Sáng kiến kinh nghiệm THPT: Hướng dẫn học sinh thiết kế bảo tàng ảo 3D để dạy học về: Văn minh Trung Hoa thời kì Cổ - Trung đại - Lịch Sử 10 nhằm phát triển năng lực tự học cho học sinh

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:60

Thêm vào BST

Báo xấu

7
lượt xem 3
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Sáng kiến "Hướng dẫn học sinh thiết kế bảo tàng ảo 3D để dạy học về: Văn minh Trung Hoa thời kì Cổ - Trung đại - Lịch Sử 10 nhằm phát triển năng lực tự học cho học sinh" được hoàn thành với mục tiêu nhằm góp phần n ng cao chất lượng dạy học, hướng học sinh tiếp cận lịch sử bằng những hình ảnh, tư liệu trực quan sinh động, giáo dục các em tinh thần y u nước, ý chí tự tôn, tự hào d n tộc. Từ đó, học sinh sẽ cố gắng nổ lực, phát huy phẩm chất, năng lực tự học, năng lực giải quyết vấn đề và sáng tạo để tạo ra các phòng ảo cho phù hợp với nội dung của bài học.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Sáng kiến kinh nghiệm THPT: Hướng dẫn học sinh thiết kế bảo tàng ảo 3D để dạy học về: Văn minh Trung Hoa thời kì Cổ - Trung đại - Lịch Sử 10 nhằm phát triển năng lực tự học cho học sinh

i SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO NGHỆ AN SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM ĐỀ TÀI: “HƢỚNG DẪN HỌC SINH THIẾT KẾ BẢO TÀNG ẢO 3D ĐỂ DẠY HỌC VỀ: “VĂN MINH TRUNG HOA THỜI KÌ CỔ - TRUNG ĐẠI” LỊCH SỬ 10 NHẰM PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC TỰ HỌC CHO HỌC SINH” MÔN: LỊCH SỬ Năm học: 2023 - 2024
ii SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO NGHỆ AN TRƢỜNG THPT HÀ HUY TẬP SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM ĐỀ TÀI: “HƢỚNG DẪN HỌC SINH THIẾT KẾ BẢO TÀNG ẢO 3D ĐỂ DẠY HỌC VỀ: “VĂN MINH TRUNG HOA THỜI KÌ CỔ - TRUNG ĐẠI” LỊCH SỬ 10 NHẰM PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC TỰ HỌC CHO HỌC SINH” MÔN: LỊCH SỬ Tác giả: Phạm Thị Hồng Thắm Số điện thoại: 094 345 0888 Năm học: 2023 - 2024
iii MỤC LỤC PHẦN I. ĐẶT VẤN ĐỀ ...................................................................................... 1 1. Lí do chọn đề tài............................................................................................. 1 2. Mục đích nghiên cứu...................................................................................... 2 3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu ............................................................... 2 4. Nhiệm vụ và phạm vi nghiên cứu .................................................................. 2 4.1. Nhiệm vụ nghiên cứu ............................................................................... 2 4.2. hạm vi nghi n cứu ................................................................................. 3 5. hương pháp nghi n cứu................................................................................ 3 6. Đóng góp mới của đề tài ................................................................................ 3 PHẦN II. NỘI DUNG NGHIÊN CỨU .............................................................. 4 CHƢƠNG 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN.......................................... 4 1. Cơ sở lý luận ................................................................................................. 4 1.1. Các nguyên tắc dạy học và giáo dục phát triển phẩm chất, năng lực ...... 4 1.2. Định hướng về phương pháp và kĩ thuật dạy học phát triển phẩm chất, năng lực cho học sinh trong môn Lịch sử. ...................................................... 5 1.3. Năng lực tự học ........................................................................................ 6 1.4. Bảo tàng ảo 3D......................................................................................... 9 2. Cơ sở thực tiễn............................................................................................ 10 2.1. Thực trạng việc thiết kế bảo tàng ảo 3D trong dạy học Lịch sử ở trường THPT ............................................................................................................. 10 2.2. Nguyên nhân thực trạng ......................................................................... 12 CHƢƠNG II: HƢỚNG DẪN HỌC SINH THIẾT KẾ BẢO TÀNG ẢO 3D ĐỂ DẠY HỌC VỀ: “VĂN MINH TRUNG HOA THỜI KÌ CỔ- TRUNG ĐẠI” LỊCH SỬ 10 NHẰM PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC TỰ HỌC............ 13 1. Giải pháp hƣớng dẫn học sinh sử dụng CNTT để thiết kế bảo tàng ảo 3D dạy học môn Lịch sử. ............................................................................... 13 1.1. Hướng dẫn cài đặt và thiết kế bảo tàng ảo 3D...................................... 13 1.2. Một số nguyên tắc cơ bản khi thiết kế bảo tàng ảo 3D trong dạy học Lịch sử ........................................................................................................... 17 1.3. Thiết kế bảo tàng ảo 3D trong dạy học Lịch Sử. ................................... 18
