Sáng kiến kinh nghiệm THPT: Giải pháp rèn kĩ năng kiểm soát cảm xúc cho học sinh trường THPT số 2 TX Sa Pa

Chia sẻ: Nguyễn Đức Hiển | Ngày: | Loại File: DOCX | Số trang:17

Thêm vào BST

Báo xấu

42
lượt xem 15
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục đích nghiên cứu sáng kiến "Giải pháp rèn kĩ năng kiểm soát cảm xúc cho học sinh trường THPT số 2 TX Sa Pa" nhằm đưa ra một số giải pháp kiểm soát cảm xúc và hạn chế cảm xúc tiêu cực cho học sinh; Giúp cho học sinh hứng thú, tích cực học tập, vui vẻ, hạnh phúc mỗi khi đến lớp; Góp phần giúp cho mục tiêu xây dựng trường học thân thiện, học sinh tích cực thành công, nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện cho học sinh.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Sáng kiến kinh nghiệm THPT: Giải pháp rèn kĩ năng kiểm soát cảm xúc cho học sinh trường THPT số 2 TX Sa Pa

MỤC LỤC PHẦN MỞ ĐẦU 1. Lí do chọn đề tài ..............................................................................................1 2. Câu hỏi nghiên cứu...........................................................................................1 3. Mục đích nghiên cứu........................................................................................1 4. Phạm vi, đối tượng và khách thể nghiên cứu ...........................................................................………………………………....1 5. Tính mới của đề tài..........................................................................................2 6. Nhiệm vụ nghiên cứu.......................................................................................2 7. Phương pháp nghiên cứu..................................................................................2 8. Giả thuyết nghiên cứu......................................................................................2 9. Đóng góp của đề tài..........................................................................................2 PHẦN NỘI DUNG Chương I. Cơ sở lí luận....................................................................................3 1. Lịch sử nghiên cứu vấn đề...............................................................................3 2. Các khái niệm cơ bản ......................................................................................3 2.1 Khái niệm về kĩ năng .....................................................................................3 2.2. Khái niệm về cảm xúc..................................................................................3 2.3. Khái niệm kiểm soát cảm xúc .....................................................................4 3. Vai trò của việc kiểm soát cảm xúc và hạn chế cảm xúc tiêu cực................4 Chương II. Thực trạng kiểm soát cảm xúc và hạn chế cảm xúc tiêu cực 5 1. Quá trình nghiên cứu thực trạng.......................................................................5 2. Kết quả nghiên cứu thực trạng........................................................................5 2.1. Khảo sát thực trạng và hiểu biết của học sinh về kiểm soát cảm xúc……….5 2.2. Khảo sát những việc học sinh đã thực hiện để kiểm soát cảm xúc……………5 3. Nguyên nhân ………………………………………………………………….6 3.1. Nguyên nhân khách quan …………………………………………… ……..6 3.2. Nguyên nhân chủ quan ……………………………………… ……………...7 Chương III. Đề xuất giải pháp và thực nghiệm giải pháp..........................8 1. Đề xuất giải pháp.............................................................................................8 1.1. Ý thức rèn luyện cảm xúc theo hướng tích cực……..............................8 1.2. Xây dựng mô hình học sinh bán trú tự quản, đôi bạn cùng tiến ……………...8 1.3. Xây dựng và tăng cường hoạt động của các câu lạc bộ……………………….9 1.4. Thành lập và tăng cường hoạt động của tổ tư vấn tâm lý học đường.......9 2. Kết quả thực nghiệm giải pháp.....................................................................10 PHẦN KẾT LUẬN
TÀI LIỆU THAM KHẢO
PHẦN MỞ ĐẦU 1. Lí do chọn đề tài Cảm xúc đóng vai trò quan trọng trong đời sống tinh thần và tác động mạnh mẽ đến hiệu quả công việc, học tập, khả năng sáng tạo của con người. Tục ngữ Việt Nam có câu: “cả giận mất khôn”. Đúng vậy, ai trong chúng ta cũng đều nhận thức được hậu quả khôn lường của việc không giữ được bình tĩnh và mất lý trí do nông nổi nhất thời gây nên. Và cách duy nhất để chúng ta có thể hạn chế những hệ quả đó chính là bản thân phải biết cách kiểm soát cảm xúc. Cuộc sống con người nói chung và học sinh nói riêng luôn phải đối mặt với nhiều loại cảm xúc, từ những cảm xúc tích cực đến những cảm xúc tiêu cực. Những cảm xúc của học sinh nảy sinh và biến đổi liên tục trong quá trình tham gia học tập, trong quan hệ bạn bè, gia đình, xã hội. Do vậy khi chúng ta không làm chủ được cảm xúc sẽ tạo nên những thói quen tiêu cực như việc than vãn, cảm thấy bất lực, bức xúc, tiêu cực không lối thoát về một vấn đề nào đó trong cuộc sống. Qua số liệu thống kê của truyền thông, tác giả được biết: hàng năm ở nước ta có khoảng 2000 vụ bạo lực xảy ra, trong đó chiếm 53% số vụ xảy ra trong học đường và các trường THPT cũng nằm trong số đó mà nguyên nhân lại xuất phát từ những lí do rất nhỏ. Chỉ vì một số học sinh không tự kiểm soát được cảm xúc của mình đã có những hành vi vi phạm, để lại những hậu quả khôn lường. Xuất phát từ thực trạng trên, tác giả nhận thấy việc nghiên cứu để giúp tất cả mọi người, đặc biệt là các bạn học sinh có nhận thức, thái độ và hành động đúng đắn về khả năng kiểm soát cảm xúc của bản thân để hạn chế những cảm xúc, hành vi tiêu cực trong học đường là vô cùng quan trọng, góp phần tạo nên môi trường học đường an toàn, lành mạnh, tiến bộ. Vì vậy tác giả lựa chọn đề tài “Giải pháp rèn kĩ năng kiểm soát cảm xúc cho học sinh trường THPT số 2 TX Sa Pa”. 2. Câu hỏi nghiên cứu Thực trạng kiểm soát cảm xúc và hạn chế cảm xúc tiêu cực của học sinh trường THPT số 2 Sa Pa diễn ra như thế nào ? Nguyên nhân nào dẫn đến thực trạng kiểm soát cảm xúc của học sinh trường THPT số 2 Sa Pa ? Làm thế nào để kiểm soát cảm xúc và hạn chế cảm xúc tiêu cực của học sinh trường THPT số 2 Sa Pa? 3. Mục đích nghiên cứu Đưa ra một số giải pháp kiểm soát cảm xúc và hạn chế cảm xúc tiêu cực cho học sinh. Giúp cho học sinh hứng thú, tích cực học tập, vui vẻ, hạnh phúc mỗi khi đến lớp. Góp phần giúp cho mục tiêu xây dựng trường học thân thiện, học sinh tích cực thành công, nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện cho học sinh.
