Sáng kiến kinh nghiệm THPT: Phát triển năng lực toán học cho học sinh trường Dân tộc nội trú trung học phổ thông số 2 thông qua tổ chức câu lạc bộ

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:97

Thêm vào BST

Báo xấu

15
lượt xem 5
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục đích nghiên cứu sáng kiến "Phát triển năng lực toán học cho học sinh trường Dân tộc nội trú trung học phổ thông số 2 thông qua tổ chức câu lạc bộ" nhằm rèn luyện cho các em đức tính cần cù, chịu khó tìm tòi, sáng tạo và đồng thời hình thành cho các em một thói quen tự học, tự nghiên cứu, tự đặt vấn đề, hoạt động nhóm.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Sáng kiến kinh nghiệm THPT: Phát triển năng lực toán học cho học sinh trường Dân tộc nội trú trung học phổ thông số 2 thông qua tổ chức câu lạc bộ

SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO NGHỆ AN SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC TOÁN HỌC CHO HỌC SINH TRƯỜNG PHỔ THÔNG DÂN TỘC NỘI TRÚ TRUNG HỌC PHỔ THÔNG SỐ 2 THÔNG QUA TỔ CHỨC CÂU LẠC BỘ Môn: Toán
SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO NGHỆ AN TRƯỜNG PT DTNT THPT SỐ 2 SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC TOÁN HỌC CHO HỌC SINH TRƯỜNG PHỔ THÔNG DÂN TỘC NỘI TRÚ TRUNG HỌC PHỔ THÔNG SỐ 2 THÔNG QUA TỔ CHỨC CÂU LẠC BỘ Môn: Toán Tác giả: Lê Thị Mai Hương Nguyễn Thị Hiền Năm thực hiện: 2022 - 2023 Điện thoại: 0967 737 377 0919 622 907
MỤC LỤC PHẦN 1. ĐẶT VẤN ĐỀ ...................................................................................... 1 I. LÍ DO CHỌN ĐỀ TÀI....................................................................................... 1 II. MỤC ĐÍCH VÀ NHIỆM VỤ........................................................................... 2 III. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHẠM VI .......................................................................... 2 IV. TÍNH MỚI VÀ GIỚI HẠN ............................................................................ 2 PHẦN 2: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN ................................................ 3 I. CƠ SỞ LÝ LUẬN ............................................................................................. 3 1.1. Năng lực toán học .......................................................................................... 3 1.2. Vai trò của hoạt động tổ chức câu lạc bộ Toán .............................................. 4 1.2.1. Khái niệm .................................................................................................... 4 1.2.2. Vai trò câu lạc bộ Toán ............................................................................... 5 1.3. Một số hình thức tổ chức câu lạc bộ Toán ..................................................... 6 1.4. Một số phương pháp tổ chức Câu lạc bộ Toán .............................................. 7 II. CƠ SỞ THỰC TIỄN ........................................................................................ 9 2.1 Thực trạng trải nghiệm câu lạc bộ của học sinh ............................................. 9 1.2. Thực trạng tổ chức câu lạc bộ của giáo viên ................................................ 10 1.3. Thực trạng tâm sinh lý lứa tuổi .................................................................... 10 III. BIỆN PHÁP TỔ CHỨC CÂU LẠC BỘ NHẰM PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC TOÁN HỌC CHO HỌC SINH NỘI TRÚ 2 ....................................................... 10 3.1. Biện pháp 1: Xây dựng kế hoạch tổ chức câu lạc bộ ................................... 10 3.1.1. Nhân sự CLB ............................................................................................. 10 3.1.2. Hệ thống kế hoạch tổ chức CLB ............................................................... 14 3.2. Biện pháp 2: Thiết kế một số hoạt động tổ chức CLB nhằm phát triển năng lực toán học cho học sinh đại trà ......................................................................... 18 3.2.1 Tổ chức câu lạc bộ tự học _ áp dụng cho CLB Liên chi đoàn K10 ........... 18 3.2.2 Tổ chức cuộc thi thiết kế thời gian biểu ..................................................... 28 3.2.3. Tổ chức cuộc thi sáng tác thơ, ca về Toán ................................................ 30 3.2.4. Một số trò chơi thiết kế cho hoạt động CLB Toán ................................ 30 3.3. Biện pháp 3: Thiết kế một số hoạt động tổ chức CLB nhằm phát triển năng lực toán học cho học sinh mũi nhọn.................................................................... 30 3.3.1 Giải toán chuyên đề .................................................................................... 30