iv 2. Giải pháp hƣớng dẫn học sinh sƣu tầm tƣ liệu lịch sử để thiết kế bảo tàng ảo 3D về “Văn minh Trung Hoa thời kì Cổ - Trung đại”. ................ 19 2.1. Các bước hướng dẫn học sinh thiết kế bảo tàng ảo 3D về “Văn minh Trung Hoa thời kì Cổ-Trung đại”. ................................................................ 19 2.2. Hướng dẫn học sinh sưu tầm tư liệu lịch sử để thiết kế bảo tàng ảo 3D về “Văn minh Trung Hoa thời kì Cổ-Trung đại”.......................................... 20 3. Sử dụng Bảo tàng ảo 3D để dạy học về “Văn minh Trung Hoa thời kì cổ - trung đại”. ................................................................................................. ..25 CHƢƠNG III: THỰC NGHIỆM VÀ KHẢO SÁT........................................ 34 1. Thực nghiệm sƣ phạm ............................................................................... 34 1.1. Mục đích thực nghiệm............................................................................ 34 1.2. Nhiệm vụ của thực nghiệm..................................................................... 34 1.3. Tiến hành thực nghiệm........................................................................... 34 1.4. Kết quả thực nghiệm .............................................................................. 34 2. Khảo sát sự cấp thiết và tính khả thi của các giải pháp đề xuất ........... 38 2.1. Mục đích khảo sát .................................................................................. 38 2.2. Nội dung và phương pháp khảo sát ....................................................... 38 3. Tính hiệu quả đề tài. .................................................................................. 42 PHẦN III. KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ ....................................................... 43 1. Kết Luận. .................................................................................................... 43 2. Kiến nghị. .................................................................................................... 44
v DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT GV: Giáo viên HS: Học sinh NL: Năng lực THPT: Trung học phổ thông TNPT: Tốt nghiệp phổ thông CNTT: Công nghệ thông tin KNTT: Kết nối tri thức PPDH: hương pháp dạy học HĐGD: Hoạt động giáo dục KTĐG: Kiểm tra đánh giá SGK: Sách giáo khoa NXB: Nhà xuất bản GD VÀ ĐT: Giáo dục và đào tạo
1 PHẦN I. ĐẶT VẤN ĐỀ 1. Lí do chọn đề tài Chương trình giáo dục phổ thông tổng thể 2018 đã khẳng định: giáo dục không chú trọng đến kiến thức “biết được”, “hiểu được” của học sinh mà chú trọng hoạt động học để đạt được y u cầu về năng lực và phẩm chất của người học. Người học cần vận dụng kiến thức để “làm” được những việc cụ thể, cho ra những sản phẩm cụ thể. Nói cách khác, giáo dục không phải để truyền thụ kiến thức mà nhằm giúp học sinh hoàn thành các công việc, giải quyết các vấn đề trong học tập và đời sống nhờ vận dụng hiệu quả và sáng tạo những kiến thức đã học. Với bộ môn Lịch sử, nguồn tư liệu lịch sử có vai trò rất quan trọng nhằm giúp học sinh có cái nhìn trực quan về lịch sử, tuy nhi n nguồn tư liệu trực quan chính thống dùng để dạy - học môn Lịch sử, có độ tin cậy cao, đồng thời có thể hấp dẫn, tạo hứng thú trong học tập cho học sinh vẫn còn khá ít. Đối tượng của môn học là quá khứ đã diễn ra, không thể quan sát trực tiếp. Vì vậy, giáo vi n cần phải hướng dẫn học sinh tìm kiếm nguồn sử liệu qua các tài liệu chính thống, có uy tín, có tính chính xác cao và quan trọng nhất là phải để cho các em có cái nhìn lịch sử đúng đắn, chính xác như nó đã tồn tại. Do đó, đề tài lựa chọn phù hợp với đặc điểm bộ môn Lịch sử. B n cạnh đó công nghệ thông tin đang phát triển từng phút, tạo ra ảnh hưởng lớn đến sự phát triển của thế giới nói chung và Việt Nam nói ri ng. Chính vì vậy, việc làm chủ công nghệ thông tin, chuyển đổi số trong giáo dục đang là một đòi hỏi cấp thiết vì nếu không chúng ta sẽ bị tụt hậu so với thế giới. Ứng dụng công nghệ thực tế ảo trong giáo dục và đào tạo là một đột phá về phương pháp giảng dạy, cách thức tiếp cận mới cho người học và người dạy, thay vì học chay, sẽ chuyển sang học thực hành, trải nghiệm thực tế qua mô phỏng. Sáng kiến kinh nghiệm này nhằm giúp học sinh đáp ứng được vấn đề chuyển đổi số trong dạy học. Việc thiết kế và sử dụng bảo tàng ảo có nhiều ưu thế trong quá trình dạy học Lịch sử ở trường phổ thông vì giúp giáo viên và học sinh chủ động trong quá trình sử dụng phương tiện trực quan tại lớp học. Do vậy, thiết kế bảo tàng ảo 3D trong dạy học Lịch sử là một biện pháp thiết thực nhằm giúp giáo viên và học sinh tự chủ, phát triển được khả năng tìm kiếm các nguồn tư liệu chính thống, phát triển năng lực tự học, tự giải quyết vấn đề giúp tiết học đạt hiệu quả cao. Trong quá trình tìm kiếm nguồn tư liệu để thiết kế bảo tàng ảo 3D tạo niềm say mê, hứng thú cho học sinh sẽ làm học sinh hiểu sâu nội dung bài học, góp phần phát triển các phẩm chất và năng lực. Để giúp giáo viên Lịch sử có thêm nguồn tư liệu tham khảo, đồng thời tạo hứng thú cho học sinh cũng như rèn