4. Phạm vi, đối tượng và khách thể nghiên cứu Phạm vi: Trường THPT số 2 thị xã Sa Pa. Đối tượng điều tra: Giải pháp rèn kĩ năng kiểm soát cảm xúc cho học sinh trường THPT số 2 Sa Pa. Khách thể nghiên cứu: 100 học sinh thuộc ba khối lớp của trường THPT số 2 Sa Pa. 5. Tính mới của đề tài Rất ít đề tài trước đó chú trọng tìm hiểu kĩ năng, phân tích thực trạng kiểm soát cảm xúc và hạn chế cảm xúc tiêu cực cho học sinh. Đề tài này giúp các bạn học sinh: + Hiểu được thế nào là cảm xúc, cảm xúc tiêu cực. + Hiểu thế nào là kiểm soát cảm xúc, hậu quả của việc chưa kiểm soát được cảm xúc. + Đưa ra được những giải pháp ưu việt giúp học sinh kiểm soát cảm xúc và hạn chế cảm xúc tiêu cực. + Giảm thiểu số vụ bạo lực học đường và hành xử thiếu văn hóa. + Góp phần xây dựng trường học thân thiện, nhân văn, an toàn và hạnh phúc. 6. Nhiệm vụ nghiên cứu Làm rõ cơ sở lý luận của việc kiểm soát cảm xúc và hạn chế cảm xúc tiêu cực cho học sinh. Nghiên cứu thực trạng hiện nay để đưa ra các giải pháp kiểm soát cảm xúc và hạn chế cảm xúc tiêu cực cho học sinh phù hợp, hiệu quả. 7. Phương pháp nghiên cứu Thời gian nghiên cứu từ tháng 8/2022 đến tháng 12/2022. Phương pháp nghiên cứu tài liệu: Tiến hành thu thập và nghiên cứu tài liệu chuyên môn nhằm xây dựng cơ sở thực tiễn cho quá trình nghiên cứu. Phương pháp quan sát: Quan sát thực trạng đang diễn ra tại trường THPT số 2 thị xã Sa Pa. Phương pháp điều tra: Các bảng hỏi khảo sát. Phương pháp thống kê phân tích số liệu. Thực nghiệm mô hình giải pháp: Học sinh thay đổi nhận thức, hành động nhằm thay đổi lối sống, hành vi, góp phần kiểm soát tốt cảm xúc và hạn chế cảm xúc tiêu cực trong học tập cũng như trong đời sống. 8. Giả thuyết nghiên cứu Những cách thức áp dụng chưa phù hợp chính là nguyên nhân dẫn đến việc kiểm soát cảm xúc và hạn chế cảm xúc tiêu cực cho học sinh chưa đạt hiệu quả. Nếu đề tài này thành công sẽ giúp học sinh có kĩ năng kiểm soát cảm xúc và hạn chế cảm xúc tiêu cực. 9. Đóng góp của đề tài
Phân tích, lý giải thực trạng kiểm soát cảm xúc và hạn chế cảm xúc tiêu cực cho học sinh. Đề ra những giải pháp hiệu quả trong kiểm soát cảm xúc và hạn chế cảm xúc tiêu cực cho học sinh, áp dụng được cho tất cả các trường THPT.
