Sáng kiến kinh nghiệm THPT: Giáo dục truyền thống lịch sử cho học sinh THPT thông qua chương trình ngoại khóa

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:21

Thêm vào BST

Báo xấu

7
lượt xem 0
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Sáng kiến "Giáo dục truyền thống lịch sử cho học sinh THPT thông qua chương trình ngoại khóa" được hoàn thành với mục tiêu nhằm đưa ra một số phương pháp mới để các đồng nghiệp tham khảo, để hoạt động ngoại khóa của nhà trường luôn gây được hứng thú, hiểu biết cho các em học sinh, giúp các em có tình yêu lịch sử, yêu truyền thống dân tộc Việt Nam.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Sáng kiến kinh nghiệm THPT: Giáo dục truyền thống lịch sử cho học sinh THPT thông qua chương trình ngoại khóa

A. MỤC ĐÍCH, SỰ CẦN THIẾT 1. Giáo dục truyền thống quê hương và định hướng lí tưởng sống cho học sinh thông qua chương trình ngoại khóa là việc làm vô cùng quan trọng. Từ đó mỗi học sinh luôn tự hào, am hiểu về lịch sử địa phương, có ý thức bảo vệ, giữ gìn những di tích của quê hương mình. Dạy sử để giúp học sinh hiểu được lịch sử, từ đó có lòng tự hào dân tộc. Muốn vậy không chỉ dạy các em những điều có sẵn trong sách giáo khoa, mà còn giúp các em hiểu truyền thống của cha ông, nhất là những truyền thống của địa phương mình. Đó cũng chính là cái đích mà môn lịch sử cần hướng tới; 2. Chương trình giáo dục phổ thông năm 2018 với bộ môn lịch sử được công nhận là môn học bắt buộc, không chỉ dạy kiến thức mà còn mang ý nghĩa giáo dục lòng yêu nước. “Mang cuộc sống vào bài học, đưa bài học vào cuộc sống” triết lí viết sách giáo khoa của các nhà giáo dục đem đến cho học sinh một phương pháp giảng dạy mới mẻ. Dạy lịch sử gắn với lồng ghép giáo dục truyền thống dân tộc thông qua các chương trình ngoại khóa cần được duy trì và phát huy tại các trường học trên cả nước, trong đó có trường THPT Tuần Giáo; 3. Cùng với các môn học khác ở trường THPT, giáo dục truyền thống lịch sử thông qua chương trình ngoại khóa có đóng góp vô cùng quan trọng trong quá trình định hướng nghề nghiệp, nhất là thế hệ trẻ. Giáo dục truyền thống lịch sử thông qua chương trình ngoại khóa là một phương pháp gần gũi, ‘học đi đôi với hành”. Nó đóng vai trò quan trọng đối với việc hình thành tri thức lịch sử truyền thống của mỗi vùng, miền, góp phần xâu chuỗi lại các sự kiện lịch sử của mỗi địa phương nói riêng và lịch sử của đất nước nói chung. Hiện nay, giáo dục truyền thống lịch sử không chỉ bó hẹp trong các tiết học, mà được tích hợp, lồng ghép vào các hoạt động, môn học trong nhà trường. Chương trình ngoại khóa không có bài dạy cụ thể nào, phần lớn đều do thầy cô biên soạn và thực hiện nên hình thức khá phong phú; Giáo dục truyền thống lịch sử thông qua chương trình ngoại khóa đang là phương pháp giáo dục rất hiệu quả, vừa truyền tải nội dung kiến thức, vừa lồng ghép định hướng nghề nghiệp cho các em trong tương lai, vừa giáo dục truyền thống quê hương nơi mình sinh ra và lớn lên; Qua đó học sinh thêm yêu vùng đất mình sinh sống, có động lực xây dựng quê hương ngày càng giàu đẹp; 4. Giáo dục truyền thống lịch sử thông qua chương trình ngoại khóa tại trường THPT giúp phát huy những di sản lịch sử- văn hóa địa phương trong quá trình tham gia hoạt động tập thể, mang lại ý nghĩa giáo dục và ý nghĩa thực tiễn to lớn. Học sinh được trang bị những tri thức về lịch sử và truyền thống quý báu về văn hóa cũng như truyền thống quê hương, bồi dưỡng tình yêu đất nước, nỗ lực phát huy năng lực bản thân để xây dựng và phát triển vùng đất nơi mình sinh ra. Vì lí do trên, tôi đã mạnh dạn chọn đề tài “Giáo dục truyền thống lịch sử cho học sinh THPT thông qua chương trình ngoại khóa” với mong muốn giúp các em học sinh hiểu biết về nơi mình sinh ra và lớn lên, xây dựng tình cảm gắn bó với mảnh đất của cha ông, gợi cho các em mong muốn cải tạo, giữ gìn, phát triển mảnh đất nơi mình gắn bó bằng chính nghề nghiệp lựa chọn sau này;
5. Có thể nói so với những giờ học truyền thống qua sách giáo khoa, bài giảng điện tử hay bảng, phấn, thì phương pháp học lịch sử qua các hoạt động ngoại khóa thực sự đã tạo ra những hiệu quả tích cực. Điều đó không chỉ khơi gợi cho học sinh hứng thú học môn Lịch sử mà còn hiệu quả khi tiếp cận các sự kiện trong quá khứ. Là giáo viên giảng dạy lịch sử, tôi luôn lồng ghép giáo dục truyền thống lịch sử qua các hoạt động chung của nhà trường. Với đề tài “Giáo dục truyền thống lịch sử cho học sinh THPT thông qua chương trình ngoại khóa”, tôi mong muốn đưa ra một số phương pháp mới để các đồng nghiệp tham khảo, để hoạt động ngoại khóa của nhà trường luôn gây được hứng thú, hiểu biết cho các em học sinh, giúp các em có tình yêu lịch sử, yêu truyền thống dân tộc Việt Nam. B. PHẠM VI TRIỂN KHAI THỰC HIỆN - Phạm vi kiến thức: Trong phạm vi một sáng kiến kinh nghiệm tôi chỉ đề cập đến các chương trình ngoại khóa ở trường THPT: Vài nét tổng quan về chương trình lịch sử và tầm quan trọng của giáo dục truyền thống lịch sử thông qua chương trình ngoại khóa; Giáo dục truyền thống lịch sử cho học sinh THPT thông qua chương trình ngoại khóa. Qua đó, trang bị cho học sinh và giáo viên phương pháp lồng ghép giáo dục truyền thống lịch sử thông qua chương trình ngoại khóa nhằm nâng cao chất lượng giáo dục trường THPT Tuần Giáo nói riêng, của tỉnh Điện Biên nói chung, giúp các em có hướng đi và cách chọn nghề đúng đắn; - Phạm vi đối tượng: Học sinh đang học ở trường THPT. C. NỘI DUNG I. Tình trạng giải pháp đã biết Dạy học vốn là một nghề sáng tạo được ví như là một bộ môn nghệ thuật mà người thầy giáo đóng vai trò là một diễn viên, chất lượng của vai diễn được đánh giá không chỉ là yếu tố nghệ thuật mà cơ bản chính là sản phẩm họ tạo nên đó là cả một thế hệ trẻ- những chủ nhân tương lai của đất nước. Nâng cao chất lượng dạy học nói chung, nâng cao chất lượng dạy học lịch sử nói riêng là nhiệm vụ cơ bản của mỗi giáo viên đứng trên bục giảng. Giáo dục truyền thống lịch