2 luyện và phát triển năng lực tự học cho học sinh. tôi đã chọn đề tài: “Hƣớng dẫn học sinh thiết kế bảo tàng ảo 3D để dạy học về: “Văn minh Trung Hoa thời kì Cổ - Trung đại”- Lịch Sử 10 nhằm phát triển năng lực tự học cho học sinh” để nghiên cứu và áp dụng thực hiện. 2. Mục đích nghiên cứu Giáo vi n hướng dẫn học sinh thiết kế phòng bảo tàng ảo 3D nhằm n ng cao phẩm chất và năng lực tự học cho học sinh, n ng cao năng lực tin học, trình độ công nghệ thông tin của học sinh. Việc sưu tầm tư liệu lịch sử trong quá trình tạo phòng ảo giúp học sinh hiểu s u hơn nội dung bài học, tránh hiện đại hóa lịch sử cũng như xuy n tạc, bóp m o sự thật lịch sử mà còn trực tiếp góp phần hình thành và phát triển năng lực tìm hiểu lịch sử, năng lực giải quyết vấn đề. Trong các tiết dạy của mình, giáo vi n có thể sử dụng các tư liệu trưng bày trong bảo tàng ảo 3D để làm tư liệu dạy học và giao nhiệm vụ học tập cho học sinh mà không tạo áp lực nặng nề. Đồng thời với các tư liệu lịch sử đó học sinh sẽ hiểu biết th m nhiều thông tin của lịch sử. Với việc hướng dẫn học sinh thiết kế và sử dụng bảo tàng 3D sẽ góp phần thúc đẩy đổi mới phương pháp dạy học, đổi mới cách kiểm tra, đánh giá theo hướng phát triển phẩm chất và năng lực của người học. Đồng thời, góp phần n ng cao chất lượng dạy học, hướng học sinh tiếp cận lịch sử bằng những hình ảnh, tư liệu trực quan sinh động, giáo dục các em tinh thần y u nước, ý chí tự tôn, tự hào d n tộc. Từ đó, học sinh sẽ cố gắng nổ lực, phát huy phẩm chất, năng lực tự học, năng lực giải quyết vấn đề và sáng tạo để tạo ra các phòng ảo cho phù hợp với nội dung của bài học. 3. Khách thể và đối tƣợng nghiên cứu - Khách thể nghiên cứu: Quá trình dạy học môn Lịch sử ở trường THPT. - Đối tượng nghiên cứu: Bài 5 Lịch sử lớp 10-sách Kết nối tri thức với cuộc sống: “Khái niệm văn minh một số nền văn minh phƣơng Đ ng thời Cổ - Trung đại”. 4. Nhiệm vụ và phạm vi nghiên cứu 4.1. Nhiệm vụ nghiên cứu Nghi n cứu lí luận: nghi n cứu tài liệu, các công trình nghi n cứu về bảo tàng ảo 3D, dạy học thực hành, phương pháp dạy học lịch sử, sách giáo khoa phổ thông, định hướng dạy học phát triển năng lực và phẩm chất, các năng lực đặc thù của bộ môn lịch sử. Khảo sát ý kiến của giáo vi n, của học sinh về thiết kế bảo tàng ảo 3D, dạy học bằng bảo tàng ảo 3D, về hứng thú học tập của học sinh, về năng lực tự học
3 của học sinh; rút ra thực trạng của vấn đề nghi n cứu. Hướng dẫn học sinh thiết kế bảo tàng ảo, tham khảo bảo tàng ảo của bảo tàng lịch sử quốc gia, bảo tàng Hồ Chí Minh để từ đó học sinh thiết kế được bảo tàng ảo 3D của bài 5 Lịch sử lớp10- sách Kết nối tri thức với cuộc sống: “Khái niệm văn minh, một số nền văn minh phương Đông thời k Cổ - Trung đại.” Tổ chức thực nghiệm, đánh giá kết quả của sáng kiến, rút kinh nghiệm thực hiện của sáng kiến. 4.2. h m vi nghiên cứu - Về nội dung: Đề tài chỉ tập trung nghiên cứu cách thiết kế bảo tàng ảo 3D thông qua Bài 5 Lịch sử lớp 10- sách Kết nối tri thức với cuộc sống: “Khái niệm văn minh một số nền văn minh phƣơng Đ ng thời Cổ -Trung đại.” Tiết 2 . - Về thời gian: Đề tài được nghiên cứu và hoàn thiện, áp dụng trong năm học 2022–2023, 2023-2024. - Địa điểm áp dụng: Tại trường TH T Hà Huy Tập- thành phố Vinh, tỉnh Nghệ n. 5. Phƣơng pháp nghiên cứu - hương pháp lí luận: Nghi n cứu tài liệu, các công trình nghi n cứu về bảo tàng ảo 3D, dạy học thực hành, phương pháp dạy học lịch sử, sách giáo khoa phổ thông, các chủ trương chính sách của Đảng và Nhà nước về đổi mới giáo dục và đào tạo… - hương pháp phỏng vấn: Khảo sát ý kiến của giáo vi n, của học sinh về thiết kế bảo tàng ảo 3D. Dự giờ đồng nghiệp, trao đổi ý kiến với giáo vi n, x y dựng hệ thống các c u hỏi, phiếu điều tra để điều tra thực trạng. hương pháp thực nghiệm: Tiến hành áp dụng các giải pháp đối với học sinh khối 10 năm học 2022 - 2023, 2023- 2024 để giải quyết vấn đề. hương pháp ph n tích, tổng hợp: hương pháp này dùng để ph n tích, tổng hợp số liệu, so sánh kết quả áp dụng sáng kiến với khi chưa áp dụng sáng kiến. 6. Đóng góp mới của đề tài Đối với thế giới, công nghệ 3D không còn xa lạ, nhưng đối với ngành giáo dục Việt Nam nói chung, môn Lịch sử cấp THPT nói riêng, nó vẫn còn khá mới mẻ và chưa được áp dụng nhiều. Nếu giáo viên biết cách áp dụng vào trong tiết học của mình sẽ góp phần tạo được hứng thú học tập cho học sinh. Đối với nước ta, bảo tàng ảo 3D chỉ được đưa vào sử dụng trong thời gian gần đ y n n nó vẫn còn mới lạ, có tính hấp dẫn, thu hút khi đưa vào phục vụ
