Sáng kiến kinh nghiệm THPT: Giải pháp nâng cao chất lượng và hiệu quả công tác bồi dưỡng học sinh giỏi tại trường THPT Hoàng Mai 2 – Nghệ An

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:52

Thêm vào BST

Báo xấu

8
lượt xem 3
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Đề tài được nghiên cứu và tìm hiểu việc tổ chức, chỉ đạo công tác bồi dưỡng học sinh giỏi tại trường THPT Hoàng Mai 2 và mở rộng tìm hiểu một số trường THPT công lập trên địa bàn huyện Quỳnh Lưu.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Sáng kiến kinh nghiệm THPT: Giải pháp nâng cao chất lượng và hiệu quả công tác bồi dưỡng học sinh giỏi tại trường THPT Hoàng Mai 2 – Nghệ An

SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO NGHỆ AN TRƯỜNG THPT HOÀNG MAI 2 SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM Đề tài: GIẢI PHÁP NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG VÀ HIỆU QUẢ CÔNG TÁC BỒI DƯỠNG HỌC SINH GIỎI TẠI TRƯỜNG THPT HOÀNG MAI 2 – TỈNH NGHỆ AN Lĩnh vực: QUẢN LÝ Người thực hiện: BÙI HỮU ĐẠI Điện thoại: 0988 871 328 Hoàng Mai, tháng 4 năm 2023 0
MỤC LỤC Nội dung Trang Trang phụ bìa MỤC LỤC 1 DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT TRONG SÁNG KIẾN 4 PHẦN I. ĐẶT VẤN ĐỀ 5 1. Lý do chọn đề tài 5 2. Phương pháp nghiên cứu 5 3. Đối tượng nghiên cứu 6 4. Phạm vi áp dụng đề tài 7 5. Tính mới của đề tài 7 PHẦN II. NỘI DUNG Chương 1: 8 CƠ SỞ KHOA HỌC CỦA ĐỀ TÀI 1. Cơ sở lý luận 8 1.1. Khái niệm chung về công tác Bồi dưỡng học sinh giỏi 8 1.2. Vai trò của công tác bồi dưỡng học sinh giỏi ở trường THPT 8 2. Cơ sở thực tiễn 10 2.1. Đặc điểm và điều kiện thực tiễn của trường 10 2.2. Kết quả HSG THPT Hoàng Mai 2 đạt được trước khi áp dụng đề 11 tài (Từ 206-2017 đến 2020-2021) 2.3. So sánh với kết quả của các trường trong nhóm khảo sát 11 2.4. Những tồn tại, hạn chế trong công tác bồi dưỡng học sinh giỏi ở 14 trường THPT Hoàng Mai 2 (trước khi áp dụng đề tài) và nguyên nhân 2.5. Các yếu tố tác động và yêu cầu đổi mới công tác bồi dưỡng học 14 sinh giỏi tại trường THPT Hoàng Mai 2 Chương 2: 1
GIẢI PHÁP TỔ CHỨC, CHỈ ĐẠO NÂNG CAO HIỆU QUẢ 17 CỦA CÔNG TÁC BỒI DƯỠNG HỌC SINH GIỎI Ở TRƯỜNG THPT HOÀNG MAI 2 1. Giải pháp 1: Xác định đúng chủ trương, quan điểm chỉ đạo trong 17 công tác bồi dưỡng HSG 2. Giải pháp 2: Đề ra những giải pháp thu hút và đào tạo nguồn nhân 17 lực chất lượng cao 2.1. Thu hút và đào tạo đội ngũ giáo viên có chuyên môn giỏi 17 2.2. Thu hút học sinh có học lực khá, giỏi trong công tác tuyển sinh 18 3. Giải pháp 3: Hoàn thiện cơ cấu tổ chức và cơ sở pháp lý để quản lý, 20 chỉ đạo công tác bồi dưỡng HSG 3.1. Phát huy vai trò của Ban Chuyên môn 20 3.2. Xây dựng Quy chế quản lý công tác bồi dưỡng HSG 20 4. Giải pháp 4: Xây dựng Kế hoạch tổ chức hoạt động bồi dưỡng 21 HSG 4.1. Vị trí của công tác bồi dưỡng HSG trong Kế hoạch tổng thể của 21 nhà trường 4.2. Xây dựng kế hoạch riêng cho công tác bồi dưỡng học sinh giỏi 22 5. Giải pháp 5: Lựa chọn nhân sự cho công tác bồi dưỡng học sinh giỏi 23 5.1. Lựa chọn giáo viên bồi dưỡng 23 5.2. Lựa chọn học sinh để bồi dưỡng 23 6. Giải pháp 6: Tổ chức hội nghị chuyên đề về công tác bồi dưỡng 23 HSG 6.1. Ý nghĩa của việc tổ chức hội nghị 23 6.2. Quy trình tổ chức hội nghị 24 7. Giải pháp 7: Triển khai thực hiện, đánh giá và điều chỉnh kế hoạch 25 BD HSG 8. Giải pháp 8: Tổ chức các kỳ thi, bài thi khảo sát chất lượng HSG 26 9. Giải pháp 9: Chuẩn bị chu đáo cho kỳ thi HSG cấp tỉnh 27 10. Giải pháp 10: Tổng kết đánh giá công tác bồi dưỡng HSG trong 27 năm học 2
11. Giải pháp 11: Duy trì phong trào học tập, bồi dưỡng HSG cho 27 thường xuyên, liên tục 12. Giải pháp 12: Làm tốt công tác xã hội hóa trong hoạt động bồi 27 dưỡng HSG 13. Giải pháp 13: Chú trọng công tác truyền thông của nhà trường 28 13.1. Vai trò của công tác truyền thông 28 13.2. Một số hình thức truyền thông 29 SƠ ĐỒ MÔ TẢ QUY TRÌNH TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG BỒI 31 DƯỠNG HSG TRONG NĂM HỌC Ở TRƯỜNG THPT HOÀNG MAI 2 Chương 3: 32 THỰC NGHIỆM KHOA HỌC 1. Kết quả thực nghiệm áp dụng đề tài tại trường THPT Hoàng Mai 2 32 trong hai năm học gần nhất: 2021-2022 và 2022-2023 1.1. Kết quả HSG THPT Hoàng Mai 2 đạt được 32 1.2. So sánh với