PHẦN NỘI DUNG CHƯƠNG I. CƠ SỞ LÍ LUẬN 1. Lịch sử nghiên cứu vấn đề Khả năng kiểm soát cảm xúc là một đề tài nghiên cứu mới mẻ trong lĩnh vực tâm lý học. Nhiều nhà nghiên cứu coi khả năng này là một bộ phận cấu thành nên trí tuệ cảm xúc của con người. Do đó, một số đề tài về trí tuệ cảm xúc cũng nghiên cứu đến khả năng kiểm soát cảm xúc như: Năm 2003, tác giả Nguyễn Huy Tú với một số bài viết như: “Chỉ số thông minh cảm xúc cao – một tiền đề thành công” trên Tạp chí Giáo dục; “Trí tuệ cảm xúc – bản chất và phương pháp chẩn đoán”. Tác giả Nguyễn Công Khanh với “Nghiên cứu trí tuệ cảm xúc của học sinh trung học phổ thông” – một nhánh của đề tài cấp nhà nước. Năm 2007, đề tài “Giáo dục cảm xúc trong thế giới duy lý” do tác giả Nguyễn Ngọc Thanh làm chủ nhiệm. Trong đó, tác giả đưa ra mô hình giáo dục cảm xúc để lấy lại sự quân bình trong giáo dục. Trên truyền thông cũng đã có một vài chương trình luận đàm về hành xử của người dân ở những nơi công cộng như: “Kĩ năng kiểm soát cảm xúc” của tiến sĩ Lê Thẩm Dương, “Kĩ năng kiểm soát cảm xúc” của sinh viên Nguyễn Thị Hải trường Đại học khoa học xã hội và nhân văn. 2. Các khái niệm cơ bản 2.1. Khái niệm về Kĩ năng Kỹ năng (Skills): “Kĩ năng là năng lực hay khả năng của chủ thể thực hiện thuần thục một hay một chuỗi hành động trên cơ sở hiểu biết (kiến thức hoặc kinh nghiệm) nhằm tạo ra kết quả mong đợi”. (Theo L. Đ. Levitov nhà tâm lý học Liên Xô) 2.2. Khái niệm về Cảm xúc và cảm xúc tiêu cực Theo Từ điển Tâm lý học của Vũ Dũng: “Cảm xúc là sự phản ánh tâm lý về mặt ý nghĩa sống động của các hiện tượng và hoàn cảnh, tức mối quan hệ giữa các thuộc tính khách quan của chúng với nhu cầu của chủ thể, dưới hình thức những rung động trực tiếp” Theo tác giả Nguyễn Khắc Viện, Từ điển Tâm lý, 1991: “Cảm xúc là phản ứng rung chuyển của con người trước một kích thích vật chất hoặc một sự việc, gồm hai mặt: những phản ứng sinh lý do thần kinh thực vật như tim đập nhanh, toát mồ hôi, nội tiết tăng hay giảm, cơ bắp co thắt, hoặc run rẩy, rối loạn tiêu hóa; những phản ứng tâm lý, qua những thái độ, lời nói, hành vi và cảm giác dễ chịu, khó chịu, vui sướng, buồn khổ có tính bột phát, chủ thể kiềm chế khó khăn” Những tác giả như Nguyễn Xuân Thức, Nguyễn Quang Uẩn nhận định: “Cảm xúc là những thái độ thể hiện rung cảm của con người đối với những sự vật hiện tượng của hiện thực, phản ánh ý nghĩa của chúng trong mối liên hệ với nhu cầu và động cơ của con người”
Định nghĩa được chấp nhận rộng rãi nhất hiện tại về cảm xúc (emotion) cho rằng nó là một trạng thái cảm nhận (feeling) liên quan đến suy nghĩ, sự thay đổi về sinh lý và một biểu hiện (hoặc hành vi) ra bên ngoài (Theo sách “Khái lược Tâm lý học”) Cảm xúc tiêu cực được định nghĩa là tập hợp của các cảm xúc kích thích cảm giác khó chịu và coi tình huống đang xuất hiện ngay lúc đó là có hại, cho phép con người kích hoạt các nguồn lực nhằm đối phó với tình huống ấy. Cảm xúc tiêu cực cảnh báo chúng ta về một số trường hợp được coi là mối đe dọa hoặc thách thức đối với bản thân hoặc một số nguy hiểm có thể ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống chúng ta ngay hiện tại hoặc sẽ xảy ra ở tương lai. Cách tiếp cận tốt hơn với những cảm xúc đó là làm chủ chúng mà không phủ nhận hay chối bỏ chúng. 2.3. Khái niệm kiểm soát cảm xúc. Kiểm soát cảm xúc không phải là loại bỏ những cảm xúc của bản thân mà chính là học cách kiểm soát để làm chủ hành vi, thái độ của bản thân trong mọi tình huống dù rất tiêu cực. Hiểu một cách đơn giản, kiểm soát cảm xúc là đưa cảm xúc trở về trạng thái cân bằng thông qua nhiều phương diện như ngôn ngữ, hình thể… Kiểm soát cảm xúc là cách sử dụng lý trí để điều khiển một phần cảm xúc. Từ đó làm thay đổi phản ứng, hành động của mình trước tác động theo hướng tích cực. (Nguồn: https://www.tienphong.vn/) 3. Vai trò của việc kiểm soát cảm xúc và hạn chế cảm xúc tiêu cực. Cảm xúc là yếu tố chi phối suy nghĩ và hành vi. Chính vì vậy, việc kiểm soát cảm xúc sẽ giúp mỗi người có suy nghĩ khách quan, từ đó đưa ra những quyết định sáng suốt và hành động đúng đắn. Nếu để cảm xúc lấn át, suy nghĩ và hành vi của con người sẽ bị chi phối ít nhiều. Do đó, kiểm soát cảm xúc là kỹ năng rất cần thiết cho cuộc sống nói chung và việc học tập nói riêng. Làm chủ được cảm xúc sẽ giúp học sinh gặp nhiều thuận lợi và giảm thiểu tối đa những tình huống căng thẳng. Quản lý tốt cảm xúc sẽ giúp mỗi học sinh tránh được những mâu thuẫn trong môi trường học đường cũng như cuộc sống. Điều này có vai trò quan trọng trong việc xây dựng và duy trì các mối quan hệ. Người quản lý tốt cảm xúc của bản thân sẽ có lời nói, hành động đúng mực, nhờ vậy sẽ dễ dàng mở rộng các mối quan hệ với những người xung quanh. Ngoài ra, khi quản lý tốt cảm xúc và có cách hành xử đúng mực, học sinh cũng có cơ hội kết bạn với nhiều người. Từ đó tạo nhiều thuận lợi cho học tập cũng như các hoạt động của cuộc sống.