4 giảng dạy. Nâng cao hiệu quả của việc tự học, sưu tập tư liệu lịch sử, tranh ảnh, các câu truyện, thuyết trình, đóng vai các nh n vật lịch sử, hoạt động nhóm... là một cách phát huy tính tích cực của học sinh trong hoạt động dạy và học, phù hợp với xu thế đổi mới của giáo dục hiện nay. Bên cạnh các bảo tàng ảo 3D có sẵn của quốc gia việc giáo vi n hướng dẫn cho học sinh thiết kế các bảo tàng ảo phù hợp với từng bài học cụ thể sẽ góp phần bổ sung nguồn tư liệu trực quan có tính chính thống, có độ tin cậy và chính xác cao cho hoạt động dạy học của giáo viên. Vì để thiết kế được bảo tàng ảo 3D như trong các Bảo tàng quốc gia thì kinh phí rất cao, nên số bảo tàng ảo rất ít và chưa đáp ứng được các bài học lịch sử. Đ y là nguồn tư liệu trực quan sinh động và có khả năng thu hút sự chú ý cao, góp phần nâng cao hiệu quả trong giảng dạy, giúp giáo viên có thêm nguồn tư liệu để đổi mới phương pháp dạy học và phương pháp kiểm tra, đánh giá học sinh theo hướng phát triển phẩm chất và năng lực của người học, phát huy được tính chủ động và tiềm năng của mỗi học sinh. Qúa trình thiết kế bảo tàng ảo 3D giúp học sinh chủ động tìm kiếm tư liệu lịch sử nhằm phát triển năng lực tự học của học sinh, n ng cao trình độ CNTT cho học sinh. Để giờ học môn Lịch sử đạt hiệu quả cao, tạo hứng thú trong học tập và n ng cao trình độ công nghệ thông tin cho học sinh tôi mạnh dạn chọn đề tài “Hƣớng dẫn học sinh thiết kế bảo tàng ảo 3D để dạy học về: “Văn minh Trung Hoa thời kì Cổ-Trung đại”- Lịch Sử 10 nhằm phát triển năng lực tự học cho học sinh” làm sáng kiến kinh nghiệm với mong muốn chia sẻ những kinh nghiệm hiểu biết của mình tới đồng nghiệp, áp dụng vào thực tiễn dạy học để n ng cao chất lượng bộ môn. PHẦN II. NỘI DUNG NGHIÊN CỨU CHƢƠNG 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN 1. Cơ sở lý luận 1.1. Các nguyên tắc d y học và giáo dục phát triển phẩm chất, năng lực Chương trình giáo dục phổ thông 2018 đã đưa ra các nguy n tắc dạy học và giáo dục phát triển phẩm chất, năng lực: Nội dung dạy học, giáo dục phải đảm bảo tính cơ bản, thiết thực, hiện đại: nội dung dạy học, giáo dục trong từng môn học, HĐGD cần sát thực, phù hợp với những y u cầu, đòi hỏi của thực tế. Nội dung dạy học, giáo dục đảm bảo tính hiện đại đòi hỏi nội dung dạy học, giáo dục phải mới, ti n tiến, áp dụng được những thành tựu của khoa học, kĩ thuật trong các lĩnh vực trong thời gian gần đ y, nhất là việc vận dụng chúng trong thực tiễn.
5 Đảm bảo tính tích cực của người học khi tham gia vào hoạt động học tập: Tính tích cực của người học được biểu hiện thông qua hứng thú, sự tự giác học tập, khát vọng thông hiểu, sự nỗ lực chiếm lĩnh nội dung học tập. Đảm bảo tính tích cực của người học khi tham gia vào hoạt động học tập là việc đảm bảo việc tạo ra hứng thú, sự tự giác học tập, khát khao và sự nỗ lực chiếm lĩnh nội dung học tập của người học. Đ y là một nguy n tắc quan trọng trong dạy học phát triển phẩm chất, năng lực. Tăng cường những hoạt động thực hành, trải nghiệm cho học sinh chính là việc tổ chức thường xuy n hơn, đồng thời cũng đầu tư hơn về chất lượng những hoạt động thực hành, trải nghiệm cho H . Thông qua các hoạt động thực hành, trải nghiệm, H có cơ hội để huy động và vận dụng kiến thức, kĩ năng trong môn học và hoạt động giáo dục để giải quyết các tình huống có thực trong học tập và cuộc sống, từ đó người học hình thành, phát triển các phẩm chất và năng lực. Tăng cường dạy học, giáo dục tích h p: tổ chức nhiều hơn về số lượng, đầu tư hơn về chất lượng những nhiệm vụ học tập đòi hỏi H phải huy động, tổng hợp kiến thức, kĩ năng,… thuộc nhiều lĩnh vực khác nhau để giải quyết. Tăng cường dạy học, giáo dục tích hợp giúp người học phát triển được những năng lực cần thiết, nhất là năng lực giải quyết vấn đề dựa tr n hiểu biết, kinh nghiệm và khả năng ở nhiều lĩnh vực khác nhau. Tăng cường dạy học, giáo dục phân hóa: tổ chức thường xuy n và đầu tư hơn việc ph n loại và chia tách các đối tượng người học, từ đó, vận dụng nội dung, phương pháp và hình thức sao cho phù hợp với đối tượng ấy nhằm đảm bảo cho mỗi cá nh n phát triển tối đa năng lực, sở trường, phù hợp với bản th n. Kiểm tra, đánh giá theo năng lực, phẩm chất là điều kiện tiên quyết trong dạy học phát triển phẩm chất, năng lực: không lấy kiểm tra, đánh giá khả năng tái hiện kiến thức đã học làm trung t m của việc đánh giá. Kiểm tra, đánh giá theo năng lực chú trọng khả năng vận dụng tri thức trong những tình huống cụ thể. 1.2. Định hướng về phương pháp và kĩ thuật d y học phát triển phẩm chất, năng lực cho học sinh trong môn Lịch sử. 1.2.1. Phương pháp hình thành, phát triển các phẩm chất chủ yếu Thông qua nội dung môn học và các hoạt động thu thập tư liệu, ph n tích dữ liệu, tham quan dã ngoại, tiếp xúc với các nh n chứng lịch sử,… hình thành và bồi dưỡng phẩm chất, năng lực bộ môn. H nhận thức và tình cảm về lịch sử nh n loại, về quá trình đấu tranh dựng nước và giữ nước của d n tộc, về mối quan hệ giữa xã hội và môi trường, về sự lựa chọn các con đường phát triển của các quốc gia, về đất nước và con người Việt Nam. Từ đó, hình thành và phát triển ở H các phẩm chất y u nước, y u