sử thông qua chương trình ngoại khóa là một trong những nhiệm vụ quan trọng của người giáo viên. Việc giáo dục truyền thống lịch sử cho học sinh không dừng lại ở các điều, các chương trong sách vở mà quan trọng là phải giáo dục bằng chiều sâu lịch sử, bằng những buổi hoạt động trải nghiệm tại các di tích lịch sử, bằng những cuộc gặp gỡ với nhân vật sống, bằng những hoạt động tập thể. Lâu nay chúng ta giáo dục truyền thống, đạo đức cho các em trong tiết học lịch sử mang nhiều tính áp đặt, lý thuyết, thường học sinh sẽ cảm thấy sáo rỗng, không thuyết phục được các em. Muốn hình thành cho học sinh lòng yêu nước, giáo dục truyền thống dân tộc cho học sinh không thể chỉ dừng ở việc nêu khẩu hiệu, rập khuôn trong những bài giảng lịch sử khô khan mà nên đưa các em học sinh tự trải nghiệm nhiều hơn với thực tế. Chúng ta nên tận dụng một hệ thống phong phú các di sản lịch sử văn hóa địa 2
phương để phục vụ hiệu quả hoạt động giảng dạy môn lịch sử ở trường phổ thông. Bất cứ dân tộc nào cũng có một di sản văn hóa riêng, đặc trưng cho bản sắc của dân tộc đó. Điều 1 “Luật di sản văn hóa Việt Nam” đã nêu rõ khái niệm Di sản văn hoá là “bao gồm di sản văn hoá phi vật thể và di sản văn hoá vật thể, đó là những sản phẩm tinh thần, vật chất có giá trị lịch sử, văn hoá, khoa học, được lưu truyền từ thế hệ này qua thế hệ khác ở nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam”. Di sản văn hoá Việt Nam là những giá trị kết tinh từ sự sáng tạo văn hoá của cộng đồng 54 dân tộc anh em, trải qua một quá trình lịch sử lâu đời, được trao truyền, kế thừa và tái sáng tạo từ nhiều thế hệ cho tới ngày nay. Di sản văn hoá Việt Nam là bức tranh đa dạng văn hoá, là tài sản quý giá của cộng đồng các dân tộc Việt Nam và là một bộ phận của di sản văn hoá nhân loại. Di sản văn hoá Việt Nam có vai trò to lớn trong sự nghiệp dựng nước và giữ nước của nhân dân ta. Di sản văn hoá Việt Nam là những giá trị sáng tạo từ việc học hỏi, giao lưu và kế thừa từ các nền văn hoá và văn minh của nhân loại. Di sản văn hoá Việt Nam có sức sống mạnh mẽ, đang được bảo tồn và phát huy trong đời sống của cộng đồng các dân tộc Việt Nam. Mỗi địa phương đều có những di sản văn hoá riêng phản ánh lịch sử, truyền thống văn hoá của vùng đất đó trong suốt quá trình hình thành và phát triển. Việc sử dụng các di sản văn hoá của các địa phương vào việc giảng dạy môn Lịch sử vừa góp phần phát huy tính năng của các di tích mặt khác còn có hiệu quả rất cao trong việc giáo dục truyền thống cho các em học sinh phổ thông. Tuy nhiên vấn đề nóng bỏng hiện nay là sự xuống cấp về đạo đức trong học sinh, ý thức tinh thần trách nhiệm, sự tôn trọng những giá trị truyền thống ngày càng sa sút, những biểu hiện về tư tưởng lệch lạc sống không có lí tưởng thể hiện ngày càng nhiều, thêm vào đó là những tác động của mặt trái cơ chế thị trường trong thời kì hội nhập mở cửa, những tư tưởng xấu của văn hóa ngoại lai, các tệ nạn xã hội đang ngày ngày xâm nhập vào thế giới học đường, đâu đó còn có những hiện tượng suy thoái về đạo đức, chạy theo lối sống thực dụng của người lớn cũng có những tác động xấu đến các em học sinh, tình trạng số trẻ vị thành niên vi phạm pháp luật có xu hướng ngày càng gia tăng đã gióng lên những hồi chuông báo động về thực trạng sự tha hóa nhân cách, sự băng hoại các giá trị đạo đức truyền thống…là một nỗi lo cho xã hội và nó gây ảnh hưởng lớn đến công tác giáo dục đạo đức trong nhà trường. Xuất phát từ thực tế trên, tôi đã mạnh dạn nghiên cứu đề tài “Giáo dục truyền thống lịch sử cho học sinh THPT thông qua chương trình ngoại khóa” nhằm tìm ra một phương pháp mới giáo dục truyền thống lịch sử cho thế hệ trẻ theo cách sinh động, dễ hiểu hơn với những gì vốn có. II. Nội dung của giải pháp 1. Mục đích cụ thể, chi tiết của giải pháp - Cùng với việc không ngừng đổi mới, nâng cao chất lượng dạy học, việc giáo dục truyền thống lịch sử, rèn kĩ năng sống cho học sinh thông qua các hoạt động ngoại khóa là việc làm vô cùng quan trọng; 3
- Thông qua các hoạt động ngoại khóa, tìm hiểu, tuyên truyền về di tích lịch sử, văn hóa; học tập những gương chiến đấu, lao động của các thế hệ đi trước, đã giúp các em học sinh nâng cao hiểu biết, biết cảm thông, chia sẻ, gắn bó thêm tình yêu quê hương, dân tộc và trong tương lai các em sẽ là những người làm chủ đất nước, đóng góp trí thức, công sức của mình nhằm xây dựng đất nước nói chung và mảnh đất Điện Biên nói riêng ngày càng giàu mạnh; - Với sáng kiến “Giáo dục truyền thống lịch sử cho học sinh THPT thông qua chương trình ngoại khóa” trang bị cho học sinh những hiểu biết cơ bản về những giá trị văn hóa, lịch sử cũng như truyền thống tốt đẹp của dân tộc, của địa phương, tạo môi trường lành mạnh giúp thế hệ trẻ phát huy truyền thống yêu nước, nâng cao nhận thức, ý thức cách mạng, đạo đức trong sáng, quảng bá, giới thiệu di tích lịch sử, di sản văn hóa tới các du khách trong và ngoài nước. 2. Mô tả chi tiết bản chất, nội dung của giải pháp Sáng kiến được thực hiện qua 3 giai đoạn: Giai đoạn 1 (Tháng 9/2023): Nghiên cứu vấn đề, tìm hiểu đề tài, xây dựng phương pháp thực hiện. Giai đoạn 2 (Tháng 10- 12/2023): Áp dụng thử nghiệm tại trường qua hoạt động ngoại khóa, các trường lân cận, rút ra ưu- nhược điểm. Từ đó khắc phục hạn chế, hoàn chỉnh giải pháp. Giai đoạn 3 (Tháng 1- 4/2024): Áp dụng lần hai tại các hoạt động ngoại khóa, các trường lân cận, đánh giá, hoàn thiện giải pháp. 2.1 Vài nét tổng quan về chương trình lịch sử và tầm quan trọng của giáo dục truyền thống lịch sử thông qua chương trình ngoại khóa Lịch sử Việt Nam là lịch sử của cuộc đấu tranh nhân dân, mỗi một chiến thắng của dân tộc luôn có sự đóng góp của các lực lượng địa phương, chiến thắng ở địa phương chính là tiền đề, là nhân tố quyết định đến sự thắng lợi của cách mạng Việt Nam. Hiện nay, việc giáo dục truyền thống lịch sử cho học sinh ở trường THPT chưa được quan tâm, nhiều trường có dạy nhưng cách thức khô cứng chưa mang lại hiệu quả. Học sinh không hứng thú, có hiểu biết nông cạn về lịch sử quê hương mình. Nâng cao hiểu biết lịch sử truyền thống qua chương trình ngoại khóa sẽ phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo của học sinh trong quá trình học tập, vận dụng được các kiến thức xã hội khác nhau để giải quyết một vấn đề lịch sử; Giáo dục truyền thống lịch sử thông qua chương trình ngoại khóa đạt hiệu quả, trước hết giáo viên phải có kiến thức về lịch sử địa phương, có sự hiểu biết sâu rộng về các nhân vật lịch sử, vùng đất và con người nơi đây, đòi hỏi người giáo viên không ngừng học tập nâng cao trình độ, biết kết hợp kiến thức các bộ môn linh hoạt, sáng tạo, phù hợp từng bài, phù hợp trình độ nhận thức của học sinh; Giáo dục truyền thống lịch sử thông qua chương trình ngoại khóa là điều không mới mẻ gì đối với một giáo viên dạy lịch sử, nhưng việc nâng nó lên 4