kết quả trường đạt được trong 2 giai đoạn: 4 năm trước 33 và 2 năm sau khi áp dụng đề tài 1.3. So sánh với kết quả trong 2 năm 2021-2022 và 2022-2023 của các 34 trường trong nhóm khảo sát 2. Một số văn bản trường THPT Hoàng Mai 2 đã xây dựng, soạn thảo 35 trong quá trình thực hiện giải pháp 2.1. Mẫu Kế hoạch BD HSG của Tổ chuyên môn 35 2.2. Chương trình Hội nghị về Giải pháp nâng cao chất lượng công tác 35 BD HSG PHẦN III. KẾT LUẬN 37 1. Ý nghĩa của đề tài 37 2. Đề xuất, kiến nghị 37 2.1. Với các nhà trường THPT 37 2.2. Với Sở GD&ĐT 37 2.3. Với các chức, đoàn thể, tổ chức, cá nhân ngoài ngành giáo 38 dục 2.4. Với các trường đại học, học viện 38 3
2.5. Với Bộ GD&ĐT 38 3. Kết luận khoa học 38 TÀI LIỆU THAM KHẢO 39 PHỤ LỤC 40 4
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT TRONG SÁNG KIẾN Nội dung Viết tắt Giáo viên GV Học sinh HS Học sinh giỏi HSG Bồi dưỡng học sinh giỏi BD HSG Trung học phổ thông THPT Quỳnh Lưu Q.Lưu Hoàng Mai 2 H.Mai 2 5
PHẦN I. ĐẶT VẤN ĐỀ 1. Lí do chọn đề tài Công tác bồi dưỡng học sinh giỏi (HSG) các môn văn hóa là một nhiệm vụ quan trọng trong việc nâng cao chất lượng giáo dục, tạo nguồn lực, bồi dưỡng nhân tài cho nhà trường, cho địa phương nói riêng và xã hội nói chung. Việc phát hiện, đào tạo và bồi dưỡng, tạo điều kiện để nhân tài được phát huy tài năng, đóng góp thiết thực vào sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc là một công việc rất quan trọng. Như vậy, đào tạo bồi dưỡng học sinh giỏi là vấn đề cần thiết và cấp bách, đáp ứng yêu cầu của công cuộc đổi mới hội nhập đất nước hiện nay, đặc biệt là cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư. Đồng thời, việc bồi dưỡng HSG có tác dụng thiết thực và mạnh mẽ đến việc nâng cao trình độ chuyên môn nghiệp vụ của đội ngũ các thầy cô giáo, nâng cao chất lượng giáo dục khẳng định thương hiệu của nhà trường, tạo ra cho học sinh khí thế hăng say vươn lên đạt những đỉnh cao trong học tập. Bồi dưỡng HSG là một công việc khó khăn và lâu dài, đòi hỏi nhiều công sức của thầy và trò. Để đạt hiệu quả thì cần một quá trình lao động và sáng tạo thực sự. Trường THPT Hoàng Mai 2 thành lập chưa lâu, nay mới là năm học thứ 7. Mặc dù còn nhiều khó khăn trong dạy và học, song nhà trường luôn xác định rõ vai trò của công tác bồi dưỡng học sinh giỏi. Từ đó, đã có những giải pháp phù hợp để nâng cao chất lượng của hoạt động này, thể hiện qua sự tiến bộ rõ rệt ở kết quả thi học sinh giỏi cấp tỉnh. Với vai trò quản lý công tác chuyên môn dạy học của nhà trường, chúng tôi đã đúc rút và mạnh dạn chia sẻ những kinh nghiệm thực tế của bản thân trong việc chỉ đạo công tác bồi dưỡng học sinh giỏi qua đề tài sáng kiến kinh nghiệm “Giải pháp nâng cao chất lượng và hiệu quả công tác bồi dưỡng học sinh giỏi tại trường THPT Hoàng Mai 2 – Nghệ An. Đề tài không dừng lại đơn thuần ở giải pháp nhằm đạt kết quả trong kỳ thi học sinh giỏi cấp tỉnh, mà còn chỉ ra mối liên hệ giữa chất lượng bồi dưỡng học sinh giỏi gắn với kết quả thi đánh giá năng lực, đánh giá tư duy trong các pương thức xét tuyển sinh của các trường đại học đang thực hiện mạnh mẽ những năm gần đây. Đây là một đề tài có tính mới, rất thiết thực và có thể áp dụng cho các trường THPT tham khảo nhằm góp phần nâng cao hiệu quả công tác bồi dưỡng học sinh giỏi nói riêng và chất lượng giáo dục đào tạo của nhà trường nói chung. 2. Phương pháp nghiên cứu Đề tài được thực hiện bằng việc vận dụng linh hoạt các phương pháp nghiên cứu khoa học sau đây: - Phương pháp phân tích và tổng hợp lý thuyết: 6
Nghiên cứu các tài liệu, lý luận khác nhau để tìm hiểu sâu về công tác bồi dưỡng học sinh giỏi trong các trường THPT theo các khía cạnh khác nhau. Từ đó liên kết các khái niệm liên quan để tạo ra một hệ thống lý thuyết mới đầy đủ và sâu sắc về công tác bồi dưỡng học sinh giỏi. - Phương pháp khảo sát, thống kê: Tiến hành điều tra, khảo sát suy nghĩ và nguyện vọng của học sinh, của giáo viên. Từ đó tìm ra các đặc điểm và tính chất của công tác bồi dưỡng học sinh giỏi ở trường THPT Hoàng Mai 2. Thống kê kết quả học sinh giỏi cấp tỉnh của các trường THPT Hoàng Mai 2 và một số trường trong khu vực, đối chiếu, so sánh để thấy được mức độ hiệu quả của công tác này. - Phương