3.3.2. Báo cáo viên .............................................................................................. 32 3.2.3. Tổ chức câu lạc bộ ứng dụng casio để giải toán ....................................... 38 3.3.3 Thiết kế hoạt động ứng dụng toán học vào thực tế .................................... 38 3.3.4 Phát động cuộc thi sản phẩm “ Sáng tạo Toán học” .................................. 41 3.3. Kế hoạch tổ chức sinh hoạt câu lạc bộ cấp trường số 11 ............................. 41 3.4. Một số hình ảnh hoạt động của CLB trong 2 năm học vừa qua .................. 42 PHẦN 4: KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ.......................................................... 43 1. Kết luận. .......................................................................................................... 43 2. Một số kiến nghị, đề xuất ................................................................................ 43 PHỤ LỤC ........................................................................................................... 45
PHẦN 1. ĐẶT VẤN ĐỀ I. LÍ DO CHỌN ĐỀ TÀI Chương trình tổng thể Ban hành theo Thông tư 32/2018/TT-BGDĐT ngày 26/12/2018 nêu rõ “Giáo dục Toán học hình thành và phát triển cho học sinh những phẩm chất chủ yếu, năng lực chung và năng lực toán học với các thành tố cốt lõi: Năng lực tư duy và lập luận toán học, năng lực mô hình học toán học, năng lực giải quyết vấn đề toán học, năng lực giao tiếp toán học, năng lực sử dụng các công cụ và phương tiện học toán; phát triển kiến thức, kĩ năng then chốt và tạo cơ hội để học sinh được trải nghiệm, áp dụng toán học vào đời sống thực tiễn, giáo dục toán học tạo dựng sự kết nối giữa các ý tưởng toán học, giữa toán học với các môn học khác và giữa toán học với đời sống thực tiễn’’. Trong chương trình giáo dục môn toán 2018 dành thời gian không nhỏ quan tâm đến các hoạt động thực hành và trải nghiệm cho học sinh như: Tiến hành các đề tài, dự án học tập về Toán, đặc biệt là các đề tài về ứng dụng Toán học trong thực tiễn, tổ chức các trò chơi toán học, Câu lạc bộ toán, diễn đàn, hội thảo, cuộc thi về toán, ra báo tường (hoặc nội san)… về toán. Những hoạt động đó sẽ giúp học sinh vật dụng tri thức, kiến thức, kĩ năng, thái độ đã được tích lũy từ giáo dục toán học và những trải nghiệm, kinh nghiệm của bản thân vào thực tiễn cuộc sống một cách sáng tạo, phát triển cho học sinh năng lực tổ chức và phát triển hoạt động, năng lực tự nhận thức và tích cực hóa bản thân, giúp cho học sinh bước đầu xác định được năng lực, sở trường của bản thân nhằm định hướng và lựa chọn nghề nghiệp, tạo lập một số năng lực cơ bản cho người lao động tương lai và người công dân có trách nhiệm. Ngày nay, các bài toán ứng dụng thực tiễn xuất hiện nhiều trong các bài giảng ở sách giáo khoa, sách tham khảo và trong các đề thi khảo sát năng lực cũng như đề thi tốt nghiệp trung học phổ thông. Để giải quyết những bài toán mang yếu tố thực tế đòi hỏi kiến thức sâu, rộng, khả năng tìm thòi, nghiên cứu, tuy nhiên học sinh nội trú 2 có điểm đầu vào trung bình thấp, mức độ phân hóa cao, học sinh có thế mạnh các môn xã hội hơn tự nhiên., phần lớn gặp khó khăn với toán, chưa tìm thấy hứng thú với toán. Thực trạng việc dạy học và tổ chức các hoạt động giáo dục luôn được BGH, Tổ chuyên môn, giáo viên quan tâm. Bản thân là những giáo viên giảng dạy môn Toán và trực tiếp quản lý, phụ trách tổ chức nhiều câu lạc bộ học thuật cho học sinh trường Nội trú 2. Chúng tôi đã không ngừng trau dồi kiến thức, cập nhật thông tin, tự học, tự nghiên cứu, gia công sư phạm để tổ chức, chỉ đạo các hoạt động nhận thức, lựa chọn nội dung đảm bảo tính vừa sức với học sinh, tìm hiểu các biện pháp cải tiến, hoàn thiện, nâng cao chất lượng tổ chức hoạt động trải nghiệm câu lạc bộ từ cách thức tổ chức CLB, nội dung sinh hoạt, cách tiếp cận chủ đề toán học nhằm giúp cho các em học sinh đồng bào có được những trải nghiệm bổ ích; khơi gợi hứng thú học tập; Tạo nên những con người mới tích cực, chủ động, sáng tạo trong tương lai đáp ứng nhu cầu phát triển của xã hội hiện đại; phát triển được những năng lực toán học theo yêu cầu của chương trình giáo dục 2018. 1
Chính vì vây, chúng tôi đã tiến hành chọn đề tài nghiên cứu: “ Phát triển năng lực toán học cho học sinh trường Dân tộc nội trú trung học phổ thông số 2 thông qua tổ chức câu lạc bộ” II. MỤC ĐÍCH VÀ NHIỆM VỤ - Nghiên cứu cách tổ chức, hình thức, quy mô, nội dung, chủ đề sinh hoạt của câu lạc bộ liên quan đến kiến thức môn toán trong chương trình THPT 2018, giúp học sinh nắm được kiến thức toán trong chương trình cũng như ý nghĩa toán học trong đời sống, qua đó phát triển các năng lực: năng lực tư duy và lập luận toán học, năng lực mô hình học toán học, năng lực giải quyết vấn đề toán học, năng lực giao tiếp toán học, năng lực sử dụng các công cụ và phương tiện học toán. - Rèn luyện cho các em đức tính cần cù, chịu khó tìm tòi, sáng tạo và đồng thời hình thành cho các em một thói quen tự học, tự nghiên cứu, tự đặt vấn đề, hoạt động nhóm. - Hình thành dần cho các em một thói quen biết chủ động giải quyết những câu hỏi: nguồn gốc của bài toán này từ đâu, bài toán này giải quyết được vấn đề gì trong cuộc sống? III. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHẠM VI - Học sinh lớp 10,11,12. - Giáo viên giảng dạy môn toán bậc THPT. IV. TÍNH MỚI VÀ GIỚI HẠN - Đề tài có tính mới trong việc tổ chức câu lạc bộ, cách tiếp cận những nội dung toán học từ hoạt động trải nghiệm, tìm tòi giúp học sinh phát triển được các năng lực Toán học nhằm thực hiện có hiệu quả chương trình giáo dục phổ thông mới và giúp ích cho giáo viên trong quá trình giảng dạy với dụng ý sư phạm cụ thể, mang lại hiệu quả. - Đề tài dành cho mọi đối tượng học sinh trung bình, khá, giỏi đặc biệt có tính phân loại cụ thể để phát triển bồi dưỡng những học sinh có niềm đam mê với toán có tiềm năng phát triển đồng thời khơi gợi niềm đam mê cho học sinh mức độ đại trà. 2
PHẦN 2: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN I. CƠ SỞ LÝ LUẬN 1.1. Năng lực toán học Theo chương trình giáo dục phổ thông tổng thể, “ năng lực là thuộc tính cá nhân được hình thành, phát triển nhờ tố chất sẵn có và quá trình học tập, rèn luyện, cho phép con người huy động tổng hợp các kiến thức, kỹ năng và các thuộc tính cá nhân khác như hứng thú, niềm tin, ý chí… thực hiện thành công một hoạt động nhất định, đạt kết quả mong muốn trong điều kiện cụ thể”. Phát triển năng lực là phát triển những khả năng hoàn thành nhiệm vụ đặt ra, phát triển nhân cách, trong đó tính tích cực của hoạt động và giao lưu của cá nhân đóng vai trò quyết định. Phát triển sự kiên trì học tập, rèn luyện và tích lũy kinh nghiệm của bản thân trong hoạt động thực tiễn. Phát triển khả năng thực hiện thành công hoạt động trong bối cảnh nhất định nhờ sự huy động tổng hợp các kiến thức, kỹ năng để phát triển năng lực chung cũng như năng lực đặc thù của học sinh. Ngoài nhóm năng lực chung như: Năng lực tự học, tự giải quyết vấn đề, Năng lực sáng tạo, Năng lực quản lý, Năng lực giao tiếp, Năng lực hợp tác, Năng lực sử dụng ngôn ngữ, Năng lực tính toán thì thông qua chương trình môn Toán, học sinh cần hình thành và phát triển được năng lực toán học. Năng lực toán học bao gồm các thành tố cốt lõi sau: * Năng lực tư duy và lập luận toán học: - Thực hiện được các thao tác tư duy như: so sánh, phân tích, tổng hợp, đặc biệt hóa, khái quát hóa, tương tự, quy nạp, diễn dịch. - Chỉ ra được những chứng cứ, lý lẽ và biết lập luận hợp lý trước khi kết luận. - Giải thích hoặc điều chỉnh được cách thức giải quyết vấn đề về phương diện toán học. * Năng lực mô hình hóa toán học: - Xác định được mô hình toán học ( Gồm công thức, phương trình, bảng biểu, đồ thị …) cho tình huống xuất hiện trong bài toán thực tiễn. - Giải quyết được những vấn đề toán học trong mô hình được thiết lập. - Thể hiện và đánh giá được lời giải trong ngữ cảnh thực tế và cải tiến được mô hình nếu cách giải quyết không phù hợp. * Năng lực giải quyết vấn đề toán học: - Nhận biết, phát hiện được vấn đề cần giải quyết trong môn toán. - Lựa chọn, đề xuất được cách thức, phương pháp giải quyết vấn đề. - Sử dụng được các kiến thức, kỹ năng toán học tương thích ( bao gồm các công cụ và thuật toán) để giải quyết các vấn đề đặt ra. 3
- Đánh giá được giải pháp đề ra và khái quát hóa được cho vấn đề tương tự. *Năng lực giao tiếp toán học: - Nghe hiểu, đọc hiểu và ghi chép được các thông tin toán học cần thiết được trình bày dưới dạng văn bản toán học hay do người khác nói hoặc viết ra. - Trình bày, diễn đạt (nói hoặc viết) được các nội dung, ý tưởng, giải pháp toán học trong sự tương tác với người khác. - Sử dụng hiệu quả ngôn ngữ toán học (chữ số, chữ cái, biểu đồ, đồ thị, liên kết logic…) kết hợp với ngôn ngữ thông thường hoặc động tác hình thể khi trình bày, giải thích, đánh giá các ý tưởng toán học trong sự tương tác (thảo luận, tranh luận) với người khác. - Thể hiện được khi trình bày, diễn đạt, nêu câu hỏi, thảo luận, tranh luận các nội dung, ý tưởng liên quan toán học. * Năng lực sử dụng công cụ, phương tiện toán học: - Nhận biết được tên gọi, tác dụng, quy cách sử dụng, cách thức bảo quản các đồ dùng, phương tiện trực quan thông thường, phương tiện khoa học công nghệ (đặc biệt là phương tiện sử dụng công nghệ thông tin) phục vụ cho việc học Toán. - Sử dụng được các công cụ, phương tiện toán học, đặc biệt là phương tiện khoa học công nghệ để tìm tòi, khám phá và giải quyết vấn đề toán học (phù hợp với đặc điểm nhận thức lứa tuổi) 1.2. Vai trò của hoạt động tổ chức câu lạc bộ Toán 1.2.1. Khái niệm Hoạt động câu lạc bộ là hình thức sinh hoạt ngoại khóa của những nhóm học sinh cùng sở thích, nhu cầu, năng khiếu,... dưới định hướng của những nhà giáo dục, nhằm tạo môi trường giao lưu thân thiện, tích cực giữa các học sinh với nhau và giữa học