CHƯƠNG II. THỰC TRẠNG KIỂM SOÁT CẢM XÚC HẠN CHẾ CẢM XÚC TIÊU CỰC 1. Quá trình nghiên cứu Nội dung nghiên cứu Thời gian nghiên cứu Nghiên cứu cơ sở lí luận Tháng 8/2022 Nghiên cứu cơ sở thực tiễn Tháng 9/2022 hết tháng 10/2022 Thực nghiệm giải pháp Tháng 11/2022 hết tháng 12/2022 2. Kết quả nghiên cứu thực trạng. 2.1. Khảo sát thực trạng và hiểu biết của học sinh về kiểm soát cảm xúc Tác giả khảo sát trên 100 học sinh ba khối của trường THPT số 2 Sa Pa, về những hiểu biết của học sinh đối với việc kiểm soát cảm xúc bằng 2 câu hỏi: Câu hỏi khảo sát 1: Bạn đã bao giờ cáu gắt, xích mích với bạn cùng lớp hay chưa? Câu hỏi khảo sát 2: Bạn nghĩ việc kiểm soát cảm xúc có cần thiết hay không? Bảng 1: Thống kê thực trạng và hiểu biết của học sinh về kiểm soát cảm xúc. Không Hiếm khi Thỉnh Thường Rất Điểm STT Câu bao giờ thoảng xuyên thường Điểm trung hỏi (2điểm) xuyên bình (1điểm) (3điểm) (4điểm) (5điểm) 1 1 2 8 22 50 18 374 3,74 2 2 26 34 22 16 2 234 2,34 Nhận xét: Kết quả khảo sát cho thấy điểm trung bình ở câu hỏi 1 là 3,74 – học sinh thường xuyên cáu gắt, xích mích với bạn cùng lớp; ở câu hỏi 2 là 2,69 – học sinh thỉnh thoảng cảm thấy việc kiểm soát cảm xúc là cần thiết. Vậy là đa số học sinh trong tổng số 100 bạn ở trường THPT số 2 Sa Pa chưa tìm hiểu nhiều về kĩ năng kiểm soát cảm xúc, học sinh gần như thường xuyên cáu gắt, xích mích với bạn, và học sinh chưa nhận thấy sự cần thiết của việc kiểm soát cảm xúc 2.2. Khảo sát những việc làm học sinh đã thực hiện để kiểm soát cảm xúc Tác giả khảo sát trên 100 học sinh ba khối của trường THPT số 2 Sa Pa về những việc làm học sinh đã thực hiện để kiểm soát cảm xúc với 5 câu hỏi: Câu hỏi khảo sát 1: Khi người khác có thái độ và hành động không đúng với bạn, bạn có tức giận và bức xúc không?
Câu hỏi khảo sát 2: Bạn có giải pháp gì để kiểm soát cảm xúc hay không? Câu hỏi khảo sát 3: Có ai giúp đỡ bạn giải quyết khúc mắc khi không làm chủ được cảm xúc hay không ? Câu hỏi khảo sát 4: Bạn đã thực hiện mô hình học sinh bán trú tự quản, đôi bạn cùng tiến chưa ? Câu hỏi khảo sát 5: Bạn có thường xuyên tham gia hoạt động câu lạc bộ (CLB), hội, nhóm trong trường học không ? Bảng 2: Bảng thống kê những việc làm học sinh đã thực hiện để kiểm soát cảm xúc. Không Thỉnh Thường Rất Hiếm khi Điểm Câu bao giờ thoảng xuyên thường STT Điểm trung hỏi xuyên (2 điểm) bình (1 điểm) (3 điểm) (4 điểm) (5 điểm) 1 1 0 5 18 46 31 403 4,03 2 2 40 30 15 10 5 210 2,10 3 3 6 28 20 26 20 326 3,26 4 4 15 20 40 15 10 285 2,85 5 5 50 17 8 19 6 214 2,14 Nhận xét: Kết quả khảo sát cho thấy điểm trung bình ở câu hỏi 1 là mức 4,03 học sinh thường xuyên cảm thấy tức giận, bức xúc khi người khác có thái độ và hành động không đúng với mình . Câu hỏi số 2 điểm trung bình có tần số là 2,1 học sinh hiếm khi có giải pháp để kiểm soát cảm xúc và hạn chế cảm xúc tiêu cực cho bản thân. Câu hỏi số 3 điểm trung bình có tần số là 3,26 – học sinh thỉnh thoảng tìm kiếm sự giúp đỡ của người khác khi gặp các vấn đề khúc mắc do không làm chủ được cảm xúc. Câu hỏi số 4 điểm trung bình có tần số là 2,85 – học sinh thỉnh thoảng thực hiện đôi bạn cùng tiến, giúp đỡ nhau cùng tiến bộ. Câu hỏi số 5 điểm trung bình có tần số là 2,94 – học sinh thỉnh thoảng tham gia hoạt động CLB, hội, nhóm trong trường học. Như vậy, qua việc khảo sát 02 bảng hỏi, tác giả nhận thấy kĩ năng kiểm soát cảm xúc và hạn chế cảm xúc của học sinh trong nhà trường chưa tốt. Đa số các bạn học sinh chưa có nhiều hiểu biết cũng như kĩ năng để kiểm soát cảm xúc của bản thân. Từ đó dẫn đến thực trạng còn những học sinh xích mích, đánh nhau cả trong và ngoài nhà trường. 3. Nguyên nhân 3.1. Nguyên nhân khách quan Để tìm ra nguyên nhân khách quan, tác giả tiến hành khảo sát nhóm học sinh 100 bạn của ba khối, lập bảng hỏi với 5 câu hỏi sau: Câu 1: Nhà trường có thường xuyên tuyên truyền về kĩ năng kiểm soát cảm xúc cho bạn không ? Câu 2: Khi bạn gặp vấn đề khúc mắc vì không làm chủ được cảm xúc, các thầy cô có thường xuyên tư vấn, hỗ trợ hay không ? Câu 3: Bố mẹ bạn có đáp ứng các nhu cầu về vật chất và tinh thần của bạn hay không ? Câu 4: Bố mẹ bạn có động viên, chia sẻ khi bạn gặp vấn đề khúc mắc về kiểm soát cảm xúc hay không? Câu 5: Bạn bè của bạn có thường xuyên giúp đỡ, trao đổi trong học tập và đời sống với bạn hay không ?