pháp mô hình hóa: + Lập các bảng biểu, vẽ các biểu đồ nhằm biểu diễn trực quan khi phân tích các số liệu thống kê, từ đó làm nổi bật ý nghĩa của các số liệu. + Sử dụng phương pháp workflow (dòng chảy công việc) để thể hiện tính trực quan khi sơ đồ hoá các giải pháp nâng cao hiệu quả của công tác bồi dưỡng học sinh giỏi, qua đó làm rõ vai trò của các hoạt động và tác động qua lại giữa chúng. - Phương pháp thực nghiệm khoa học: Các giải pháp đưa ra đã được áp dụng vào việc tổ chức hoạt động bồi dưỡng học sinh giỏi tại trường THPT Hoàng Mai 2 trong 2 năm học gần nhất, từ đó đánh giá tính sát đúng và hiệu quả của giải pháp đã xây dựng. - Phương pháp phân tích tổng kết kinh nghiệm: Là phương pháp nghiên cứu và xem xét lại những thành quả thực tiễn trong quá khứ để rút ra kết luận bổ ích cho thực tiễn và khoa học. 3. Đối tượng nghiên cứu Đề tài được nghiên cứu và tìm hiểu việc tổ chức, chỉ đạo công tác bồi dưỡng học sinh giỏi tại trường THPT Hoàng Mai 2 và mở rộng tìm hiểu một số trường THPT công lập trên địa bàn huyện Quỳnh Lưu. Đây là các trường có sự tương đồng về chất lượng tuyển sinh vào trường, điều kiện văn hóa và kinh tế xã hội, trong đề tài gọi là “nhóm trường khảo sát”, gồm: 1. THPT Quỳnh Lưu 2 2. THPT Quỳnh Lưu 3 3. THPT Quỳnh Lưu 4 4. THPT Nguyễn Đức Mậu - Thời gian thực hiện khảo sát: Từ tháng 10 năm 2019 đến tháng 12 năm 2022. - Thời gian được khảo sát: Trong 05 năm học: từ 2016-2017 đến năm học 2022- 2023 (trừ năm học 2019-2020 bị ảnh hưởng của dịch Covid-19) . 7
4. Phạm vi áp dụng đề tài Mặc dù đề tài được nghiên cứu trên cơ sở khảo sát, đánh giá kết quả của công tác bồi dưỡng học sinh giỏi ở trường THPT Hoàng Mai 2, song các giải pháp đưa ra có thể áp dụng được cho nhiều trường THPT hiện nay. Do đó, khi mở rộng địa bàn để áp dụng đề tài cho các trường THPT khác chắc chắn cũng sẽ có hiệu quả. 5. Tính mới của đề tài - Đây là đề tài rất mới và rất thiết thực cho hầu hết các trường THPT hiện nay, được thể hiện: + Chưa có các đề tài chính thức nghiên cứu lĩnh vực này ở cùng cấp THPT được công bố. + Chưa có các tài liệu tham khảo in ấn xuất bản. + Đề tài hướng đến thực hiện mục tiêu của giáo dục là “đào tạo nhân lực”, “bồi dưỡng nhân tài”, hướng đến đội ngũ cán bộ trí thức, lực lượng lao động chất lượng cao, đáp ứng yêu cầu của thị trường thời kỳ công nghệ số 4.0. + Đề tài đặc biệt hữu ích ở cấp THPT khi học sinh tham gia các kỳ thi đánh giá năng lực, đánh giá tư duy đang dần phổ biến hiện nay khi các trường đại học tuyển sinh. - Đề tài sẽ giải quyết được các vấn đề: + Nêu rõ được thực trạng, những ưu điểm và khó khăn vướng mắc trong công tác bồi dưỡng học sinh giỏi ở trường THPT Hoàng Mai 2. + Chỉ rõ được nguyên nhân của những khó khăn tồn tại. + Đề ra giải pháp có tính logic và khả thi nhằm nâng cao chất lượng và hiệu quả của của công tác bồi dưỡng học sinh giỏi ở trường THPT Hoàng Mai 2 nói riêng, có thể áp dụng cho nhiều trường THPT khác có điều kiện tương tự. 8
PHẦN II. NỘI DUNG NGHIÊN CỨU Chương 1: CƠ SỞ KHOA HỌC CỦA ĐỀ TÀI 1. Cơ sở lý luận 1.1. Khái niệm chung về công tác Bồi dưỡng học sinh giỏi Bồi dưỡng học sinh giỏi (HSG) nhằm động viên, khuyến khích người dạy và người học phát huy năng lực sáng tạo dạy giỏi, học giỏi, phát hiện người học có năng khiếu về môn học không chỉ để thúc đẩy việc cải tiến, nâng cao chất lượng dạy và học mà còn góp phần không nhỏ cho việc tạo nguồn bồi dưỡng, thực hiện mục tiêu đào tạo nhân tài… Với những yêu cầu đổi mới giáo dục hiện nay, công tác bồi dưỡng HSG cũng có thêm nhiều nhiệm vụ nặng nề hơn về chất lượng. Trên cơ sở tự đổi mới, các nhà trường chủ động thay đổi phương thức và nội dung đào tạo HSG từ học cái gì sang học như thế nào và học để làm gì, triển khai các hoạt động dạy học tích cực, rèn luyện cho học sinh tính năng động, sáng tạo, thay đổi hình thức bồi dưỡng từ truyền đạt sang tổ chức cho học sinh làm chuyên đề, luyện đề… 1.2. Vai trò của công tác bồi dưỡng học sinh giỏi ở trường THPT - Đối với sự phát triển năng lực người học: Công tác bồi dưỡng học sinh giỏi là một hoạt động quan trọng trong việc phát triển năng lực người học ở trường THPT. Công tác này có vai trò quan trọng trong việc: + Khai thác và phát triển tiềm năng của