sinh với thầy cô giáo, với những người lớn khác. Hoạt động này tạo cơ hội cho học sinh được chia sẻ những kiến thức, hiểu biết của mình về các lĩnh vực mà các em quan tâm, qua đó phát triển các kĩ năng của học sinh. Hoạt động câu lạc bộ Toán Nội Trú 2 là chuỗi các hoạt động ngoài giờ lên lớp tiếp cận kiến thức toán học một cách tự nhiên nhất. Các khái niệm, công thức toán được giải thích, minh hoạ, ứng dụng trực quan, gần gũi dưới nhiều hình thức khác nhau: hoạt động nhóm nhiều cấp độ, sân khấu hóa, cuộc thi giải chuyên đề, Thi sáng tác thơ ca, tập san, …qua đó giúp các em học sinh có được cái nhìn mới hơn về Toán, khơi gợi sự hứng thú, tò mò để các em sẽ tự tin và yêu thích học toán hơn, biết cách học toán, vận dụng Toán học vào giải thích và giải quyết được những vấn đề trong cuộc sống đồng thời phát triển nhóm học sinh mũi nhọn có đam mê và học tốt Toán. 4
1.2.2. Vai trò câu lạc bộ Toán - Hoạt động câu lạc bộ là mô hình học tập tiên tiến nhằm giúp học sinh hoàn thiện bản thân mình. Tạo ra sự tự tin cho học sinh trong học tập, hình thành năng lực học tập cho học sinh: lập kế hoạch, tổ chức làm việc nhóm, thu thập và xử lí thông tin, lập báo cáo, thuyết trình, đánh giá và tự đánh giá. Qua các giờ học đó, học sinh sẽ cảm thấy yêu thích môn học và hiểu kiến thức một cách sâu sắc hơn. Ngoài ra, học tập trải nghiệm là điều kiện học hỏi lẫn nhau, giúp học sinh phát huy tính tích cực tự học, sáng tạo, tính tự giác, giúp các em phát huy tốt các kỹ năng như: kỹ năng giao tiếp, kỹ năng hợp tác. - Hoạt động câu lạc bộ phát huy được tính tích cực, tư duy độc lập sáng tạo cho học sinh, cơ hội giao lưu, trao đổi thông tin học tập. CLB là sân chơi trí tuệ để các em có dịp thi đua bộc lộ tài năng đồng thời khai thác tiềm năng của học sinh bằng sự nỗ lực của chính bản thân mình. Chuỗi hoạt động của câu lạc bộ chú trọng vào việc giúp học sinh khai thác những tiềm n ăng sẵn có, định hình những thói quen, tính cách tốt ngay từ khi còn ngồi trên ghế nhà trường để tạo nền móng vững chắc cho sự phát triển tiếp theo. Khuyến khích tối đa sự sáng tạo của học sinh. - Hoạt động câu lạc bộ làm tăng tính hấp dẫn và bổ trợ trong học tập. Câu lạc bộ là hình thức giáo dục học sinh bằng chuỗi hoạt động đa dạng ngoài giờ học có vai trò rất quan trọng, là cầu nối giữa hoạt động giảng dạy và học tập trên lớp với giáo dục học sinh ngoài lớp. - Câu lạc bộ là môi trường kết nối các kiến thức khoa học liên ngành và ứng dụng giải quyết những vấn đề trong thực tế. Nội dung hoạt động của câu lạc bộ với chuỗi hoạt động học tập trải nghiệm rất phong phú và đa dạng mang tính tổng hợp kiến thức kĩ năng của Toán và nhiều môn học, nhiều lĩnh vực học tập giáo dục như: giáo dục trí tuệ, giáo dục kĩ năng sống, giáo dục đạo đức, giáo dục thẩm mĩ và thể chất,…Chính nhờ đặc trưng này mà học tập thông qua câu lạc bộ trở nên gần gũi, thiết thực với cuộc sống, giúp các em vận dụng vào trong cuộc sống một cách dễ dàng và thuận lợi hơn. - Hoạt động câu lạc bộ gắn kết giữa người dạy và người học. Dạy học bằng chuỗi hoạt động trải nghiệm trong câu lạc bộ đòi hỏi người dạy phải tuân theo phong cách người hỗ trợ, hướng dẫn để giúp người học thu được kiến thức từ những kinh nghiệm thực tế, đồng thời phải phù hợp với phong cách của người học nhằm phát huy tốt nhất khả năng và sự sáng tạo ở người học. - Hoạt động câu lạc bộ giải pháp nâng cao hiệu quả giáo dục toàn diện trong nhà trường. Thông qua thiết kế, thực hiện chuỗi hoạt động của câu lạc bộ giáo viên, học sinh sẽ phát triển nhiều năng lực bản thân, thỏa mãn niềm đam mê, nhiệt huyết với môn Toán đồng thời khích lệ tinh thần đổi mới phương pháp dạy học của giáo viên và học sinh để đáp ứng yêu cầu của xã hội và chương trình giáo dục phổ thông 2018. 5
1.3. Một số hình thức tổ chức câu lạc bộ Toán Tùy thuộc vào điều kiện thực tế và mục đích sư phạm có thể tổ chức câu lạc bộ với nhiều hình thức khác nhau: Hội thi/cuộc thi là một trong những hình thức tổ chức hoạt động hấp dẫn, lôi cuốn học sinh và đạt hiệu quả cao trong việc tập hợp, giáo dục, rèn luyện và định hướng giá trị cho tuổi trẻ. Việc tổ chức hội thi/ cuộc thi cho học sinh là một yêu cầu quan trọng, cần thiết của nhà trường, của giáo viên trong quá trình tổ chức hoạt động trải nghiệm sáng tạo. Mục đích tổ chức hội thi/cuộc thi nhằm lôi cuốn học sinh tham gia một cách chủ động, tích cực vào các hoạt động giáo dục của nhà trường; thu hút tài năng và sự sáng tạo của học sinh, phát triển khả năng hoạt động tích cực và tương tác của học sinh, góp phần bồi dưỡng cho các em động cơ học tập tích cực, kích thích hứng thú trong quá trình nhận thức. Trò chơi là phương pháp tổ chức cho học sinh tìm hiểu một vấn đề, thực hiện một nhiệm vụ học tập hay thử nghiệm những hành động, những thái độ, những việc làm thông qua một trò chơi học tập nào đó. Trò chơi học tập là hoạt động