thành một kỹ năng và gây hứng thú cho học sinh trong quá trình tổ chức hoạt động ngoại khóa lại là một vấn đề không đơn giản. Để nâng cao hiểu biết di tích lịch sử địa phương cho học sinh thông qua chương trình ngoại khóa hiệu quả cần thực hiện theo các nguyên tắc cơ bản sau: (1) Nâng cao nhận thức về ý nghĩa và tầm quan trọng của giáo dục truyền thống lịch sử cho học sinh; tạo sự đồng thuận từ trong trường đến gia đình, từ các cấp chính quyền đến người dân; (2) Xây dựng và triển khai kế hoạch xây dựng chương trình ngoại khóa; tổ chuyên môn phải xây dựng kế hoạch giáo dục truyền thống lịch sử bằng nhiều phương pháp, có sự đồng thuận và phù hợp nội dung các hoạt động nhà trường một cách khoa học, hợp lý; (3) Tổ chức tìm hiểu các nội dung giáo dục truyền thống lịch sử để hướng dẫn các em lựa chọn; giúp các em biết quê hương mình có những giá trị truyền thống lịch sử nào; mình có khả năng khai thác những khía cạnh gì; truyền thống lịch sử ấy có vai trò như thế nào trong xã hội; mình cần làm gì để phát huy và bảo tồn truyền thống lịch sử đó; (4) Nâng cao trình độ cho giáo viên giảng dạy; giáo viên là nhân tố có ý nghĩa đặc biệt quan trọng trong giáo dục học sinh, để giáo viên thực hiện tốt được việc giáo dục truyền thống lịch sử qua chương trình ngoại khóa, nhà trường cần bồi dưỡng kiến thức về văn hóa lịch sử địa phương, đổi mới kiểm tra, đánh giá. Bản thân giáo viên cũng cần nâng cao trình độ bằng cách tự học, tự bồi dưỡng chuyên môn về vùng đất mình đang sống và làm việc. Thực tế việc bố trí các hoạt động ngoại khóa của các trường THPT không nhiều nhưng khá phù hợp, tùy điều kiện và cách thức mỗi trường khác nhau mà việc tổ chức các hoạt động ngoại khóa cũng khác nhau. Đối với trường THPT Tuần Giáo, các hoạt động ngoại khóa được lên kế hoạch ngay từ đầu năm học tương đối phù hợp với các ngày kỉ niệm quan trọng trong năm: Chủ đề, nội dung ngoại Tháng khóa Mục tiêu giáo dục cần đạt - Giáo dục ý thức chấp hành Luật giao thông đường bộ. Truyền thông về An toàn - Những kiến thức, kỹ năng cơ bản về giao thông; Phòng cháy phòng cháy, chữa cháy. chữa cháy; An ninh, trật - Giáo dục phòng chống tội phạm, tệ 9/2023 tự; Phòng, chống tệ nạn xã nạn xã hội. hội. - Giáo dục phòng chống bạo lực học đường. - Truyền thông về giáo dục - Giáo dục giới tính và sức khỏe sinh sản giới tính, sức khỏe sinh vị thành niên, phòng chống HIV-AIDS. 10/2023 sản vị thành niên, phòng - Truyền thống vẻ vang của người Phụ chống HIV-AIDS. nữ Việt Nam. 5
- Kỷ niệm Ngày Phụ nữ - Giáo dục Luật bình đẳng giới. Việt Nam 20/10. - Giáo dục truyền thống Tôn sư trọng Kỷ niệm 41 năm ngày nhà đạo. giáo Việt Nam - Giáo dục lý tưởng cách mạng, khát 11/2023 (20/11/1982 - 20/11/2023) vọng cống hiến, ý chí vươn lên trong học tập, rèn luyện cho học sinh nhà trường. - Truyền thông: Phòng chống tội phạm, ma túy, - Giáo dục phòng chống tội phạm, tệ mại dâm, bạo lực học nạn xã hội, bạo lực học đường và 01/2024 đường và phòng chống tự phòng chống tự tử cho học sinh. tử. - Vai trò của học sinh, sinh viên trong - Ngày học sinh, sinh viên xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Việt Nam 09/01. - Truyền thông về giáo dục giới tính, sức khỏe sinh sản vị thành niên, phòng 03/2024 chống HIV-AIDS. - Kỷ niệm Ngày Quốc tế Phụ nữ 08/3. - Quét dọn vệ sinh và thăm viếng Nghĩa trang Liệt sỹ - Giáo dục lý tưởng cách mạng, đạo huyện, Đài tưởng niệm đức lối sống cho học sinh. AHLS Vừ A Dính nhân - Giáo dục truyền thống uống nước nhớ 07/2024 Ngày thương binh, liệt sỹ nguồn. 27/7. - Giáo dục địa phương. - Thăm hỏi gia đình có - Giáo dục môi trường. công với cách mạng. Một chương trình ngoại khóa có thể có nhiều phương pháp lồng ghép giáo dục truyền thống lịch sử khác nhau, tuy nhiên người giáo viên cần căn cứ vào nội dung kiến thức chung của từng chủ đề để xác định nội dung kiến thức giáo dục lịch sử cho phù hợp, hiệu quả; Sau khi xác định chủ đề, tôi thiết kế phương pháp lồng ghép giáo dục truyền thống lịch sử thông qua chương trình ngoại khóa phù hợp, có kết hợp với các tổ chức trong và ngoài nhà trường, đặc biệt là đoàn thanh niên nhà trường. 2.2 Giáo dục truyền thống lịch sử cho học sinh THPT thông qua chương trình ngoại khóa Giáo dục truyền thống lịch sử cho học sinh ở các trường THPT là việc làm vô cùng quan trọng. Từ đó giúp học sinh lựa chọn nghề nghiệp đúng đắn, xác định hướng đi cuộc đời của mỗi cá nhân, có tác dụng tới toàn xã hội vì sau đó nó thúc đẩy hoặc kìm hãm sự đóng góp của cá nhân đối với xã hội. Thiết nghĩ cần có sự thay đổi về mặt nội dung để tạo nên sự hứng thú, khả năng tìm 6
