Sáng kiến kinh nghiệm THPT: Linh hoạt sử dụng phương pháp dạy học tích cực vào dạy học Địa lí địa phương lớp 11 nhằm phát triển phẩm chất, năng lực và góp phần định hướng nghề nghiệp cho học sinh trường THPT Quỳnh Lưu 4

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:70

Thêm vào BST

Báo xấu

3
lượt xem 0
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Sáng kiến "Linh hoạt sử dụng phương pháp dạy học tích cực vào dạy học Địa lí địa phương lớp 11 nhằm phát triển phẩm chất, năng lực và góp phần định hướng nghề nghiệp cho học sinh trường THPT Quỳnh Lưu 4" được hoàn thành với mục tiêu nhằm làm sáng tỏ cơ sở lý luận về địa lí địa phương, phương pháp dạy học tích cực, định hướng nghề, vai trò của việc vận dụng linh hoạt phương pháp dạy học tích cực vào dạy học địa lí địa phương góp phần phát triển phẩm chất, năng lực và góp phần định hướng nghề nghiệp cho học sinh.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Sáng kiến kinh nghiệm THPT: Linh hoạt sử dụng phương pháp dạy học tích cực vào dạy học Địa lí địa phương lớp 11 nhằm phát triển phẩm chất, năng lực và góp phần định hướng nghề nghiệp cho học sinh trường THPT Quỳnh Lưu 4

SÁNG KIẾN ĐỀ TÀI LINH HOẠT SỬ DỤNG PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC TÍCH CỰC VÀO DẠY HỌC ĐỊA LÍ ĐỊA PHƯƠNG LỚP 11 NHẰM PHÁT TRIỂN PHẨM CHẤT, NĂNG LỰC VÀ GÓP PHẦN ĐỊNH HƯỚNG NGHỀ NGHIỆP CHO HỌC SINH TRƯỜNG THPT QUỲNH LƯU 4 Lĩnh vực: Địa lí Năm học: 2023 - 2024
SỞ GIÁO DỤC & ĐÀO TẠO NGHỆ AN TRƯỜNG THPT QUỲNH LƯU 4 ===***=== SÁNG KIẾN ĐỀ TÀI LINH HOẠT SỬ DỤNG PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC TÍCH CỰC VÀO DẠY HỌC ĐỊA LÍ ĐỊA PHƯƠNG LỚP 11 NHẰM PHÁT TRIỂN PHẨM CHẤT, NĂNG LỰC VÀ GÓP PHẦN ĐỊNH HƯỚNG NGHỀ NGHIỆP CHO HỌC SINH TRƯỜNG THPT QUỲNH LƯU 4 Lĩnh vực: Địa Lí Nhóm tác giả Nguyễn Thị Thúy Vân, ĐT: 0373666808 Nguyễn Thị Thỏa, ĐT: 0963783255 Tổ Khoa học xã hội Năm học 2023- 2024
MỤC LỤC PHẦN I. ĐẶT VẤN ĐỀ ................................................................................ 1 1. Lí do chọn đề tài ........................................................................................ 1 2. Tính mới và đóng góp của đề tài ............................................................. 2 2.1. Tính mới của đề tài ................................................................................ 2 2.2. Đóng góp của đề tài................................................................................ 2 3. Mục đích nghiên cứu ................................................................................ 2 4. Đối tượng nghiên cứu ............................................................................... 3 5. Phạm vi nghiên cứu .................................................................................. 3 6. Phương pháp nghiên cứu ......................................................................... 3 PHẦN II. NỘI DUNG ................................................................................... 4 1. Cơ sở lí luận ............................................................................................... 4 1.1. Một số khái niệm .................................................................................... 4 1.1.1. Khái niệm địa lí địa phương .............................................................. 4 1.1.2. Khái niệm phương pháp dạy học tích cực ....................................... 4 1.1.3. Định hướng nghề nghiệp.................................................................... 4 1.2. Vai trò quan trọng của việc vận dụng linh hoạt PPDH tích cực vào dạy học địa lí địa phương lớp 11 nhằm phát triển phẩm chất, năng lực và góp phần định hướng nghề nghiệp cho học sinh THPT............................................. 5 2. Cơ sở thực tiễn........................................................................................... 5 2.1. Về chương trình ..................................................................................... 5 2.2. Về giáo viên ............................................................................................. 6 2.3. Về học sinh .............................................................................................. 7 3. Những vấn đề chung ................................................................................. 9 3.1. Những thuận lợi và khó khăn khi sử dụng các phương pháp dạy học tích cực vào dạy học địa lí địa phương .......................................................... 9 3.2. Những lưu ý khi sử dụng các phương pháp dạy học tích cực vào dạy học địa lí địa phương...................................................................................... 10 4. Thiết kế các phương pháp dạy học tích cực vào dạy học địa lí địa phương lớp 11 nhằm phát triển phẩm chất, năng lực và góp phần định hướng nghề nghiệp cho học sinh.......................................................................... 10 4.1. Phương pháp trải nghiệm sáng tạo ................................................... 10 4.2. Phương pháp dự án ............................................................................. 19
4.3. Phương pháp tổ chức cuộc thi viết tạp chí, làm videos ................... 29 4.4. Phương pháp tổ chức trò chơi ............................................................ 33 4.5. Sử dụng công nghệ số trong trao đổi, chia sẻ thông tin về lao động việc làm qua các nền tảng mạng xã hội............................................................... 39 5. Khảo sát sự cấp thiết và tính khả thi của các giải pháp đề xuất trong đề tài theo công văn số: 391/SGDĐT-CTTT-GDTX ngày 29/2/2024 .............. 41 5.1. Mục đích khảo sát ................................................................................ 41 5.2. Nội dung và phương pháp khảo sát................................................... 41 5.2.1. Nội dung khảo sát ............................................................................. 41 5.2.2. Phương pháp khảo sát và thang đánh giá ..................................... 41 5.3. Đối tượng khảo sát ............................................................................... 42 5.4. Kết quả khảo sát về sự cấp thiết và tính khả thi của các giải pháp đã đề xuất trong đề tài........................................................................................... 42 5.4.1. Sự cấp thiết của các giải pháp đã đề xuất ...................................... 42 5.4.2. Tính khả thi của các giải pháp đã đề xuất ..................................... 44 6. Kết quả nghiên cứu ................................................................................. 47 PHẦN III. KẾT LUẬN ............................................................................... 49 1. Kết luận .................................................................................................... 49 2. Kiến nghị .................................................................................................. 50 TÀI LIỆU THAM KHẢO........................................................................ PHỤ LỤC....................................................................................................
DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT Từ viết tắt Nguyên nghĩa THPT Trung học phổ thông ĐLĐP Địa lí địa phương GV Giáo viên HS Học sinh GDPT Giáo dục phổ thông HĐDH Hoạt động dạy học TPHCM Thành phố Hồ Chí Minh KT Kiến thức KN Kỹ năng HTDH Hình thức dạy học PPDH Phương pháp dạy học UBND Uỷ ban nhân dân
PHẦN I. ĐẶT VẤN ĐỀ 1. Lí do chọn đề tài Thực hiện Công văn số 3899/BGDĐT - GDTrH về triển khai thực hiện chương trình giáo dục trung học năm học 2023-2024 và hướng dẫn thực hiện môn giáo dục địa phương nhằm tăng cường các hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp trong các trường trung học phổ thông. Thực hiện chỉ đạo của Sở Giáo dục và Đào tạo, cùng với việc thực hiện Nghị quyết số 29-NQ/TW về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo đã chỉ rõ “Chuyển mạnh quá trình giáo dục từ chủ yếu trang bị kiến thức sang phát triển toàn diện năng lực và phẩm chất người học. Tập trung phát triển trí tuệ, thể chất, hình thành phẩm chất, năng lực công dân, phát hiện và bồi dưỡng năng khiếu, định hướng nghề nghiệp cho học sinh”. Trong chương trình GDPT 2018, môn giáo dục địa phương có vai trò quan trọng trong việc khơi nguồn, bồi dưỡng tâm hồn, nhân cách, bản lĩnh và tư duy của con người. Địa lí địa phương là một phân môn của môn giáo dục địa phương, chương trình bao gồm những vấn đề cơ bản hoặc thời sự về địa lí, kinh tế -xã hội, môi trường, hướng nghiệp… của địa phương, nhằm trang bị cho học sinh những hiểu biết về nơi sinh sống, bồi dưỡng cho học sinh tình yêu quê hương, ý thức tìm hiểu và vận dụng những điều đã học để góp phần giải quyết những vấn đề thực tiễn cuộc sống ở địa phương. Hiện nay việc dạy và học giáo dục địa phương nói chung và phân môn địa lí địa phương nói riêng ở trường phổ thông vẫn còn nặng về nội dung lý thuyết, thường chỉ đề cập đến việc mô tả, thống kê các sự kiện. Phương pháp truyền đạt chưa thực sự đổi mới, hấp dẫn, thiếu tính liên hệ, các tư liệu, hình ảnh minh họa chưa thực sự sống động, các hoạt động trải nghiệm thực tế còn ít. Vì thế, đa phần học sinh phổ thông không chú ý nhiều đến bộ môn giáo dục địa phương trong đó có phân môn địa lí địa phương, hiểu biết về lịch sử hình thành và phát triển kinh tế xã hội của địa phương nơi mình đang sinh sống còn rất hạn chế. Qua thực tiễn dạy học địa lí địa phương trong chương trình GDPT 2018 tại trường Trung học phổ thông (THPT) Quỳnh Lưu 4 và một số trường THPT trên địa bàn huyện Quỳnh Lưu hiện nay cho thấy, việc sử dụng các phương pháp dạy học tích cực vào các tiết địa lí địa phương (ĐLĐP) thực hiện chưa đều, các hình thức, phương pháp dạy học mới, tích cực còn ít được áp dụng nên hiệu quả dạy học địa lí địa phương chưa cao. Việc định hướng nghề qua các tiết dạy học địa phương chưa được quan tâm đúng mức, giáo viên cơ bản hướng nghiệp trong lớp học, không tổ chức cho học sinh trải nghiệm và hoạt động thực tiễn cũng như gắn kết được với các cơ sở sản xuất kinh doanh tại địa phương, nên đa phần các em chưa nhận thức được việc chọn nghề và định hướng nghề trong tương lai có vai trò quan trọng như thế nào khi đang ngồi trên ghế nhà trường. Vì thế, nhằm giáo dục cho học sinh, những chủ nhân tương lai của đất nước, hiểu rõ những vấn đề kinh tế -xã hội của địa phương nơi mình đang sinh sống, qua đó giúp học sinh (HS) tiếp tục phát triển 1
những phẩm chất, năng lực cần thiết đối với người lao động, ý thức và nhân cách công dân, khả năng lựa chọn nghề nghiệp phù hợp với năng lực và sở thích, điều kiện và hoàn cảnh của bản thân để tiếp tục học lên, học nghề hoặc tham gia vào cuộc sống lao động là vấn đề cần thiết. Xuất phát từ những phân tích trên, để tích lũy được kiến thức, nâng cao hiệu quả dạy học địa lí địa phương nhằm góp phần định hướng nghề nghiệp cho học sinh, phát triển năng lực hướng nghiệp đáp ứng nhu cầu thực tiễn địa phương và phân luồng sau THPT một cách hiệu quả, chúng tôi chọn đề tài “Linh hoạt sử dụng phương pháp dạy học tích cực vào dạy học địa lí địa phương lớp 11 nhằm phát triển phẩm chất, năng lực và góp phần định hướng nghề nghiệp cho học sinh trường THPT Quỳnh Lưu 4 ” làm đề tài nghiên cứu. 2. Tính mới và đóng góp của đề tài 2.1. Tính mới của đề tài - Đây là đề tài hoàn toàn mới, chưa có đồng nghiệp nào đề cập đến, các giải pháp có tính hữu hiệu góp phần nâng cao hơn nữa hiệu quả dạy học địa lí địa phương lớp 11 trong chương trình GDPT 2018 ở trường THPT Quỳnh Lưu 4. - Thực hiện được yêu cầu của đổi mới phương pháp dạy học, đa dạng hóa các hình thức thiết kế, tổ chức dạy học giáo dục địa