được diễn ra theo trình tự hoạt động của một trò chơi. Nội dung trò chơi gắn liền với kiến thức môn Toán, diễn ra trong một thời gian, không gian nhất định. Mọi học sinh đều thu nhận được những nội dung học tập phù hợp với trình độ và lứa tuổi. Khác với trò chơi rèn luyện sức khỏe và giải trí, trò chơi học tập nhằm hướng tới sự thông hiểu kiến thức gắn với các nội dung học tập cụ thể của môn học, bài học, lớp học. Diễn đàn là một hình thức tổ chức hoạt động được sử dụng để thúc đẩy sự tham gia của học sinh thông qua việc các em trực tiếp, chủ động bày tỏ ý kiến của mình với đông đảo bạn bè, nhà trường, thầy cô giáo, cha mẹ và những người lớn khác, giúp các em nâng cao khả năng tự tin và xây dựng các kĩ năng cần thiết như kĩ năng trình bày vấn đề, kĩ năng giao tiếp, kĩ năng lắng nghe, kĩ năng thể hiện sự tự tin, kĩ năng phát hiện vấn đề... Hoạt động giao lưu là hình thức tổ chức giáo dục nhằm tạo ra các điều kiện cần thiết để cho học sinh được tiếp xúc và trao đổi thông tin với những nhân vật điển hình trong các lĩnh vực hoạt động nào đó. Qua đó, giúp các em có được những nhận thức, tình cảm, thái độ phù hợp, có được những lời khuyên đúng đắn để vươn lên trong học tập, rèn luyện và hoàn thiện nhân cách. Sinh hoạt tập thể là hình thức truyền tải những bài học về đạo đức, luân lí, giá trị... đến với học sinh một cách nhẹ nhàng, hấp dẫn và giúp các em được vui chơi, thư giãn. Sinh hoạt tập thể được tổ chức dưới những hình thức hoạt động như: ca hát, nhảy múa, vui chơi, dân vũ, diễn kịch, múa hát sân trường, khiêu vũ... Sân khấu tương tác (hay sân khấu diễn đàn) là một hình thức nghệ thuật tương tác dựa trên hoạt động diễn kịch, trong đó vở kịch chỉ có phần mở đầu đưa ra tình huống, phần còn lại được sáng tạo bởi những người tham gia. Phần 6
trình diễn chính là một cuộc chia sẻ, thảo luận giữa những người thực hiện và khán giả, trong đó đề cao tính tương tác hay sự tham gia của khán giả. Mục đích của hoạt động này nhằm tăng cường nhận thức, thúc đẩy để học sinh đưa ra quan điểm, suy nghĩ và cách xử lí tình huống thực tế gặp phải trong bất kì nội dung nào của cuộc sống, tạo cơ hội cho học sinh rèn luyện nhiều kĩ năng trong cuộc sống. 1.4. Một số phương pháp tổ chức Câu lạc bộ Toán a) Phương pháp làm việc nhóm Dạy học theo nhóm còn được gọi là dạy học hợp tác, thảo luận nhóm...Trong phương pháp dạy học này, giáo viên là người tổ chức cho học sinh các hoạt động học tập theo nhóm nhỏ, học sinh cùng thực hiện một nhiệm vụ nhất định trong một thời gian nhất định. Trong nhóm, dưới sự hướng dẫn của giáo viên và chỉ đạo của nhóm trưởng, học sinh kết hợp giữa làm việc cá nhân với hợp tác làm việc với các thành viên khác để hoàn thành nhiệm vụ được giao. Đối với mục tiêu phát triển năng lực Toán học cho học sinh thì phương pháp dạy học theo nhóm là phương pháp dạy học chủ đạo, bởi phương pháp này tạo ra các bối cảnh rất thuận, giúp cho mọi học sinh tham gia một cách chủ động và sáng tạo vào quá trình học tập, tạo cơ hội cho các em có thể chia sẻ kiến thức, kinh nghiệm, tôn trọng lẫn nhau trong giải quyết các nhiệm vụ học tập một cách tích cực và hiệu quả. Khi tiến hành làm việc theo nhóm trong hoạt động tổ chức câu lạc bộ cần tiến hành theo các bước sau: Bước 1: Chuẩn bị cho hoạt động - Giáo viên hướng dẫn học sinh trao đổi, đề xuất vấn đề, xác định mục tiêu, nhiệm vụ, cách thực hiện và lập kế hoạch; tự lựa chọn nhóm theo từng nội dung; phân công nhóm trưởng và các vai trò khác cho từng thành viên; Bước 2: Thực hiện - Giáo viên quan sát, nắm bắt thông tin từ học sinh xem các nhóm có hiểu rõ nhiệm vụ không, có thể hiện kĩ năng làm việc theo nhóm đúng không. - Giúp đỡ những nhóm vận hành đúng hướng và duy trì mối quan hệ phụ thuộc lẫn nhau một cách tích cực; - Điều chỉnh hoạt động của nhóm khi thấy cần thiết... Bước 3: Đánh giá hoạt động - Lôi cuốn học sinh nhận xét, đánh giá về kết quả hoạt động của nhóm, mức độ tham gia của từng thành viên; - Đưa ra kết luận gồm kết quả hoạt động và mức độ thể hiện các kĩ năng. - Sau buổi báo cáo kết quả, các nhóm khác cùng tham gia đánh giá. 7
b) Phương pháp giải quyết vấn đề Giải quyết vấn đề là một phương pháp giáo dục nhằm phát triển năng lực tư duy, sáng tạo, giải quyết vấn đề của học sinh. Các em được đặt trong tình huống có vấn đề, thông qua việc giải quyết vấn đề giúp học sinh lĩnh hội tri thức, kĩ năng và phương pháp. Phương pháp trên được tiến hành theo các bước cụ thể như sau: Bước 1: Nhận biết vấn đề Bước 2: Tìm phương án giải quyết Bước 3: Quyết định phương án giải quyết c) Phương pháp tích hợp liên môn Hình thức dạy học tích cực, mang lại nhiều kết quả, phát huy tính chủ động sáng tạo hiệu quả đối với người học, phù hợp lứa tuổi và có tính thực tiễn nên sinh động, hấp dẫn, có ưu thế trong việc tạo ra động cơ, hứng thú học tập cho học sinh. Học các chủ đề tích hợp, liên môn, học sinh