tòi, khám phá cho các em học sinh. Muốn vậy cần đưa những nội dung lịch sử đến gần hơn với các em, để học sinh nhận thấy những sự kiện lịch sử, nhân vật lịch sử vẫn hiện diện xung quanh mình. Ở mỗi thời kỳ của lịch sử dân tộc có thể thiết kế những chuyên đề để giáo viên hướng dẫn học sinh tự tìm hiểu về những di sản văn hoá ở địa phương gắn với thời kỳ đó. Qua những chuyên đề như vậy học sinh sẽ cảm thấy hứng thú hơn với hoạt động tập thể, sẽ cảm thấy những kiến thức lịch sử thật sự có ích. Khi học sinh cảm thấy yêu những nhân vật lịch sử, hiểu về những giá trị truyền thống mà cha ông mình đã để lại thì tự khắc các em sẽ hình thành cho mình những chuẩn mực đạo lý và có ý thức trách nhiệm đối với quê hương đất nước. Giáo dục truyền thống lịch sử qua chương trình ngoại khóa sẽ giúp học sinh có cái nhìn đúng đắn hơn với nghề nghiệp gắn bó trong tương lai, đồng thời tạo cho các em niềm đam mê tìm hiểu phát triển các ngành nghề tại địa phương mình sinh sống. Nhà văn Liên Xô (cũ) I-li-a Ê-ren-bua từng có một định nghĩa rất hay về lòng yêu nước như sau: “Dòng suối đổ vào sông, sông đổ vào đại trường giang Von-ga, con sông Von-ga đi ra biển. Lòng yêu nhà, yêu làng xóm, yêu miền quê trở nên lòng yêu tổ quốc”. Giáo dục truyền thống lịch sử cho các em học sinh phổ thông cũng nên đi từ việc giúp cho các em hiểu hơn về di tích lịch sử nơi mình sinh ra và lớn lên, hình thành cho các em tình cảm gắn bó, tự hào đối với quê hương xứ sở. Vì vậy, theo tôi cần phải thay đổi về nội dung và cả phương pháp xây dựng chương trình ngoại khóa. 2.2.1 Giáo dục truyền thống lịch sử cho học sinh thông qua hoạt động ngoại khóa “về nguồn” a. Phương pháp Hoạt động “về nguồn” có vai trò đặc biệt quan trọng nhằm ôn lại truyền thống “uống nước nhớ nguồn”, đền ơn đáp nghĩa của dân tộc ta, thông qua hoạt động “về nguồn” giúp nâng cao nhận thức, phát huy tinh thần yêu nước tự hào dân tộc cho học sinh. Các nhân vật lịch sử, di tích lịch sử văn hóa, danh lam thắng cảnh, những giá trị văn hóa lịch sử của địa phương được hiện lên sinh động, trực quan. Học sinh thực hiện nhiệm vụ với tính tự lực cao trong toàn bộ quá trình học tập. Bản chất của hoạt động “về nguồn” là người học lĩnh hội kiến thức và kĩ năng thông qua việc thực hiện một hoạt động gắn với thực tiễn. Kết thúc hoạt động người học phải tạo ra sản phẩm, rút ra được ý nghĩa của sự kiện lịch sử đối với bản thân gắn với thực tiễn cụ thể. Để giáo dục truyền thống lịch sử thông qua hoạt động ngoại khóa “về nguồn’ đạt hiệu quả, giáo viên thực hiện theo các nguyên tắc sau: Thứ 1: Cần đảm bảo khai thác tính trực quan sinh động của di tích lịch sử văn hóa Nguyên tắc này xuất phát từ đặc điểm của hiện thực lịch sử, đặc điểm của nhận thức lịch sử và đặc điểm của tâm lý học sinh. Di tích lịch sử văn hóa là loại phương tiện trực quan nên có ý nghĩa quan trọng. Thứ 2: Cần đảm bảo tính khoa học sư phạm 7
Chọn các di tích lịch sử - văn hóa để lồng ghép giáo dục truyền thống lịch sử cần đảm bảo các di tich lịch sử đó được các nhà khoa học xác định, quan trọng hơn các di tích đó phải phản ánh các sự kiện lịch sử tiêu biểu trong chủ đề của chương trình ngoại khóa. Thứ 3: Phát huy tính tích cực chủ động trong nhận thức của học sinh Tạo ra nhiều tình huống có vấn đề để học sinh tìm hiểu, hướng dẫn học sinh khai thác các nguồn sử liệu, rèn luyện thao tác nhận thức lịch sử, phát triển tư duy quan sát, tưởng tượng, miêu tả. Quy trình thực hiện: Bước 1: Lựa chọn chủ đề và xác định mục đích của hoạt động ngoại khóa “về nguồn”: giáo viên phối hợp với học sinh lựa chọn chủ đề gắn với nơi có di tích lịch sử, vận dụng các kĩ thuật chia nhóm, hướng dẫn học sinh lựa chọn tiểu chủ đề; Bước 2: Xây dựng kế hoạch thực hiện về thời gian, yêu cầu sản phẩm, phân công nhiệm vụ; Bước 3: Thực hiện hoạt động “về nguồn”: học sinh làm việc độc lập, học sinh tự lên kế hoạch và thực hiện từng bước, dưới sự tư vấn và giúp đỡ của giáo viên. Để đạt hiệu quả cao, học sinh tiến hành khảo sát thực địa, nghiên cứu, thu thập và xác minh tư liệu, tiến hành phỏng vấn, điều tra khảo sát đối tượng nghiên cứu; Bước 4: Công bố sản phẩm và đánh giá hoạt động: học sinh nộp sản phẩm trước về giáo viên để tổng hợp. Các nhóm thể hiện sản phẩm có quy định thời gian bằng nhiều hình thức như poster, video, powerpoint… nhóm khác đánh giá, rút bài học kinh nghiệm cho bản thân; Giáo dục truyền thống lịch sử thông qua hoạt động ngoại khóa “về nguồn”, giáo viên có thể sử dụng phương pháp trải nghiệm thực tiễn, kích thích khả năng tự học, tự nghiên cứu và hợp tác nhóm của học sinh trong việc tìm hiểu kiến thức di tích lịch sử địa phương. Giáo viên sau khi giao bài tập về nhà cho các nhóm học sinh, học sinh sẽ trình bày bài tập đã chuẩn bị trong buổi hoạt động ngoại khóa, có sự trao đổi thảo luận của các bạn khác. Như vậy học sinh sẽ tiếp cận di tích lịch sử theo cách riêng với nhiều kênh, nhiều hình thức tiếp nhận khác nhau. b. Ví dụ minh họa Khi thực hiện hoạt động ngoại khóa chủ đề tháng 7: “Quét dọn vệ sinh và thăm viếng Nghĩa trang Liệt sỹ huyện, Đài tưởng niệm AHLS Vừ A Dính nhân Ngày thương binh, liệt sỹ 27/7. Thăm hỏi gia đình có công với cách mạng”, người giáo viên cần xây dựng kế hoạch theo nội dung chủ đề của tháng, giao nhiệm vụ cho học sinh và thực hiện hoạt động; Bước 1: Xác định tên chủ đề: Thăm viếng nghĩa trang liệt sĩ huyện Tuần Giáo; Bước 2: Xác định các tiểu chủ đề của hoạt động ngoại khóa. 8
Nhóm 1: Tìm hiểu về giá trị lịch sử của hoạt động thăm viếng nghĩa trang liệt sĩ? Nhóm 2: Thực hiện “Đêm thắp nến tri ân”? Viết một bài nói về suy nghĩ của bản thân khi tham gia hoạt động ngoại khóa “về nguồn”. Bước 3: Xây dựng kế hoạch ngoại khóa: Thời gian Nội dung nhiệm vụ Ghi chú Tập trung học sinh tại sân trường; 7h30-7h45 Phổ biến kế hoạch, phân công nhiệm vụ; Thông qua nội quy ngoại khóa. Các nhóm họp bầu nhóm trưởng, thư kí; phân công nhiệm vụ; Nhóm 1: Tìm hiểu về giá trị lịch sử của hoạt động thăm viếng nghĩa trang liệt 7h45- 8h00 sĩ? Nhóm 2: Thực hiện “Đêm thắp nến tri ân”? Viết một bài nói về suy nghĩ của bản thân khi tham gia hoạt động ngoại khóa “về nguồn”. Các nhóm bắt tay thực hiện nhiệm vụ: - Xây dựng kế hoạch theo nội dung phiếu học tập; - Thu thập thông tin qua mạng Internet, 8h00- 9h00 thực tế, chụp ảnh, quay phim, ghi âm các nội dung cần thiết; - Chỉnh sửa thông tin, thiết kế sản phẩm; - Báo cáo và giới thiệu sản phẩm sau khi hoạt động kết thúc. Không đơn thuần chỉ là tham quan các địa danh cách mạng, tìm hiểu điểm đến lịch sử, hoạt động ‘về nguồn” còn chứa đựng nhiều ý nghĩa xã hội, nhân văn sâu sắc, cung cấp thông tin thực tế, sống động về lịch sử, văn hóa, mang ý nghĩa giáo dục, khơi dậy lòng yêu nước, niềm tự hào dân tộc và thể hiện sự tri ân, tưởng nhớ. Nhóm 1: Giá trị lịch sử Tổ chức hoạt động ngoại khóa về nguồn là hoat động vô cùng ý nghĩa, trong cuộc sống hòa bình nhưng đôi phần vội vã, các em học sinh đã dành một phút mặc niệm, tưởng nhớ các anh hùng liệt sỹ. Cùng với vòng hoa thắm, những 9
