Nội dung Số Tỉ lệ Số Tỉ lệ lượng (%) lượng (%) Là một quá trình độc lập với quá 1 3 4.3 17 6.34 trình DH 2 Là khâu cuối của quá trình DH 8 11.4 40 14.93 Là một bộ phận của quá trình DH 3 và gắn kết với các khâu khác của 59 84.3 211 78.73 quá trình DH Tổng cộng 70 100 268 100 Qua kết quả thống kê cho thấy, phần lớn GV và HS (59 GV chiếm tỉ lệ 84.3% và 211 HS chiếm tỉ lệ 78.73%) cho rằng kiểm tra, đánh giá KQHT môn Toán là một bộ phận của quá trình DH và gắn kết với các khâu khác của quá trình DH. Có 8 GV chiếm 11.4% và 40 HS chiếm tỉ lệ 14.93% cho rằng kiểm tra, đánh giá KQHT môn Toán là khâu cuối của quá trình DH. Ngoài ra, còn có một bộ phận GV và HS (3GV chiếm tỉ lệ 4.3%, 17 HS chiếm tỉ lệ 6.34%) khẳng định kiểm tra, đánh giá KQHT môn Toán là một quá trình độc lập với quá trình DH. Kết quả khảo sát cho thấy không phải GV, HS nào cũng hiểu đúng về mối quan hệ giữa kiểm tra, đánh giá KQHT và quá trình DH môn Toán. Vẫn còn một bộ phận không nhỏ HS (chiếm 21.3%) và GV (chiếm 15.7%) hiểu chưa đúng về mối quan hệ này. d) Thực trạng nhận thức về các xu hướng kiểm tra, đánh giá kết quả học tập môn Toán hiện nay Những thay đổi về quan điểm DH và giáo dục đào tạo đã dẫn đến sự thay đổi về quan điểm của kiểm tra, đánh giá KQHT môn Toán. Để đánh giá hiểu biết của GV và HS THPT về các xu hướng kiểm tra, đánh giá KQHT môn Toán hiện nay, chúng tôi đã tiến hành khảo sát qua câu hỏi số 4 ở phụ lục 1. Kết quả khảo sát vấn đề này được thể hiện ở bảng sau: 14
Bảng 2.5. Nhận thức của giáo viên và học sinh về các xu hướng đánh kiểm tra, giá kết quả học tập môn Toán hiện nay Giáo viên Học sinh Xu hướng kiểm tra, đánh giá kết quả STT Số Tỉ lệ Số Tỉ lệ học tập hiện nay lượng (%) lượng (%) Chuyển từ đánh giá cuối cùng sang đánh 1 45 64.3 136 50.7 giá quá trình Từ đánh giá tri thức, kĩ năng riêng lẻ sang đánh giá những tri thức, kĩ năng mang tính 52 74.3 212 79.1 2 tổng hợp để vận dụng vào thực tiễn Chuyển từ đánh giá bên ngoài sang tự đánh 3 21 30.0 94 36.9 giá Từ việc giữ kín tiêu chuẩn, tiêu chí sang 4 25 35.7 99 36.9 công khai các tiêu chuẩn, tiêu chí Từ đánh giá dựa trên ít thông tin sang đánh 5 25 35.7 95 35.4 giá dựa trên nhiều thông tin 6 Các xu hướng khác 4 5.70 24 9.0 Kết quả khảo sát cho thấy, ý kiến của GV tập trung nhiều nhất vào xu hướng “Từ đánh giá tri thức, kĩ năng riêng lẻ sang đánh giá những tri thức, kĩ năng mang tính tổng hợp để vận dụng vào thực tiễn” (chiếm 79.1%). Xu hướng “Chuyển từ đánh giá bên ngoài sang tự đánh giá” và “ các xu hướng khác” có tỉ lệ chọn thấp nhất. Như vậy, nhận thức của GV và HS về các xu hướng kiểm tra, đánh giá KQHT môn Toán chưa thật toàn diện và đầy đủ. Hiện nay, quan điểm kiểm tra, đánh giá KQHT môn Toán theo hướng phát triển NL đang được chú trọng triển khai ở các cấp học, bậc học. Thực hiện kiểm tra, đánh giá theo hướng phát triển NL đòi hỏi sự kết hợp của tất cả các xu hướng đánh giá nêu trên. 3. Giải quyết vấn đề nghiên cứu Tổ chức kiểm tra và đánh giá kết quả học tập trong môn Toán lớp 11 theo hướng phát triển năng lực là một quá trình quan trọng trong quá trình giảng dạy. Việc kiểm tra, đánh giá KQHT của HS được căn cứ vào mục tiêu môn học và yêu cầu cần đạt xác định trong chương trình. Định hướng kiểm tra, đánh giá được thực hiện thông qua: các hoạt động của HS trong giờ học (phát biểu, thảo luận, tranh luận, làm việc nhóm...); kiểm tra miệng; kiểm tra viết 15 phút, 1 tiết và cuối học kì; các bài thực hành... Trong đó, đánh giá cao khả năng vận dụng kiến thức, kĩ năng của HS trong việc xử lí và giải quyết sáng tạo những tình huống mới hoặc những tình huống có ít nhiều thay đổi. Đây là quan điểm phù hợp với kiểm tra, đánh giá KQHT của HS theo hướng phát triển NL. 15
Do đó đề tài tập trung xây dựng và sử dụng các công cụ kiểm tra, đánh giá NL HS bao gồm: năng lực tư duy và lập luận toán học; năng lực mô hình hoá toán học; năng lực giải quyết vấn đề toán học; năng lực giao tiếp toán học; năng lực sử dụng công cụ, phương tiện học toán. Sử dụng phối hợp các hình thức, phương pháp kiểm tra, đánh giá khác nhau nhằm phát huy những ưu điểm của mỗi hình thức đánh giá. 3.1. Sử dụng linh hoạt các hình thức, thời điểm kiểm tra, đánh giá kết quả học tập trong dạy học môn Toán 11 3.1.1. Đánh giá thường xuyên (đánh giá quá trình) theo hướng phát triển năng lực trong dạy học Môn Toán 11 Đánh giá quá trình là cần thiết để tạo ra một môi trường học tập linh hoạt, khuyến khích sự phát triển toàn diện của học sinh và đáp ứng được yêu cầu của một thế giới đang thay đổi liên tục. a) Khái niệm đánh giá thường xuyên Đánh giá thường xuyên là hoạt động đánh giá diễn ra trong tiến trình thực hiện hoạt động dạy học theo yêu cầu cần đạt và biểu hiện cụ thể về các thành phần năng lực của môn Toán. b) Mục đích ĐGTX - Mục đích chính của ĐGTX là khuyến khích HS nỗ lực học tập, vì sự tiến bộ của HS, thu thập các minh chứng liên quan đến kết quả học tập của HS trong quá trình học để cung cấp những phản hồi cho HS và GV biết những gì họ đã làm được so với mục tiêu, yêu cầu của chủ đề/bài dạy, của chương trình và những gì họ chưa làm được để điều chỉnh hoạt động dạy và học. ĐGTX đưa ra những khuyến nghị để HS có thể làm tốt hơn những gì mình chưa làm được, từ đó nâng cao kết quả học tập trong thời điểm tiếp 16