được tăng cường vận dụng kiến thức tổng hợp vào giải quyết các tình huống thực tiễn, ít phải ghi nhớ kiến thức một cách máy móc. d) Phương pháp dạy học dự án Dạy học theo dự án là một hình thức dạy học, trong đó người học thực hiện một nhiệm vụ học tập phức hợp, có sự kết hợp giữa lí thuyết và thực hành, có tạo ra các sản phẩm có thể giới thiệu. Nhiệm vụ này được người học thực hiện với tính tự lực cao trong toàn bộ quá trình học tập, từ việc xác định mục đích, lập kế họach, đến việc thực hiện dự án, kiểm tra, điều chỉnh, đánh giá quá trình và kết quả thực hiện. Làm việc nhóm là hình thức cơ bản của dạy học dự án. e) Phương pháp dạy học theo định hướng giáo dục STEM STEM là một cách tổ chức chương trình giảng dạy thực tế trong đó có tích hợp: Science - khoa học, Technology – công nghệ, Engineering – kĩ thuật và Math – toán học. Đối với học sinh phổ thông, việc theo học các môn học STEM còn có ảnh hưởng tích cực tới khả năng lựa chọn nghề nghiệp tương lai. Khi được học nhiều dạng kiến thức trong một thể tích hợp, học sinh sẽ chủ động thích thú với việc học tập thay vì thái độ e ngại hoặc tránh né một lĩnh vực nào đó, từ đó sẽ khuyến khích người học có định hướng tốt hơn khi chọn chuyên ngành cho các bậc học cao hơn và sự chắc chắn cho cả sự nghiệp về sau. e) Phương pháp dạy học theo định hướng giáo dục STEAM STEAM được tạo thành từ thuật ngữ “STEM” và “Nghệ thuật – Art”. Chủ trương của nền giáo dục hiện đại đánh giá cao tầm quan trọng của Nghệ thuật trong việc thúc đẩy sự đổi mới và sáng tạo. Ủy ban Nghệ thuật và Nhân văn Mỹ đã ban hành một bản báo cáo tại Hội nghị Đối tác giáo dục nghệ thuật (AEP) nêu rõ “khi học sinh được tham gia vào các bộ môn nghệ thuật, thành tích học tập của các em có thể tăng gấp bốn lần, điểm số GPA/SAT cũng cao hơn, và các em còn có thể cải thiện chỉ số IQ về không gian-thời gian của mình lên đến 56%. Trình 8
độ Toán học của học sinh phổ thông được nâng lên một cách đáng kể và trở nên tự tin và trình bày quan điểm của mình tốt hơn nhiều so với trước kia” II. CƠ SỞ THỰC TIỄN 2.1 Thực trạng trải nghiệm câu lạc bộ của học sinh Để có tìm hiểu vần đề này, chúng tôi đã tiến hành khảo sát tìm hiểu về phía học sinh. Chúng tôi đã phát phiếu khảo sát cho 300 học sinh ( chia đều 3 khối) của trường để các em phát biểu những ý kiến, nguyện vọng của mình khi học môn Toán. Nội dung khảo sát như sau: Phiếu khảo sát Họ và tên học sinh..................................................................................... Lớp.................................................................................................................. Hãy trả lời câu hỏi dưới đây bằng cách đánh dấu x vào ô trống trong bảng có câu trả lời phù hợp với em Không/ Nội dung Có chưa (1) Em có yêu thích học môn Toán không? (2) Em có thấy rằng môn Toán có nhiều ứng dụng thiết thực trong cuộc sống không? (3) Em có mong muốn tìm hiểu những ứng dụng của môn Toán trong cuộc sống xung quanh chúng ta không? (4) Em có hứng thú với hoạt động CLB của môn Toán không? (5) Em đã bao giờ áp dụng kiến thức Toán học để tạo ra một sản phẩm nào chưa? (6) Em có muốn tiếp tục tham gia vào hoạt động CLB của môn Toán không? Kết quả thu được như sau: (1) (2) (3) (4) (5) (6) Có Không Có Không Có Không Có Không Rồi Chưa Có Không 208 92 218 82 250 50 116 184 67 233 267 33 300 300 300 300 300 300 300 300 300 300 300 300 69% 31% 73% 27% 83% 17% 39% 61% 22% 78% 89% 11% 9
1.2. Thực trạng tổ chức câu lạc bộ của giáo viên Qua những năm giảng dạy và công tác tại trường PT Dân Tộc Nội Trú THPT Số 2 chúng tôi thấy rằng, đã có nhiều sự thay đổi đáng kể trong việc áp dụng các phương pháp và hình thức tổ chức câu lạc bộ Toán tại trường nhưng để phát triển năng lực Toán học cho học sinh bằng việc tổ chức câu lạc bộ còn nhiều hạn chế do nhiều nguyên nhân như: + Do chưa có tài liệu chính thức về cách tổ chức câu lạc bộ, các thiết kế các hoạt động trải nghiệm sáng tạo, các hoạt động nằm phát triển năng lực toán học cho học sinh THPT. + Do phải xây dựng kế hoạch phức tạp, mất nhiều thời gian, công sức và kiều kiện cơ sở vật chất của nhà trường chưa đáp ứng được. 1.3. Thực trạng tâm sinh lý lứa tuổi Hoạt động câu lạc bộ là hoạt động giáo dục ngoài giờ học. Các hoạt động giáo dục là hoạt động nhằm phát triển những phẩm chất nhân cách, kỹ năng sống hay là năng lực tâm lý xã hội giúp con người có thể thích nghi, thích ứng với xã hội, làm chủ bản thân, biết sống tích cực và hạnh phúc... Đây là những mặt vô cùng quan trọng để tạo nên cuộc sống có ý nghĩa của mỗi cá nhân. Với đặc thù chuyên biệt là một trường Nội Trú đào tạo con em đồng bào miền Tây xứ Nghệ đa màu sắc dân tộc: Mông, Thái, Thổ, K mú, Kinh, Ơ Đu lứa tuổi vị thành niên 16 đến 18. Các em học sinh học tập, sinh hoạt 24/24 trong môi trường Nội Trú.Trường trở thành nhà, xa gia đình, xa bản làng đi tìm cái chữ. Đặc