Sáng kiến kinh nghiệm THPT: Phát triển năng lực cho học sinh thông qua dạy học dự án chương V: Di truyền học người – Sinh học 12, ban cơ bản

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:46

Thêm vào BST

Báo xấu

12
lượt xem 5
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục đích nghiên cứu sáng kiến "Phát triển năng lực cho học sinh thông qua dạy học dự án chương V: Di truyền học người – Sinh học 12, ban cơ bản" nhằm phân tích, xây dựng và thiết kế kế hoạch dạy học chủ đề Di truyền học người (Sinh học 12 cơ bản) bằng phương pháp dạy học theo dự án nhằm phát triển các năng lực cho học sinh tiếp cận chương trình giáo dục phổ thông mới.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Sáng kiến kinh nghiệm THPT: Phát triển năng lực cho học sinh thông qua dạy học dự án chương V: Di truyền học người – Sinh học 12, ban cơ bản

SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM LĨNH VỰC: SINH HỌC Đề tài: “PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC CHO HỌC SINH THÔNG QUA DẠY HỌC DỰ ÁN “CHƯƠNG V: DI TRUYỀN HỌC NGƯỜI – SINH HỌC 12 BAN CƠ BẢN” 2
SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO NGHỆ AN TRƯỜNG THPT DIỄN CHÂU 3 SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM LĨNH VỰC: SINH HỌC Đề tài: “PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC CHO HỌC SINH THÔNG QUA DẠY HỌC DỰ ÁN “CHƯƠNG V: DI TRUYỀN HỌC NGƯỜI – SINH HỌC 12, BAN CƠ BẢN” Người thực hiện 1: TRẦN THỊ NGỌC Đơn vị: trường THPT Diễn Châu 3 - Nghệ An Điện thoại: 0352023203 Email: ngoctt.c3dc3@nghean.edu.vn Người thực hiện 2: TRẦN ĐỨC MẠNH Đơn vị: trường THPT Diễn Châu 3 - Nghệ An Điện thoại: : 0941181262 Email: manhtd.c3dc3@nghean.edu.vn Diễn Châu, tháng 4 năm 2022 3
Trang PHẦN I. ĐẶT VẤN ĐỀ 5 1. Lý do chọn đề tài 5 2. Mục đích, ý nghĩa, tính mới của đề tài 6 3. Đối tượng, khách thể nghiên cứu 7 4. Giả thuyết nghiên cứu 7 5. Phương pháp nghiên cứu 7 PHẦN II. NỘI DUNG ĐỀ TÀI 8 Chương I CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA ĐỀ TÀI 8 1. Cơ sở lý luận của dạy học dự án 8 2. Cơ sở thực tiễn DHDA tại trường THPT Diễn Châu 3 15 Chương II TỔ CHỨC THỰC HIỆN DẠY HỌC DỰ ÁN 18 CHƯƠNG V: DI TRUYỀN HỌC NGƯỜI 1. Thời lượng dự án 18 2. Mục tiêu dự án 18 3. Thiết bị dạy học và học liệu 20 4. Phương pháp dạy học 21 5. Kế hoạch dạy học 21 6. Bộ câu hỏi định hướng 22 10. Tiến trình dạy học dự án 22 ChươngIII. THỰC NGHIỆM SƯ PHẠM 27 1. Mục đích thực nghiệm 27 2. Đối tượng và phạm vi thực nghiệm 27 3. Thời điểm thực nghiệm 27 4. Phương pháp thực nghiệm 27 5. Kỹ năng học sinh thực nghiệm được hướng dẫn và bồi 30 dưỡng PhầnIII. KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ 31 1. Kết luận 31 2. Kiến nghị 32 TÀI LIỆU THAM KHẢO 33 PHỤ LỤC 4
PHẦN I. ĐẶT VẤN ĐỀ 1. Lý do chọn đề tài: 1.1. Xuất phát từ yêu cầu đổi mới phương pháp giảng dạy ở trường phổ thông. Để đảm bảo phát triển bền vững, nhiều quốc gia đã không ngừng đổi mới giáo dục để nâng cao chất lượng nguồn lực, trang bị cho thế hệ tương lai nền tảng văn hóa vững chắc và năng lực thích ứng cao trước mọi biến động của thiên nhiên và xã hội. Đổi mới giáo dục đã trở thành nhu cầu cấp thiết và xu hướng mang tính chất toàn cầu. Mục tiêu đổi mới được Nghị quyết 88/2014/QH13 của Quốc hội quy định: “ Đổi mới chương trình, sách giáo khoa giáo dục phổ thông nhằm tạo chuyển biến căn bản, toàn diện về chất lượng và hiệu quả giáo dục phổ thông; kết hợp dạy chữ, dạy người và định hướng nghề nghiệp; góp phần chuyển nền giáo dục nặng về truyền thụ kiến thức sang nền giáo dục phát triển toàn diện cả về phẩm chất và năng lực, hài hòa đức, trí, thể, mĩ và phát huy tốt nhất tiềm năng của mỗi học sinh”. Đổi mới phương pháp dạy học bao gồm cả đổi mới phương pháp dạy và phương pháp học nhằm phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo ở người học, hướng việc