học sinh giỏi: Công tác bồi dưỡng giúp phát hiện, tập trung và khai thác tối đa tiềm năng của các học sinh giỏi. Nó cung cấp cho họ cơ hội để phát triển và trau dồi kiến thức, kỹ năng và tư duy sáng tạo, từ đó nâng cao khả năng tiếp thu kiến thức và thành tựu học tập. Những học sinh giỏi này sẽ có khả năng đóng góp nhiều cho sự phát triển của đất nước trong tương lai, đặc biệt là trong các lĩnh vực khoa học và công nghệ. + Giúp tạo động lực học tập cho học sinh, đặc biệt là đối với những học sinh giỏi. Họ có thể cảm thấy hứng thú và đam mê với học tập hơn khi được học các môn học mới và thú vị hơn. + Thúc đẩy tinh thần cạnh tranh và sáng tạo: Công tác bồi dưỡng giúp tạo ra một môi trường cạnh tranh lành mạnh giữa các học sinh giỏi, từ đó thúc đẩy tinh thần cạnh tranh và sáng tạo trong học tập. Học sinh giỏi cũng được khuyến khích phát triển các dự án và ý tưởng sáng tạo, tăng cường kỹ năng xử lý vấn đề và quản lý thời gian. + Giúp các học sinh giỏi phát triển các kỹ năng mềm cần thiết: Công tác bồi dưỡng học sinh giỏi còn giúp các học sinh giỏi phát triển các kỹ năng mềm cần thiết như kỹ năng giao tiếp, lãnh đạo, quản lý thời gian, tư duy phản biện và sáng 9
tạo. Những kỹ năng này sẽ giúp các học sinh giỏi có thể tự tin hơn khi tiếp cận các thử thách trong cuộc sống và sự nghiệp sau này. - Đối với việc triển khai Chương trình giáo dục phổ thông 2018: Công tác bồi dưỡng học sinh giỏi ở trường THPT đóng vai trò rất quan trọng trong việc triển khai chương trình giáo dục phổ thông mới 2018. Đây là chương trình giáo dục có tính cách đổi mới, tập trung vào phát triển năng lực toàn diện cho học sinh, tăng cường các kỹ năng mềm và khả năng tư duy sáng tạo. + Các học sinh giỏi thường có tiềm năng và năng lực phát triển cao hơn so với các em khác, đóng vai trò hạt nhân trong việc tổ chức các hoạt động học tập tích cực, nên việc bồi dưỡng thêm cho các em giúp đảm bảo sự thành công của chương trình giáo dục mới. Các em giỏi cần được khai thác tiềm năng tối đa, giúp họ phát triển kỹ năng tư duy sáng tạo, kỹ năng phân tích và giải quyết vấn đề, kỹ năng thực hiện nghiên cứu khoa học và phát triển những giá trị riêng của mình. + Công tác bồi dưỡng học sinh giỏi còn giúp đưa các hoạt động giáo dục ngoài giờ lên một tầm cao mới, giúp các em tham gia các hoạt động ngoại khoá, đội tuyển học sinh giỏi, đội tuyển Olympic... Từ đó, giúp các em rèn luyện các kỹ năng mềm, kinh nghiệm sống, tăng cường sự tự tin và kiên trì. + Công tác bồi dưỡng học sinh giỏi cũng giúp đưa các em trở thành những học sinh kiểu mẫu, tạo động lực cho các em khác trong quá trình học tập và phát triển. Đồng thời, các em giỏi cũng có thể trở thành người đóng góp quan trọng cho sự thành công của trường trong triển khai chương trình giáo dục mới. Như vậy, công tác bồi dưỡng học sinh giỏi là yếu tố quan trọng góp phần tích cực đổi mới giáo dục phổ thông theo định hướng phát triển năng lực học sinh theo đúng tinh thần Nghị Quyết 29/NQ-TW và yêu cầu của Chương trình GDPT2018. - Đối với việc học sinh tham gia các kỳ thi đánh giá năng lực, đánh giá tư duy để xét tuyển đại học: Công tác bồi dưỡng học sinh giỏi giúp các học sinh giỏi được hỗ trợ trong việc chuẩn bị cho các kỳ thi tuyển sinh và các kỳ thi quốc gia, đặc biệt là các kỳ thi đánh giá tư duy, đánh giá năng lực đang ngày càng được nhiều trường đại học lựa chọn. Qua quá trình bồi dưỡng, học sinh có thể được đào tạo bổ sung, trau dồi kỹ năng và kiến thức, rèn luyện tư duy để đạt được kết quả tốt nhất trong các kỳ thi này. - Đối với việc phát triển nhà trường: Công tác bồi dưỡng học sinh giỏi ở trường THPT có vai trò quan trọng trong việc phát triển nhà trường. Việc chăm sóc và phát triển các học sinh giỏi giúp đưa nhà trường lên một tầm cao mới, đồng thời tạo ra nhiều giá trị cho cả học sinh và nhà trường. + Nâng cao chất lượng giáo dục: Công tác bồi dưỡng học sinh giỏi giúp tập trung và phát triển những học sinh có năng lực và khả năng đặc biệt, giúp nâng cao chất lượng giáo dục, giúp đạt được những thành tích cao trong các kỳ thi quan trọng. 10