nén hương thơm được dâng lên hương hồn các anh, các chị. Những lời tri ân sâu sắc thể hiện sự ghi nhận và biết ơn trước linh hồn của những người con đã không tiếc tuổi xuân, máu xương, ngã xuống vì sự nghiệp đấu tranh giải phóng dân tộc. Lời viếng cũng đã thể hiện nguyện ước sẽ tiếp bước thế hệ cha anh đi trước, nỗ lực vượt qua mọi khó khăn, phấn đấu hoàn thành tốt các nhiệm vụ giáo dục được giao, góp phần xây dựng quê hương ngày càng giàu đẹp, xứng đáng với sự hy sinh anh dũng của các anh, các chị. Sau lễ dâng hương, dâng hoa, các em học sinh đã kính cẩn thắp hương trên từng phần mộ tại nghĩa trang. Giờ phút thiêng liêng, đầy xúc động tạo nên sự trầm lắng lòng người về sự hy sinh và công lao to lớn của các anh hùng liệt sỹ. Trong tiềm thức của mỗi người, chiến tranh đã qua đi, đất nước sống trong hòa bình, nhưng quá khứ đau thương mất mát mà chiến tranh để lại thì không gì có thể bù đắp được. 165 ngôi mộ anh hùng liệt sỹ im lặng, yên nghỉ nơi đây nhưng những chiến công oanh liệt, vang dội của các anh, các chị và đồng đội chưa bao giờ phai nhạt trong trái tim các thế hệ hôm nay và mai sau. Viếng nghĩa trang liệt sĩ huyện Tuần Giáo Nhóm 2: Lễ thắp nến tri ân tại Nghĩa trang liệt sĩ huyện Tuần Giáo 10
Hoạt động thắp nến tri ân thể hiện đạo lý “Đền ơn đáp nghĩa”, “Uống nước nhớ nguồn”. Qua đó giáo dục lý tưởng cách mạng, khơi dậy tình đoàn kết, lòng yêu nước và trách nhiệm của thế hệ trẻ Huyện Tuần Giáo trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Đây là hoạt động nhằm tri ân sự hy sinh của các anh hùng, liệt sĩ, thương - bệnh binh đã ngã xuống hoặc gửi lại chiến trường một phần thân thể để xây dựng hoà bình cho đất nước. Những ngọn nến, những nén nhang của thế hệ trẻ dâng lên các anh hùng, liệt sĩ ngày hôm nay là lời hứa quyết tâm của tuổi trẻ sẽ tiếp tục phát huy truyền thống cách mạng và anh hùng của quê hương. 2.2.2 Giáo dục truyền thống lịch sử thông qua chương trình ngoại khóa kỷ niệm những ngày lễ lớn a. Phương pháp Giáo dục truyền thống lịch sử thông qua hoạt động ngoại khóa kỷ niệm những ngày lễ lớn trong năm…nhằm giáo dục học sinh truyền thống yêu nước, lòng tự hào dân tộc. Qua đó giáo dục học sinh ý thức bảo vệ di sản, phát triển trí tuệ, rèn luyện kĩ năng sống đồng thời góp phần đổi mới phương pháp dạy học, cách thức tổ chức hoạt động ngoại khóa, đa dạng hóa hình thức tổ chức các hoạt động tập thể. Một năm đất nước Việt Nam có rất nhiều ngày lễ lớn: ngày độc lập, ngày đất nước thống nhất, ngày quốc tế phụ nữ, ngày thành lập quân đội nhân dân Việt Nam. Giáo viên cần định hướng cho học sinh thông qua tìm hiểu về lịch sử các ngày lễ lớn để tạo hứng thú cho các em đồng thời xây dựng sân chơi giới thiệu về danh nhân lịch sử làm nên những chiến thắng vẻ vang của dân tộc để các em thể hiện tài năng thuyết trình theo cách sáng tạo của bản thân; Để giáo dục truyền thống lịch sử thông qua hoạt động ngoại khóa qua các ngày lễ lớn của dân tộc cần thực hiện theo các bước sau: Bước 1: Xác định chủ đề cần thực hiện. Bước 2: Xây dựng kế hoạch lồng ghép giáo dục truyền thống lịch sử; phân công nhiệm vụ các thành viên; Bước 3: Thực hiện kế hoạch, tìm hiểu thông tin, chuẩn bị cơ sở vật chất, các nguồn tư liệu lịch sử uy tín; Bước 4: Rút kinh nghiệm, tổng kết chương trình ngoại khóa. Giáo dục truyền thống lịch sử thông qua hoạt động ngoại khóa nhân kỉ niệm các ngày lễ lớn có thể được thực hiện với nhiều hình thức: thảo luận, tổ chức các trò chơi, các cuộc thi, thuyết trình, khách mời…tùy điều kiện và hoàn cảnh của từng trường, từng lớp. Để giáo dục truyền thống lịch sử thông qua hoạt động ngoại khóa qua các ngày lễ lớn, học sinh cần thiết phải được tìm hiểu về sự kiện, tư liệu liên quan đến chủ đề, giáo viên lựa chọn chủ đề phù hợp, kết nối với phụ huynh, đưa ra kế hoạch cụ thể (học sinh viết báo cáo sau khi tham gia hoạt động). 11
b. Ví dụ minh họa Ngày 22/12 không chỉ là ngày thành lập Quân đội nhân dân Việt Nam mà đã trở thành Ngày hội Quốc phòng toàn dân - Một ngày kỷ niệm đầy ý nghĩa đối với toàn thể dân tộc Việt Nam. Tiền thân của Quân đội Nhân dân Việt Nam là đội Việt Nam Tuyên truyền Giải phóng quân, được thành lập ngày 22 tháng 12 năm 1944 tại khu rừng Trần Hưng Đạo, thuộc huyện Nguyên Bình tỉnh Cao Bằng. Ngày 22-12-1989, lần đầu ngày hội quốc phòng toàn dân được tổ chức tại tất cả các địa phương trong cả nước. Từ đó đến nay, ngày 22-12 đã thật sự trở thành ngày hội lớn của toàn dân tộc với các hoạt động hướng vào chủ đề quốc phòng và quân đội. Để giúp học sinh hiểu được ý nghĩa to lớn của ngày 22-12, đồng thời hình thành và phát triển cho học sinh lòng yêu thương, tự hào về truyền thống quý báu của dân tộc, tôi đã tổ chức các hoạt động ngoại khóa với chủ đề: Uống nước nhớ nguồn, ước mơ là chiến sỹ, theo bước chân anh bộ đội cụ Hồ chào mừng 80 năm ngày thành lập Quân đội Nhân dân Việt Nam 22/12, cụ thể các hoạt động như: được nghe kể chuyện về truyền thống ngày 22.12; tổ chức văn nghệ, các bài hát, vở kịch mang chủ đề người chiến sĩ; thắp hương tri ân các anh hùng liệt sĩ; tổ chức đồng diễn, các trò chơi… Thông qua buổi sinh hoạt ngoại khóa giúp các em học sinh hiểu hơn về những công lao to lớn của Quân đội nhân dân Việt Nam trong sự nghiệp đấu tranh giải phóng dân tộc, xây dựng và bảo vệ vững chắc Tổ quốc; bày tỏ lòng biết ơn của mình với các anh hùng liệt sĩ - những người đã ngã xuống đem lại hòa bình, cuộc sống ấm no, hạnh phúc ngày hôm nay. Qua đó giáo dục các em thêm yêu quê hương đất nước, đoàn kết, rèn luyện và tu dưỡng đạo đức, tích cực học tập, noi gương anh bộ đội Cụ Hồ, phấn đấu trở thành những công dân có ích cho xã hội. Khi thực hiện chủ đề ngày 22/12, tôi đi sâu vào giới thiệu, tìm hiểu chiến công của các anh bộ đội trong kháng chiến chống Pháp, làm nên trận Điện Biên Phủ “lừng lẫy năm châu, trấn động địa cầu” năm 1954. Trước khi thực hiện tôi giao nhiệm vụ cho các nhóm học sinh: Nhóm 1: Học sinh khối 12: Tìm hiểu về chiến trường Điện Biên Phủ Nhóm 2: Học sinh khối 11: tìm hiểu khu du lịch Điện Biên Phủ? Nhóm 3: học sinh khối 10: Viết bài đăng quảng bá trên trang Face book cá nhân. Nhóm 1: Chiến trường Điện Biên Phủ: Quần thể di tích chiến trường Điện Biên Phủ là một quần thể các di tích lịch sử nằm tại tỉnh Điện Biên ghi lại chiến công của Quân đội nhân dân 12