tìm tòi khám phá tri thức về phía người học. 1.2. Xuất phát từ thực trạng dạy học hiện nay ở trưởng phổ thông. Thực trạng dạy học hiện nay ở trường phổ thông có hai vấn đề cần quan tâm. + Nền giáo dục mang tính “hàn lâm, kinh viện” trong đó người thầy đóng vai trò chính trong việc truyền thụ kiến thức cho học sinh, học sinh tiếp thu tri thức một cách thụ động, ít chú ý đến việc rèn luyện tính tích cực, tự lập, sáng tạo cũng như khả năng vận dụng tri thức đó vào thức tiễn. + Nền giáo dục “ứng thi” việc học của học sinh mang nặng tính chất đối phó với các kỳ thi chạy theo thành tích, bằng cấp ít chú ý đến việc phát triển nhân cách toàn diện và năng lực của học sinh. 1.3. Xuất phát từ ưu điểm của dạy học dự án. 5
Dạy học dự án là phương pháp dạy học tích cực lấy hoạt dộng của người học làm trung tâm trong đó cá nhân hay nhóm người học thiết lập một dự án có nội dung gắn kết với nội dung học tập. Dựa vào tri thức, kinh nghiệm và kỹ năng vốn có, trên cơ sở phân tích thực tiễn thuộc phạm vi học tập, cùng với tài liệu, phương tiện, người học đề xuất ý tưởng, thiết kế dự án, soạn thảo và hoàn chỉnh dự án . Qua đó tạo hứng thú cho người học, rèn cho người học các kỹ năng cần thiết của xã hội hiện nay như kỹ năng thu thập và xử lý thông tin, kỹ năng giao tiếp và cộng tác,...kỹ năng của thế kỷ 21. 1.4. Xuất phát từ nội dung kiến thức phần Di truyền học người. Di truyền học người là nội dung gắn liền lý thuyết với thực tiễn. Thông qua tìm hiểu nguyên nhân, cơ chế phát sinh và các biện pháp phòng ngừa cũng như chữa trị các bệnh di truyền người, thấy được sự tác động mạnh mẽ của môi trường đến tình hình sức khỏe của con người, từ đó hình thành cho các em thái độ có ý thức tốt bảo vệ môi trường sống, bảo vệ sức khỏe, hệ gen của con người và đặc biệt là bản thân các em học sinh. Chính vì những lý do trên, chúng tôi đã chọn đề tài “PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC CHO HỌC SINH THÔNG QUA DẠY HỌC DỰ ÁN “CHƯƠNG V: DI TRUYỀN HỌC NGƯỜI – SINH HỌC 12, BAN CƠ BẢN” nhằm mục đích góp phần thiết thực vào đổi mới phương pháp, hình thức dạy học hiện nay, nâng cao hiệu quả dạy và học môn Sinh học ở trường phổ thông, hình thành và phát triển cho học sinh các năng lực cần thiết trong quá trình học tập và thực tiễn đời sống. 2. Mục đích, ý nghĩa, tính mới của đề tài. a. Mục đích của đề tài. Phân tích, xây dựng và thiết kế kế hoạch dạy học chủ đề Di truyền học người (Sinh học 12 cơ bản) bằng phương pháp dạy học theo dự án nhằm phát triển các năng lực cho học sinh tiếp cận chương trình giáo dục phổ thông mới. Thiết kế giáo án theo định hướng chương trình phổ thông 2018, cung cấp thêm cho đồng nghiệp tài liệu và ví dụ tham khảo về phương pháp dạy học dự án để có thể áp dụng rộng rãi trong quá trình dạy học. b. Ý nghĩa của đề tài. 6
Tổ chức dạy học theo dự án phần Di truyền học người (Sinh học 12) nhằm phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo của học sinh, hình thành kỹ năng nghiên cứu khoa học, phát triển kỹ năng thực hành, kỹ năng tư duy bậc cao, rèn luyện kỹ năng giải quyết vấn đề thực tiễn. c. Tính mới của đề tài. Phân tích, xác định được các năng lực cần hình thành cho học sinh thông qua dạy học chủ đề Di truyền học người. Nghiên cứu, phân tích chủ đề Di truyền học người, thiết kế giáo án dạy học và thử nghiệm của phương pháp dạy học dự án theo hướng phát triển các năng lực chung và năng lực chuyên biệt cho học sinh. Cung cấp thêm tư liệu và một số vấn đề cơ bản để giúp giáo viên tiếp cận nhiều hơn nữa về phương pháp dạy học dự án để áp dụng vào giảng dạy bộ môn Sinh học. 3. Đối tượng và khách thể nghiên cứu. 3.1.Đối tượng nghiên cứu. Phương pháp và hình thức tổ chức dạy học theo dự án trong dạy học phần Di truyền học người (Sinh học 12- Cơ bản). 3.2. Khách thể nghiên cứu. Học sinh khối 12 trường THPT Diễn Châu 3. 