+ Công tác bồi dưỡng học sinh giỏi cũng giúp đưa các hoạt động giáo dục ngoài giờ lên một tầm cao mới, giúp trường có thêm những hoạt động đa dạng và phong phú hơn, góp phần tạo nên một môi trường học tập và giáo dục chất lượng cao. + Giới thiệu, quảng bá hình ảnh và uy tín của trường đến với xã hội: Những thành tích đạt được của các em giỏi trong các kỳ thi học sinh giỏi, kì thi Olympic, thi (xét) tuyển sinh vào các trường đại học,... Các em giỏi còn có thể trở thành những đại diện cho nhà trường trong các hoạt động ngoài giờ, đại diện cho trường tham gia các cuộc thi, sự kiện trong cả nước và quốc tế góp phần giúp tăng uy tín và danh tiếng cho nhà trường. Điều này giúp đưa tên tuổi và danh tiếng của nhà trường ra ngoài, giúp quảng bá cho trường trong cộng đồng giáo dục và xã hội. + Phát triển đội ngũ giáo viên: Công tác bồi dưỡng học sinh giỏi giúp tạo điều kiện để các giáo viên có cơ hội rèn luyện kỹ năng giảng dạy, phát triển năng lực của mình trong công tác giáo dục. Điều này giúp trường trung học phổ thông có được đội ngũ giáo viên chất lượng, nâng cao chất lượng giáo dục và hình thành một môi trường giáo dục chuyên nghiệp. 2. Cơ sở thực tiễn Việc bồi dưỡng học sinh giỏi là một trong những hoạt động quan trọng của các trường THPT, nhằm giúp các học sinh có năng khiếu, tài năng được phát triển hơn nữa và đạt thành tích tốt hơn trong học tập. Các nhà trường nói chung, trường THPT Hoàng Mai 2 nói riêng đã xác định được tầm quan trọng trong công tác này. Tuy nhiên, thực tế cho thấy việc bồi dưỡng học sinh giỏi ở các trường THPT Hoàng Mai 2 vẫn còn gặp nhiều khó khăn, hiệu quả đạt được chưa cao. 2.1. Đặc điểm và điều kiện thực tiễn của trường Trường THPT Hoàng Mai 2 được thành lập theo quyết định số 1710/QĐ- UBND ngày 20 tháng 4 năm 2016 của UBND tỉnh Nghệ An. Đến năm học 2022- 2023 nhà trường bước sang năm học thứ 7. Với thời gian hoạt động chưa nhiều, nhà trường còn gặp rất nhiều khó khăn trong việc thực hiện nhiệm vụ giáo dục nói chung, trong đó có công tác “mũi nhọn” là bồi dưỡng học sinh giỏi. Một số khó khăn trường gặp phải khi thực hiện công tác bồi dưỡng học sinh giỏi bao gồm cả các điều kiện chủ quan và khách quan: - Thiếu nguồn lực: Qua những năm học đầu tiên, nhà trường phải đối mặt với tình trạng thiếu nguồn lực như: chưa có cơ sở mà còn phải thuê mượn (của Trường THPT Bắc Quỳnh Lưu cũ), không có đủ tài liệu, không đủ phòng học, không đủ giáo viên chuyên môn vững vàng… - Khó khăn trong tuyển chọn nguồn học sinh giỏi: Trường đóng ở vị trí cách không xa các trường THPT lâu năm như THPT Quỳnh Lưu 2, THPT Hoàng Mai, THPT Quỳnh Lưu 3. Do đó, những học sinh có học lực khá giỏi, là học sinh giỏi cấp huyện (thị), cấp tỉnh ở THCS đều lựa chọn vào học các trường khác. Do đó, chất lượng tuyển sinh đầu vào ở lớp 10 hàng năm không cao, gây khó khăn lớn cho trường trong việc tìm “nguồn” học sinh giỏi. - Xây dựng chương trình bồi dưỡng phù hợp: Việc xây dựng chương trình bồi dưỡng học sinh giỏi cần được thực hiện một cách khoa học, phù hợp với đặc thù 11
của trường, của địa phương và đối tượng học sinh. Nếu chương trình bồi dưỡng không phù hợp thì sẽ không đạt hiệu quả cao. Để đạt được yêu cầu này cần có quá trình nắm bắt, phân tích các điều kiện, dự thảo, thử nghiệm để kiểm chứng và điều chỉnh để hoàn thiện. Đối với trường THPT Hoàng Mai 2, quá trình này càng cần thiết và đòi hỏi tính chặt chẽ hơn. 2.2. Kết quả HSG THPT Hoàng Mai 2 đạt được trước khi áp dụng đề tài (Từ 206-2017 đến 2020-2021) - Bảng 1. Thống kê kết quả thi HSG tỉnh của trường THPT Hoàng Mai 2 Thi Trường HSG 2016-2017 2017-2018 2018-2019 2019-2020 2020-2021 TỔNG tỉnh Dự thi 6 10 15 31 Đậu 1 3 Sở 3 7 THPT Không GD&ĐT Nhất 0 0 0 0 Hoàng đăng ký không tổ Nhì 0 0 0 0 Mai 2 thi chức (do Ba 0 1 Covid-19) 1 2 KK 1 2 2 5 - Biểu đồ 1. Mô tả kết quả thi HSG cấp tỉnh của trường THPT Hoàng Mai Dự thi Giải Nhất 15 Giải Nhì Giải Ba Giải KK 10 6 2 2 1 1 1 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 2016-2017 2017-2018 2018-2019 2020-2021 Giải Nhì 2016-2017 0% Giải Ba 0% 2017-2018 Giải Nhất 7% Giải KK 14% 0% 16% 2020-2021 43% 2018-2019 43% Không đạt… Tỉ lệ đạt giải giữa các năm Tỉ lệ đạt các giải 2.3. So sánh với kết quả của các trường trong nhóm khảo sát Để biết mức độ đạt được của trường THPT Hoàng Mai 2, chúng tôi tiến hành tìm hiểu và thống kê về kết quả của các trường trong nhóm khảo sát và nắm số liệu, từ đó làm các phép phân tích và vẽ biểu đồ mô tả tương ứng. 12