Bảng 3: Bảng khảo sát các nguyên nhân khách quan. Không Thỉnh Thường Rất Hiếm khi Điểm Câu bao giờ thoảng xuyên thường STT Điểm trung hỏi xuyên (2 điểm) bình (1 điểm) (3 điểm) (4 điểm) (5 điểm) 1 1 25 30 23 15 7 249 2,49 2 2 40 30 15 9 6 211 2,11 3 3 5 48 32 10 5 262 2,62 4 4 30 31 25 9 5 228 2,28 5 5 14 42 18 19 7 263 2,63 Nhận xét: Qua bảng số liệu trên, ta thấy các chỉ số hầu hết ở trạng thái hiếm khi. Từ đó, ta nhận thấy nguyên nhân khách quan rơi vào mối quan hệ trong nhà trường (giữa thầy và trò) và mối quan hệ trong gia đình (giữa bố mẹ và con cái). Hầu hết học sinh được khảo sát là những học sinh người dân tộc thiểu số ở vùng cao, không được quan tâm nhiều về đời sống vật chất cũng như tinh thần. Phần lớn các bạn chưa cảm thấy đủ niềm tin và sự quan tâm từ phía gia đình và nhà trường để sẵn sàng chia sẻ và tháo gỡ những khó khăn vướng mắc về tâm lý do không kiểm soát được cảm xúc. 3.2. Nguyên nhân chủ quan Để tìm ra nguyên nhân chủ quan, tác giả tiến hành khảo sát nhóm học sinh 100 bạn của ba khối, lập bảng hỏi với 3 câu hỏi sau: Câu 1: Bạn có bao giờ chia sẻ khó khăn, khúc mắc với thầy cô giáo, bố mẹ và bạn bè không ? Câu 2: Bạn có hào hứng, chủ động khi tham gia các hoạt động học tập, rèn luyện, sinh hoạt ở trường không ? Câu 3: Bạn có thường xuyên giúp đỡ bạn cùng lớp của mình không ? Bảng 4: Bảng khảo sát các nguyên nhân chủ quan. Không Thỉnh Thường Rất Hiếm khi Điểm Câu bao giờ thoảng xuyên thường STT Điểm trung hỏi xuyên (2 điểm) bình (1 điểm) (3 điểm) (4 điểm) (5 điểm) 1 1 45 27 16 7 5 200 2,00 2 2 29 33 10 10 18 255 2,55 3 3 15 28 22 20 15 292 2,92 Nhận xét: Qua bảng số liệu trên, ta thấy các chỉ số hầu hết rơi vào trạng thái hiếm khi, thỉnh thoảng. Như vậy nguyên nhân chủ quan là học sinh còn rụt rè, nhút nhát trong học tập cũng như các các hoạt động sinh hoạt tại trường. Bên cạnh đó, các bạn học sinh người dân tộc thiểu số còn chưa thực sự nhạy bén, năng động, chưa mạnh dạn trải lòng với thầy cô, bạn bè và chưa chủ động tìm đến sự hỗ trợ của những người xung quanh. Như vậy, nguyên nhân chủ yếu là sự rụt rè của học sinh và sự quan tâm chưa sát sao, toàn diện từ phía gia đình, thầy cô. Chính những nguyên
nhân này đã dẫn đến thực trạng học sinh chưa có kĩ năng kiểm soát cảm xúc gây ra những hậu quả không mong muốn. . CHƯƠNG III. ĐỀ XUẤT GIẢI PHÁP VÀ THỰC NGHIỆM GIẢI PHÁP 1. Đề xuất giải pháp 1.1. Ý thức rèn luyện cảm xúc theo hướng tích cực. Kiểm soát cảm xúc bằng việc điều chỉnh các hành động của cơ thể: Khi gặp các tình huống nảy sinh cảm xúc tiêu cực, con người phải học cách kiểm soát nó. Để cảm xúc trở lại trạng thái cân bằng, chúng ta hãy điều chỉnh cơ thể bằng cách làm một vài động tác đơn giản như: thả lỏng người, hít thở sâu trong vòng 10 giây, nếu có thể thì nên uống một chút nước lạnh để cảm xúc nóng giận lắng xuống. Ngoài ra, có thể thay đổi tư thế, rời khỏi vị trí hiện tại sao cho bản thân thoải mái nhất sẽ giúp chúng ta nhanh chóng kiềm chế được cảm xúc của mình và lấy lại bình tĩnh. Kiểm soát cảm xúc bằng trí tuệ: Hãy luôn nhìn người khác bằng thái độ tích cực và nhân ái, mỗi người sẽ tránh được những cảm xúc tiêu cực nảy sinh trong tâm hồn, tránh để cảm xúc điều khiển hành vi của mình. Hãy tìm những điểm tốt, những điều đáng để học tập của người đối diện. Hãy giảm cái tôi của mình xuống. Trong nhiều trường hợp, người khác chỉ muốn điều tốt cho chúng ta nhưng ta có thể chưa hiểu và nghĩ rằng họ đang bêu xấu mình. Hãy xem lại thái độ, tác phong của bản thân mình xem mình có nên và có đáng tức giận với họ hay không. Điều khiển cảm xúc bằng sử dụng ngôn từ: Ông cha ta có câu: “lời nói chẳng mất tiền mua, lựa lời mà nói cho vừa lòng nhau”. Thay vì nói ra những câu từ khó nghe, làm tổn thương đến người khác thì tại sao chúng ta không chọn cách diễn đạt dễ chịu hơn, hòa nhã hơn. Đồng thời, nên nghĩ kĩ trước khi nói, dù đang tức giận đến đâu, muốn “xả” hết mọi thứ nghĩ trong đầu ra đến đâu thì hãy cố gắng suy nghĩ về những gì mình định nói, xem những điều đó có phù hợp hay không. Ngoài ra, khi không hài lòng về lời nói của người khác, hãy hỏi lại chắc chắn xem ý của họ là gì, để tránh hiểu nhầm mục đích của mọi người, và khi chúng ta hiểu ra thì tình huống lại ở thế “sự đã rồi”. Kiểm soát cảm xúc bằng cách rèn luyện sự tự tin: Nhiều người bị rơi vào trạng thái cảm xúc tiêu cực cũng bởi vì thiếu tự tin. Khi thấy mình không bằng người khác, con người sẽ bi quan và nhiều lúc tức giận vô cớ;