Việt Nam trong chiến dịch Điện Biên Phủ. Hiện nay, nơi đây đã được thủ tướng chính phủ Việt Nam đưa vào danh sách xếp hạng 23 di tích quốc gia đặc biệt. Chiến trường Điện Biên Phủ Các di tích nổi bật của chiến trường Điện Biên bao gồm đồi A1, C1, C2, D1, cứ điểm Hồng Cúm, Him Lam, đồi Độc Lập, cầu Mường Thanh, sân bay Mường Thanh (nay là sân bay Điện Biên Phủ) và hầm chỉ huy tập đoàn cứ điểm Điện Biên Phủ. Nhóm 2: Khu du lịch Điện Biên Phủ Điện Biên là một trong những địa điểm du lịch trong nước có nhiều điểm đến thu hút du khách mọi miền đến quốc tế. Nơi đây không chỉ nổi tiếng với các di tích lịch sử từ trận đánh Điện Biên Phủ mà còn lôi cuốn với vẻ đẹp của danh lam thắng cảnh núi rừng và các địa điểm du lịch văn hóa cộng đồng đặc sắc. Bảo tàng chiến thắng lịch sử Điện Biên Phủ năm 1954 13
Trong đó phải kể đến Bảo tàng Chiến thắng lịch sử Điện Biên Phủ tọa lạc tại quốc lộ 279, phố 3, phường Mường Thanh, thành phố Điện Biên Phủ, tỉnh Điện Biên. Được khởi công xây dựng từ tháng 10/2012 trên diện tích 22.000m2 và chính thức mở cửa đón khách vào ngày 5/5/2014 sau 19 tháng thi công, Bảo tàng chiến thắng lịch sử Điện Biên Phủ là công trình quy mô, hoành tráng và hiện đại nhất tỉnh Điện Biên hiện nay. Công trình này có ý nghĩa vô cùng quan trọng về lịch sử, văn hóa cũng như kiến trúc và phần nội dung trưng bày, đảm bảo các yêu cầu về chất lượng, kỹ thuật, xứng tầm với chiến thắng “Lừng lẫy năm châu, chấn động địa cầu”. Nhà bảo tàng được thiết kế dạng hình nón cụt, phần trang trí xung quanh được tạo hình quả trám tượng trưng như tấm lưới ngụy trang của chiếc mũ anh bộ đội, gồm 1 tầng hầm và 1 tầng nổi. Trong đó, tầng hầm là nơi đón tiếp khách tham quan, không gian học tập, tương tác và các dịch vụ vui chơi giải trí. Tầng nổi là không gian trưng bày cố định chuyên đề chiến thắng lịch sử Điện Biên Phủ, không gian panorama (toàn cảnh) và bộ phận làm việc. Thông qua các tài liệu, hiện vật tại Bảo tàng, một thông điệp của các thế hệ cha anh đã được chuyển tải đến lớp lớp các thế hệ đi sau đó là: Bằng lòng quả cảm và trí tuệ vô song, bằng mưu lược quân sự đã được nâng tới tầm nghệ thuật, được hun đúc bởi lòng yêu nước nồng nàn, chính nghĩa và lịch sử mấy ngàn năm giữ nước; bằng sự hy sinh anh dũng của bao anh hùng liệt sỹ, chiến sỹ, sự đóng góp xương máu của đồng bào; bằng sự hiệp đồng chặt chẽ của các dân tộc anh em, sự ủng hộ của dư luận tiến bộ trên thế giới... dân tộc Việt Nam ta đã làm nên chiến thắng Điện Biên Phủ lừng lẫy năm châu, chấn động địa cầu. Cần lựa chọn linh hoạt, sáng tạo các nhóm hoạt động để đưa ra phương thức tổ chức phù hợp nhằm tạo điều kiện cho học sinh tìm tòi, sáng tạo: - Tạo điều kiện cho học sinh trải nghiệm thế giới tự nhiên, thực tế cuộc sống, khám phá những điều mới lạ, bồi dưỡng cảm xúc tích cực và tình yêu quê hương, đất nước; - Tạo điều kiện cho học sinh giao lưu, tác nghiệp và thể nghiệm ý tưởng mới; - Tạo điều kiện cho học sinh tham gia các hoạt động tình nguyện, lao động công ích, tuyên truyền; - Tạo điều kiện cho học sinh tham gia dự án nghiên cứu qua trải nghiệm thực tế. Khi tổ chức các hoạt động ngoại khóa nhân kỷ niệm các ngày lễ lớn của dân tộc, giáo viên lựa chọn các phương pháp có sự tham gia của học sinh, có tiếp xúc với nhân chứng sống để học sinh được nghe kể về truyền thống lịch sử một cách trọn vẹn cảm xúc nhất. 2.2.3 Giáo dục truyền thống lịch sử thông qua chương trình ngoại khóa theo chủ đề a. Phương pháp 14
Các hoạt động ngoại khóa lịch sử này thường được tổ chức nhân dịp các ngày lễ lớn, các hoạt động lễ hội chào mừng như ngày thành lập Đảng Cộng sản Việt Nam, ngày sinh nhật bác, ngày thành lập Quân đội nhân dân Việt Nam ... Các hoạt động ngoại khóa được thiết kế phù hợp với các ngày lễ, các ngày hội với các hoạt động phong phú như: kể chuyện lịch sử, triển lãm trưng bày các chủ đề lịch sử, các cuộc thi tìm hiểu lịch sử, các buổi mít tinh, nói chuyện chuyên đề về lịch sử. Để giáo dục truyền thống lịch sử thông qua chương trình ngoại khóa theo chủ đề cần: - Đầu tiên chúng ta phải tìm hiểu thật rõ chủ đề lịch sử đó; - Đề ra cho các em những nhiệm vụ thật rõ ràng, cụ thể từ nhiệm vụ chung cho cả lớp, nhiệm vụ riêng cho từng nhóm, thậm chí đến nhiệm vụ của từng cá nhân; - Phải bảo đảm sự phù hợp giữa mục tiêu của chủ đề (yêu cầu cần đạt) với nội dung và phương pháp, hình thức tổ chức hoạt động tập thể; - Phải bảo đảm tính thực tiễn khi thiết kế và tổ chức các hoạt động ngoại khóa; - Tăng cường các hoạt động tập thể và trải nghiệm cho học sinh. Giáo viên có thể giáo dục truyền thống lịch sử thông qua chương trình ngoại khóa theo chủ đề bằng nhiều hình thức: tranh vẽ, mô hình, tiểu phẩm…để làm phong phú hoạt động ngoại khóa. Để giúp học sinh dễ dàng hơn trong việc thực hiện nhiệm vụ, giáo viên hướng dẫn học sinh các bước thiết kế mô hình: lựa chọn chất liệu mô hình (xốp hoặc bìa…), bố cục bên trong các công trình kiến trúc, trang trí màu sắc, xem các hình ảnh video di sản văn hóa phi vật thể, các trận đánh lớn. Học sinh hoàn thiện sản phẩm được giao. Sau đó giáo viên sẽ tổ chức để học sinh trình bày sản phẩm của mình theo kỹ thuật phòng tranh (giới thiệu về nội dung mô hình, bố cục mô hình, cách tạo ra mô hình, tái hiện điệu múa, trang phục trên sân khấu…) Bước 1: Xác định chủ đề và nội dung cần thực hiện; Bước 2: Giáo viên giao nhiệm vụ và hướng dẫn học sinh thực hiện; Bước 3: Học sinh trình bày sản phẩm, giáo viên đánh giá, đưa ra một số câu hỏi tương tác; Ví dụ: - Khi thực hiện nhiệm vụ, em gặp khó khăn nhất ở khâu nào? Tại sao lại có khó khăn như vậy? - Trong thực tế tạo sản phẩm, người ta làm thế nào để thực hiện công việc ấy? - Nếu cho em được thay đổi một điều trong sản phẩm của mình, em sẽ thay đổi điều gì? 15