- Bảng 2. Thống kê kết quả thi HSG tỉnh của các trường trong nhóm khảo sát Trường Thi HSG tỉnh 2016-2017 2017-2018 2018-2019 2020-2021 TỔNG Dự thi 28 28 28 28 112 Đậu 15 11 19 12 57 THPT Nhất 0 0 0 0 0 Quỳnh Lưu 2 Nhì 6 3 3 2 14 Ba 5 4 7 6 22 KK 4 4 9 4 21 Dự thi 28 28 28 28 112 Đậu 17 15 18 20 70 THPT Nhất 1 1 1 0 3 Quỳnh Lưu 3 Nhì 5 3 4 5 17 Ba 7 9 12 11 39 KK 4 2 1 4 11 Dự thi 28 28 28 28 112 Đậu 10 15 20 19 64 THPT Nhất 0 1 2 3 6 Quỳnh Lưu 4 Nhì 3 3 5 7 18 Ba 4 8 8 8 28 KK 3 3 5 1 12 Dự thi 28 28 28 28 112 Đậu 12 6 5 9 32 THPT Nhất 0 0 0 0 0 Nguyễn Đức Nhì 1 2 0 1 4 Mậu Ba 7 2 2 5 16 KK 4 2 3 3 12 - Biểu đồ 2.1. So sánh kết quả thi HSG cấp tỉnh của trường THPT Hoàng Mai 2 với các trường trong nhóm trước khi áp dụng đề tài 112 112 112 112 Dự thi Giải Nhất Giải Nhì Giải Ba Giải KK 39 31 28 22 21 17 18 16 14 12 12 11 6 4 5 3 2 0 0 0 0 Q.Lưu 2 Q.Lưu 3 Q.Lưu 4 N.Đ.Mậu H.Mai 2 13
- Biểu đồ 2.2. So sánh Tỉ lệ các giải HSG tỉnh của THPT Hoàng Mai 2 với các trường trong nhóm trước khi áp dụng đề tài H.Mai 2 H.Mai 2 N.Đ.Mậu 0% Q.Lưu 2 N.Đ.Mậu 0% 0% 0% 8% Q.Lưu 2 Q.Lưu 3 26% Q.Lưu 4 33% 34% Q.Lưu 4 67% Q.Lưu 3 32% Tỉ lệ Giải Nhất Tỉ lệ Giải Nhì H.Mai 2 H.Mai 2 3% 2% Q.Lưu 2 7% N.Đ.Mậu N.Đ.Mậu Q.Lưu 2 17% 21% 36% Q.Lưu 3 Q.Lưu 4 43% Q.Lưu 4 31% 21% Q.Lưu 3 19% Tỉ lệ Giải Ba Tỉ lệ Giải Khuyến khích - Biểu đồ 2.3. Mô tả Tổng số giải HSG cấp tỉnh của nhóm trường khảo sát Tổng số giải HSG cấp tỉnh của nhóm trường khảo sát trước khi áp dụng đề tài Giải Nhất Giải Nhì 31 30 Giải Ba Giải KK 23 23 20 15 15 15 14 12 12 11 3 3 2 1 2016-2017 2017-2018 2018-2019 2020-2021 14
- Biểu đồ 2.4. Mô tả Tỉ lệ đạt giải HSG cấp tỉnh của nhóm trường khảo sát Tỉ lệ đạt các giải HSG cấp tỉnh của nhóm trường khảo sát 2% 11% Giải Nhất Giải Nhì Giải Ba 52% 22% Giải Khuyến khích Không đạt giải 13% 2.4. Những tồn tại, hạn chế trong công tác bồi dưỡng học sinh giỏi ở trường THPT Hoàng Mai 2 (trước khi áp dụng đề tài) và nguyên nhân - Số lượng và tỉ lệ đậu HSG tỉnh còn quá ít đối với một trường THPT, nhất là trường đóng trên địa bàn thị xã. Đặc biệt, so sánh với các trường trong nhóm khảo sát thì cho thấy sự chênh lêch rất lớn về kết quả. - Việc rà soát, phân hoá để xây dựng đội ngũ học sinh có chất lượng khá giỏi, từ đó bồi dưỡng để các em phát triển hết khả năng của bản thân là rất khó khăn. Do đó, việc hình thành đội tuyển thi HSG giỏi cấp tỉnh cũng thiếu hiệu quả. - Đội ngũ học sinh khá giỏi ít về số lượng, không cao về chất lượng, đặc biệt thiên lệch về các môn xã hội, ít có tiềm năng ở các môn tự nhiên. 2.5. Các yếu tố tác động và yêu cầu đổi mới công tác bồi dưỡng học sinh giỏi tại trường THPT Hoàng Mai 2 2.5.1. Các yếu tố tác động đến chất lượng và hiêu quả của công tác bồi dưỡng HSG - Yếu tố khách quan: + Chất lượng tuyển sinh đầu vào của học sinh còn thấp, đặc biệt là những học sinh khá rất ít, học sinh giỏi rất hiếm. + Tác động từ định hướng nghề nghiệp của học sinh: Học sinh THPT thường có mục tiêu cụ thể thực dụng như sau: Những em có nguyện vọng học tập để phát triển bản thân thì hướng đến mục tiêu đậu đại học. Do đó, các em chú trọng đều đến các môn trong tổ hợp xét tuyển sinh đại học, mà không muốn tập trung đầu tư bồi dưỡng chuyên sâu cho một môn nhất định. Chịu tác động của xu hướng nghê nghiệp tự do những năm gần đây như du học, du học nghề, xuất khẩu lao động, các ngành nghề dịch vụ phổ thông,…nên nhiều em không coi trọng việc học tập để phát triển bản thân, mà chỉ cần đạt điều kiện cần là tốt nghiệp THPT. Do đó, nhiều em có tiềm năng không những không phấn đấu học tập tốt hơn mà còn bỏ qua cơ hội để được bồi dưỡng thành học sinh giỏi. 15