phương trong giai đoạn hiện nay theo chương trình GDPT 2018. - Vận dụng và phát huy được những ưu điểm của phương pháp dạy học tích cực vào dạy học địa lí địa phương lớp 11 nhằm phát triển phẩm chất, năng lực và nâng cao hiệu quả trong việc định hướng nghề nghiệp cho học sinh THPT. 2.2. Đóng góp của đề tài - Về mặt lý luận: Góp phần làm sáng tỏ cơ sở lý luận về địa lí địa phương, phương pháp dạy học tích cực, định hướng nghề, vai trò của việc vận dụng linh hoạt phương pháp dạy học tích cực vào dạy học địa lí địa phương góp phần phát triển phẩm chất, năng lực và góp phầnđịnh hướng nghề nghiệp cho học sinh. - Về mặt thực tiễn: Cung cấp nguồn tài liệu về nội dung địa lí địa phương và các cách thức thực hiện các phương pháp dạy học tích cực, giúp giáo viên có thể dễ dàng lựa chọn nội dung và phương pháp vào giảng dạy địa lí địa phương lớp 11 nói riêng, môn địa lí nói chung nhằm phát triển năng lực, phẩm chất và định hướng nghề nghiệp cho học sinh THPT. 3. Mục đích nghiên cứu - Nhằm tạo hứng thú học tập cho học sinh, học sinh học tập chủ động, tích cực, sáng tạo, tránh sự nhàm chán, từ đó các em yêu thích môn địa lí địa phương và đặc biệt ngày càng học tốt bộ môn này. 2
- Giúp giáo viên (GV) vận dụng linh hoạt các phương pháp tích cực vào các hoạt động học, tích cực hoá hoạt động của học sinh nhằm nâng cao hiệu quả dạy học địa lí địa phương. - Giúp học sinh Trường THPT Quỳnh Lưu 4 hiểu được các kiến thức địa lí liên quan đến thực tiễn địa phương. Qua đó nhằm phát triển phẩm chất, năng lực và góp phần nâng cao hiệu quả trong việc định hướng nghề nghiệp cho học sinh. 4. Đối tượng nghiên cứu - Thực trạng sử dụng các phương pháp dạy học tích cực vào dạy học địa lí địa phương lớp 11. - Học sinh khối 11 học địa lí địa phương của chương trình GDPT 2018. - Giáo viên giảng dạy địa lí địa phương lớp 11. 5. Phạm vi nghiên cứu - Nghiên cứu, khảo sát thực trạng sử dụng các phương pháp, hình thức dạy học tích cực vào dạy học địa lí địa phương lớp 11. - Phạm vi không gian nghiên cứu: Tại trường THPT Quỳnh Lưu 4. - Thời gian nghiên cứu: Năm học 2023-2024. 6. Phương pháp nghiên cứu Phương pháp nghiên cứu lí thuyết: Nghiên cứu những tài liệu về đổi mới phương pháp dạy học (PPDH) và hình thức dạy học (HTDH), tài liệu có liên quan đến địa lí địa phương tỉnh Nghệ An và vấn đề định hướng nghề nghiệp cho học sinh THPT. Phương pháp quan sát -tìm hiểu: Quan sát và ghi chép lại quá tình áp dụng PPDH tích cực vào dạy học địa lí địa phương, định hướng nghề trong tương lai của học sinh Trường THPT Quỳnh Lưu 4. Phương pháp thực nghiệm sư phạm: Tiến hành vận dụng đa dạng phương pháp, hình thức tổ chức dạy học tích cực vào dạy học địa lí địa phương góp phần định hướng nghề nghiệp cho học sinh trường THPT Quỳnh Lưu 4. Phương pháp khảo sát: Khảo sát lấy ý kiến từ giáo viên, học sinh về hiệu quả của đề tài trước và sau khi áp dụng phương pháp. Phương pháp thống kê toán học: Sử dụng các công cụ để thống kê các số liệu điều tra được khi áp dụng đề tài. 3
PHẦN II. NỘI DUNG 1. Cơ sở lí luận Dạy học địa lí địa phương góp phần giúp học sinh hiểu biết về địa lí tự nhiên, kinh tế, xã hội địa phương, những kết quả đạt được trong quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa, qua đó góp phần hướng nghiệp cho học sinh THPT. Tuy nhiên, hiện nay dạy học địa lí địa phương góp phần định hướng nghề nghiệp cho học sinh chưa thực sự hiệu quả. Hầu hết học sinh khi gần tốt nghiệp THPT nhưng vẫn chưa xác định được sở thích, thế mạnh, hạn chế của bản thân để có lựa chọn nghề nghiệp phù hợp trong tương lai. Vì vậy việc định hướng nghề nghiệp cho học sinh trong quá trình dạy học địa lí địa phương là rất quan trọng. Giáo viên phải vận dụng linh hoạt các nội dung, phương pháp và hình thức dạy học phù hợp để truyền tải cho HS những kiến thức gắn liền với thực tiễn cuộc sống, gắn với thực tiễn sản xuất của địa phương nhằm định hướng học sinh lựa chọn nghề nghiệp phù hợp với bản thân khi đang ngồi trên ghế nhà trường là việc làm cần thiết. 1.1. Một số khái niệm 1.1.1. Khái niệm địa lí địa phương Địa lí địa phương là một bộ phận có liên quan mật thiết với khoa học địa lí nói chung và địa lí Việt Nam nói riêng. Kiến thức địa lí địa phương có vai trò là cơ sở để học sinh nắm kiến thức địa lí Việt Nam và kiến thức địa lí nói chung. Địa lí địa phương là những kiến thức về sự vật hiện tượng hết sức gần gũi mà các em nhìn thấy hàng ngày như về vị trí địa lí, phạm vi lãnh thổ, sự phân chia hành chính, cũng như đặc điểm tự nhiên và tài nguyên thiên thiên, dân cư và lao động, chất lượng cuộc sống, các ngành kinh tế,…của địa phương. 