thiếu tự tin làm bản thân cảm thấy sợ hãi, mọi chuyện trở nên khó khăn…. Do vậy lấy lại tự tin là yếu tố rất quan trọng giúp mỗi người kiểm soát được cảm xúc của bản thân. Vì thế, việc con người có được sự tự tin trong mọi tình huống giao tiếp chính là cách kiểm soát cảm xúc bản thân. Chia sẻ với người khác: Thay vì cố gắng “dằn mặt” kẻ thù, hãy nói chuyện, tâm sự với người bạn thân của mình, có thể sự tức giận sẽ giảm đi nhanh chóng và chúng ta cũng sẽ nhận được những lời khuyên hữu ích từ bạn bè mình, không đổ lỗi cho người khác, can đảm nhận lỗi và tìm cách giải quyết, không tính toán thiệt hơn, vứt bỏ những lời phàn nàn, chỉ trích và thay thế bằng những lời khen ngợi, suy nghĩ về mọi thứ một cách tích cực. 1.2. Xây dựng mô hình học sinh bán trú tự quản, đôi bạn cùng tiến. Phần lớn học sinh của trường THPT số 2 Sa Pa là những học sinh ở bán trú nên tác giả thấy vai trò của người học trong hoạt động này là thật sự cần thiết. Các bạn học sinh được sắp xếp, phân công theo mô hình các đôi bạn, nhóm bạn. Học sinh trong bán trú sẽ có trách nhiệm giúp đỡ nhau trong học tập, trong sinh hoạt tập thể, lao động vệ sinh, thể thao văn nghệ, tự nhắc nhở nhau trong hoạt động một ngày bán trú. Mỗi học sinh cần nâng cao tinh thần tự quản, giúp đỡ nhau cùng tiến bộ, chia sẻ với nhau những khó khăn vướng mắc để mỗi ngày sinh hoạt bán trú học sinh có thêm những trải nghiệm. Ở trên lớp, các bạn cần giúp đỡ nhau trong việc học tập, có thể ngồi học nhóm hay cùng xây dựng mô hình cùng tiến, cùng thi đua để đạt nhiều điểm tốt, hạn chế những vi phạm của nhau. Sau mỗi tháng, các đôi bạn, nhóm bạn sẽ báo cáo với Ban quản lý KTX và giáo viên chủ nhiệm về tình hình và sự tiến bộ của nhóm mình. 1.3. Xây dựng và tăng cường hoạt động của các câu lạc bộ. Hoạt động câu lạc bộ là một yếu tố quan trọng trong việc rèn kĩ năng kiểm soát cảm xúc cho học sinh. Đối với học sinh trường các trường vùng cao, học sinh dưới sự hướng dẫn của thầy cô giáo nên tăng cường hoạt động câu lạc bộ (CLB). Đây là nơi mà cả phụ huynh, học sinh và giáo viên có thể cùng nhau chia sẻ, thấu hiểu, đồng hành để cùng giải quyết những khó khăn, khúc mắc về các vấn đề trong học tập cũng như rèn luyện của học sinh. Tại CLB này, tất cả các học sinh đều có thể tham gia dưới sự tư vấn của Đoàn trường và giáo viên chủ nhiệm. CLB này không chỉ giúp học sinh cảm thấy vui vẻ, lạc quan, tự tin h ơn, có tiếng nói của riêng mình mà còn giúp rút ngắn khoảng cách giữa học sinh gia đình nhà trường. Các bạn sẽ lựa chọn cho mình một câu lạc bộ phù hợp với bản thân và phát huy năng lực của mình. Đối với trường THPT số 2 Sa Pa thì CLB thêu thổ cẩm, CLB tiếng anh, CLB văn nghệ, CLB thể thao được xem là nơi sinh hoạt lý tưởng của học sinh. Ở đó, học sinh vừa thể hiện được năng khiếu của mình vừa có cơ hội được tham gia các hoạt động văn nghệ, thể thao do Đoàn trường phối hợp với các đoàn thể. Mỗi cuối tuần, các học sinh trong CLB văn nghệ có thể đi biểu diễn trong các khu du lịch sinh thái tại địa