Bước 4: Học sinh vận dụng kiến thức đã học vào làm một số bài tập tình huống thực tiễn. Trong thời đại cách mạng công nghệ 4.0, giáo viên có thể nghiên cứu để thiết kế các chủ đề ngoại khóa theo hướng tổ chức dạy học qua Internet trên cơ sở ứng dụng công nghệ thông tin qua hệ thống phim, ảnh, video… Hình thức này, học sinh có thể tham gia các hoạt động trải nghiệm online hoặc các hoạt động trải nghiệm qua video, phim ảnh hoặc các hoạt động tương tác với các bạn học sinh ở các trường học khác nhau ở trong nước, trong khu vực và trên thế giới. b. Ví dụ minh họa Trong những năm qua, Đảng và Nhà nước ta đã có nhiều chủ trương, chính sách nhằm khuyến khích và phát triển văn hóa đọc trong toàn xã hội; xem việc phát triển văn hóa đọc chính là động lực, là công cụ quan trọng để góp phần xây dựng nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc. Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Quyết định số 284/QĐ-TTg ngày 24/2/2014, lấy ngày 21/4 hàng năm là ngày Sách Việt Nam; đồng thời có Quyết định số 329/QĐ- TTg ngày 15/3/2017 ban hành Đề án “Phát triển văn hóa đọc trong cộng đồng đến năm 2020, định hướng đến năm 2030”. Thực hiện theo nội dung trên, tôi đã xây dựng kế hoạch ngoại khóa với chủ đề “Ngày sách và văn hóa đọc sách Việt Nam”. Đồng thời giới thiệu tác phẩm mới: Với mong muốn mang lại nhiều những cuốn sách hay đến với tất cả các em học sinh, giáo viên giới thiệu đến các em học sinh tác phẩm “Điện Biên âm vang” của Như Đàm. Nhân kỷ niệm 70 năm chiến thắng lịch sử Điện Biên Phủ 7/5/1954- 7/5/2024 tác phẩm Điện Biên âm vang, đây là tập ký sự chiến tranh và ký ức của người chiến sĩ, mà tác giả vừa là người cầm súng ở đại đoàn quân tiên phong 308 trong chiến dịch Trần Đình, vừa là người cầm bút, làm phóng viên của báo nhân dân ở Tây Bắc, Nam Định, Hà Nam thời chống chiến tranh phá hoại của giặc Mĩ. Đó là tết bên sông Nậm Hu; đó là trận bắn rơi máy bay Mĩ ở Mộc Châu, Sơn La…là chiến công trên vùng cao Pú Luông… Trong tác phẩm có ghi lại những tấm gương sáng của đồng bào các dân tộc tây Bắc vừa sản xuất, vừa chiến đấu để thắng Mĩ ngay trên chính vùng đất quê hương mình, lập nên chiến thắng lịch sử Điện Biên Phủ – chiến thắng của bản lĩnh, trí tuệ và chủ nghĩa anh hùng cách mạng Việt Nam. "Đọc sách hay cũng giống như trò chuyện với các bộ óc tuyệt vời nhất của nhân loại". Sách là nơi lưu trữ khổng lồ những trí thức tinh hoa trí tuệ của loài người từ xưa tới nay. Sách giống như một người bạn vô giá của nhân loại. Hiện nay với số lượng sách ra đời ngày càng nhiều, với các thể loại khác nhau phục vụ cho đời sống con người và việc đọc sách trở thành một nét đẹp văn hóa, sách 16
mang lại những ý nghĩa to lớn vô cùng. Đọc sách chính là cách con người tiếp thu những tinh hoa văn hóa của nhân loại, giúp chúng ta học hỏi những kinh nghiệm và được nuôi dưỡng tâm hồn. Với những đóng góp to lớn mà sách mang lại, UNESCO đã lấy ngày 21 tháng 04 hàng năm là ngày sách và bản quyền thế giới nhằm tôn vinh sách và truyền tải văn hóa đọc đến tất cả mọi người. Khai mạc ngày hội đọc sách 3. Những điểm khác biệt, tính mới của giải pháp so với giải pháp đã, đang được áp dụng - Qua quá trình công tác ở trường THPT Tuần Giáo bản thân thấy một số giáo viên khi thiết kế chương trình ngoại khóa mới chỉ dừng lại ở các nội dung thuyết trình về các sự kiện hoặc tổ chức các hoạt động mang tính giải trí. Nhiều giáo viên tổ chức chương trình ngoại khóa còn chưa liên hệ thực tiễn địa phương, còn chưa nắm chắc lịch sử nơi mình sinh ra và lớn lên, còn mang nặng tính hình thức, không chú trọng giáo dục truyền thống lịch sử vì cho rằng không cần thiết. Trong khi đó, nhân cách của thế hệ trẻ quyết định rất nhiều đên sự hưng thịnh của đất nước, đôi khi chúng ta đã vô tình đào tạo ra một thế hệ không biết đến lịch sử, thờ ơ với những chiến công của cha ông. Với sáng kiến kinh nghiệm của bản thân, các chương trình ngoại khóa được đầu tư khá công phu ngay từ đầu năm học, học sinh được phân công nhiệm vụ rõ ràng trong công tác sưu tầm tài liệu, đi thực tế tại các địa điểm nơi mình sinh sống, viết báo cáo tại địa phương nên có thể phát huy các kĩ năng thuyết trình, giao tiếp, tự học, tự rèn luyện của bản thân. Các em hứng thú khi được trình bày ý kiến của mình, được kể những mẩu chuyện hay về các di tích lịch sử trong các chương trình ngoại khóa khắc phục được phương pháp truyền thống vốn rất nhàm chán. Sáng kiến giúp thầy và trò không ngừng vươn lên chiếm lĩnh tri thức ở các bộ môn, xây dựng con người mới, toàn diện hơn, vừa hồng vừa chuyên; - Giáo dục truyền thống lịch sử cho học sinh thông qua chương trình ngoại khóa không phải là mới, nhiều giáo viên cũng đã bắt đầu quan tâm và nghiên cứu nhưng để áp dụng vào tổ chức thực tế thì hầu như rất ít hoặc không 17