6 qu hương, y u thi n nhi n; ý thức, niềm tin và hành động trong việc sử dụng hợp lí tài nguy n thi n nhi n và bảo vệ môi trường, bảo vệ di sản văn hoá nh n loại; biết y u quý người lao động, tôn trọng những giá trị nh n văn khác nhau, rèn luyện sự tự tin, trung thực, khách quan. 1.2.2. Phương pháp hình thành, phát triển các năng lực chung NL tự chủ và tự học được hình thành, phát triển ở H thông qua việc tự tổ chức, quản lí các hoạt động học tập; tự tìm kiếm, tổ chức và ph n tích nguồn thông tin, tri thức bổ sung; đặt và trả lời các c u hỏi lịch sử, thực hiện những nhiệm vụ được ph n công tìm kiếm tư liệu, và trong các tình huống làm việc độc lập khác. NL giao tiếp và hợp tác được hình thành và phát triển ở H thông qua việc thực hiện và phối hợp cùng các thành vi n khác trong nhóm, trong lớp thực hiện những nhiệm vụ được ph n công trong học tập, thảo luận, nghi n cứu, tham quan dã ngoại, tìm kiếm tư liệu lịch sử… NL giải quyết vấn đề và sáng tạo được hình thành, phát triển ở H thông qua việc thực hiện các hoạt động học tập tích cực, như: nghi n cứu tài liệu, thu thập và ph n tích tư liệu, làm dự án nghi n cứu, thuyết trình, tranh luận,… 1.2.3. Định hướng về phương pháp hình thành, phát triển năng lực lịch sử: NL lịch sử của học sinh được hình thành, phát triển thông qua việc tổ chức, hướng dẫn H đọc hiểu, giải mã các văn bản lịch sử k nh hình, k nh chữ, hiện vật lịch sử,.tư liệu lịch sử.. , từ đó tái hiện quá khứ, nhận thức sự thật lịch sử, đưa ra suy luận, đánh giá về bối cảnh, nguồn gốc, sự tiến hoá của sự kiện, hiện tượng, nh n vật lịch sử và quá trình phát triển lịch sử; trở thành “người đóng vai lịch sử”, hay “người làm lịch sử” để khám phá kiến thức lịch sử, vận dụng sáng tạo những hiểu biết về lịch sử, văn hoá, xã hội Việt Nam và thế giới vào các tình huống học tập và thực tiễn cuộc sống. 1.3. Năng lực tự học Môn Lịch sử có nhiều ưu thế hình thành và phát triển các năng lực chung đã quy định trong Chương trình tổng thể. Năng lực tự chủ và tự học: được hình thành và phát triển thông qua các hoạt động học tập như thu thập thông tin, tư liệu và trình bày báo cáo Lịch sử; khảo sát, điều tra thực tế địa phương, vận dụng kiến thức để giải quyết các vấn đề thực tế,... Năng lực giao tiếp và hợp tác: được hình thành và phát triển thông qua các hoạt động nhóm và phương pháp dạy học thảo luận, dạy học dự án, x mina,... Năng lực giải quyết vấn đề và sáng tạo: được hình thành và phát triển thông qua các hoạt động phát hiện vấn đề, n u giả thuyết hoặc giả định, tìm lôgic trong giải quyết vấn đề, đề xuất được giải
7 pháp giải quyết vấn đề, đánh giá giải pháp giải quyết vấn đề, tưởng tượng khoa học, giải quyết vấn đề mới, tự học về lí thuyết và công cụ Lịch sử. Tuy nhi n trong phạm vi đề tài này tôi chỉ nghi n cứu chính về năng lực chung: năng lực tự chủ và tự học trong dạy học Lịch sử cấp THPT. * Yêu cầu cần đạt về năng lực tự chủ và tự học cấp Trung học phổ thông - Tự lực: Luôn chủ động, tích cực thực hiện những công việc của bản th n trong học tập và trong cuộc sống; biết giúp đỡ người khác, sống không ỷ lại, vươn l n để có lối sống tự lực. - Tự khẳng định và bảo vệ quyền, nhu cầu chính đáng: Biết khẳng định và bảo vệ quyền, nhu cầu cá nh n phù hợp với đạo đức và pháp luật. - Tự điều chỉnh tình cảm, thái độ, hành vi của mình: Đánh giá được những ưu điểm và hạn chế về tình cảm, cảm xúc của bản th n; tự tin, lạc quan. Biết tự điều chỉnh tình cảm, thái độ, hành vi của bản th n; luôn bình tĩnh và có cách cư xử đúng. ẵn sàng đón nhận và quyết t m vượt qua thử thách trong học tập và đời sống. Biết tránh các tệ nạn xã hội. - Thích ứng với cuộc sống: Điều chỉnh được hiểu biết, kĩ năng, kinh nghiệm của cá nh n cần cho hoạt động mới, môi trường sống mới. Thay đổi được cách tư duy, cách biểu hiện thái độ, cảm xúc của bản th n để đáp ứng với y u cầu mới, hoàn cảnh mới. - Định hướng nghề nghiệp: Nhận thức được cá tính và giá trị sống của bản th n. Nắm được những thông tin chính về thị trường lao động, về y u cầu và triển vọng của các ngành nghề. Xác định được hướng phát triển phù hợp sau trung học phổ thông; lập được kế hoạch, lựa chọn học các môn học phù hợp với định hướng nghề nghiệp của bản th n. - Tự học, tự hoàn thiện: Xác định được nhiệm vụ học tập dựa tr n kết quả đã đạt được; biết đặt mục ti u học tập chi tiết, cụ thể, khắc phục những hạn chế. Đánh giá và điều chỉnh được kế hoạch học tập; hình thành cách học ri ng của bản th n; tìm kiếm, đánh giá và lựa chọn được nguồn tài liệu phù hợp với mục đích, nhiệm vụ học tập khác nhau; ghi ch p thông tin bằng các hình thức phù hợp, thuận lợi cho việc ghi nhớ, sử dụng, bổ sung khi cần thiết. Tự nhận ra và điều chỉnh được những sai sót, hạn chế của bản th n trong quá trình học tập; suy ngẫm cách học của mình, rút kinh nghiệm để có thể vận dụng vào các tình huống khác; biết tự điều chỉnh cách học. Biết thường xuy n tu dưỡng theo mục ti u phấn đấu cá nh n và các giá trị công d n. Tự học giúp học sinh chủ động tìm hiểu tư liệu lịch sử khoa học. chính xác, thu thập kiến thức, tự làm giàu kho kiến thức của mình. Tự học lúc còn học phổ thông sẽ là tiền đề tốt cho việc tự học ở bậc đại học, sau đại học.