1.1.2. Khái niệm phương pháp dạy học tích cực Phương pháp dạy học tích cực là những phương pháp dạy học, giáo dục theo hướng phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo của người học. PPDH tích cực hướng tới việc hoạt động hóa, tích cực hóa hoạt động nhận thức của người học, nghĩa là tập trung vào phát huy tính tích cực của người học chứ không phải là tập trung vào phát huy tính tích cực của người dạy, tuy nhiên để dạy học theo phương pháp tích cực thì giáo viên phải nỗ lực nhiều so với dạy theo phương pháp truyền thống. 1.1.3. Định hướng nghề nghiệp Định hướng nghề nghiệp là việc mà cá nhân mỗi người tự đặt ra các lựa chọn nghề nghiệp trong tương lai. Bên cạnh đó, các lựa chọn này cần đảm bảo phù hợp với khả năng, sở thích, tính cách, điều kiện gia đình,...và những yếu tố khác có liên quan đến từng nghề nghiệp cụ thể như: Mức lương, cơ hội và môi trường làm việc. 4
Lựa chọn nghề nghiệp luôn được coi là một trong những yếu tố quan trọng quyết định đến tương lai của mỗi người. Vì vậy, việc lựa chọn cho mình một ngành nghề phù hợp, có tính ổn định là vấn đề được nhiều bạn trẻ quan tâm hiện nay, đặc biệt là học sinh trung học phổ thông. 1.2. Vai trò quan trọng của việc vận dụng linh hoạt PPDH tích cực vào dạy học địa lí địa phương lớp 11 nhằm phát triển phẩm chất, năng lực và góp phần định hướng nghề nghiệp cho học sinh THPT Những phương pháp dạy học tích cực có ý nghĩa đặc biệt trong việc phát huy tính tích cực, tự giác, chủ động, sáng tạo của người học, hình thành và phát triển phẩm chất, năng lực cốt lõi của chương trình GDPT 2018. Sử dụng các phương pháp dạy học tích cực vào dạy học Địa lí địa phương giúp HS phát triển năng lực vận dụng tri thức Địa lí vào giải quyết vấn đề thực tiễn. Tạo điều kiện cho các em tìm hiểu và đánh giá đúng tiềm năng, các điều kiện tự nhiên, tài nguyên thiên nhiên và thực trạng kinh tế - xã hội của địa phương, từ đó giúp học sinh định hướng nghề nghiệp, lao động sản xuất, góp phần xây dựng quê hương ngày càng phát triển. Sử dụng linh hoạt PPDH tích cực vào giảng dạy địa lí địa phương có vai trò quan trọng trong việc tạo hứng thú trong học tập, giúp học sinh hiểu được những kiến thức cơ bản, khách quan, có hệ thống về các hiện tượng tự nhiên, đặc điểm địa lí môi trường nơi mình sinh sống, những vấn đề kinh tế -xã hội của địa phương, từ đó góp phần bồi dưỡng tình yêu quê hương đất nước, hình thành ý thức, tư duy nghề nghiệp phát triển. 2. Cơ sở thực tiễn 2.1. Về chương trình Chương trình giáo dục trong nhà trường chủ yếu thiên về truyền thụ kiến thức để phục vụ cho các kỳ thi cử, ít chú ý đến những kiến thức địa phương, nội dung GDĐP lại không có trong khung đề thi tốt nghiệp THPT của Bộ Giáo dục và Đào tạo, nên đôi khi các trường và GV, HS ít chú trọng đến dạy và học bộ môn này. Môn GDĐP hiện nay chưa có sách giáo khoa chính thống, nguồn tài liệu giáo dục địa phương còn ít. Chính vì thế, muốn dạy tốt môn GDĐP nói chung, phân môn địa lí địa phương nói riêng, giáo viên thường phải bỏ ra rất nhiều thời gian, công sức tìm tòi, sưu tầm tài liệu, đổi mới phương pháp, hình thức dạy học, soạn bài giảng,...điều này làm cho giáo viên ngại giảng dạy môn GDĐP, nếu có thực hiện thì chỉ mang tính hình thức. Trong chương trình GDPT 2018, môn giáo dục địa phương cấp THPT mỗi khối lớp học 35 tiết, trong đó phân môn địa lí có 8 tiết. Khối lớp 11 học 8 tiết với 2 chủ đề: Chủ đề 5: Lao động và việc làm Nghệ An; Chủ đề 6: Đô thị hóa và chất lượng cuộc sống của người dân Nghệ An. Với nội dung kiến thức, thời gian học 5
nhiều hơn, đây là cơ hội để giáo viên sử dụng các phương pháp, hình thức dạy học tích cực vào dạy học nhằm giúp học sinh hiểu sâu sắc hơn những kiến thức địa lí trong sách giáo khoa, gắn lí luận với thực tiễn và giáo dục thế hệ trẻ tình yêu quê hương đất nước, ý thức về trách nhiệm và bổn phận của mình để góp sức xây dựng quê hương ngày càng phát triển hơn. 2.2. Về giáo viên Dạy học địa lí gắn kiến thức lý thuyết với thực tiễn địa phương có vai trò rất quan trọng, song hiện nay thực hiện chưa thật hiệu quả trong nhà trường phổ thông do thời gian vận dụng chưa nhiều, giáo viên ít sử dụng linh hoạt các phương pháp dạy học tích cực vào dạy học địa lí địa phương nên không thỏa mãn được nhu cầu tìm hiểu các kiến thức thực tiễn từ địa phương của học sinh. Vì vậy, các tiết dạy địa lí địa phương chưa tạo được sự hứng thú, hấp dẫn đối với học sinh nên hiệu quả dạy học chưa cao. Thực tiễn dạy học địa lí địa phương hiện nay