có. Vì vậy, sáng kiến kinh nghiệm của bản thân hy vọng đem đến một vài hướng mới nhằm định hướng nghề nghiệp cho học sinh, giáo dục lòng yêu nước cho học sinh thông qua chương trình ngoại khóa ở trường THPT; - Trước đây, với phương pháp truyền thống học sinh chỉ được biết về truyền thống lịch sử qua các tiết dạy lịch sử trên lớp. Nhưng qua thực tiễn áp dụng phương pháp giáo dục truyền thống lịch sử thông qua chương trình ngoại khóa, bản thân thấy học sinh thích thú học lịch sử và muốn tìm hiểu về con người, vùng đất nơi mình sinh ra, chủ động, sáng tạo trong tiếp cận hệ thống kiến thức thực tế, từ đó rút ra được bài học cho bản thân và có hướng đi đúng đắn trong lựa chọn nghề. Đặc biệt, tôi nhận thấy bản thân mình cũng góp một phần nào đó trong việc hệ thống các phương pháp tổ chức hoạt động giáo dục của nhà trường và đúc rút kinh nghiệm vào quá trình tổ chức chương trình ngoại khóa nói riêng có hiệu quả. Tôi thiết nghĩ đó cũng là một điểm mới trong kết quả nghiên cứu. III. Khả năng áp dụng của giải pháp Sáng kiến được học sinh và bạn bè đồng nghiệp đánh giá cao. Sáng kiến này có thể áp dụng rộng rãi ở các trường phổ thông trên địa bàn huyện Tuần Giáo và các trường phổ thông trên toàn quốc. Nếu được như vậy chắc chắn sẽ tạo hiệu quả cao trong tổ chức các hoạt động ngoại khóa. IV. Hiệu quả, lợi ích thu được hoặc dự kiến có thể thu được do áp dụng giải pháp Sau khi áp dụng sáng kiến kinh nghiệm vào thực tiễn, tôi nhận thấy học sinh rất hứng thú, chủ động với việc tham gia các hoạt động chung, số lượng học sinh yêu thích các hoạt động tập thể tăng dần theo thời gian; Năm học 2023- 2024, chương trình giáo dục mới đặc biệt chú tâm đến giáo dục kĩ năng sống cho học sinh. Bản thân tôi nhận thấy, đa số các em đều yếu và chưa có mong muốn tham gia các hoạt động tập thể, chưa có chính kiến trong lựa chọn nghề. Các em không muốn tham gia hoạt động tập thể xuất phát từ nhiều lí do như: nhàm chán, không thu hút, mang tính chính trị khô cứng... Trước khi thực hiện sáng kiến kinh nghiệm này tôi tiến hành khảo sát hiểu biết về truyền thống lịch sử và mong muốn tham gia hoạt động tập thể của hai lớp học 10A4 (lớp đối chứng) và 10A7 (lớp thực nghiệm) bằng bài test nhu cầu đầu năm. Sau đó tôi áp dụng các phương pháp giáo dục truyền thống lịch sử thông qua chương trình ngoại khóa như đã nêu trên cho học sinh. Qua từng hoạt động tôi thấy học sinh thích tham gia hoạt động chung hơn, nhớ kĩ, hiểu sâu hơn các vấn đề lịch sử và đặc biệt rất sôi nổi trong những lúc sưu tầm và kể câu chuyện về lịch sử địa phương, biết sống có trách nhiệm, có đạo đức với chính bản thân và gia đình mình, có hứng thú với lựa chọn nghề nghiệp; Kết quả cụ thể * Kết quả trước khi áp dụng đề tài - Hoạt động sưu tầm tài liệu: học sinh thụ động, khả năng thuyết trình kém, chưa có ý thức tham gia các hoạt động chung, mơ hồ trong chọn nghề; 18
- Số lượng học sinh tham gia kiểm tra, đánh giá đầu năm: 37 học sinh lớp 10A4 và 38 học sinh 10A7; * Kết quả sau khi áp dụng đề tài - Hoạt động nhóm: học sinh hứng thú, chủ động, khả năng thuyết trình tốt, có thể tự vận dụng các kiến thức để giải quyết các vấn đề, có ý thức học tập bộ môn, hứng thú chọn nghề nghiệp cho tương lai; - Số lượng học sinh tham gia kiểm tra, đánh giá sau hoạt động ngoại khóa: 37 học sinh lớp 10A4 và 38 học sinh 10A7; * Kết quả bằng số liệu kiểm tra hứng thú trong quá trình tham gia chương trình ngoại khóa như sau: Lớp thực nghiệm 10A4 Lớp đối chứng 10A7 (Đơn vị: học sinh) (Đơn vị: học sinh) Nội dung Sau áp Trước áp dụng Sau áp dụng Trước áp dụng dụng Rất hứng thú 3 23 2 2 Hứng thú 4 8 2 2 Bình thường 23 4 26 26 Ý kiến khác 7 2 8 8 Thấy được hiệu quả khi điều tra tại lớp 10A4, tôi ứng dụng đại trà đối với học sinh trong toàn trường, kết quả đạt được khá khả quan. Vì vậy tôi quyết định trao đổi với các đồng nghiệp và ứng dụng ở các trường lân cận; “Dân ta phải biết sử ta Cho tường gốc tích nước nhà Việt Nam” Có lẽ ai trồng cây cũng mong ngày hái quả, muốn có được quả ngọt, quả sai chúng ta phải biết dày công chăm bón; song dày công chăm bón chưa đủ mà cần phải “chăm bón đúng kĩ thuật” nữa. Trong chương trình ngoại khóa việc lồng ghép giáo dục truyền thống lịch sử cho thế hệ trẻ là cần thiết, đòi hỏi người giáo viên phải có phương pháp tốt để khai thác kiến thức, biết kết hợp các hình thức linh hoạt có hiệu quả, có như vậy người dạy mới tâm huyết - người học mới đam mê. V. Phạm vi ảnh hưởng của giải pháp Với sáng kiến kinh nghiệm này, tôi đã áp dụng và nhận thấy có ảnh hưởng lớn đến quá trình dạy và học: 19
Đối với học sinh: làm thay đổi nhận thức về phương pháp học tập của các em học sinh trong nhà trường THPT, phát huy khả năng tự học, óc tư duy, kỹ năng giao tiếp của các em, có hứng thú lựa chọn nghề nghiệp. Đối với giáo viên: thay đổi về thái độ và phương pháp lồng ghép giáo dục truyền thống lịch sử thông qua chương trình ngoại khóa. Đối với công tác giảng dạy: hệ thống phương pháp giáo dục truyền thống lịch sử thông qua chương trình ngoại khóa và đúc rút được bài học kinh nghiệm trong quá trình giảng dạy nhằm giáo dục và tăng cường hứng thú cho học sinh ở trường THPT. Sáng kiến này có thể áp dụng rộng rãi ở các trường phổ thông trên địa bàn huyện Tuần Giáo và các trường phổ thông trên toàn quốc. Nếu được như vậy chắc chắn sẽ tạo hiệu quả cao trong hoạt động ngoại khóa nói chung ở các trường phổ thông. Hình thức “hoạt động ngoại khóa” là hoạt động khá quen thuộc đối với các trường học ở nước ta. Hoạt động ngoại khóa còn được gọi là hoạt động ngoài lớp học dùng để chỉ các hình thức hoạt động kết hợp với học tập vui chơi ở phạm vi ngoài giờ lên lớp, có mục đích gắn việc học tập ở nhà trường với cuộc sống xã hội, tạo điều kiện cho học sinh được hòa nhập vào thực tế rộng lớn bên ngoài nhà trường. Nhiệm vụ của hoạt động ngoại khóa là nâng cao năng lực vận dụng kiến thức và kĩ năng của môn học vào trong cuộc sống, phát triển nhu cầu tự học, năng lực nghiên cứu khoa học và đưa học sinh vào cuộc sống xã hội, vào cuộc sống tập thể. Đây cũng chính là điều mà những người làm trong ngành giáo dục hướng đến. VI. Kiến nghị, đề xuất: Không D. Danh sách đồng tác giả: Trình Ngày Đơn vị độ TT Họ và tên tháng năm Chức vụ công tác chuyên sinh môn Trường Hoàng Thị Thùy Dung 30/03/1984 Giáo viên THPT Đại học 1 Tuần Giáo Trường 2 Phạm Quang Hưởng 28/6/1986 Giáo viên THPT Đại học Tuần Giáo Tôi xin cam đoan mọi thông tin nêu trên là trung thực, đúng sự thật và hoàn toàn chịu trách nhiệm trước pháp luật./. 20