4. Giả thuyết nghiên cứu. Các biện pháp dạy học dự án phần Di truyền học người ( Sinh học 12) đề xuất sẽ nâng cao chất lượng dạy và học; phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo của người học. 5. Phương pháp nghiên cứu: 5.1.Phương pháp nghiên cứu lý luận : Phân tích phương pháp dạy học dự án: Khái niệm, đặc điểm, ưu nhược điểm, phân loại dạy học dự án, quy trình dạy học dự án,… 5.2. Phương pháp nghiên cứu thực tiễn. - Phân tích cấu trúc chương trình sách giáo khoa, nội dung kiến thức sinh học 12, phần Di truyền học và các tài liệu khoa học liên quan. - Điều tra thực trạng dạy học dự án ở trường phổ thông. 7
5.3. Phương pháp tham vấn chuyên gia. Phỏng vấn giáo viên sinh học, cán bộ lãnh đạo nhà trường, và một số cán bộ giáo viên khác. 5.4. Phương pháp thực nghiệm sư phạm. Tiến hành thực nghiệm sư phạm trên hai nhóm đối tượng: nhóm đối chứng và nhóm thực nghiệm là học sinh lớp 12 – trường THPT Diễn Châu 3. 5.5. Phương pháp thống kê toán học. Xử lý số liệu thu được và kiểm định giả thuyết. 6. Phạm vi và thời gian nghiên cứu. - Phạm vi nghiên cứu: Sáng kiến được thử nghiệm ở chương V: Di truyền học người ( Sinh học 12- cơ bản). - Thời gian: từ 27/11/2021 đến 3/12/2021. PHẦN II. NỘI DUNG: Chương I : Cơ sở lý luận và thực tiễn của đề tài. 1. Cơ sở lý luận của dạy học dự án: 1.1.Khái niệm dạy học dự án Dạy học theo dự án là phương pháp dạy học mà người dạy và người học cùng nhau giải quyết không chỉ về mặt lý thuyết mà còn về thực tiễn một nhiệm vụ học tập có tính chất tổng hợp, tạo điều kiện cho người học cùng nhau và tự quyết trong tất cả các giai đoạn học tập, kết quả là tạo ra được một sản phẩm hoạt động nhất định; Là phương pháp dạy học mà người dạy đóng vai trò là người định hướng các nhiệm vụn học tập, định hướng quá trình thực hiện cũng như quá trình tạo ra sản phẩm, người học trực tiếp thực hiện các giai đoạn của dự án học tập; Là phương pháp dạy học mà người học không thụ động tiếp nhận kiến thức từ người dạy mà chủ động tìm tòi, khám phá các kiến thức cần thiết thông qua các nhiệm vụ thực tế liên quan đến bài học. Dạy học theo dự án là một hình thức dạy học, trong đó người học thực hiện một nhiệm vụ học tập phức hợp, có sự kết hợp giữa lý thuyết và thực hành, có tạo ra các sản phẩm có thể giới thiệu. Sản phẩm này có thể là các báo cáo khoa học, mô hình, phầm mềm, mẫu vật, tư liệu sưu tầm. Nhiệm vụ này được người học thực hiện với tính tự lực cao trong toàn bộ quá trình học tập, từ việc xác định mục đích, 8
lập kế hoạch, đến việc thực hiện dự án, kiểm tra, điều chỉnh, đánh giá quá trình và kết quả thực hiện. Trong dạy học dự án, người học thường giải quyết các vấn đề khá lớn, qua nhiều công đoạn. Vì vậy, làm việc nhóm là hình thức cơ bản của dạy học dự án. Người học thực hiện nhiệm vụ học tập thông qua quá trình hợp tác với người dạy và bạn bè trong nhóm cũng như thu thập thông tin từ thực tế và nhiều nguồn khác nhau. Dạy học dự án là chiến lược giáo dục mà người học được cung cấp các tài nguyên, các chỉ dẫn để áp dụng trên các tình huống cụ thể, qua đó người học tích lũy được kiến thức và khả năng giải quyết vấn đề. Thông qua các dự án học tập mà nhiều mục tiêu giáo dục được thực hiện và đem lại các hiệu quả trong thời gian dài. Dạy học dự án là một mô hình dạy học lấy học sinh làm trung tâm. Theo đó, các nhóm học sinh, dưới sự hướng dẫn của giáo viên mà thực hiện các nhiệm vụ học tập một cách tự lực, độc lập qua những giai đoạn nhất định: đề xuất ý tưởng, lập kế hoạch, thực hiện ý tưởng, tạo sản phẩm, công bố sản phẩm. Qua đó, giúp phát triển kiến thức và các kỹ năng liên quan thông qua những nhiệm vụ mang tính mở, khuyến khích học sinh tìm tòi, thực hiện hóa những kiến thức đã học trong quá trình thực hiện và tạo ra những sản phẩm của chính mình. Chương trình dạy học theo dự án được xây