+ Thiếu sự hợp tác của gia đình: Hiệu quả của việc bồi dưỡng học sinh giỏi không chỉ phụ thuộc từ phía trường, mà sự quan tâm tạo điều kiện của gia đình cũng rất quan trọng. Tuy nhiên, nhiều gia đình không hiểu rõ về việc này và không hỗ trợ cho con em họ trong quá trình học tập, thậm chí còn định hướng để con không theo bồi dưỡng, vì nghĩ rằng việc bồi dưỡng HSG một môn ảnh hưởng đến việc thi, xét tuyển đại học. + Thiếu nguồn lực: Trường THPT Hoàng Mai 2 những năm đầu mới thành lập có ngân sách hạn chế và thiếu nguồn lực nhân sự trong khi việc bồi dưỡng học sinh giỏi đòi hỏi phải có nguồn lực đầu tư đủ lớn, từ nguồn tài chính cho đến nguồn nhân lực chuyên môn. Trong đó, đội ngũ giáo viên còn thiếu về số lượng, thiếu tính ổn định và chưa có kinh nghiệm, chưa có nhiều thành tích trong công tác bồi dưỡng học sinh giỏi. Vấn đề này nhà trường không thể tự giải quyết, mà phụ thuộc vào công tác tuyển dụng, thuyên chuyển giáo viên do nguyện vọng cá nhân và Sở GD&ĐT quyết định. - Yếu tố chủ quan: + Chưa có chiến lược rõ ràng: Khi mới thành lập, nhất là trong điều kiện khó khăn nhiều mặt, thì chưa thể xem công tác bồi dưỡng HSG là vấn đề ưu tiên, do đó chưa hình thành được chiến lược cụ thể để thúc đẩy hoạt động này. + Thiếu chính sách hỗ trợ: Các chính sách hỗ trợ cho học sinh giỏi được xây dựng nhưng chưa được thực hiện đầy đủ. Vì vậy, giáo viên và học sinh không nhận được đầy đủ sự hỗ trợ trong quá trình học tập và bồi dưỡng. + Thiếu cơ sở vật chất: Cơ sở vật chất mới chỉ đạt mức độ tối thiểu cho hoạt động giáo dục đại trà. Để có hiệu quả trong bồi dưỡng HSG thì cần có điều kiện hạ tầng đảm bảo cho giáo viên thực hiện các phương pháp giảng dạy và học tập tích cực, trong đó có ứng dụng công nghệ thông tin và chuyển đổi số. + Thiếu tài liệu, tài nguyên hỗ trợ: Việc bồi dưỡng học sinh giỏi đòi hỏi có các tài liệu và tài nguyên hỗ trợ đầy đủ, đa dạng và chất lượng cao. Tuy nhiên, trường còn thiếu tài nguyên này, do đó không thể hỗ trợ được cho học sinh trong việc mở rộng, đào sâu kiến thức. + Thiếu hoạt động thực tiễn: Việc bồi dưỡng học sinh giỏi không chỉ là giảng dạy lý thuyết mà còn cần kết hợp với các hoạt động thực tiễn qua các diễn đạt, các cuộc thi để học sinh có thể áp dụng kiến thức. Tuy nhiên, trường mới thành lập còn thiếu các hoạt động này do thiếu nguồn lực và kinh nghiệm. + Việc xây dựng kế hoạch và đánh giá chưa sâu sát: Mặc dù đã có kế hoạch bồi dưỡng học sinh giỏi cụ thể hàng năm, song chưa có đánh giá hiệu quả để điều chỉnh linh hoạt và thường xuyên để phù hợp tình hình thực tế. 2.5.2. Tính cấp thiết của yêu cầu đổi mới 16
- Trong thời đại hiện nay, nhu cầu về nhân lực chất lượng cao đang ngày càng tăng cao. Để đáp ứng được nhu cầu đó, học sinh cần phải được đào tạo và bồi dưỡng một cách hiệu quả. Tuy nhiên, các phương pháp và cách thức tổ chức, hoạt động bồi dưỡng học sinh giỏi của trường THPT những năm học đầu tiên sau thành lập mới vừa hình thành đã trở nên không phù hợp, thiếu hiệu quả và không đáp ứng được yêu cầu thực tế. - Như vậy, việc đổi mới cách thức tổ chức, hoạt động của công tác bồi dưỡng học sinh giỏi ở trường THPT Hoàng Mai 2 là yêu cầu tất yếu, cấp bách và là nhiệm vụ quan trọng và đầy thách thức đối với nhà trường. - Nhà trường cần phải đưa ra các giải pháp đổi mới phù hợp và hiệu quả. Việc đổi mới này sẽ đòi hỏi sự nỗ lực, sáng tạo và tinh thần trách nhiệm của toàn thể cán bộ, giáo viên và nhân viên nhà trường. Tuy nhiên, nếu được triển khai một cách hiệu quả, việc đổi mới này sẽ giúp trường THPT Hoàng Mai 2 cải thiện được chất lượng mũi nhọn, góp phần thể hiện sự phát triển ngày càng lớn mạnh của nhà trường. 17
Chương 2: GIẢI PHÁP TỔ CHỨC, CHỈ ĐẠO NÂNG CAO HIỆU QUẢ CỦA CÔNG TÁC BỒI DƯỠNG HỌC SINH GIỎI Ở TRƯỜNG THPT HOÀNG MAI 2 Thực tế cho thấy rằng, trong cùng một điều kiện tương đồng nhưng các trường đạt hiệu quả rất khác nhau trong công tác bồi dưỡng HSG. Thậm chí những trường chưa thành công trong công tác này còn có điều kiện dạy học tốt hơn các trường đã thành công như: chất lượng tuyển sinh cao hơn, cơ sở vật chất đầy đủ hơn, đội ngũ giáo viên mạnh đồng bộ hơn...Vậy nguyên nhân vì sao? Thiết nghĩ rằng thực trạng đó là do cách thức chỉ đạo, phương pháp tổ chức hoạt động này ở các trường khác nhau nhau về tính khoa học, về mức độ sát đúng thực tiễn,...dẫn đến hiệu quả đạt được là khác nhau. Qua tìm hiểu các làm ở các trường trong nhóm khảo sát và nghiên cứu từ thực tiễn đổi mới tại đơn vị, chúng tôi thấy rằng để đạt hiệu quả cao trong việc công tác bồi dưỡng HSG thì cần xây dựng được quy trình thực hiện công tác chỉ đạo, tổ chức một cách khoa học và logic. Từ đó chúng tôi đề xuất các giải pháp như sau: 1. Giải