cho thấy còn nhiều hạn chế, giáo viên chưa đánh giá đúng được vai trò của các tiết học địa lí địa phương, thường hướng dẫn học sinh tự học, hoặc sử dụng làm tiết ôn tập, dạy lý thuyết cho xong,... một số giáo viên vẫn còn dạy học theo phương pháp cũ hoặc lúng túng với các phương pháp dạy học mới nên chưa thu hút học sinh, bài giảng chưa hấp dẫn, hình thức dạy học địa lí địa phương chưa đa dạng, chủ yếu được tổ chức trên lớp, nặng về lí thuyết, xa rời thực tế, thiếu sự hấp dẫn nên nhiều học sinh không hứng thú khi học về địa lí địa phương, thậm chí còn cảm thấy nhàm chán. Với thực tiễn trên, để thấy được thực trạng về phương pháp giảng dạy địa lí địa phương của GV, chúng tôi đã lấy ý kiến khảo sát đối với 22 GV dạy địa lí địa phương trong huyện Quỳnh Lưu và cho kết quả như sau: Phương pháp được sử dụng để khảo sát là trao đổi bằng bảng hỏi bằng phần mềm Goole forms 6
Biểu đồ thể hiện thực trạng sử dụng các phương pháp dạy học địa lí địa phương hiện nay của giáo viên Qua biểu đồ cho thấy tỉ lệ GV sử dụng các phương pháp dạy học địa lí địa phương ở mức bình thường và chưa tốt còn chiếm tỉ lệ cao 86,4%, tỉ lệ rất tốt và tốt còn thấp. Biểu đồ thể hiện sự cần thiết phải vận dụng linh hoạt các PPDH tích cực vào dạy học địa lí địa phương nhằm định hướng nghề nghiệp cho học sinh Qua biểu đồ, GV nhận thấy rất cần thiết và cần thiết phải vận dụng linh hoạt các PPDH tích cực vào dạy học địa lí địa phương nhằm định hướng nghề nghiệp cho học sinh chiếm tỉ lệ rất cao 89,9%, số GV nhận thấy không cần thiết và bình thường chiếm tỉ lệ thấp. 2.3. Về học sinh Nhiều học sinh xem địa lí địa phương là môn học chung không có hứng thú học tập, chưa nhận thức được tầm quan trọng của môn học do không lấy kết quả để xét tuyển đại học, dẫn tới kết quả học tập chưa cao. Số đông học sinh và cả định hướng của phụ huynh là tập trung vào các môn học chính để thi vào các trường đại học. Nhiều em học đối phó vì bắt buộc chứ không phải vì nhu cầu tìm hiểu về những hiện tượng tự nhiên, vấn đề kinh tế -xã hội của địa phương mình sinh sống. Tâm lí e ngại học địa lí địa phương đã ảnh hưởng đến thái độ học tập khiến các em chưa hào hứng với bộ môn, ít có sự hiểu biết về địa phương, trách nhiệm của bản thân đối với sự phát triển của địa phương mình, nên sự định hướng nghề nghiệp phù hợp với bản thân cho tương lai cũng hạn chế. 7
Với thực tiễn trên, ngay từ đầu năm học 2023 -2024 chúng tôi đã tiến hành khảo sát thực trạng dạy học Địa lí địa phương và mong muốn của các em đối với việc giảng dạy địa lí địa phương nhằm định hướng nghề ở một số lớp với 180 HS trường THPT Quỳnh Lưu 4 và cho kết quả như sau: Biểu đồ thể hiện sự hứng thú, không hứng thú của học sinh với phương pháp dạy học địa lí địa phương hiện nay Qua biểu đồ cho thấy, thực trạng HS cảm thấy phương pháp dạy học địa lí địa phương hiện nay là không hứng thú và bình thường còn chiếm tỉ lệ cao 71,7%. Tỉ lệ HS rất hứng thú và hứng thú chiếm tỉ lệ thấp. Biểu đồ thể hiện định hướng nghề nghiệp sắp tới của học sinh sau khi học địa lí địa phương qua phương pháp dạy học hiện nay 8
Qua biểu đồ cho thấy, HS chưa có sự định hướng nghề nghiệp rõ ràng, tỉ lệ HS chưa xác định rõ nghề chiếm tới 47,8%, tỉ lệ HS có nhu cầu học lên đại học, học nghề vẫn còn thấp. Như vậy qua kết quả khảo sát cả giáo viên và học sinh chúng tôi nhận thấy: Để nâng cao hiệu quả dạy học địa lí địa phương, tạo sự hấp dẫn đối với học sinh, giáo viên phải linh hoạt vận dụng các phương pháp dạy học tích cực nhằm tăng cường đổi mới phương pháp và hình thức dạy học để nâng cao chất lượng giáo dục, trong đó có chất lượng dạy học giáo dục địa phương, qua đó nhằm phát triển phẩm chất, năng lực và góp phần định hướng nghề cho học sinh. 3. Những vấn đề chung 3.1. Những thuận lợi và khó khăn khi sử dụng các phương pháp dạy học tích cực vào dạy học địa lí địa phương * Thuận lợi Được sự quan tâm, chỉ đạo của ban chuyên môn và các tổ chức trong và ngoài nhà trường đối với dạy học giáo dục địa phương. Môn giáo dục địa phương, trong đó có phân môn địa lí trong chương trình GDPT 2018 trở thành môn học chính thức trong trường THPT. Cơ sở vật chất, thiết bị dạy học của nhà trường được đầu tư đầy đủ như máy chiếu, ti vi kết nối internet có ở tất cả các lớp...tạo điều kiện thuận lợi cho GV áp dụng các PPDH mới để nâng cao chất lượng bài giảng. Đa số GV đều có trách nhiệm, nhiệt tình, có ý thức tìm tòi, đổi mới PPDH và HTDH, tích cực sử dụng các phương pháp, hình thức và phương tiện dạy học mới nhằm nâng cao chất lượng bài dạy. Học sinh trường THPT