dựng dựa trên những câu hỏi định hướng quan trọng, lồng ghép các chuẩn nội dung và tư duy bậc cao trong những bối cảnh thực tế. Tóm lại, Dạy học theo dự án vừa là PPDH vừa là hình thức, mô hình dạy học tích cực khác với các PPDH truyền thống, trong đó các nhiệm vụ học tập, các bài học được thể hiện dưới dạng các dự án, dưới sự hướng dẫn của người dạy, các dự án được thực hiện bởi sự cộng tác làm việc tích cực của các thành viên trong nhóm, được hoàn thành dưới dạng các sản phẩm. Kiến thức tự lĩnh hội được bổ sung từ nhiều nguồn khác nhau, làm phong phú tri thức cho người học, đáp ứng các mục tiêu gắn lý thuyết với thực hành, tư duy và hành động, nhà trường và xã hội, tham gia tích cực vào việc đào tạo năng lực làm việc tự lực, năng lực sáng tạo, năng lực giải quyết các vấn đề phức hợp, tinh thần trách nhiệm và khả năng cộng tác làm việc của người học . 1.2. Các loại dự án học tập 9
Dạy học theo dự án có thể phân loại theo nhiều phương diện khác nhau. Tùy theo tiêu chí phân loại, có thể là thời gian, số lượng người tham gia hoặc quy mô của dự án, v.v…Sau đây là một số cách phân loại dạy học theo dự án: Tiêu chí phân loại dự án Các loại dự án Dự án trong một môn học: trọng tâm nội dung nằm Phân loại theo chuyên trong một môn học. môn Dự án liên môn: trọng tâm nội dung nằm ở nhiều môn khác nhau. Dự án ngoài chuyên môn: là các dự án không phụ thuộc trực tiếp vào các môn học. Dự án cá nhân Phân loại theo sự tham Dự án nhóm gia của người học Dự án toàn lớp Dự án toàn trường Phân loại theo sự tham Dự án dưới sự hướng dẫn của một giáo viên gia của giáo viên Dự án với sự cộng tác hướng dẫn của nhiều giáo viên Dự án nhỏ: thực hiện trong một số giờ học, có thể từ 2-6 giờ học. Phân loại theo quỹ thời Dự án trung bình: dự án trong một hoặc một số ngày, gian nhưng giới hạn là 1 tuần hoặc 40 giờ học. Dự án lớn: dự án thực hiện với quỹ thời gian lớn, tối thiểu là 1 tuần, có thể kéo dài nhiều tuần. Dự án tìm hiểu: là dự án khảo sát thực trạng đối tượng. Dự án nghiên cứu: nhằm giải quyết các vấn đề, giải Phân loại theo nhiệm vụ thích các hiện tượng, quá trình. Dự án thực hành: có thể gọi là dự án kiến tạo sản phẩm, trọng tâm là việc tạo ra các sản phẩm vật chất hoặc thực hiện một kế hoạch hành động thực tiễn. 1.3. Đặc điểm của dạy học dự án 10
Có thể cụ thể hóa các đặc điểm của dạy học theo dự án như sau: Định hướng thực tiến: Chủ đề của dự án xuất phát từ những tình huống thực tiễn xã hội, thực tiễn nghề nghiệp cũng như thực tiễn đời sống. Nhiệm vụ dự án cần chứa đựng những vấn đề phù hợp với trình độ và khả năng của người học. Các dự án học tập góp phần gắn việc học tập trong trường với thực tiễn đời sống, xã hội. Thông qua đó, có thể kiểm tra, củng cố, mở rộng hiểu biết lý thuyết cũng như rèn luyện kỹ năng hành động, kinh nghiệm thực tiễn của người học; dự án còn kết hợp tri thức của nhiều môn học hay lĩnh vực khác nhau để giải quyết một vấn đề mang tính phức hợp. Do đó, có thể nói dạy học dự án có đặc điểm: gắn liền với hoàn cảnh, có ý nghĩa thực tiễn xã hội, kết hợp giữa lý thuyết với thực hành và mang nội dung tích hợp. Định hướng hứng thú cho người học: người học được tham gia chọn đề tài, nội dung học tập phù hợp với khả năng và hứng thu cá nhân, được tham gia thực hiện nhiệm vụ cũng như tạo ra các sản phẩm, do đó thúc đẩy mong muốn học tập của người học, tăng cường năng lực hoàn thành những công việc quan trọng và mong muốn được đánh giá. Khi người học có cơ hội kiểm soát được việc học của chính mình, giá trị việc học cũng tăng lên. Cộng tác với các bạn trong nhóm, trong 11