phương. Hoạt động này vừa tăng thêm thu nhập cho học sinh, vừa giúp các bạn cảm thấy thư giãn sau những giờ học căng thẳng. Đối với CLB thêu thổ cẩm, học sinh sẽ được Đoàn trường tạo điều kiện để thêu theo dịch vụ với các đơn vị quản lý văn hóa tuyến trên. Từ đó giúp học sinh năng động và tự tin hơn trong giao tiếp, góp phần nâng cao kết quả học tập cũng như rèn luyện của học sinh. 1.4. Thành lập và tăng cường hoạt động của tổ tư vấn tâm lý học đường. Cần thành lập tổ tư vấn tâm lí học đường tại các nhà trường THPT nói chung và trường THPT Số 2 Sa Pa nói riêng. Người tư vấn sẽ là các bạn học sinh ưu tú của các chi đoàn học sinh đã được các thầy cô giáo có chuyên môn hướng dẫn, tập huấn. Dưới sự tư vấn của các thành viên trong tổ tư vấn, các bạn học sinh sẽ được chia sẻ, hỗ trợ để tháo gỡ những trăn trở vướng mắc trong học tập cũng như trong mọi hoạt động của đời sống. Tổ tư vấn tâm lý có phòng làm việc riêng, đảm bảo nguyên tắc riêng tư để các bạn học sinh thoải mái chia sẻ những vấn đề cần tháo gỡ. Từ đó, góp phần giúp các bạn học sinh hình thành được thái độ sống tích cực, lạc quan và sống chan hòa, yêu thương hơn. 2. Kết quả thực nghiệm giải pháp 2.1. Khảo sát thực trạng và hiểu biết của học sinh về kiểm soát cảm xúc Sau khi áp dụng giải pháp, tác giả khảo sát lại lần thứ 2 đối với 100 học sinh ba khối của trường THPT số 2 Sa Pa, về những hiểu biết của học sinh đối với việc kiểm soát cảm xúc bằng 2 câu hỏi: Câu hỏi khảo sát 1: Bạn đã bao giờ cáu gắt, xích mích với bạn cùng lớp hay chưa? Câu hỏi khảo sát 2: Bạn nghĩ việc kiểm soát cảm xúc có cần thiết hay không? Bảng 1: Thống kê thực trạng và hiểu biết của học sinh về kiểm soát cảm xúc. Không Thỉnh Thường Rất Hiếm khi Điểm Câu bao giờ thoảng xuyên thường STT Điểm trung hỏi xuyên (2 điểm) bình (1 điểm) (3 điểm) (4 điểm) (5 điểm) 1 1 15 45 25 10 5 245 2,45 2 2 2 5 12 53 23 375 3,75 Nhận xét: Kết quả khảo sát cho thấy điểm trung bình ở câu hỏi 1 là mức 2,45 học sinh gần như hiếm khi cáu gắt, xích mích hoặc có thái độ, hành động không đúng với bạn cùng lớp; ở câu hỏi 2 là 3,75 học sinh gần như thường xuyên cảm thấy cần thiết phải kiểm soát cảm xúc của bản thân. Vậy là đa số học sinh được khảo sát ở trường THPT số 2 Sa Pa sau khi nhóm tác giả thực hiện giải pháp thì đã có sự thay đổi rõ rệt. Học sinh nhận thấy tầm quan trọng của việc kiểm soát cảm xúc, từ đó những thái độ, hành động không đúng với bạn bè và những người xung quanh giảm đi đáng kể.
2.2. Khảo sát những việc làm học sinh đã thực hiện để kiểm soát cảm xúc. Sau khi áp dụng giải pháp, tác giả khảo sát lần 2 với 100 học sinh ba khối của trường THPT số 2 Sa Pa về những giải pháp học sinh đã thực hiện để kiểm soát cảm xúc với 5 câu hỏi: Câu hỏi khảo sát 1: Khi người khác có thái độ và hành động không đúng với bạn, bạn có tức giận không? Câu hỏi khảo sát 2: Bạn có giải pháp gì để kiểm soát cảm xúc hay không? Câu hỏi khảo sát 3: Có ai giúp đỡ bạn giải quyết khúc mắc khi không làm chủ được cảm xúc hay không ? Câu hỏi khảo sát 4: Bạn đã thực hiện mô hình học sinh bán trú tự quản, đôi bạn cùng tiến chưa ? Câu hỏi khảo sát 5: Bạn có thường xuyên tham gia hoạt động CLB, hội, nhóm trong trường học không ? Bảng 2: Bảng thống kê những việc làm học sinh đã thực hiện để kiểm soát cảm xúc. Không Thỉnh Thường Rất Hiếm khi Điểm Câu bao giờ thoảng xuyên thường STT Điểm trung hỏi xuyên (2 điểm) bình (1 điểm) (3 điểm) (4 điểm) (5 điểm) 1 1 0 30 45 15 10 305 3,05 2 2 8 20 35 25 12 313 3,13 3 3 2 4 22 54 18 382 3,82 4 4 1 6 12 65 16 389 3,89 5 5 20 12 28 45 15 383 3,83 Nhận xét: Kết quả khảo sát lần 2 cho thấy điểm trung bình ở câu hỏi 1 là mức 3,05 – học sinh thỉnh thoảng tỏ ra cáu giận và bức xúc khi người khác có thái độ và hành động không đúng với mình. Câu hỏi số 2 điểm trung bình có tần số là 3,13 – học sinh đã cơ bản đã có những giải pháp để kiểm soát cảm xúc của bản thân. Câu hỏi số 3 điểm trung bình có tần số là 3,82 – học sinh đã biết nhờ sự giúp đỡ của người khác khi gặp khúc mắc vì không làm chủ được cảm xúc. Câu hỏi số 4 điểm trung bình có tần số là 3,89 – học sinh thường xuyên thực hiện mô hình bán trú tự quản, đôi bạn cùng tiến, giúp đỡ nhau cùng tiến bộ. Câu hỏi số 5 điểm trung bình có tần số là 3,83 – học sinh khá thường xuyên tham gia hoạt động CLB, hội, nhóm trong trường học. Như vậy, sau khi áp dụng các giải pháp để kiểm soát cảm xúc và hạn chế cảm xúc tiêu cực, qua việc khảo sát lần 2, tác giả nhận thấy các chỉ số tăng lên theo hướng tích cực. Phần lớn học sinh đã ý thức và bắt đầu thay đổi nhận thức cũng như hành động của bản thân, góp phần xây dựng một trường học thân thiện, học sinh tích cực, nói không với bạo lực học đường. 