8 Tự học hiểu theo đúng bản chất là tự mình động não, suy nghĩ, sử dụng các năng lực trí tuệ tìm kiếm, xử lí, quan sát, so sánh, ph n tích, tổng hợp… và có khi cả cơ bắp sử dụng các phương tiện cùng các phẩm chất, cả động cơ, tình cảm, cả nh n sinh quan, thế giới quan, không ngại khó, ngại khổ, ki n trì, nhẫn nại, lòng say m … để chiếm lĩnh một lĩnh vực khoa học nào đó, biến lĩnh vực đó thành sở hữu của mình. Khi đánh giá quá trình dạy- học, chúng ta đánh giá vào sản phẩm. Học sinh chính là sản phẩm và cũng là chủ thể của quá trình. Để quá trình dạy-học được thành công thì học sinh phải biết tự học. Nghĩa là học sinh phải nổ lực để chiếm lĩnh tri thức. Biết tự học thì tri thức xã hội mới biến thành sản phẩm của chính mình. ản phẩm chỉ được đánh giá một cách chính xác khi học sinh biết tự học. Nếu sản phẩm không phải là do tự học mang lại thì thành tích chỉ để trang trí. Nguồn tri thức thì vô tận và đang bùng nổ nhanh chóng, bản th n giáo vi n cũng không thể nào biết hết được và cũng không thể nào đi theo suốt cuộc đời các em học sinh mặc dù mình rất thương y u chúng. Hôm nay, ta dạy học sinh biết tự học, ngày mai học sinh mới biết lao động và sáng tạo. Giáo dục cho học sinh tính tự học là vấn đề rất thiết thực và mang tính thời sự trong giáo dục hiện nay. Thực tế cho thấy các em đạt kết quả cao trong các kì thi học sinh giỏi, kì thi TN T là những em dành nhiều thời gian cho việc tự học của mình. Để việc tự học của học sinh đem lại hiệu quả thì vai trò của giáo vi n trong quá trình này rất quan trọng: “Người thầy dạy giỏi là người thầy biết giải thích; Người thầy xuất sắc là người thầy biết minh họa; Người thầy xuất chúng là người thầy biết truyền cảm hứng”. Thầy cô là người tạo môi trường và tình huống để để học sinh có thể rèn luyện khả năng tự giải quyết vấn đề thông qua việc tổ chức hoạt động học và dạy cách học. Để làm được điều đó, giáo vi n phải nắm vững quá trình hình thành nhận thức, thường xuy n cập nhật, thay đổi phương pháp, li n hệ chặt chẽ với phụ huynh, hướng dẫn học sinh biết sử dụng và áp dụng công nghệ thông tin trong quá trình tự học, li n hệ kiến thức với cuộc sống để hấp dẫn tạo hứng thú tìm tòi của học sinh. Như vậy việc giáo vi n định hướng, tạo điều kiện cho học sinh biết tự học một cách hiệu quả là một xu thế tất yếu, bởi vì quá trình giáo dục thực chất là quá trình biến người học từ khách thể giáo dục thành chủ thể giáo dục tự giáo dục . Tự học giúp n ng cao kết quả học tập của học sinh và chất lượng giáo dục
9 của nhà trường, là biểu hiện cụ thể của việc đổi mới phương pháp dạy học ở các trường phổ thông. 1.4. Bảo tàng ảo 3D 1.4.1.Khái niệm về bảo tàng ảo: Dạy học trực quan được coi là nguy n tắc vàng trong dạy học ở trường phổ thông. Vì thế, các bộ môn đều khai thác những đồ dùng, phương tiện dạy học nhằm hình thành ở học sinh con đường nhận thức hiệu quả nhất. Trong khi các bộ môn khoa học tự nhi n chủ yếu tìm đến phòng thí nghiệm làm nơi nghi n cứu, thực hành thì bộ môn Lịch sử chỉ có thể tìm đến những di tích, hiện vật, bảo tàng, tài liệu. Trong đó, Bảo tàng chính là nơi học tập hữu ích, thực tế cho việc học tập Lịch sử ở trường phổ thông. Ngày nay, dưới ảnh hưởng của công nghệ thông tin và truyền thông, nền giáo dục nói chung đã có những chuyển biến s u sắc. Môi trường giáo dục và thiết bị dạy học có nhiều biến đổi; xuất hiện nhiều mô hình đào tạo mới trong đó có việc sử dụng Bảo tàng ảo vào dạy học Lịch sử, làm cho học sinh cảm thấy hứng thú và y u thích môn Lịch sử hơn. Bảo tàng ảo là một thuật ngữ mới xuất hiện trong những năm gần đ y. Nó mang ý nghĩa về một loại hình bảo tàng được số hoá, ghi lại bằng kĩ thuật số và được tiếp cận thông qua thông tin điện tử. Bảo tàng ảo chính là nơi bảo quản và trưng bày các sự kiện, hiện tượng lịch sử dưới dạng kĩ thuật số nhằm phục vụ nhu cầu nghi n cứu, giáo dục, du lịch và hưởng thụ văn hoá của nh n d n. Trong điều kiện ngày nay, Bảo tàng ảo là một giải pháp hữu hiệu giải quyết được vấn đề tham quan học tập cho học sinh một cách chủ động. 1.4.2. Ý nghĩa của việc sử dụng Bảo tàng ảo trong dạy học lịch sử ở trường THPT. Việc sử dụng Bảo tàng ảo có nhiều ưu thế trong quá trình dạy học Lịch sử ở trường TH T. ử dụng loại hình này giải quyết được bài toán về kinh phí, không phụ thuộc vào khoảng cách địa lí, giúp giáo vi n và học sinh chủ động trong quá trình tham quan bảo tàng tại lớp học hay ngoài lớp với nhiều hình thức khác nhau. Do vậy, sử