lớp hay tự mình giải quyết các vấn đề được giao cũng là cơ hội làm tăng hứng thú học tập của người học. Tính phức hợp: Nội dung các dự án học tập có sự kết hợp tri thức của nhiều lĩnh vực hoặc nhiều môn học khác nhau nhằm giải quyết một vấn đề mang tính phức hợp. Trong quá trình thực hiện dự án, người học phải tìm kiếm thông tin từ nhiều nguồn khác nhau, vận dụng kiến thức của nhiều nguồn khác nhau. Nguồn thông tin càng phong phú, sự hiểu biết của người học càng rộng sâu, kỹ năng vận dụng kiến thức liên môn càng thành thạo thì kết quả dự án đạt được càng cao. Định hướng hành động: Trong quá trình thực hiện dự án có sự kết hợp giữa nghiên cứu lý thuyết và vận dụng lý thuyết vào trong hoạt động thực tiễn, thực hành. Những kiến thức lý thuyết được thấy, được thực hiện, được thể hiện qua thực tế và các nghiên cứu thực tế của chính người học. Qua các nghiên cứu thực tế đúc kết được các kiến thức lý thuyết. Vì vậy, thông qua các dự án học tập có thể hình thành, kiểm tra, củng cố, mở rộng hiểu biết lý thuyết cũng như rèn luyện kỹ năng hành động, kinh nghiệm thực tiễn của người học. Tính tự lực cao của người học: Trong dạy học theo dự án, người học tham gia tích cực và tự lực vào các giai đoạn của quá trình dạy học: Xác định mục đích, đề xuất dự án, lập kế hoạch, thực hiện dự án, kiểm tra, điều chỉnh, đánh giá quá trình và kết quả thực hiện, trình bày kết quả dự án. Mỗi giai đoạn đều đòi hỏi và khuyến khích tính trách nhiệm, sự sáng tạo của người học. Người dạy chủ yếu đóng vai trò tư vấn, hướng dẫn, giúp đỡ. Vì vậy, vừa đòi hỏi, vừa rèn luyện tính tự lực cao của người học. Cộng tác làm việc:Các dự án học tập thường được thực hiện theo nhóm, trong đó có sự cộng tác làm việc và sự phân công công việc giữa các thành viên trong nhóm. Dạy học theo dự án đòi hỏi rèn luyện tính sẵn sàng và kỹ thuật cộng tác làm việc giữa các thành viên tham gia , giữa người học và người dạy cũng như với các lực lượng xã hội khác tham gia trong dự án. Đặc điểm này còn được gọi là học tập mang tính xã hội. Định hướng sản phẩm: Trong quá trình thực hiện dự án, các sản phẩm được tạo ra. Sản phẩm của dự án không giới hạn trong những thu hoạch lý thuyết, mà trong đa số trường hợp các dự án học tập tạo ra những sản phẩm vật chất của hoạt 12
động thực tiễn, thực hành. Những sản phẩm này có thể công bố, giới thiệu, sử dụng. Chính những sản phẩm này có vai trò tác động rất lớn đến quá trình học tập và hứng thú của người học. Có ý nghĩa xã hội: Các dự án học tập góp phần gắn việc học tập trong nhà trường với thực tiễn đời sống, xã hội. Trong những trường hợp lý tưởng, việc thực hiện các dự án có thể mang lại những tác động xã hội tích cực. 1.4. Mục tiêu của dạy học dự án Dạy học theo dự án nhằm vào các mục tiêu sau đây: -Hướng tới các vấn đề thực tiễn, gắn kết nội dung học với cuộc sống thực để tạo ra một sản phẩm. - Rèn luyện cho người học phát triển kỹ năng phát hiện và giải quyết vấn đề liên quan đến nội dung học tập và cuộc sống. - Rèn luyện cho người học nhiều kỹ năng: tổ chức kiến thức, kỹ năng sống và làm việc theo nhóm. - Giúp người học nâng cao kỹ năng sử dụng công nghệ thông tin vào quá trình học tập và tạo ra sản phẩm. 1.5. Ưu, nhược điểm của dạy học dự án. * Ưu điểm của dạy học dự án: -Dạy học dự án phát huy tính tích cực, chủ động của người học trong toàn bộ quá trình học tập, làm cho người học năng động hơn, làm việc hiệu quả hơn, kiến thức của bài học trở nên sâu rộng hơn, phát triển kỹ năng của cuộc sống thật và các kỹ năng của thế kỷ 21. + Gắn lý thuyết với thực hành, tư duy và hành động, nhà trường và xã hội. + Phát triển kỹ năng tự học, tự định hướng. + Kích thích động cơ, hứng thú học tập của người học. + Phát huy tính tự lực, tính trách nhiệm. + Phát triển khả năng sáng tạo. + Rèn luyện năng lực giải quyết các vấn đề phức hợp. + Rèn luyện tính bền bỉ, kiên nhẫn. + Rèn luyện năng lực cộng tác làm việc. + Rèn luyện năng lực đánh giá. 13