pháp 1: Xác định đúng chủ trương, quan điểm chỉ đạo trong công tác bồi dưỡng HSG Lãnh đạo các trường học cần xác định đúng và đủ về định vị trí, vai trò của công tác bồi dưỡng HSG (đã nêu ở mục 1.2 – Chương I – Phần II) bởi đây là điều kiện tiên quyết đến hiệu quả của hoạt động. Xác định được như vậy, lãnh đạo các nhà trường cần xem đây là một nhiệm vụ chính trị quan trọng để có sự chỉ đạo quyết liệt, tổ chức hoạt động một cách hiệu quả, phù hợp với điều kiện của nhà trường với các biện pháp cụ thể. Cần có các chính sách, chương trình, kế hoạch cụ thể, khả thi để triển khai hiệu quả. Về tổng thể, nhà trường cần xây dựng, phát triển kế hoạch giáo dục của các bộ môn, đẩy mạnh các chủ đề tích hợp liên môn, đa dạng hóa các hoạt động như trải nghiệm sáng tạo, tổ chức các câu lạc bộ học tập các cuộc thi, các diễn đàn,... Từ hoạt động giáo dục, nhà trường chú trọng bồi dưỡng đội ngũ GV và tạo điều kiện cơ sở vật chất, nguồn lực để bồi dưỡng những học sinh có tiềm năng trở thành học sinh giỏi. 2. Giải pháp 2: Đề ra những giải pháp thu hút và đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao 2.1. Thu hút và đào tạo đội ngũ giáo viên có chuyên môn giỏi Giáo viên giỏi chuyên môn ở trường nào cũng cần, cũng được trọng dụng. Họ có vai trò rất quan trọng trong hệ thống giáo dục và có tác động lớn đến chất lượng giảng dạy và học tập của học sinh. • Để thu hút giáo viên giỏi về trường, có thể thực hiện các giải pháp sau: 18
- Tạo điều kiện làm việc thuận lợi: Điều kiện làm việc tốt sẽ giúp giáo viên cảm thấy thoải mái, tiếp thu kiến thức tốt hơn, có khả năng đóng góp nhiều hơn cho trường. Các điều kiện này có thể bao gồm sự hỗ trợ tài chính, trang thiết bị và cơ sở vật chất hiện đại. - Quan tâm đến các chế độ phúc lợi để động viên, tạo động lực cho giáo viên. - Tạo điều kiện cho giáo viên thể hiện năng lực của mình: Để giáo viên có thể phát triển và thể hiện năng lực của mình, trường có thể tổ chức các cuộc thi, hội thảo, chuyên đề hoặc cung cấp các khóa đào tạo để giáo viên có năng lực có thể phát triển kỹ năng giảng dạy và nghiên cứu. - Tạo môi trường làm việc tích cực: Môi trường làm việc tích cực giúp giáo viên cảm thấy thoải mái và có sự cảm thông từ các đồng nghiệp và quản lý. Trường có thể thực hiện bằng cách tạo ra các hoạt động như các các hoạt động phong trào văn hoá văn nghệ, thể dục thể thao ngoài giờ giảng dạy. - Quảng bá thương hiệu của trường: Quảng bá thương hiệu của trường giúp trường trở nên nổi tiếng và thu hút sự quan tâm của giáo viên giỏi. Trường có thể sử dụng các kênh quảng cáo như website, trang mạng xã hội, hoặc tổ chức các sự kiện để quảng bá cho trường. Trong những năm học gần đây, trường THPT Hoàng Mai 2 đã thu hút được một số giáo viên có chuyên môn vững vàng, chất lượng cao như: Giáo viên giỏi cấp tỉnh: 04 người. Sinh viên xuất sắc tuyển dụng diện thu hút: 01 người. Giáo viên có nhiều thành tích trong bồi dưỡng HSG, có nhiều sáng kiến kinh nghiệm: 04 người. 2.2. Thu hút học sinh có học lực khá, giỏi trong công tác tuyển sinh Những học sinh khá, giỏi là nguồn lực quý để nhà trường phát triển chất lượng giáo dục, đặc biệt là chất lượng “mũi nhọn”. Để thu hút học sinh khá giỏi vào trường, có một số giải pháp mà trường có thể áp dụng như sau: - Làm tốt công tác tuyển sinh: + Hàng năm, nhà trường chủ động đến với học sinh cuối cấp THCS để chuyển tải các thông tin về công tác tuyển sinh của trường, những điểm mới trong quy chế tuyển sinh (nếu có). + Đặc biệt là nhờ trường THCS phối hợp để tổ chức các diễn đàn đối thoại giữa lãnh đạo trường THPT với trường THCS, mà đối tượng chính là các em học sinh chuẩn bị đăng ký tuyển sinh vào cấp THPT. Qua đó, nhà trường sẽ lắng nghe và hồi đáp những thắc mắc băn khoăn của học sinh, đồng thời chủ động gửi đến các em thông điệp của nhà trường với các chủ trương, định hướng phát triển chất lượng giáo dục, tính ưu việt và giá trị mà trường sẽ mang lại cho học sinh. + Chủ động tìm đến học sinh khá giỏi: Với những học sinh có năng lực nổi bật, đại diện Ban Giám hiệu và giáo viên của trường cần chủ động đến gặp gỡ gia đình các em để trao đổi, chia sẻ mong muốn thiết tha của nhà trường được tuyển sinh các em, trình bày chương trình bồi 19