dụng Bảo tàng ảo trong dạy học Lịch sử là một biện pháp quan trọng để cụ thể hóa kiến thức, tạo biểu tượng lịch sử cho học sinh, góp phần n ng cao hiệu quả bài học. Bảo tàng ảo là những phương tiện trực quan hiện đại giúp học sinh có được những biểu tượng ch n thực, sinh động về quá khứ. Do đó, sử dụng bảo tàng ảo có tác dụng s u sắc đối với việc hình thành kiến thức, củng cố và vận dụng kiến thức. ua khai thác hiệu quả bảo tàng ảo tr n những website, phần mềm đồ hoạ 3D… còn phát triển kĩ năng quan sát, tưởng tượng, tư duy, kĩ năng ứng dụng công nghệ thông tin, kĩ năng thực hành cho học sinh. Với những ưu thế tr n, Bảo tàng ảo có tính khả thi cao trong việc vận dụng vào dạy học lịch sử ở trường phổ thông. ua đó, giáo vi n và học sinh
10 dễ dàng khai thác và sử dụng đồ dùng trực quan một cách hệ thống và có hiệu quả, đồng thời tạo hứng thú học tập cho học sinh như các em đang được tham quan học tập tại bảo tàng. 2. Cơ sở thực tiễn 2.1. Thực tr ng việc thiết kế bảo tàng ảo 3D trong d y học Lịch sử ở trường TH T Với chương trình giáo dục phổ thông 2018 đã định hướng các hoạt động giáo dục của các nhà trường mang tính mở, và tăng tính trải nghiệm cho học sinh để phát triển các phẩm chất, năng lực học sinh. Do vậy trong thời gian vừa qua, tại các nhà trường cũng đã triển khai nhiều chương trình, chuyến đi thực tế trải nghiệm tại các danh lam, thắng cảnh, các địa chỉ lịch sử của địa phương và các bảo tàng,… Tuy nhi n có một thực tế cho thấy rằng việc tổ chức các chuyến đi này được tổ chức rất ít, thường là 1 lần năm học cho một khối lớp, chi phí tham gia cũng là một khía cạnh khiến cho số lượng học sinh tham gia chưa đầy đủ, tại một số địa phương có điều kiện khó khăn, vùng s u vùng xa việc tổ chức lại càng khó khăn… cho n n thực tế cho thấy việc tổ chức các hoạt động trải nghiệm, tham quan thực tế này, bước đầu cũng chưa đồng đều, chưa thực sự hiệu quả. Hơn nữa trong các bảo tàng, các phòng ảo 3D chưa nhiều để đáp ứng nhu cầu Dạy và Học ở trường TH T, vì vậy tôi chọn đề tài: “Hƣớng dẫn học sinh thiết kế bảo tàng ảo 3D để dạy học về: “Văn minh Trung Hoa thời kì cổ- trung đại”- Lịch Sử 10 nhằm phát triển năng lực tự học cho học sinh” để nghiên cứu và áp dụng thực hiện. Trước khi thực hiện biện pháp, giáo vi n đã tiến hành điều tra, khảo sát, trao đổi ý kiến với 12 giáo viên của 3 trường tr n địa bàn tỉnh Nghệ An kết quả như sau: Bảng 1. Kết quả điều tra thực trạng thiết kế và dạy học với bảo tàng ảo 3D vào môn Lịch sử Tỉ lệ lựa chọn % TT Câu hỏi Rất Không Cần thiết cần thiết cần thiết 1 Thầy cô cho biết tổ chức dạy học với bảo tàng ảo 3D 50% 25% 25% vào bộ môn Lịch ử có cần thiết không?
11 Thầy cô có thường xuy n Thƣờng Thỉnh Không 2 tổ chức cho học sinh thiết kế xuyên thoảng bao giờ và sử dụng bảo tàng ảo 3D trong dạy học lịch sử hay 5.2% 9.8% 85.0% không? 3 Việc rèn luyện phẩm chất và Rất Không năng lực cho học sinh có cần Cần thiết cần thiết cần thiết thiết hay không? 16,6% 29,9% 53,5% Có 50% số giáo viên được điều tra có nhận thức đầy đủ và đúng đắn về vấn đề dạy học với bảo tàng ảo 3D, 50% giáo viên nhận thức tương đối đầy đủ và chưa đầy đủ. Việc hướng dẫn học sinh thiết kế bảo tàng ảo 3D nhiều thầy cô ít thực hiện và để vận dụng vào dạy học lịch sử chỉ có trên 5% giáo viên sử dụng. Đa số giáo viên lại nghĩ rằng muốn thực hiện được với bảo tàng ảo 3D, thiết kế bảo tàng ảo phải đầu tư thời gian, công sức và vất vả nên không thực hiện. Cũng có giáo vi n cho là do kiến thức trong bài nhiều, mà thời gian và cơ sở vật chất còn rất hạn chế. Kết quả khảo sát học sinh về thực trạng thiết kế và sử dụng bảo tàng ảo 3D vào dạy học Lịch sử, giáo vi n đã tiến hành khảo sát 4 lớp 10 với tổng 167 em. Bảng 2. Kết quả điều tra HS về thiết kế và sử dụng bảo tàng ảo 3D trong môn Lịch Sử Tỉ lệ lựa chọn % TT Câu hỏi Có Biết một ít Không 1 Em có biết bảo tàng ảo 3D 10% 15% 75% hay không? 2 Em thấy việc giáo vi n hướng Rất cần Kh ng cần Cần thiết dẫn sử dụng CNTT để thiết kế thiết thiết bảo tàng ảo 3D trong bộ môn 20% 38% 42% Lịch ử có cần thiết không? Em có thường xuy n được Thƣờng Thỉnh Không bao 3 thiết kế và sử dụng bảo tàng xuyên thoảng giờ ảo 3D không? 5.2% 10.3% 84.5% Qua khảo sát có thể thấy tỉ lệ học sinh biết đến bảo tàng ảo 3D không nhiều chỉ chiếm 10%, các em cũng chưa được tổ chức thiết kế, học tập với bảo