+ Rèn luyện và phát huy các kỹ năng xã hội quan trọng. - Dạy hoc dự án góp phần đổi mới phương pháp dạy học. Với dạy học dự án, người dạy có điều kiện nâng cao tính chuyên nghiệp, mở rộng sự hợp tác với đồng nghiệp và xây dựng các mối quan hệ với người học. * Nhược điểm của dạy học dự án. -Dạy học dự án chỉ phù hợp với nội dung nhất định; không phù hợp trong việc truyền thụ tri thức lý thuyết mang tính trừu tượng, hệ thống cũng như rèn luyện hệ thống kỹ năng cơ bản. - Dạy học dự án đòi hỏi nhiều thời gian và công sức chuẩn bị nên không thể tiến hành một cách thường xuyên trong chương trình môn học. - Dạy học dự án đòi hỏi về tài chính, tư liệu tham khảo phong phú và địa điểm phù hợp cho hoạt động của người dạy và người học. - Dạy học dự án đòi hỏi người dạy phải có năng lực tổ chức và quản lý người học trong hoạt động nhất là hoạt động theo nhóm. 1.6. Vai trò của giáo viên và học sinh trong dạy học dự án. * Vai trò của giáo viên: Có thể khẳng định, giáo viên có vai trò không thể thiếu trong dạy học dự án, với vai trò là người định hướng, hướng dẫn, một nhà tư vấn và một học viên cộng tác. Luôn luôn có mặt trong các khâu của dạy học dự án, giáo viên vừa gần gũi, thân thiện với học sinh nhưng lại vừa có khoảng cách, uy quyền trong các hoạt động dạy học. * Vai trò của học sinh: + Học sinh thực hiện dự án bằng thực hiện các vai trò được chỉ định. + Tự lực triển khai dự án ( quyết định cách tiếp cận vấn đề, tự hoạch định và tổ chức các hoạt động nhóm để giải quyết vấn đề). + Thu thập, xử lý thông tin từ nhiều nguồn theo vai đảm nhận. Nhờ đó, học sinh sẽ tích lũy được kiến thức và nhiều giá trị khác từ quá trình làm việc. + Tập giải quyết các vấn đề có thật trong đời sống bằng những kỹ năng của “người lớn” như cộng tác và diễn giải. 1.7. Tổ chức dạy học dự án. Giai đoạn 1: Chuẩn bị dự án.. 14
+ Đề xuất ý tưởng và chọn đề tài. + Chia nhóm và nhận nhiệm vụ. + Lập kế hoạch thực hiện các nhiệm vụ học tập Giai đoạn 2: Thực hiện dự án. + Thu thập thông tin + Thực hiện điều tra + Thảo luận các thành viên khác + Tham vấn giáo viên hướng dẫn Giai đoạn 3: Báo cáo và đánh giá dự án.. + Tổng hợp các kết quả + Công bố sản phẩm + Đánh giá kết quả học tập. 1.8.Cơ sở của việc vận dụng dạy học dự án trong dạy học phần Di truyền học người ( Sinh học 12). Sinh học là môn khoa học thực nghiệm, kiến thức sinh học xuất phát từ đời sống sản xuất và được ứng dụng mạnh mẽ vào đời sống. Chương V: Di truyền học người giới thiệu các đặc điểm và các phương pháp nghiên cứu di truyền người. Vạch ra nguyên nhân, cơ chế và các biện pháp hạn chế các bệnh di truyền người, đồng thời chỉ ra loài người đang chịu một gánh nặng di truyền và cần làm gì để giảm bớt gánh nặng đó cũng như một số vấn đề xã hội của di truyền học . Với nội dung kiến thức gắn lý thuyết vào thực tiễn đời sống là cơ sở áp dụng phương pháp dạy học dự án vào giảng dạy Chương V: Di truyền học người ( Sinh học 12) 2. Cơ sở thực tiễn. Chúng tôi đã tìm hiểu thực trạng việc vận dụng dạy học dự án tại trường THPT Diễn Châu 3 và thu được kết quả sau: 1.Thầy cô biết đến dạy học dự án từ nguồn nào ? Phương án lựa chọn Kết quả a. Từ tập huấn chuyên môn 70 % b. Từ tài liệu hướng dẫn thực hiện chương 8,3% trình c. Từ internet, sách báo, tài liệu tham khảo 16,6% d. Từ đồng nghiệp 4,1% 15
2. Trong quá trình vận dụng dạy học dự án gặp những thuận lợi và khó khăn như thế nào ? Nội dung Mức độ thuận lợi Thuận lợi Ít thuận Khó khăn lợi a. Lựa chọn ý tưởng, chủ đề 50% 45.8% 4,2% b. Thiết kế dự án 41,7% 37,5% 20,8% c. Lập kế hoạch bài dạy 54,1% 41,7% 4,2% d. Xác định bộ câu hỏi khung 41,7% 41,7% 16,6% e. Học sinh thực hiện dự án 54,2% 25% 20,8% f. Học sinh tạo các sản phẩm 45,8% 41,7% 12,5% g. Học sinh báo cao kết quả 62,5 29,2% 8,3% h. Đánh giá dự án 66,7% 25% 8,3% 3. Trong dạy học dự án học sinh tham gia bài học như thế nào ? Các khâu Mức độ học sinh tham gia Tích cực Ít tích cực Không thích cực a. Xây dựng ý tưởng 83,3% 16,7% b. Lập kế hoạch các nhiệm vụ 