biệt 100% các em học sinh không được đung điện thoại di động do đó, ngoài giờ học chính khóa nhà trường luôn phải thiết kế những sân chơi lành mạnh để các em học sinh phát triển năng lực bản thân, giảm nỗi nỗi nhớ gia đình, bản làng, có lối sống tích cực lành mạnh. Thực tế trong những năm gần đây, do ảnh hưởng đại dịch covid, ảnh hưởng của trào lưu văn hóa du nhập và đặc thù tâm lý lứa tuổi vị thành niên dẫn đến xuất hiện một số bệnh về tâm lý như trầm cảm, tự kỷ, rối loạn phân ly tập thể… đối với lứa tuổi vị thành niên ngày càng gia tăng. Ngoài ý nghĩa trong học tập thì việc tham gia câu lạc bộ Toán nói riêng và các hoạt động trải nghiệm sáng tạo, ngoại khóa nói chung sẽ giúp cho các em học sinh có một tâm lý khỏe mạnh giúp hạn chế và đẩy lùi một số tâm bệnh. III. BIỆN PHÁP TỔ CHỨC CÂU LẠC BỘ NHẰM PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC TOÁN HỌC CHO HỌC SINH NỘI TRÚ 2 3.1. Biện pháp 1: Xây dựng kế hoạch tổ chức câu lạc bộ 3.1.1. Nhân sự CLB a. Ban chủ nhiệm là giáo viên Hoạt động CLB thành công hay không thì nhân sự đóng vai trò quyết đinh. Đội ngũ ban chủ nhiệm _ đội cố vấn là các thầy cô giáo trong tổ Toán _Tin. 10
Theo chương trình giáo dục phổ thông 2018, vài trò người giáo viên không chỉ là truyền thụ kiến thức đơn thuần mà phải “cố vấn” tổ chức, điều hành các hoạt động dạy học và giáo dục. Quy trình cố vấn của giáo viên dựa trên 5 bước: Bước 1: Xác định thành viên, tìm người đội trưởng Bước 2: Lên ý tưởng, mục tiêu, khung chương trình Bước 3: Học sinhTiến hành chi tiết Bước 4: Kiểm tra tiến độ Bước 5: Duyệt, hiêu chỉnh, hoàn thành VD: Trong hoạt động vòng 1 cuộc thị: Toán học và thực tiễn. Giáo viên sẽ định hướng chủ đề Ứng dụng một kiến thức toán học vào đời sống thực tiễn cho học sinh nhằm phát triển được năng lực toán học. Giáo viên tiến hành cố vấn cho 1 đội về chủ đề: “ Elip và cuộc sống” . Một trong những sản phẩm tốt là logo CLB Toán ra đời (PHỤ LỤC 1) Để hoạt động CLB có hiệu quả, giáo viên đã được phân nhỏ nhiệm vụ, chi tiết, cụ thể. Ngoài nhiệm vụ chung, giáo viên sẽ trực tiếp tham gia cố vấn và chịu trách nhiệm hiệu quả hoạt động của câu lạc bộ cấp chi đoàn. Ban chủ nhiệm CLB căn cứ vào sự phân công chuyên môn giảng dạy, sở trường, đặc thù từng chi đoàn để định hướng nhiệm vụ cho giáo viên. - CLB Chi đoàn Khối 10: Tập trung phương pháp tự học toán, kỹ năng học Toán, phương pháp học Toán hiệu quả. - CLB Chi Đoàn khối 11: Phương pháp học tập hiệu quả theo từng chủ đề, Bồi dưỡng học sinh giỏi những chi đoàn nòng cốt, rèn luyện khả năng sử dụng phương tiện công nghệ thông tin, máy tính casio phục vụ việc học Toán. - CLB Chi đoàn Khối 12: Phương pháp học tập hiệu quả, Phương pháp làm bài thi THPT Quốc gia, nhận xét đánh giá, rút ra bài học sau mỗi lần thi thử, Phương pháp học và làm bài thi đánh giá năng lực. BAN CHỦ NHIỆM CLB LÀ GIÁO VIÊN NĂM HỌC 2022-2023 STT Họ và Tên Chức danh Nhiệm vụ - Lên kế hoạch hoạt động Lê Thị Mai Hương Chủ nhiệm CLB CLB 1. (P.Bí thư Đoàn - Điều hành, phụ trách chung trường, GV Toán) hoạt động CLB 11
- Cố vấn Toán Tiếng Anh - Phụ trách cố vấn CLB cấp chi đoàn 11C1,11C2, 11D - Phụ trách nhóm trưởng ra chuyên đề, chấm chuyên đề k11 - Phụ trách xin kinh phí hoạt Cao Xuân Hùng Trưởng cố vấn động 2. (GVToán_Tổ trưởng) khối 11 - Cố vấn, quản lý hoạt động CLB K11 - Phụ trách cố vấn CLB cấp chi đoàn 11A1 - Phụ trách nhóm trưởng ra chuyên đề, chấm chuyên đề k12 - Phụ trách chính tư vấn kì ki Nguyễn Thị Hiền Trưởng cố vấn đánh giá năng lực 3. ( GV Toán_Tổ phó) khối 12 - Cố vấn, quản lý hoạt động CLB K12 - Phụ trách cố vấn CLB cấp chi đoàn 12C1,12A1 - Phụ trách nhóm trưởng ra chuyên đề, chấm chuyên đề k10 Nguyễn Đậu Hùng Trưởng cố vấn 4. - Cố vấn, quản lý hoạt động (GV_Toán) khối 10 CLB K10 - Phụ trách cố vấn CLB cấp chi đoàn 10A1,10A3 - Phụ trách cố vấn CLB cấp Phạm Thị Hồng Hạnh chi đoàn 12A3, 12C2 5 Cố vấn khối 12 (GV_Toán) - Thực hiện những nhiệm vụ được phân công Trần Thị Liên - Phụ trách cố vấn CLB cấp 6 Cố vấn khối 12 (GV_Toán) chi đoàn 12A2,12D 12
- Thực hiện những nhiệm vụ được phân công - Phụ trách cố vấn CLB cấp Lê Lan Thương chi đoàn 11A2,11A3 7 Cố vấn khối 11 (GV_Toán) - Thực hiện những nhiệm vụ được phân công - Phụ trách cố vấn CLB cấp Trần Thị Thanh Vĩnh chi đoàn 10D,10a2 8 Cố vấn khối 10 (GV_Toán) - Thực hiện những nhiệm vụ được phân công - Phụ trách cố vấn CLB cấp Hoàng Thị Tuyết chi đoàn 10C1,10C2 9 Cố vấn khối 10 (GV_Toán) - Phụ trách cố vấn các hoạt động Steam, dạy học dự án Phan Thị Hồng Hải - Phụ trách chung những hoạt 10 Cố vấn động liên quan công nghệ ( GV_ Tin) thông tin Mỗi giáo viên nghiên cứu nhiệm vụ được phân công trong năm học và từng chương trình cụ thể của câu lạc bộ để thực hiện thiết kế những hoạt động giáo dục cho phù hợp. b. Ban chủ nhiệm là học sinh Trải qua quá trình học tập, rèn luyện Ban chủ nhiệm CLB chọn ra được những mũi nhọn là học sinh có năng lực học Toán tốt, đam mê Toán và khả năng lãnh đạo tập hợp lại thành “ Nhóm cốt cán” được phân quyền, cấp quyền, tự chủ để cùng với thầy cô điểu hành hoạt động câu lạc bộ. BAN CHỦ NHIỆM CLB LÀ HỌC SINH (NHÓM CỐT CÁN) NĂM HỌC 2022-2023 STT Họ và Tên Chức danh Nhiệm vụ - MC CLB Toán Trưởng nhóm - Hướng dẫn MC CLB Toán 1 Nguyễn Tuấn An_11A1 MC CLB cấp lớp Toán - Thành viên cốt cán CLB 13