12 tàng ảo 3D thường xuyên nên chưa hiểu hết sự cần thiết của phương pháp học tập này. Để giúp giáo vi n và học sinh có th m nguồn tư liệu học tập và tạo được sự hứng thú trong học tập cho học sinh, tôi đã viết sáng kiến kinh nghiệm này với mong muốn góp phần vào nguồn bảo tàng ảo 3D để giáo vi n Lịch sử và học sinh tham khảo. Đồng thời từ cách thiết kế bảo tàng ảo 3D để dạy học về “Văn minh Trung Hoa thời kì cổ-trung đại” nhưng qua đó, sẽ giúp giáo viên và học sinh thiết kế được nhiều bảo tàng khác trong dạy học Lịch sử. 2.2. Nguyên nhân thực tr ng 2.2.1. Nguyên nhân về phía giáo viên - Nội dung bài học của môn Lịch sử có nhiều sự kiện, nhiều thông tin. Trong quá trình giảng dạy trên lớp không truyền tải hết và học sinh cũng hoạt đông nhiều do đó không đủ thời gian để hướng dẫn tạo phòng ảo 3D cho học sinh. - Việc tiếp cận và thực hiện đổi mới phương pháp dạy học còn gặp nhiều khó khăn, chương trình GD T 2018 có nhiều điểm mới đòi hỏi giáo viên phải học tập, n ng cao trình độ mới đáp ứng được với chương trình dạy – học, một số giáo viên trẻ kinh nghiệm giảng dạy chưa nhiều. - Yêu cầu đặt ra với chương trình đổi mới là cần tìm một phương pháp dạy học hiệu quả, phù hợp với tình hình thực tế của nhà trường, đối tượng học sinh. -Việc thiết kế bảo tàng ảo 3D trong dạy học đòi hỏi nhiều thời gian, kết hợp nhiều kỹ thuật, phương tiện khác nhau. Với những nguyên nhân tr n làm giáo vi n cũng rất ngại thiết kế và hướng dẫn học sinh thiết kế bảo tàng ảo 3D để dạy học trong các bài học Lịch sử. 2.2.2. Nguyên nhân về phía học sinh - Nhận thức của các em về vai trò của bộ môn chưa đúng. Đa số học sinh đều quan niệm môn Lịch sử là môn học thuộc, nhiều sự kiện, toàn chiến tranh nên vừa khô khan, vừa khó học, không cần tư duy, không có tính định hướng nghề nghiệp trong tương lai. - Năng lực tự học của học sinh chưa cao. Học sinh còn lười học, không chuẩn bị bài mới ở nhà, không làm bài tập đầy đủ, trên lớp các em thiếu tập trung suy nghĩ. - Năng lực học tập bộ môn Lịch sử còn hạn chế. Khả năng hợp tác, làm việc nhóm, cách diễn đạt của học sinh còn hạn chế. - Khi giáo viên giao trách nhiệm hoạt động “các em làm”- học sinh thường ngại, sợ khó, không làm được. Khi được giáo vi n hướng dẫn thiết kế bảo tàng ảo 3D học sinh lười sưu tầm tư liệu, xử lí tư liệu.
13 - Nhiều em trình độ công nghệ thông tin chưa tốt, không thích tìm tòi, khám phá, hay ỉ lại, thích kiểu được nhìn, được nghe mà không thích tự mình thiết kế. Để việc dạy học môn Lịch sử đạt kết quả cao và tạo hứng thú trong học tập cho học sinh đồng thời phát triển năng lực tự học, tự tìm hiểu lịch sử tôi đã chọn đề tài “Hƣớng dẫn học sinh thiết kế bảo tàng ảo 3D để dạy học về: “Văn minh Trung Hoa thời kì cổ-trung đại”- Lịch Sử 10 nhằm phát triển năng lực tự học cho học sinh’’. CHƢƠNG II: HƢỚNG DẪN HỌC SINH THIẾT KẾ BẢO TÀNG ẢO 3D ĐỂ DẠY HỌC VỀ: “VĂN MINH TRUNG HOA THỜI KÌ CỔ - TRUNG ĐẠI” LỊCH SỬ 10 NHẰM PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC TỰ HỌC. Bảo tàng ảo là một kho tư liệu phong phú, nơi chứa đựng những vết tích của lịch sử, bằng chứng của quá khứ. Do đó, việc hướng dẫn học sinh sử dụng CNTT để thiết kế bảo tàng ảo 3D trong dạy học Lịch ử ở trường trung học phổ thông nhằm phát triển năng lực tự học có vai trò quan trọng cao trong việc tạo biểu tượng lịch sử cho học sinh một cách cụ thể và ch n thực, sưu tầm tư liệu, tìm tòi kiến thức tạo bảo tàng ảo giúp học sinh phát triển các năng lực cần thiết. 1. Giải pháp hƣớng dẫn học sinh sử dụng CNTT để thiết ế bảo tàng ảo 3D trong dạy học m n Lịch sử. 1.1. Hướng dẫn cài đặt và thiết kế bảo tàng ảo 3D. GV hướng dẫn cài đặt và sử dụng phần mềm tạo phòng bảo tàng ảo 3D như sau: HƢỚNG DẪN SỬ DỤNG ART STEPS Bước 1: Tìm kiếm “ rt steps” tr n công cụ tìm kiếm hoặc truy cập link sau: https://www.artsteps.com/ Bước tiếp theo chọn “BẮT ĐẦU” để bắt đầu tạo bảo tàng ảo 3D
14 Bước 2: Đăng kí tài khoản, điền đầy đủ thông tin các trường trong biểu mẫu au đó ấn vào “Tạo n n” để tạo một bảo tàng ảo. Sau khi tạo xong sẽ thấy giao diện như thế này.
15 Bước 3: Tiến hành xác định không gian bảo tàng muốn xây dựng, dùng các dụng cụ để xây dựng bảo tàng, hoặc cũng có thể sử dụng các mẫu có sẵn. Có thể sử dụng thêm các vật thể ở bên mục “Th m và đặt” để có thẻ thêm các vật trang trí hoặc để trưng bày vật phẩm. Bước 4: Chọn vào “Th m địa điểm” để có thể xây dựng. Th m các tư liệu như hình ảnh, tranh vẽ, và ghi nội dung ở từng ảnh bằng cách ấn vào “Th m hình ảnh” và sau đó để ti u đề và nội dung mình mong muốn rồi sau đó ấn “Lưu” để lưu lại.