83,3% 12,5% 4,2% học tập c. Thực hiện dự án 95,8% 4,2% d. Tạo sản phẩm 83,3% 16,7% e. Báo cáo kết quả 91,7% 8,3% f. Đánh giá dự án 79,2% 20,8% 4. Theo thầy, cô khả năng vận dụng dạy học dự án vào các nội dung trong chương trình Sinh học THPT như thế nào ? ( Dành cho giáo viên giảng dạy bộ môn Sinh học) Nội dung Khả năng vận dụng dạy học dự án Thuận lợi Khó khăn Không thực hiện a. Sinh học tế bào 33,3% 66,7% b. Sinh học vi sinh vật 66,7% 33,3% c. Sinh học cơ thể 100% d. Di truyền học 100% e. Tiến hóa 50% 50% f. Sinh thái học 100% 5. Hiệu quả giờ học áp dụng phương pháp dạy học dự án Nội dung Các mức độ Rất tốt Tốt Chưa tốt a. Mức độ hiểu bài 75% 25% b. Mức độ tích cực chủ động 50% 50% sáng tạo c. Mức độ nắm kiến thức 66,7% 33,3% d. Mức độ vận dụng kiến thức 25% 70,8% 4,2% 6. Mức độ quan tâm của thầy, cô đối với phương pháp dạy học dự án Các mức độ Kết quả a. Rất quan tâm 66,7% 16
b. Có quan tâm 33,3% c. Không quan tâm 0% 7. Dự định của thầy, cô trong vận dụng phương pháp dự án vào dạy học Mức độ vận dụng Kết quả a. Sẽ vận dụng 100% b. Chưa rõ 0% c. Không vận dụng 0% 8. Theo thầy, cô để nâng cao chất lượng dạy học dự án, cần phải Phương án lựa chọn Kết quả a. Tập huấn chương trình dạy 4,2% học dự án cho giáo viên b. Phổ biến tài liệu về dạy học 4,2% dự án cho giáo viên c. Tổ chức cho giáo viên tham 91,6% quan, học tập các mô hình dạy học dự án Qua kết quả khảo sát thấy được thực trạng áp dụng phương pháp dạy học dự án trong dạy và học tại trường THPT Diễn Châu 3 như sau: + Phương pháp dạy học dự án đều được giáo viên trong trường thật sự quan tâm. Tuy nhiên phương pháp dạy học dự án mới được giới thiệu ngắn gọn thông qua chương trình tập huấn ở mô đun 2, ngoài ra các thầy cô giáo biết đến thông qua nguồn tài liệu và đồng nghiệp. Chính vì vậy đa số giáo viên mong muốn là được tập huấn dạy học dự án một cách bài bản. + Khi dạy học dự án các giáo viên đã phát hiện những khó khăn và thuận lợi trong quá trình thực hiện, của các phần kiến thức khác nhau. + Học sinh đã thể hiện được các thái độ tích cực nhất định khi tham gia học theo dự án. + Đối với bộ môn Sinh học việc áp dụng dạy học dự án đã được thực hiện ở các khối lớp 10,11,12 phần nào đã tạo được sự hứng thú học tập cho học sinh tuy nhiên việc thực hiện các dự án còn gặp nhiều khó khăn. Từ việc nghiên cứu thực tiễn có thể thấy phương pháp dạy học dự án đã bước đầu tạo ra sự chuyển biến về đổi mới phương pháp dạy học, đáp ứng được phần nào mục tiêu về đổi mới dạy học hiện nay. Với vai trò là một giáo viên Sinh học tôi đã cố gắng nghiên cứu lí luận và vận dụng phương pháp dạy học tích cực theo dự án để giúp học sinh phát huy tính tích cực, năng động, sáng tạo, rèn luyện kĩ 17
năng, phát triển năng lực và khơi dậy niềm hứng thú và say mê với môn Sinh học. Tuy nhiên những hạn chế trong dạy học dự án có thể do phương pháp này chưa được áp dụng rộng rãi và chưa sử dụng thường xuyên. Kết luận chương I Trong chương này chúng tôi đã tập trung làm sáng tỏ những vấn đề sau: Phân tích cơ sở lý luận của phương pháp dạy học dự án, phân tích những căn cứ để áp dụng dạy học theo dự án vào phần Di truyền học người ( Sinh học 12 ). Chương này cũng thể hiện rõ thực trạng dạy học dự án tại trường THPT hiệ nay. Dựa trên những cơ sỏ lý luận và thực tiễn đó có thể đề xuất việc áp dụng dạy học dự án vào giảng dạy bộ môn Sinh học nói riêng và dạy học phổ thông nói chung có hiệu quả. Chương II: Tổ chức hoạt động dạy học dự án Chương V: Di truyền học người. 1.Thời lượng dự án: Theo KHDH 2 tiết + Tiết 24: Di truyền y học. + Tiết 25: Bảo vệ vốn gen của loài người và một số vấn đề xã hội của di truyền học. Thời gian thực hiện: 7 ngày ( 23/11 – 3/12/2021). 2. Mục tiêu dự án. 2.1.Kiến thức. - Nêu được khái niệm, nguyên nhân, cơ chế, hậu quả và cách phòng, chữa các bệnh di truyền ở người. - Phân biệt được bệnh di truyền phân tử với các hội chứng liên quan đến đột biến NST. - Nêu được bệnh ung thư, nguyên nhân, cơ chế gây bệnh và cách phòng trị bệnh ung thư. - Trình bày các biện pháp bảo vệ vốn gen của loài người. - Nêu được một số vấn đề xã hội của di truyền học. - Vận dụng những hiểu biết về di truyền học vào vào y học và đời sống. 18