Quỳnh lưu 4 có ý thức tự giác cao, chăm chỉ, có thái độ học tập nghiêm túc, có mong muốn tìm hiểu các kiến thức về địa lí địa phương nơi mình sinh sống, từ đó có ý thức rèn luyện bản thân để có những đóng góp tích cực vào sự phát triển kinh tế xã hội địa phương. Những thuận lợi trên đã góp phần quan trọng vào việc nâng cao chất lượng giảng dạy và học tập địa lí địa phương của trường THPT Quỳnh Lưu 4. * Khó khăn Về phía giáo viên: Một số giáo viên còn lúng túng trong việc vận dụng các PPDH tích cực vào dạy học, ngại đổi mới, thường sử dụng các hình thức và phương pháp dạy học truyền thống, làm giảm sự hứng thú của HS. GV chưa nhận thức đúng vai trò của môn giáo dục địa phương trong dạy học, dạy học trên lớp đôi khi còn mang tính đối phó. Về phía học sinh: Một số ít học sinh ý thức học tập chưa cao, thiếu tự giác, thụ động, ít sáng tạo, nên khi áp dụng các phương pháp dạy học tích cực các em 9
chưa hứng thú, chưa thấy được vai trò của học bộ môn địa lí địa phương, chưa có được định hướng nghề nghiệp phù hợp với bản thân trong tương lai. Về phía phụ huynh học sinh: Đa số học sinh là nông thôn, sự quan tâm của một số phụ huynh đối với việc học của con em mình chưa cao, vì thế ngoài những môn học chính phục vụ cho thi cử, những giờ học trên lớp thì các môn học khác, những giờ học gắn với thực tiễn địa phương cần nhiều thời gian cho học sinh hoạt động như qua phương pháp dự án, trải nghiệm sáng tạo, viết tạp chí cần nhiều thời gian phụ huynh chưa thực sự ủng hộ. 3.2. Những lưu ý khi sử dụng các phương pháp dạy học tích cực vào dạy học địa lí địa phương Sử dụng PPDH tích cực phải phù hợp với từng nội dung, kiến thức bài học, chủ đề nhằm đạt được mục tiêu về năng lực, phẩm chất. Phù hợp với điều kiện thực tế nhà trường, địa phương, đối tượng học sinh, để tạo được sự hứng thú của học sinh đối với môn học. Không lạm dụng PPDH tích cực vào tất cả các bài học, chủ đề. Phải có sự kết hợp giữa các PPDH và HTDH để tạo được sự hứng thú, tránh sự nhàm chán của HS. 4. Thiết kế các phương pháp dạy học tích cực vào dạy học địa lí địa phương lớp 11 nhằm phát triển phẩm chất, năng lực và góp phần định hướng nghề nghiệp cho học sinh. 4.1. Phương pháp trải nghiệm sáng tạo Chủ đề được thiết kế: Lao động và việc làm Nghệ An Trải nghiệm cơ sở sản xuất: Công ty may An Khánh Phước Địa chỉ: Xã Quỳnh Châu, huyện Quỳnh Lưu, tỉnh Nghệ An * Mục tiêu Trải nghiệm cơ sở sản xuất kinh doanh tại địa phương giúp HS hiểu sâu sắc hơn những kiến thức địa lí gắn với thực tiễn địa phương, qua đó nhằm định hướng nghề, định hướng việc lựa chọn nghề nghiệp thích hợp chuẩn bị cho tương lai. Hoạt động trải nghiệm cơ sở sản xuất may tại địa phương, học sinh được trải nghiệm nghề may, biết được vấn đề sử dụng lao động và giải quyết việc làm của công ty may tại địa phương, những yêu cầu về lao động của công ty, ý nghĩa của công ty may đối với vấn đề giải quyết việc làm và sự phát triển kinh tế xã hội tại địa phương, từ đó có sự định hướng nghề nghiệp phù hợp với sở thích, phẩm chất, năng lực bản thân trong tương lai. Hình thành và phát triển năng lực giao tiếp và hợp tác, năng lực giải quyết vấn đề sáng tạo, năng lực vận dụng kiến thức kĩ năng đã học, năng lực tìm kiếm và xử lí thông tin. 10
Bồi dưỡng và phát triển phẩm chất yêu nước, chăm chỉ, có thái độ và trách nhiệm, sẵn sàng đóng góp vào sự nghiệp xây dựng quê hương, đất nước. * Các bước thực hiện Bước 1: Nhóm chuyên môn họp, xây dựng kế hoạch, trình ban giám hiệu phê duyệt. (Phụ lục 8) Bước 2: Giáo viên phụ trách xác định chủ đề học tập, đối tượng học tập và địa điểm học tập để hướng dẫn học sinh chuẩn bị trước, phối hợp với hội phụ huynh, giáo viên chủ nhiệm để cùng quản lí học sinh. Bước 3: Tổ chức cho học sinh thảo luận, nghiên cứu các tài liệu liên quan đến vấn đề sử dụng lao động và giải quyết việc làm của công ty may An Khánh Phước theo nội dung: - Giới thiệu về công ty may. - Vấn đề sử dụng lao động và giải quyết việc làm của công ty. - Ý nghĩa của công ty may đối với giải quyết việc làm và đối với phát triển kinh tế xã hội địa phương. - Định hướng chọn nghề trong tương lai của em sau khi trải nghiệm cơ sở may mặc tại địa phương. Tìm hiểu về các trường và cơ sở đào tạo liên quan đến nghề may. Thống nhất tiêu chí đánh giá sản phẩm trải nghiệm với học sinh (phụ lục 9) Bước 4: Tổ chức cho học sinh tham quan tại Công ty may An Khánh Phước. Bước 5: Học sinh xử lí các thông tin thu thập được, so sánh những thông tin liên quan đến chủ đề lao động và việc làm Nghệ An đã học và viết bài thu hoạch. Bước 