2.3. Khảo sát đối tượng trước và sau khi tác động Tác giả tiến hành chọn ra 50 bạn học sinh trong nhóm 100 bạn ba khối để áp dụng giải pháp, so sánh với 50 bạn không được tác động giải pháp và nhận được kết quả như sau: Bảng 3: Kết quả khảo sát học sinh trước và sau khi áp dụng giải pháp 50 học sinh áp 50 học sinh không áp STT Nội dung dụng giải pháp Tỉ lệ % dụng giải pháp Tỉ lệ % (A) (B) Biết cách kiểm soát cảm 1 46,0 92,0 24,0 48,0 xúc 2 Tích cực, tự tin trong các 45,0 90,0 21,0 42,0
hoạt động 3 Hòa đồng với bạn bè 48,0 96,0 17,0 34,0 Sau đó tác giả tiến hành phân tích biểu đồ đối chiếu 50 học sinh được áp dụng giải pháp với 50 học sinh không được áp dụng giải pháp. Nhận xét: Qua biểu đồ, ta thấy 50 học sinh sau khi áp dụng giải pháp có sự tiến bộ rõ rệt: + Về kiểm soát cảm xúc: Nhóm học sinh được tác động giải pháp (A) biết cách kiểm soát cảm xúc và hạn chế cảm xúc tiêu cực, chênh lệch dương so với nhóm học sinh không được tác động giải pháp (B) là 44 % + Về tính tích cực, tự tin trong các hoạt động: Nhóm A đạt 90%, chênh lệch dương so với nhóm B là 48%. + Về sự hòa đồng với bạn bè: Nhóm A chênh lệch dương so với nhóm B là 62%. Như vậy, các học sinh được tác động giải pháp có sự tiến bộ rõ rệt về mặt nhận thức. Từ chỗ có kĩ năng kiểm soát cảm xúc, học sinh cảm thấy vui tươi, thoải mái hơn khi đến trường, mạnh dạn, tự tin hơn trong các hoạt động. Tình trạng học sinh xích mích, đánh nhau, bỏ học, tảo hôn, vi phạm nội quy giảm đáng kể. Học sinh cảm thấy yêu trường mến bạn, đi học đầy đủ, tích cực hơn dù hoàn cảnh hết sức khó khăn. Sau khi thực nghiệm các giải pháp tại trường THPT số 2 Sa Pa, chúng em nhận thấy từ sự thay đổi của học sinh, các thầy cô giáo cũng ngày càng nhiệt huyết hơn không chỉ trong công tác giảng dạy mà cả trong các hoạt động giáo dục khác.
PHẦN KẾT LUẬN Chúng em thiết nghĩ việc xây dựng và gìn giữ đạo đức, truyền thống văn hóa dân tộc là cả một quá trình lâu dài và đòi hỏi những giải pháp đồng bộ nhưng nó cũng chỉ đơn giản bắt đầu từ những việc nhỏ của mỗi cá nhân, ngay từ trong mỗi gia đình và mỗi nhà trường. Rèn luyện kỹ năng kiểm soát cảm xúc, loại bỏ những cảm xúc tiêu cực trong mỗi chúng ta thật sự không phải là một việc đơn giản. Tuy nhiên, nếu cố gắng rèn luyện từng ngày chúng ta sẽ đạt được mục tiêu và góp phần xây dựng cuộc sống hạnh phúc, xã hội văn minh. Kiểm soát cảm xúc không chỉ thể hiện sự văn minh ứng xử nơi công cộng mà còn thể hiện sự tự trọng cá nhân, sự tôn trọng cộng đồng và tự tôn dân tộc. Nếu tất cả chúng ta bắt đầu hành động ngay từ ngày hôm nay, cùng nhau nhắc nhở, cùng nhau thực hiện thì nhất định nét văn hóa đẹp này sẽ được tiếp nối và một ngày không xa nữa việc kiểm soát cảm xúc trở thành thói quen, trở thành kĩ năng, trở thành truyền thống. Như vậy với các trường học sẽ góp phần xây dựng nhà trường “kỉ cương tình thương trách nhiệm” “nói không với bạo lực học đường và hành xử thiếu văn hóa”; với xã hội sẽ ngày càng công bằng dân chủ văn minh hơn, và góp phần tích cực tạo nên một đất nước Việt Nam ngày càng tiến bộ và phát triển không ngừng.
TÀI LIỆU THAM KHẢO 1. Tống Mặc (Hà Giang dịch) (2017), Nóng giận là bản năng, tĩnh lặng là bản lĩnh, NXB Thế Giới. 2. Richard Nicholls (Phương Nguyễn dịch) (2019),Cân bằng cảm xúc, cả lúc bão giông, NXB Thế Giới. 3. Lê Thẩm Dương (2018), Cảm Xúc Là Kẻ Thù Số 1 Của Thành Công, NXB Báo Sinh viện và Hoa học trò. 4. Fujii Masako (2015), Hóa giải giận dữ, NXB Thế Giới. 5. Nguyễn Thị Hải (2019), Kĩ năng quản lý cảm xúc của bản thân sinh viên sư phạm, https://text.xemtailieu.net/tailieu/kynangquanlycamxucbanthan cuasinhviensupham1464688.html 6. Rèn kỹ năng kiểm soát cảm xúc cho HS THCS, https://giaoducthoidai.vn/ketnoi/renkynangkiemsoatcamxucchohs thcs3798541.html.