- Trưởng - Phụ trách chuyên đề toán nhóm tiếng anh và giải đáp Toán tiếng anh cho các chi đoàn Nguyễn Quốc Toán Tiếng 2 Cường_12A1 anh - Hướng dẫn cách làm video, ứng dung CNTT cho chi đoàn -Trưởng nhóm kỹ thuật - Thành viên cốt cán CLB - Phụ trách chuyên đề thuyết Trưởng nhóm trình các chi đoàn 3 Lữ Ca Mai Uyên_ 11A1 Thuyết trình - Lên Nội dung chia sẻ, duyệt bài CLB Toán cấp trường - Phụ trách duyệt bài lên bảng Trưởng nhóm báo 4 Vi Thị Cẩm Tú_10D biên tập - Phụ trách quà cho các hoạt động CLB Trưởng nhóm - Phụ trách thu bài, thống kê 5 Kim Anh Kiệt_10A1 chuyên đề bài giải chuyên đề - Phụ trách thiết kế trò chơi Trưởng nhóm CLB 6 Vi Mạnh Hưng_11D trò chơi - Hỗ trợ CLB chi đoàn thiết kế trò chơi - Phụ trách phần mềm ứng Nguyễn Huy Trưởng nhóm dụng học toán 7 Nhật_11A1 casio - Phụ trách báo cáo phần casio - Phụ trách những tiết mục Trưởng nhóm 8 Lương Thị Lê_ 11C1 văn nghệ thơ ca nội dung văn nghệ Toán học 3.1.2. Hệ thống kế hoạch tổ chức CLB a. Sơ đồ nhiệm vụ câu lạc bộ các cấp SƠ ĐỒ NHIỆM VỤ CÂU LẠC BỘ TOÁN CÁC CẤP CLBcấp trường CLB Liên chi đoàn CLB Cấp chi đoàn - Điều hành hoạt CLB Liên chi đoàn 10A1: Tập trung vào viết động của CLB K10 chuyên đề, sáng tạo bài toán, phát triển HS ưu tú môn Toán. 14
liên chi đoàn, - Tập trung vào hoạt 10A2, 10A2: Viết chuyên đề, CLB chi đoàn. động hướng dẫn tự học giải toán chuyên đề. - Tổ chức sân - Giải toán chuyên đề chơi cho toàn 10C1,10C2: Biết cách học, giải - Hoạt động trải nghiệm, chuyên đề cơ bản trường theo hình làm việc nhóm để giải thức hội thi, sân quyết nhiệm vụ được 10D: Giải chuyên đề, giải thêm khấu hóa, hoạt giao. Toán tiếng anh. động trải nghiệm nội dung kiến - Tìm hiểu những điều thức Toán em chưa biết về toán. Ứng dụng toán vào thực - Tổ chức triển tế .. khai các hoạt động giải toán, CLB Liên chi đoàn 11A1: Tập trung vào viết bảng báo K11 chuyên đề, sáng tạo bài toán, - Mỗi kì duy trì 1 - Phương pháp học hiệu phát triển HS ưu tú môn Toán. đêm hội thi, tổng quả. kết, trao giải cho 11A2, 11A3: Viết chuyên đề, cá nhân, tập thể - Thi giải máy tính bỏ túi giải toán chuyên đề. - Tổ chức CLB - Hoạt động trải nghiệm, 11C1, 11C2: Giải chuyên đề cơ tự học ( đặc biệt làm việc nhóm để giải bản. học sinh khối 10 quyết nhiệm vụ được mới vào môi giao… 11D: Giải chuyên đề. giải thêm trường THPT) Toán tiếng anh. - Giáo viên phụ CLB Liên chi đoàn 12A1, 12A2, 12A3: Tập trung trách chấm K12 vào giải chuyên đề, phát triển chuyên đề. nhóm đôi bạn cùng tiến theo - Giải chuyên đề phân ban. - Thi máy tính bỏ túi 12C1,12C2: Tập trung giải - Tìm hiểu ứng dụng chuyên đề theo mục tiêu đặt ra Toán vào thực tế.. 12D: Giải chuyên đề b. Hệ thống kế hoạch tổ chức CLB Xây dựng kế hoạch hoạt động tổ chức CLB là việc quan trọng quyết định tới sự thành công của CLB. Để biện pháp tổ chức CLB thực sự đưa lại hiệu quả, bám sát mục tiêu giáo dục, liên hệ tốt với thực tế, rèn luyện được cho học sinh những kĩ năng cần thiết, làm cho học sinh thực sự thích thú và có tính khả thi đòi hỏi phải có một kế hoạch đầy đủ, chi tiết, quy mô. Hệ thống tổ chức CLB là một bộ máy khép kín gồm nhiểu cấp độ: 15
- Câu lạc bộ Toán cấp trường: + Mỗi kì 1 số + Thời gian: Buổi tối ( 19h30-21h30) + Địa điểm: Nhà Đa chức năng + Nội dung: ( Tổng kết, trao giải hoạt động CLB cấp liên chi đoàn, chi đoàn, báo cáo viên các chủ đề, chuyên đề được phân công, báo cáo hoạt động ứng dụng toán thực tế, tổ chức hội thi) Ban tổ chức Đối tượng - Giáo viên: Tư vấn, kiểm duyệt - Dành cho học sinh toàn trường tham gia. - Nhóm cốt cán: Lên kế hoạch, thực hiện. - Câu lạc bộ cấp liên chi đoàn: + Mỗi kì 2 số + Thời gian: Buổi tối (19h30-21h30) + Địa điểm: Phòng tự học, nhà Đa chức năng + Nội dung: (Báo cáo viên báo cáo chuyên đề, cùng làm một sản phẩm, trò chơi, sinh hoạt theo chủ đề ban chủ nhiệm yêu cầu) Ban tổ chức Đối tượng - Giáo viên: Tư vấn, kiểm duyệt - Dành cho học sinh liên quân từng khối tham gia. - Nhóm cốt cán: Tư vấn, kiểm duyệt - Ban tổ chức: là lớp trưởng, lớp phó học tập, những thành viên học tốt và có niềm đam mê với Toán theo đơn vị từng khối K10, K11, K12 để thực hiện những nhiệm vụ, hoạt động phù hợp với năng lực cũng như yêu cầu đặt ra với từng khối lớp. - Câu lạc bộ cấp chi đoàn: + Thời gian sinh hoạt: 1 tuần/ 1 buổi ( 45-60 phút) + Địa điểm: Phòng học các lớp + Nội dung ( chữa bài tập toán khó, trao đổi, tranh luận về một chủ đề nào đó, báo cáo viên, sinh hoạt theo chủ đề Ban chủ nhiệm yêu cầu, sưu tầm các bài 16