6: Học sinh trình bày bài thu hoạch theo nhóm trước lớp. HS tự đánh giá và đánh giá lẫn nhau, GV nhận xét, đánh giá (phụ lục 10) Bước 7: Giáo viên phụ trách, tổ nhóm chuyên môn tổng kết, đánh giá, họp rút kinh nghiệm cho những lần thực hiện tiếp theo. Thiết kế giáo án trải nghiệm sáng tạo Chủ đề: Lao động và việc làm Nghệ An Trải nghiệm cơ sở sản xuất: Công ty may An Khánh Phước. Địa chỉ xã Quỳnh Châu, huyện Quỳnh Lưu, tỉnh Nghệ An I. Mục tiêu 1. Năng lực - Tổ chức và hướng dẫn học sinh tham quan trải nghiệm nghề may để biết được các kiến thức liên quan đến nghề may và vấn đề sử dụng lao động, giải quyết việc làm , biết những yêu cầu về số lượng, chất lượng lao động của nghề may, từ 11
đó có định hướng phát triển sản xuất kinh doanh ở địa phương để góp phần tạo việc làm cho lao động tại chỗ, và có sự định hướng chọn nghề phù hợp. - Giúp học sinh ôn lại kiến thức về chủ đề lao động và việc làm Nghệ An đã học trên lớp. Gắn kiến thức lý thuyết lao động và việc làm tại Nghệ An với thực tiễn sử dụng lao động và việc làm tại cơ sở sản xuất kinh doanh ở địa phương. - Hình thành và phát triển năng lực giao tiếp và hợp tác, năng lực giải quyết vấn đề sáng tạo, năng lực vận dụng kiến thức kĩ năng đã học, năng lực tìm kiếm và xử lí thông tin. 2. Phẩm chất - Giáo dục ý thức trách nhiệm cho HS trong học tập, nâng cao trình độ lao động, góp phần phát triển cơ sở sản xuất kinh doanh nhằm thúc đẩy kinh tế, xã hội địa phương ngày càng phát triển. - Củng cố tình yêu quê hương, đất nước, tự hào đối với quê hương mình để từ đó có thái độ tích cực trong học tập, có ý thức trách nhiệm và rèn luyện, sẵn sàng đóng góp công sức của mình để xây dựng quê hương, đất nước ngày càng giàu đẹp. - Có ý thức tham gia bảo vệ môi trường trước sự phát triển cơ sở sản xuất kinh doanh tại địa phương. II. Chuẩn bị của giáo viên và học sinh 1. Giáo viên - Tổ, nhóm chuyên môn xây dựng kế hoạch buổi học tập thực tế (số lượng học sinh tham gia, thời gian, địa điểm, kinh phí dự kiến) trình ban giám hiệu phê duyệt. - Liên hệ với công ty may An Khánh Phước, địa chỉ xã Quỳnh Châu, huyện Quỳnh Lưu, tỉnh Nghệ An để đăng kí cho học sinh tham quan học tập, thời gian 1 buổi. - Chia nhóm, phân công nhóm trưởng giao nhiệm vụ cho cá nhân và nhóm tìm hiểu nội dung cụ thể. 2. Học sinh - Tìm hiểu các thông tin về công ty may, vấn đề sử dụng lao động và giải quyết việc làm của công ty trên sách, báo, internet và qua trải nghiệm thực tiễn. - Chuẩn bị giấy bút, điện thoại có camera, máy ảnh khi tham gia buổi trải nghiệm thực tế. - Các nhóm chuẩn bị nội dung báo cáo. III. Tổ chức thực hiện Hoạt động 1: Trải nghiệm thực tiễn, xây dựng báo cáo 12
a. Mục tiêu - Giúp học sinh trải nghiệm thực tiễn, tìm hiểu được quá trình phát triển của công ty may. Vấn đề sử dụng lao động và giải quyết việc làm của công ty. Ý nghĩa của công ty may đối với giải quyết việc làm và đối với phát triển kinh tế xã hội địa phương. - Giáo dục ý thức trách nhiệm cho học sinh trong học tập để nâng cao chất lượng lao động, góp phần phát triển các cơ sở sản xuất kinh doanh tại địa phương. b. Tổ chức thực hiện -Bước 1: HS chuẩn bị trải nghiệm cơ sở sản xuất kinh doanh tại địa phương, nghe GV giới thiệu mục đích, nội dung và quán triệt tinh thần, nề nếp khi tham gia buổi học tập thực tế. - Giao nhiệm vụ học tập cho các nhóm như sau: Nội dung 1: Tìm hiều chung về nghề may. + Giới thiệu về công ty may An Khánh Phước. + Vấn đề sử dụng lao động và giải quyết việc làm của công ty. + Ý nghĩa của công ty may đối với giải quyết việc làm và đối với phát triển kinh tế xã hội địa phương. Nội dung 2: Định hướng chọn nghề trong tương lai của em sau khi trải nghiệm nghề may tại địa phương. - Bước 2: Học sinh vào tham quan trải nghiệm tại công ty may An Khánh Phước và thực hiện nhiệm vụ được giao. - Bước 3: Thu thập, xử lí thông tin để viết báo cáo. Hoạt động 2: Báo cáo kết quả a. Mục tiêu - Học sinh trình bày được quá trình phát triển của công ty may. Vấn đề sử dụng lao động và giải quyết việc làm của công ty. Ý nghĩa của công ty may đối với giải quyết việc làm và đối với phát triển kinh tế xã hội địa phương. Định hướng lựa chọn nghề nghiệp phù hợp trong tương lai. - Phát triển năng lực trình bày, ngôn ngữ. b. Tổ chức thực hiện - Bước 1: Lựa chọn 2 nhóm báo cáo kết quả tại lớp. - Bước 2: Các nhóm khác nhận xét, bổ sung. - Bước 3: Giáo viên nhận xét, đánh giá tinh thần, thái độ làm việc, kết quả của các nhóm, tổng kết và rút kinh nghiệm. 13