- Vận dụng kiến thức phần di truyền học trong bảo vệ vốn gen của loài người, hạn chế các tác nhân gây đột biến. 2.2. Năng lực: Năng lực Mục tiêu Năng lực đặc thù - Nêu được khái niệm, nguyên nhân, cơ chế, hậu quả và cách phòng, chữa một số bệnh tật di truyền ở người. - Phân biệt được bệnh di truyền phân tử với các hội chứng liên quan đến nhiễm sắc thể. Năng lực sinh học - Trình bày được các biện pháp bảo vệ vốn gen của loài người - Nêu khái niệm bệnh ung thư, nguyên nhân, cơ chế gây bệnh và cách phòng trị bệnh ung thư. - Nêu được một số vấn đề xã hội của di truyền học. - Tìm hiểu thực tế một số bệnh di truyền phân tử và NST Tìm hiểu thế giới như: Bệnh bạch tạng, Hội chứng Đao hay bệnh ung thư sống - Thực hành: Làm một việc thiết thực nhất để góp phần bảo vệ vốn gen của loài người - Vận dụng những hiểu biết về di truyền học vào y học và đời sống. Vận dụng kiến thức, - Vận dụng kiến thức phần di truyền học trong bảo vệ kĩ năng đã học vốn gen của loài người, hạn chế các tác nhân gây đột biến. Năng lực chung Giao tiếp và hợp tác Phân công và thực hiện các nhiệm vụ cá nhân, nhóm Tự chủ và tự học Tích cực chủ động tìm kiếm tài liệu về di truyền y học. Giải quyết vấn đề và Đề xuất các biện pháp phòng và trị một số bệnh di truyền sáng tạo ở cấp phân tử, NST và các biện pháp bảo vệ vốn gen của loài người. 2.3. Phẩm chất 19
Chăm chỉ Tích cực nghiên cứu tài liệu, thường xuyên theo dõi việc thực hiện các nhiệm vụ được phân công Trách nhiệm Có trách nhiệm thực hiện các nhiệm vụ khi được phân công Trung thực Có ý thức báo cáo chính xác, khách quan về kết quả đã làm 2.4. Phát triển kỹ năng. Kỹ năng lập kế hoạch nhiệm vụ học tập Kỹ năng giải quyết vấn đề Kỹ năng thu thập, phân tích, xử lý thông tin Kỹ năng hoạt động nhóm: thảo luận, lắng nghe, tổng hợp thông tin, tạo sản phẩm học tập Kỹ năng tư duy, sáng tạo Kỹ năng sử dụng công nghệ thông tin Kỹ năng trình bày và báo cáo sản phẩm. Kỹ năng đánh giá Kỹ năng giáo tiếp Kỹ năng vận dụng kiến thức vào thực tiễn 3. Thiết bị dạy học và học liệu. 3.1. Các thiết bị, đồ dùng dạy học, học liệu sử dụng. - Kế hoạch dạy học. - Sách giáo khoa sinh học 12- cơ bản - Hướng dẫn thực hiện chuẩn kiến thức kỹ năng sinh học 12 - Tài liệu hướng dẫn dạy học dự án - Tài liệu liên quan Di truyền học người - Thiết bị: Máy tính, ti vi 3.2. Các ứng dụng công nghệ thông tin trong dạy học - Dùng internet để tìm kiếm thông tin: Tải hình ảnh và lấy tư liệu - Dùng phần mềm Microsoft Word để soạn kế hoạch dạy học - Dùng phần mềm Microsoft Powerpoint để thiết kế bài thuyết trình 20
- Lập nhóm trao đổi thông tin qua zoom, zalo, messenger giữa thành viên trong nhóm và giữ HS với GV 4. Phương pháp dạy học - Dạy học theo dự án - Dạy học giải quyết vấn đề - Vấn đáp - Hoạt động nhóm 5. Kế hoạch thực hiện dự án. Thời gian Tiến trình Mục tiêu Định hướng dạy- học kết quả, sản phẩm Tiết 1 Chuẩn bị dự + Đề xuất ý tưởng và chọn đề tài. Tiết 24 theo án (tại lớp) + Chia nhóm và nhận nhiệm vụ. Biên bản KHDH + Lập kế hoạch thực hiện các nhiệm họp nhóm ( 27/11/2021) vụ học tập Thực hiện + Thu thập thông tin Thực hiện dự án + Thực hiện điều tra Biên bản ngoài giờ lên + Thảo luận các thành viên khác họp nhóm lớp( 5 ngày) + Tham vấn giáo viên hướng dẫn (28/11- 2/12) + Thiết kế và tạo sản phẩm học tập Tiết 2 Báo cáo sản + Công bố sản phẩm - Bài thuyết Tiết 25 theo phẩm + Đánh giá kết quả học tập. trình bằng KHDH ( 5-7 phút) powerpoit. (3/12/2021) Tại lớp - Bản đánh giá của giáo viên và học sinh 21