c. Dự kiến sản phẩm Chủ đề: Lao động và việc làm Nghệ An Trải nghiệm cơ sở sản xuất may tại địa phương: Công ty may An Khánh Phước. Địa chỉ xã Quỳnh Châu, huyện Quỳnh Lưu, tỉnh Nghệ An Nội dung 1 1. Giới thiệu chung về công ty may An Khánh Phước - Công ty TNHH may An Khánh Phước. - Địa chỉ xã Quỳnh Châu, huyện Quỳnh Lưu, tỉnh Nghệ An. - Thành lập năm 2011, hiện nay có nhiều chi nhánh ở nhiều địa phương như Diễn Châu, Nghĩa Đàn, Quỳnh Lưu. - Sản phẩm chính: Chuyên sản xuất hàng dệt kim, Jacket xuất khẩu. Từ khi thành lập chỉ là 1 công ty nhỏ, đến nay công ty đã phát triển trở thành một công ty may khá với nhiều chi nhánh ở Diễn Châu, Nghĩa Đàn, Quỳnh Lưu. Hàng năm công ty sản xuất một khối lượng khá lớn hàng may mặc xuất khẩu, sản phẩm ngày càng đa dạng, chất lượng. Sản phẩm xuất khẩu sang các thị trường lớn có thương hiệu như Hồng Kông, Hàn Quốc, tạo công ăn việc làm ổn định cho số lượng khá lớn lao động ở địa phương, góp phần nâng cao thu nhập và mức sống, thúc đẩy quá trình công nghiệp hóa nông thôn ở địa phương. 2.Vấn đề sử dụng lao động và giải quyết việc làm cho lao động tại địa phương Nguồn lao động tại địa phương dồi dào, với hơn 8000 lao động chiếm gần 60% dân số, số lao động hàng năm tăng thêm nhiều, với ưu điểm lao động chăm chỉ, khéo tay, có tinh thần trách nhiệm, ham học hỏi, tuy nhiên hạn chế của lao động tại địa phương là trình độ lao động chưa cao, kỷ luật lao động thấp. Với những ưu điểm và hạn chế đó, lao động địa phương phù hợp với những ngành sử dụng nhiều lao động như dệt may, da giày, chế biến thực phẩm.Việc xây dựng và phát triển các ngành công nghiệp này tại địa phương sẽ góp phần rất lớn vào việc giải quyết việc làm cho lao động tại chỗ. Sự phát triển của công ty may An Khánh Phước đã góp phần rất lớn vào việc giải quyết việc làm cho lao động tại địa phương. Với yêu cầu của nghề may là lao động có trình độ tốt nghiệp THPT, khéo tay, chăm chỉ, có tinh thần trách nhiệm cao, phù hợp với đa số lao động ở địa phương hiện nay. Cùng với sự phát triển của công ty, số lao động địa phương làm việc tại công ty ngày càng nhiều, thu nhập của lao động tăng, hàng năm đã tạo công ăn việc làm ổn định cho hơn 1000 lao động tại địa phương, với mức lương cơ bản 5 -6 triệu đồng/tháng, thời gian làm việc 8 tiếng/ngày, nếu làm thêm giờ thì thu nhập lên 7 - 8 triệu đồng/ tháng. Hàng năm công ty tuyển thêm hàng trăm lao động và tạo thêm nhiều việc làm mới, góp phần hạn chế tình trạng thiếu việc làm và thất nghiệp tại địa phương. Trong tương 14
lai, cùng với sự phát triển lớn mạnh của công ty, khả năng sử dụng lao động và giải quyết việc làm tăng mạnh. 3. Ý nghĩa của việc phát triển nghề may tại địa phương Sự phát triển của công ty may An Khánh Phước và các ngành nghề phi nông nghiệp tại địa phương góp phần giải quyết việc làm, nâng cao trình độ lao động, tăng thu nhập, nâng cao mức sống, giúp cho nhiều hộ gia đình vươn lên thoát nghèo, đồng thời có thêm nguồn thu nhập để đầu tư mở rộng phát triển các ngành kinh tế khác. Sự phát triển của công ty may góp phần chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông thôn, thúc đẩy quá trình công nghiệp hóa nông thôn và góp phần chuyển dịch cơ cấu lao động từ nông nghiệp sang công nghiệp, từ đó góp phần nâng cao nguồn nhân lực, nâng cao năng lực quản lí cho người lao động tại điạ phương, tạo điều kiện cho lao động có cơ hội tìm việc làm ở những ngành nghề khác, giảm tình trạng thất nghiệp và thiếu việc làm ở địa phương. Nội dung 2 Định hướng lựa chọn nghề nghiệp trong tương lai của học sinh sau khi trải nghiệm thực tiễn nghề may tại địa phương Các ngành nghề liên Các trường và cơ sở đào tạo Các tổ hợp xét quan đến nghề may tuyển Thiết kế thời trang để Đại học Kiến Trúc TPHCM. A00: Toán, lý, hoá có những sản phẩm Đại học Công Nghệ TPHCM D01: Văn, toán, đẹp và phù hợp với thị tiếng Anh trường. C01: Toán, văn, lý Ngành Marketing: Đại học Thương Mại; Đại học A00: Toán, lý, hoá Quảng bá thương hiệu Ngoại Thương; Học viện công D01: Văn, toán, và giá trị sản phẩm. nghệ bưu chính viễn thông; Đại tiếng Anh học Kinh tế quốc dân D10: Toán, tiếng Anh, Địa Quản trị nhân lực Đại học Thương Mại; Đại học A00: Toán, lý, hoá Ngoại Thương; Học viện ngoại D01: Văn, toán, giao; Đại học kinh tế quốc dân. tiếng Anh Công nghệ may Đại học công Nghệ TP. Hồ Chí A00: Toán, lý, hoá Minh. D01: Văn, toán, Đại học Bách khoa tiếng Anh Quản trị kinh doanh Đại học kinh tế Nghệ An. D01: Văn, toán, Đại học thương mại. tiếng Anh Đại học ngoại thương. C00: Văn, sử, địa Kế toán Đại học kinh tế Nghệ An. A00: Toán, lý, hoá Đại học thương mại. D01: Văn, toán, tiếng Anh 15